Finanse Komunalne 1/2021

Źródła finansowania zadań oświatowych a zdolności inwestycyjne samorządów gmin

prof. dr hab. Adam Czudec

Instytut Ekonomii i Finansów, Uniwersytet Rzeszowski. ORCID: 0000-0001-6849-1369

Źródła finansowania zadań oświatowych a zdolności inwestycyjne samorządów gmin

Wydatki na finansowanie zadań oświatowych nie tylko mają największy udział w strukturze wydatków samorządowych gmin, lecz także wykazują nasilającą się tendencję do coraz większego angażowania dochodów własnych samorządów na ich finansowanie. Taka sytuacja jest spowodowana pogłębiającą się różnicą między częścią oświatową subwencji ogólnej, transferowaną z budżetu państwa do każdej gminy wykonującej zadania oświatowe, a realnymi wydatkami ponoszonymi przez gminy na finansowanie tych zadań. Pojawia się w związku z tym pytanie o skutki takiej tendencji w kontekście możliwości finansowania przez samorządy innych podstawowych zadań, w tym o charakterze inwestycyjnym. Celem artykułu jest próba oceny oddziaływania powiększającej się luki między subwencją oświatową a wydatkami na zadania oświatowe na zdolność samorządów gmin do realizacji zadań inwestycyjnych, trwale poprawiających jakość życia mieszkańców i tworzących warunki do podejmowania i rozwijania przez przedsiębiorców działalności gospodarczej. Zakres czasowy badań obejmuje lata 2014–2018, tj. okres, kiedy uwidocznił się znaczący i szybko postępujący proces coraz większego zaangażowania dochodów własnych samorządów w finansowanie zadań oświatowych. Dane liczbowe wykorzystane w analizie dotyczą gmin w województwie podkarpackim. Z przeprowadzonych badań wynika, że rosnące obciążenia budżetów gmin na oświatę, finansowane z dochodów własnych, nie miały w latach 2014–2018 istotnego wpływu na zmniejszenie zdolności samorządów do finansowania zadań inwestycyjnych. Było to możliwe tylko na skutek szybko rosnących dochodów własnych samorządów gmin w ostatnich latach. Negatywne skutki rosnących obciążeń budżetów gmin finansowaniem zadań oświatowych z dochodów własnych z całą pewnością ujawnią się w okresie stagnacji gospodarczej (a w jeszcze większym stopniu w fazie kryzysu gospodarczego), gdy dochody podatkowe będą zmniejszone, natomiast wydatki na oświatę pozostaną bez zmian.

Prof. Adam Czudec 
Institute of Economics and Finance, University of Rzeszów. ORCID: 0000-0001-6849-1369

Sources of financing of educational tasks and investment capabilities of municipal authorities

Expenditure on the financing of educational tasks not only has the largest share of the structure of local authority spending of municipalities, but also demonstrates a growing trend for increasingly committing their own revenues to their financing. This situation is caused by the increasing difference between the educational part of the general subsidy transferred from the state budget to each municipality performing educational tasks and the real expenditure incurred by the municipalities to finance these tasks. This gives rise to the question of the impact of such a trend in the context of the ability of local authorities to finance other basic tasks, including investment tasks. The objective of the article is to attempt to assess the impact of the increasing gap between the educational subsidy and spending on educational tasks on the ability of municipal authorities to conduct investment tasks to permanently improve the quality of life of the residents and create conditions for entrepreneurs to start and develop business activity. The research encompasses the years 2014–2018, namely the period when a significant and rapidly progressing process of increasingly greater commitment of local authorities with their own income to the financing of educational tasks became evident. The numerical data used in the analysis applies to municipalities in Podkarpackie Voivodship. It arises from the research that the increasing burden of municipal budgets on education, financed with their own income did not have a significant impact on the reduction in the ability of local authorities to finance investment tasks in 2014–2018. This was only possible as a result of the rapidly increasing own income of municipal authorities in recent years. The adverse effects of the increasing burden of financing educational tasks on municipal budgets from their own income will certainly become apparent in a period of economic stagnation (and to an even greater extent in the phase of an economic crisis), when tax revenues are reduced, while spending on education remains unchanged.

