Werknemers dragen beschermende uitrusting om ongevallen en incidenten te voorkomen
Compliance07 februari, 2022|Bijgewerktnovember 08, 2023

Tips bij het toepassen van de preventiehiërarchie

Vanuit een DRBS of Dynamisch Risicobeheersingssysteem is het duidelijk dat beschermingsmaatregelen nodig zijn om ongevallen en incidenten te voorkomen. Maar welke maatregelen moet u eerst nemen? Lees wat de preventiehiërarchie is, welke tips u best toepast en uit welke treden de hiërarchie bestaat.

Vaker betrouwbare HSE-info ontvangen? Schrijf u in voor het maandelijks gratis e-zine!

Preventiehiërarchie: wat is het?

De preventiehiërarchie is een rangschikking van de verschillende soorten maatregelen die u kunt nemen om een welbepaald gevaar tegen te gaan. Het helpt u met andere woorden om prioriteiten te stellen. U selecteert de maatregelen chronologisch en geeft voorrang aan diegene met de meeste impact op het gevaar.

Het einddoel is een acceptabele, veilige situatie waarvoor de werkgever één, of een combinatie van verschillende maatregelen toepast. 

Al sinds de jaren 1950 maakt men gebruik van de preventiehiërarchie, omdat die perfect aansluit bij het basisbegrip van preventief handelen.

Tips bij het toepassen van de preventiehiërarchie

Marc Hoppenbrouwers geeft 3 tips bij het toepassen van de preventiehiërarchie

Tip: Evalueer herhaaldelijk

Hoe veilig een machine ook gemaakt is of hoe veilig een omgeving ook ontworpen is, er zal altijd wel ergens een gevaar zijn dat u niet kan uitsluiten. Maar veel gevaarlijker is een vals gevoel van veiligheid door verkeerde of onvolledige maatregelen te nemen. Het is daarom belangrijk de juiste beschermingsmaatregelen te selecteren en de nieuwe situatie steeds opnieuw te evalueren. Hou rekening met de impact op mens, omgeving en techniek.

Het restrisico moet een bevredigend resultaat zijn, waarbij er nog nauwelijks risico’s voor de medewerkers zijn. Maatregelen moeten het risico bij voorkeur elimineren, maar tenminste reduceren tot een acceptabel niveau.

Tip: Zoek oplossingen aan de bron

Durf het design in vraag stellen en zoek oplossingen voor gevaren aan de bron.

Bijvoorbeeld: bij tijdelijke en mobiele bouwplaatsen kijkt de veiligheidscoördinator-ontwerp mee tijdens de ontwerpfase. Hij zal het design in vraag stellen als het onveilige situaties veroorzaakt.

Een degelijk aankoopbeleid vermijdt van bij het begin onveilige aankopen of ontwerpen. Bijsturen of reduceren van risico’s bij bestaande situaties of processen is trouwens veel intensiever.

Tip: Pas de preventiehiërarchie samen toe

Beoordeel de maatregelen op een objectieve manier. Het is daarbij nuttig en zelfs essentieel om medewerkers te laten participeren.

Belangrijk: ook het CPBW moet advies verlenen over alle voorstellen, maatregelen en toe te passen middelen die rechtstreeks of onrechtstreeks, meteen of na verloop van tijd, gevolgen kunnen hebben voor het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk.

Tip: Breng alle aspecten in kaart

Hoe maakt u een objectieve overweging bij het prioriteren van maatregelen? Door alle aspecten in kaart te brengen.

Bijvoorbeeld: Bij de keuze tussen een collectieve of individuele valbescherming neemt u heel wat aspecten in rekening. De wederkerende kosten voor keuring, opleidingen en onderhoud voor een individuele bescherming kunnen oplopen en rechtvaardigen de keuze voor een duurdere aankoop van collectieve bescherming. Maar ook het gebruiksgemak is te overwegen bij het maken van uw keuze.

Hoewel we trachten het gevaar te elimineren, is dat niet altijd mogelijk. Zoek dan een minder gevaarlijk alternatief. Gaat u aan de slag met een ander product of een nieuw ontwerp? Blijf dan zeker alert voor noodzakelijk organisatorische aanpassingen naast de technische ingrepen.

Tip: Behandel de kern van de zaak, niet enkel de easy fixes

Bekijk de video: hoe past de bedrijfsarts het begrip preventiehiërarchie toe in de praktijk?

Edelhart Kempeneers bespreekt hoe je de grootste impact bij gebruik van de preventiehiërarchie hebt.

