Welke rol speelt de hiërarchische lijn?
Managers zijn sleutelfiguren bij de opbouw van een sterke veiligheidscultuur. Ze fungeren als voorbeeld voor de medewerkers. Bovendien moeten ze in staat zijn om een balans te vinden tussen de waarden van de veiligheidscultuur en de andere waarden van het bedrijf, zoals productiviteit.Productie versus veiligheid
Productiviteitsverhogend gedrag is in de loop der tijd de norm geworden in veel bedrijven. Het zet de toon voor het heden en de toekomst van de organisatie. Maar in de praktijk ontstaat vaak een spanningsveld tussen productie (-aantallen, -snelheid) en veiligheid. Op een dergelijk cruciaal moment zijn alle ogen gericht op de manager.
De manager of leidinggevende staat dagelijks voor het dilemma met aan de ene kant productiedruk en aan de andere kant veiligheid. Helaas wordt het dilemma vaak beslecht in het voordeel van productie. Niet verwonderlijk, want daarop wordt iedere manager of leidinggevende beloond.
Een voorbeeld van zo’n dilemma:
- Leggen we de productielijn stil om de afscherming te herstellen?
Of - Draaien we door zodat we vandaag onze productie halen?
Het gedrag van de manager op dit moment heeft een sterk normatief effect op de waarden, de gedeelde overtuigingen en daardoor op het gedrag van medewerkers en leidinggevenden op lagere niveaus.
Een managementbeslissing om een productielijn te laten doordraaien terwijl een gevaarlijke situatie wordt gedoogd, bepaalt de gedragsnorm van morgen.
Management commitment in daden
Management commitment betekent: een management dat inspirerend leiding geeft, dat in woord en daad betrokken is en dat het goede voorbeeld geeft. Management commitment is een randvoorwaarde om gedrag duurzaam te veranderen.
Zichtbaar commitment van het (top)management is zelfs de belangrijkste voorwaarde voor het tot stand komen van een sterke veiligheidscultuur. Een directeur die een werf bezoekt in pak, zonder veiligheidsschoenen of helm is dus een mooi voorbeeld van hoe het niet moet.
Het management moet niet alleen veiligheidsbudgetten ter beschikking stellen en verantwoordelijkheden delegeren. Het belangrijkste is dat managers het vermogen ontwikkelen om mensen te leiden bij de realisatie van een inspirerende missie.
Deze acties kan uw topmanagement nemen om veiligheidsbewustzijn te bevorderen:
- een inspirerend doel formuleren m.b.t. veiligheid (missie en visie);
- heldere verwachtingen formuleren (basisveiligheidsregels, beleid en doelstellingen);
- zelfontwikkeling voor alle medewerkers mogelijk maken (middelen, opleiding);
- samenwerking stimuleren;
- een veiligheidsprogramma opstarten en bewaken, waarbij het topmanagement deelneemt aan de stuurgroep;
- informatie verstrekken over de koers van de organisatie op veiligheidsgebied;
- actief luisteren;
- positieve aandacht en erkenning geven aan veilig gedrag;
- open communiceren over gemaakte fouten, ook (of vooral) die van zichzelf;
- stoppen met uitdragen van absolute waarheden, dus niet de indruk wekken dat je alles kunt overzien, want dat kan niemand;
- meer bevoegdheden geven aan uitvoerende medewerkers en het nemen van persoonlijke verantwoordelijkheid stimuleren.
Operationeel leiderschap
Ook operationeel leidinggevenden zijn cruciaal voor gedragsverandering in een organisatie. Ze vormen een brug tussen het management en de werkvloer. Dagelijkse positieve bekrachtiging (beloning) van veilig gedrag door de operationeel leidinggever is onontbeerlijk.
De meest effectieve strategie om naleving van regels en afspraken te verankeren, is positieve bekrachtiging van veilig gedrag (conditionering) in combinatie met een bewustzijnsprogramma (veranderen van dieper liggende overtuigingen). Die combinatie werkt vele malen krachtiger dan straffen en dreigen, toont de psychologie aan. Een programma rond bewustzijn is onder andere gericht op het voorkomen van risico-onderschatting.
(Operationeel) leiderschap beïnvloedt de organisatie eveneens door het goede voorbeeld te geven.
Niet iedere leidinggevende is opgewassen tegen dit hoge pakket van eisen. In veel organisaties is de operationeel leidinggevende vaak de beste vakman die is gepromoveerd. Maar de beste vakman is niet altijd de beste leidinggevende. Leiderschap en leiderschapstechnieken zijn aan te leren, hoewel de ene persoon meer aanleg heeft voor de leiderschapsrol dan de andere. Er bestaan tal van beproefde instrumenten uit de psychologie waarmee de leidinggevende zijn leiderschap verder kan ontwikkelen.
Coaching on the job
Als de leidinggevende gedrag wil sturen, dan moet hij of zij regelmatig ter plekke aanwezig zijn. ‘Coaching on the job’, direct contact met medewerkers, sterkt de leidinggevende in risicoperceptie. Rechtsreeks contact stimuleert dialoog met medewerkers en werkoverleg en maakt het eenvoudiger om belemmerende overtuigingen aan te pakken. Het geeft de manager de kans om het goede voorbeeld te geven en technieken te ontwikkelen om beter toezicht te houden op de veiligheid.
Coachen betekent: medewerkers een spiegel voorhouden, hen aanspreken, prikkelen, helpen, motiveren en enthousiasmeren. Het doel? Onbewuste automatische gedragspatronen doorbreken.
Coaching kan worden verzorgd door een externe consultant of coach maar ook door iemand met een interne taak (bijvoorbeeld een Safety Champion).
Veiligheidsbewustzijn en ervaring
Het is noodzakelijk dat de leidinggevende een goed ontwikkeld veiligheidsbewustzijn heeft. Onderdeel daarvan zijn basisvaardigheden voor het aansturen van veiligheidsgedrag en effectief omgaan met kritische overtuigingen van medewerkers. De leidinggevende leert zo meer vertrouwen en geloofwaardigheid op te bouwen en om te gaan met lastige situaties en dilemma’s. De leidinggevende leert tevens bewuster vanuit zijn of haar eigen kracht te werken en is beter in staat om verschillende leiderschapsstijlen af te wisselen.
Auteur: Gerd-Jan Frijters
Bron: senTRAL
Nood aan heldere HSE-informatie? In senTRAL vindt u alle info die u nodig heeft om een positieve veiligheidscultuur te creëren op één centrale plek.