Bibliografia / References:

Adamowicz M., Kmieciński M., Finansowanie oświaty w jednostkach samorządu terytorialnego w Polsce, „Rozprawy Społeczne” 2017/1, t. 11.
Finansowanie szkół w Europie: mechanizmy, metody i kryteria podziału środków publicznych, https://eurydice.org.pl/wp-content/uploads/2014/11/HL_Finannsowanie_PL.pdf
Hanushek E.A., Woessmann L., The economics of international differences in educational achievement [w:] Handbook of the economics of education, t. 3, red. E.A. Hanushek, S. Machin, L. Woessmann, Amsterdam: North Holland 2011.
Herczyński J., Siwińska-Gorzelak J., Ocena efektywności podziału subwencji oświatowej dla gmin, „Edukacja” 2016/2 (137).
How much public and private investment in educational institutions is there, “Education at a Glance”, OECD Indicators, OECD Publishing, Paris 2019.
Jakubowski M., Efektywność wydatków na gimnazja, „Gospodarka Narodowa” 2007/11–12.
Nucińka J., Źródła finansowania zadań oświatowych JST w latach 2012-2016 ze szczególnym uwzględnieniem miast na prawach powiatu, „Studia BAS” 2017/4 (52).
Nucińska J., System rachunkowości a pomiar efektywności publicznego finansowania oświaty w Polsce, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Finanse i Rachunkowość na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju – Edukacja, Etyka, Innowacje, Finanse” 2017/478.
Raport o finansowaniu oświaty w Polsce w latach 2004–2018, II Samorządowa Debata Oświatowa, Warszawa, 11.04.2019.

dr Maciej Kobak 
Wyższa Szkoła Prawa i Administracji – Rzeszowska Szkoła Wyższa; sędzia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie. ORCID: 0000-0002-4481-9240

Materialna pomoc socjalna dla uczniów

Artykuł porusza problematykę materialnej pomocy socjalnej dla uczniów. Jego celem jest omówienie normatywnych rozwiązań kształtujących poszczególne rodzaje świadczeń, jakie uczeń może uzyskać w związku z trudnościami w dostępie do edukacji, spowodowanymi jego trudną sytuacją materialną. Analizie poddano warunki przyznania stypendium szkolnego oraz zasiłku szkolnego. Zaproponowano również rozwiązanie pozwalające na zrefundowanie kosztów poniesionych w związku z edukacją ucznia. Osobno poruszono kwestie procesowe, dotyczące trybu rozstrzygania, czy uczeń będzie miał prawo do omawianych świadczeń.

Dr Maciej Kobak
University of Law and Public Administration in Rzeszów; judge of the Voivodship Administrative Court in Rzeszów. ORCID: 0000-0002-4481-9240

Social material aid for pupils

The article addresses the issue of social material aid for pupils. Its objective is to discuss the normative solutions shaping the individual types of benefits that a pupil can receive in connection with difficulties with access to education as a result of his difficult financial situation. It analyses the conditions for granting a school scholarship and a school allowance. It also proposes a solution enabling the reimbursement of costs incurred in connection with the pupil’s education. Separate attention is paid to procedural issues regarding the procedure of deciding whether a pupil will be entitled to these benefits.

Bibliografia / References:

Gizbert-Studnicki T., Znaczenie terminu „domniemanie prawne” w języku prawnym i prawniczym, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1974/1 (36).

Pilich M., Ustawa o systemie oświaty. Komentarz, LEX 2015.

Piszko A., Ustawa o systemie oświaty. Komentarz, LEX 2018.

Wróblewski J., Domniemania w prawie – problematyka teoretyczna, „Studia Prawniczo-Ekonomiczne” 1973, t. X.