Preventiehiërarchie in een metafoor

Beeld u zich een grote, lege bokaal in. Vul hem nu met tennisballen, helemaal tot er geen extra tennisbal meer bij kan. Is de bokaal nu vol? Ja? Maar wacht! Hier is een zak met knikkers. Laat de knikkers rollen over en langs de tennisballen, schud de bokaal goed tot er echt geen knikker meer bij kan. Is de bokaal nu vol? Nee? Inderdaad niet! Want een beker met zand kunt u met gemak uitgieten over de tennisballen en knikkers tot de bokaal helemaal tot aan de nok vol zit.

De tennisballen zijn metaforen voor belangrijke projecten. De knikkers zijn kleinere taken, en het zand is de dagelijkse ruis à la Facebook, tv en soortgelijk tijdverdrijf. En de belangrijkste les van dit alles is dat u nooit de knikkers en de stenen in de bokaal zult krijgen als u de bokaal eerst vult met het zand. Zo ook met uw taken en projecten. Dus bij het bepalen van uw planning moet u eerst tijd voorzien voor uw belangrijkste prioriteiten.

Een gelijkaardige logica past u toe voor de preventiehiërarchie. U start zo hoog mogelijk in de hiërarchie voor het toepassen van preventiemaatregelen, want deze ‘tennisballen’ hebben de grootste impact op het gevaar. Pas daarna, of wanneer u geen tennisballen meer vindt, voegt u de spreekwoordelijke knikkers en zand toe.

De zeven treden van de preventiehiërarchie

Wat is nu de inhoud van de preventiehiërarchie?

  1. Helemaal bovenaan staat de "eliminatie van het gevaar", de aanpak bij de bron.
  2. Is dat niet mogelijk dan daalt u een trapje in de hiërarchie naar de "substitutie van het gevaar". Hierbij vervangt u een werkmiddel door een ander middel met een gelijkaardige werking maar met minder gevaar.
  3. Wanneer ook dat niet mogelijk is, gaat u het gevaar verminderen door het gebruik van collectieve beschermingsmiddelen (CBM). Deze vereisen geen actieve tussenkomst van de werknemer.
  4. Nog een stapje lager zijn de persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM), individuele bescherming.
  5. Hieronder staan de organisatorische maatregelen, zoals opleidingen en werkmethodes, het gezondheidstoezicht door de arbeidsarts
  6. Hier vinden we schadebeperkende maatregelen, zoals eerste hulp bij ongevallen en het noodplan.
  7. Helemaal onderaan staat ten slotte signalisatie zoals markeringen en pictogrammen.

Infographic impact van de gekozen preventiemaatregelen

Meerdere acties nodig voor een volledig veilige situatie

In de praktijk zullen de preventiemaatregelen bestaan uit een combinatie van de verschillende trappen in de hiërarchie Bijvoorbeeld: Bij valgevaar is het niet voldoende om een balustrade te plaatsen als collectieve valbescherming. Ook een instructie naar correct veiligheidsgedrag in de omgeving van die balustrade is noodzakelijk. Medewerkers horen te beseffen dat er restricties zijn voor het gebruik van (trap)ladders en stellingen in de nabijheid van een balustrade, door ze erop te wijzen tijdens een training en met behulp van een pictogram.

Het belang van een goede planning

Hoe hoger in de preventiehiërarchie, hoe groter de impact maar ook hoe steiler de klim. Soms staren we ons blind op de onderste treden van de ladder: "Waar is het pictogram dat aanduidt dat hier een blusapparaat hangt?!" en "Deze werknemer draagt geen veiligheidshelm!"

Dus ja: die tennisballen zijn groot en zwaar, en moeilijker om in die bokaal te passen. Zeker wanneer al die knikkers en zandkorreltjes al plaats hebben ingenomen. Maar het is wel de moeite waard om te weten dat die tennisballen er zijn. Ze moeten niet per se al in uw overvolle bokaal geperst worden, maar u kunt ze wel al eens gaan wegen en meten. En dan kunt u wellicht eenmaal per jaar eens diepgaander gaan bekijken wat u met die tennisballen gaat doen; of ze zouden passen in de bokaal van het volgende kalenderjaar, of misschien wel in de grote doos van bokalen voor de volgende vijf jaar.

De uitgebreide versie van dit artikel vindt u op senTRAL, bij In de praktijk, met als titel “De preventiehiërarchie. Een fundamentele stap in de bescherming van de werknemers”.

Bron: Marc Hoppenbrouwers, Edelhart Kempeneers voor senTRAL.

HSE

HSE Newsletter

Ontvang voortaan maandelijks waardevolle inzichten in uw mailbox.