Remigiusz Mazur
radca prawny, etatowy członek Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Opolu, członek Regionalnej Komisji Orzekającej w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych przy Regionalnej Izbie Obrachunkowej w Opolu

Wpływ przepisów Ordynacji podatkowej na sytuację prawną podmiotu zobowiązanego do zwrotu dotacji udzielonej z budżetu jednostki samorządu terytorialnego

Celem artykułu jest zarysowanie relacji pomiędzy dwoma aktami stanowienia prawa fundamentalnymi dla sfery finansów publicznych, to jest – Ordynacją podatkową oraz ustawą o finansach publicznych. Analiza orzecznictwa sądów administracyjnych, których wykładnia prawa ma kluczowe znaczenie dla praktyki stosowania prawa przez organy administracyjne, ujawnia istotny wpływ odpowiednio stosowanych przepisów części ogólnej materialnego prawa podatkowego na treść norm prawnych odkodowanych z przepisów ustawy o finansach publicznych.

Remigiusz Mazur
legal counsel, full time member of the Local Authority Board of Appeal in Opole, member of the Regional Adjudicating Commission on matters of a breach of public finance discipline at the Regional Chamber of Audit in Opole

Impact of the provisions of the Tax Code on the legal situation of an entity obliged to return a grant awarded from a local authority unit’s budget

The objective of the article is to outline the relationship between two fundamental acts of law in the area of public finance, namely the Tax Code and the Public Finance Act. The analysis of the case law of the administrative courts, whose interpretation of the law is of key importance to the practice of the administrative authorities of applying the law, reveals a significant impact of the appropriately applied provisions of the general part of substantive tax law on the content of legal norms decoded from the provisions of the Public Finance Act.

Bibliografia / References:

Draniewicz B., Charakter prawny dochodów związanych z wyłączeniem z produkcji gruntów rolnych i leśnych, „Prawo i Środowisko” 2016/2.

Hauser M., Odesłania w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, Warszawa 2008.

Kandut K., Sędkowska A. (red. nauk.), Ustawa o kontroli skarbowej. Komentarz, Warszawa 2014.

Nowacki J., Odpowiednie stosowanie przepisów prawa, „Państwo i Prawo” 1964/3.

Ofiarski Z. (red.), Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, LEX 2019.

Ušák M., Niepodatkowe należności budżetowe w nowej ustawie o finansach publicznych, „Finanse Komunalne” 2010/4.

Walczak P. (red.), Ustawa o finansach publicznych. Komentarz dla jednostek samorządowych, Legalis 2017.

Wróblewski J., Przepisy odsyłające, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego” 1964/35, seria 1.

Zawiejska-Rataj J., Podsiadły A., Odpowiednie stosowanie przepisów Ordynacji podatkowej do kontroli celno-skarbowej prowadzonej w odniesieniu do rozliczeń dokonywanych dla celów podatkowych, „Przegląd Podatkowy” 2017/7.

dr Anna Magdalena Żmijewska 
radca prawny, etatowy członek Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie. ORCID 0000-0002-9973-595X

Ustalenie podstawy opodatkowania budowli całkowicie zamortyzowanych w podatku od nieruchomości

Artykuł przedstawia nowe rozumienie przez podatników podstawy opodatkowania budowli całkowicie zamortyzowanych zmierzające do pomniejszania wartości tych budowli o dokonane odpisy amortyzacyjne oraz różne stanowiska wojewódzkich sądów administracyjnych na ten temat. Ukazano w nim prawidłowy sposób ustalania podstawy opodatkowania budowli podlegających amortyzacji oraz zmiany art. 4 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, ujawniające zasadniczy błąd, na którym oparta jest argumentacja podatnika.

Dr Anna Magdalena Żmijewska
legal counsel, full-time member of the Local Authority Board of Appeal in Warsaw. ORCID 0000-0002-9973-595X

Determining the tax base in property tax for fully depreciated structures

The article presents a new understanding by taxpayers of the tax base of fully depreciated structures intended to reduce the value of these buildings by making depreciation write-downs, as well as various positions of the voivodship administrative courts on this matter. It shows the correct way of determining the tax base for depreciable structures and the amendments to Article 4 of the Act on Local Taxes and Charges, revealing the fundamental error on which the taxpayer’s argumentation is based.

Bibliografia/ References:

Banaszak B., Efekty niespójności, „Wspólnota” 1997/5.

Banaszak B., Powszechnie obowiązująca wykładnia, „Rzeczpospolita” 1997/28.

Borszowski P., Stelmaszczyk K., Podatki i opłaty lokalne, podatek rolny, podatek leśny. Komentarz, LEX 2016.

Brzeziński B., Wykładnia prawa podatkowego, Gdańsk 2013.

Brzeziński B., Kalinowski M., Olesińska A., Orzeczenia sądów w sprawach podatkowych, Toruń 1996.

Dowgier R., Podstawa opodatkowania budowli zamortyzowanych, glosa do wyroku WSA w Kielcach z dnia 13 lutego 2019 r. (I SA/Ke 3/19), „Przegląd Podatków Lokalnych i Finansów Samorządowych” 2019/8.

Etel L., Opodatkowanie nieruchomości problemy praktyczne, Białystok 2001.

Etel L., Podatek od nieruchomości. Komentarz, komentarz do art. 4, pkt 4, LEX 2012.

Etel L., Spór o wartość początkową budowli, „Wspólnota” 1997/14.

Etel L., Ruśkowski E., Komentarz do ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, Warszawa 1994.

Hanusz A., Podatki i opłaty lokalne. Przepisy, orzecznictwo, komentarz, Warszawa 1993.

Kotulski M., Podatek od nieruchomości w praktyce i orzecznictwie, Warszawa 2002.

Mastalski R., Podstawa opodatkowania budowli, „Rzeczpospolita” 1997/28.

Modzelewski W., Bielawny J., Dzedzej M., Głowacka B., Unisk M., Komentarz do podatków: rolnego, leśnego i od nieruchomości, red. W. Modzelewski i J. Bielawny, Warszawa 2011.

Morawski W. (red.), Brzezicki T., Lasiński-Sulecki K., Łunarski O., Majka P., Podatek od nieruchomości w orzecznictwie sądów administracyjnych. Komentarz. Linie interpretacyjne, LEX 2013.

Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych. Komentarz, red. W. Morawski, Gdańsk 2009.

Żmijewska A., Ustalanie podstawy opodatkowania budowli przez organ podatkowy, „Finanse Komunalne” 2018/5.

Mateusz Winiarz
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński. ORCID: 0000-0002-1896-0347

Proceduralne aspekty zamówień publicznych na książki 

Książki są specyficznym przedmiotem zamówienia. Przeprowadzenie procedury zakupowej wymaga przyjęcia, że dokonywane oceny muszą uwzględniać pewien poziom subiektywizmu. Nie oznacza to jednak, że jednostki dokonujące zakupów mają pełną dowolność w wyborze kontrahentów. Nawet jeśli prawo zamówień publicznych nie ma zastosowania, należy uwzględnić przepisy ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz zasady gospodarowania środkami publicznymi. Z nieprawidłowościami w tym zakresie łączy się odpowiedzialność dyscyplinarna.

Mateusz Winiarz
Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University. ORCID: 0000-0002-1896-0347

Procedural aspects of the public procurement of books 

Books are a unique subject of procurement. Conducting a procurement procedure requires the acceptance that the evaluations made must take into account a certain level of subjectivity. However, this does not mean that purchasing entities have complete freedom in selecting trading partners. Even if the public procurement law does not apply, the provisions of the act on organizing and conducting cultural activity and the principles of managing public funds should be taken into account. Irregularities in this respect are related to disciplinary liability.

Bibliografia / References:

Ustawa o finansach publicznych. Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Komentarz, red. W. Misiąg, Warszawa 2019.

Winiarz M., Podmiotowe ograniczenia odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych [w:] Dyscyplina finansów publicznych – narzędzie prawidłowej gospodarki sektora publicznego, red. M. Smaga, M Winiarz, Kraków–Warszawa 2013.

Winiarz M., Podział i łączenie zamówienia jako naruszenie dyscypliny finansów publicznych [w:] Odpowiedzialność za naruszenie przepisów o zamówieniach publicznych – zagadnienia węzłowe, red. M. Smaga, M. Winiarz, Kraków 2019.

dr Kamila Żmuda-Matan
adiunkt, Instytut Nauk Prawnych, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Śląski; radca prawny. ORCID: 0000-0002-5172-8945

Samorządowe jednostki obsługujące na gruncie nowej ustawy – Prawo zamówień publicznych

Celem artykułu jest analiza prawnoporównawcza zasad powierzenia samorządowej jednostce obsługującej zadań zakupowych w zakresie nabywania dostaw lub usług z przeznaczeniem dla zamawiających będących jednocześnie jednostkami obsługiwanymi, dokonana na gruncie obecnie obowiązujących regulacji prawnych z zakresu zamówień publicznych, w relacji do rozwiązań wprowadzonych nową ustawą – Prawo zamówień publicznych, która weszła w życie 1.01.2021 r.

Samorządowa jednostka organizacyjna działająca jako jednostka obsługująca może obecnie realizować na rzecz jednostek obsługiwanych zadania z zakresu zamówień publicznych zarówno w obszarze pomocniczych działań zakupowych, jak i jako jeden z zamawiających wspólnie przygotowujący lub przeprowadzający postępowania (w tym zamawiający wyznaczony przez organ wykonawczy), w końcu zaś jako centralny zamawiający.

W kontekście powyższego analizie prawnoporównawczej poddano rozwiązania prawne wynikające z nowej ustawy – Prawo zamówień publicznych, a odnoszące się do działalności jednostek obsługujących.

Dr Kamila Żmuda-Matan
assistant professor, Institute of Legal Studies, Faculty of Law and Administration, University of Silesia; legal counsel. ORCID: 0000-0002-5172-8945

Local authority support units under the new Public Procurement Law

The objective of the article is to present a comparative law analysis of the principles of entrusting a local authority organizational unit with procurement tasks of purchasing supplies and services for contracting authorities which are simultaneously the supported units, which are performed on the basis of the currently applicable legal regulations on public procurement with respect to the solutions introduced by the new Public Procurement Law which entered into force on 1 January 2021.

A local authority organizational unit acting as a support unit can now perform public procurement tasks for the units supported both in the area of auxiliary purchasing activities, and as one of the contracting authorities which jointly prepares or conducts procedures (including the contracting authority designated by the executive body), and finally as the central contracting authority.

In the context of the above, a comparative law analysis was conducted of the legal solutions arising from the new Public Procurement Law, which refer to the activities of support units.

Bibliografia / References: 

Andruszkiewicz A., Błędy prawne w uchwałach dotyczących organizacji usług wspólnych w gminie na przykładzie wybranych rozstrzygnięć nadzorczych wojewodów [w:] Źródła prawa w samorządzie terytorialnym, red. B. Dolnicki, Warszawa 2018.

Granecki P., Prawo zamówień publicznych. Komentarz, Warszawa 2016.

Grobelny R., Klupczyński M., Centralizacja działalności w jednostkach samorządu terytorialnego z wykorzystaniem centrum usług wspólnych [w:] Zarządzanie w jednostkach samorządu terytorialnego. Wybrane aspekty, red. I. Wieczorek, Wrocław 2016.

Jaworska M., Grześkowiak-Stojek D., Jarnicka J., Matusiak A., Prawo zamówień publicznych. Komentarz, Legalis 2019.

Krajewski M., Prawne aspekty tworzenia centrów usług wspólnych w samorządzie terytorialnym, Narodowy Instytut Samorządu Terytorialnego „Ekspertyzy i Opracowania” 2016/14.

Krajewski M., Prawne aspekty tworzenia centrów usług wspólnych w samorządzie terytorialnym [w:] Zarządzanie w jednostkach samorządu terytorialnego. Wybrane aspekty, red. I. Wieczorek, Wrocław 2016.

Pawelec J., Dyrektywa 2014/23/UE w sprawie udzielania koncesji. Dyrektywa 2014/24/UE w sprawie zamówień publicznych. Dyrektywa 2014/25/UE w sprawie udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych. Komentarz, red. J. Pawelec, Warszawa 2017.

Pieróg J., Prawo zamówień publicznych. Komentarz, Warszawa 2019.

Smoleń P., Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, red. P. Smoleń, Warszawa 2014.

Szustakiewicz P., Prawo zamówień publicznych. Komentarz, red. M. Sieradzka, Warszawa 2018.

Świetla K., Wójcik-Jurkiewicz M., Centrum Usług Wspólnych współczesną koncepcją adaptacji rozwiązań biznesowych na poziomie samorządów [w:] Współczesne koncepcje adaptacji rozwiązań rachunkowości i rewizji finansowej w kontekście gospodarki opartej na usługach, red. K. Świetła, Warszawa 2017.

Żmuda-Matan K., Odpowiedzialność kierowników jednostek obsługujących i obsługiwanych prowadzonych w oparciu o przepisy ustawy o samorządzie gminnym, „Finanse Komunalne” 2018/11.

Żmuda-Matan K., Samorządowe jednostki obsługujące jako centralny zamawiający, „Roczniki Administracji i Prawa” 2020/1.

Patrycja Szulin 
absolwentka prawa na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, wieloletni praktyk w zakresie kontroli zarządczej i systemu zarządzania jakością; od 2001 r. zawodowo związana z administracją samorządową, a od 2014 r. certyfikowany audytor wewnętrzny (ang.: CGAP, Certified Government Auditing Professional).

Wpływ prawidłowej organizacji kontroli zarządczej w jednostce samorządu terytorialnego na finanse jednostki

Dla jednostek sektora finansów publicznych obowiązek zapewnienia funkcjonowania kontroli zarządczej został wprowadzony od 1.01.2010 r. Kontrola zarządcza nie jest ani synonimem kontroli wewnętrznej, ani też zbiorem sztywnych procedur, które mogłyby zostać przeniesione bezpośrednio do każdej jednostki sektora finansów publicznych.
W zamyśle ustawodawcy, ujawnionym w treści uzasadnienia do projektu ustawy z 27.08.2009 r. o finansach publicznych, rolą kontroli zarządczej jest objęcie aktywnym zarządzaniem całości jednostki – nie tylko finansowej. I to jest sedno kontroli zarządczej – to model zarządzania, który ma jednostkę wzmocnić i skupiać uwagę na każdym obszarze działalności, żadnego nie lekceważąc. Natomiast porządek, w jakim zostały ułożone standardy kontroli zarządczej, wyraźnie akcentuje rolę i znaczenie środowiska wewnętrznego dla prawidłowego funkcjonowania kontroli zarządczej.

Patrycja Szulin 
law graduate from the Faculty of Law, Administration and Economics of the University of Wrocław, long-term practitioner in the field of management control and quality management systems; professionally related to local government administration since 2001, and internal CGAP (Certified Government Auditing Professional) auditor since 2014.

Impact of the correct organization of management control in a local authority unit on the unit’s finances

The obligation for public finance sector entities to ensure that management control is functioning was introduced on 1 January 2010. Management control is neither a synonym for internal control nor a set of rigid procedures that could be transferred directly to any public finance sector unit.
It is the legislator’s intention disclosed in the justification to the public finance bill of 27 August 2009 that the role of management control is to subject the whole of the unit and not just the financial part to active management. And this is the essence of management control – it is a model of management that has the objective of strengthening and focussing the entity’s attention on every area of activity, without neglecting any. However, the order in which the management control standards have been arranged clearly emphasizes the role and importance of the internal environment for the proper functioning of management control.

Indeks autorów publikacji w „Finansach Komunalnych” w 2020 r.
Index of authors of publications in ‘Municipal Finance’ in 2020

Indeks rzeczowy publikacji w „Finansach Komunalnych” w 2020 r.
Index of publications in ‘Municipal Finance’ in 2020