Sytuacja finansowa samorządu terytorialnego w Polsce w latach 2018–2022 a idea samorządności – na przykładzie gmin, miast na prawach powiatu oraz miast metropolitalnychdr Marzena Piszczek
adiunkt, Katedra Finansów Publicznych, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7571-7300
udział w autorstwie tekstu – 50%
prof. dr hab. Krzysztof Surówka
kierownik Katedry Finansów Publicznych, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8900-8970
udział w autorstwie tekstu – 50%
Sytuacja finansowa samorządu terytorialnego w Polsce w latach 2018–2022 a idea samorządności – na przykładzie gmin, miast na prawach powiatu oraz miast metropolitalnych
W artykule dokonano analizy sytuacji finansowej polskich gmin, miast na prawach powiatów (MNPP), w tym 12 miast metropolitalnych. Analizie poddano najważniejsze kategorie dochodowe, wydatkowe, zobowiązania oraz nadwyżka operacyjna. Badania potwierdzają trendy spadkowe w udziałach z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) oraz znaczące spadki nadwyżki operacyjnej, co czyni sytuację finansową samorządów niestabilną. Poprawa może nastąpić poprzez podjęcie w krótkim czasie działań doraźnych, natomiast w dłuższej perspektywie sytuacja ta wymaga zmian systemowych.
Słowa kluczowe: idea samorządności, finanse JST, samodzielność finansowa JST, kierunki reformy finansów samorządowych
dr Marzena Piszczek
assistant professor, Department of Public Finance, Cracow University of Economics, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7571-7300
commitment to the preparation of the article – 50%
Professor Dr Hab. Krzysztof Surówka
Head of the Public Finance Department, Cracow University of Economics, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8900-8970
commitment to the preparation of the article – 50%
Financial standing of local authorities in Poland in 2018–2022 and the idea of self-governance using the example of municipalities, cities with rights of counties and metropolitan cities
The article presents an analysis of the financial standing of Polish municipalities and cities on the rights of counties (MNPP), including 12 metropolitan cities. The most important categories of income, expenditure, liabilities and operating surplus were analysed. The research confirms declining trends in shares of personal income tax (PIT) and significant declines in operating surplus, which destabilizes the financial standing of local authorities. Improvements can be made through ad hoc measures in the short term, although the situation requires systemic changes in the long term.
Keywords: the idea of self-governance, LAU finances, financial independence of LAUs, directions of local authority finance reform
dr hab. Iwona Kowalska, profesor SGGW
Instytut Ekonomii i Finansów, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2757-7163
Wynik budżetów oraz źródła finansowania deficytu jednostek samorządu terytorialnego w dobie turbulentnych zmian otoczenia samorządu terytorialnego
Analiza wyniku budżetowego oraz źródeł finansowania deficytu jednostek samorządu terytorialnego (JST) stanowi ważny aspekt oceny ich sytuacji finansowej, szczególnie w dobie turbulentnych zmian w otoczeniu samorządu terytorialnego. Celem badań jest ocena wyniku budżetów JST oraz źródeł finansowania ich deficytu w latach 2020–2021 w układzie województw. Do realizacji przyjętego celu badawczego zastosowano analizę ilościową z uwzględnieniem danych wtórnych pochodzących ze sprawozdań: RB-NDS z lat 2020–2021 oraz przegląd literatury przedmiotu z legislacją powiązaną z celem badań. Z analizy wynika, że choć zjawisko deficytu budżetowego występuje, to jednak nie jest powszechne w JST. Wybór źródła pokrycia deficytu w JST może z kolei wynikać – z jednej strony – z możliwości spłat zadłużenia w konkretnej JST, a z drugiej strony – z poszerzenia, obowiązującego od 2020 r., wykazu tytułów prawnych przychodów, z których mogą pochodzić środki na finansowanie deficytu budżetowego.
Słowa kluczowe: finanse, jednostki samorządu terytorialnego, wynik budżetu, nadwyżka, deficyt
Dr Hab. Iwona Kowalska, professor of the Warsaw University of Life Sciences
Institute of Economics and Finance, Warsaw University of Life Sciences, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2757-7163
The result of budgets and sources of financing of local authority deficits in times of turbulent changes in the local authority environment
The analysis of the budget result and sources of financing of deficits of local authority units (LAUs) is an important aspect of assessing their financial standing, especially in times of turbulent changes in the local authority environment. The objective of the study is to assess the result of LAU budgets and the sources of financing of their deficit in 2020–2021 by voivodship. A quantitative analysis was used to achieve this research objective, using secondary data from the RW-NDS reports from 2020–2021, as well as reviewing literature on legislation related to the research objective. It arises from the analysis that, although the phenomenon of the budget deficit appears, it is not common among LAUs. In turn, the choice of the source of financing for covering the deficit in LAUs can arise, on the one hand, from the ability to repay debt in a specific LAU and, on the other, from the increase in the list of legal titles of income from which funds for financing the budget deficit can come, which has been applicable since 2020.
Keywords: finance, local authority units, budget result, surplus, deficit
Bibliografia / References
Bachman D., The economic impact of COVID-19 (novel coronavirus), 3 March 2020, https://www2.deloitte.com/us/en/insights/economy/COVID-19/economic-impact-COVID-19 (dostęp: 10.02.2021 r.).
Evans D., Over M., The Economic Impact of COVID-19 in Low-and Middle-Income Countries, 12 March 2020, https://www.cgdev.org/blog/economic-impact-COVID-19-low-and-middle-income-countries (dostęp: 20.03.2021 r.).
Drozdowski R., Jóźwiak M., Wiktorowska U., Walczak P., Nowa ustawa o finansach publicznych Poradnik dla samorządowców, Warszawa 2009.
Dylewski M., Narzędzia analizy w ocenie płynności finansowej jednostek samorządu terytorialnego [w:] Finanse, bankowość i ubezpieczenia wobec procesów globalizacji, Gdańsk–Jurata 2003.
Dylewski M., Filipiak B., Gorzałczyńska-Koczkodaj M., Analiza finansowa w jednostkach samorządu terytorialnego, Warszawa 2010.
Dylewski M., Filipiak B., Gorzałczyńska-Koczkodaj M., Metody analityczne w działalności jednostek podsektora samorządowego, Warszawa 2010.
Haughton A., Combat The Economic Impact of COVID-19, 25 March 2020, http://jamaica-gleaner.com/article/news/20200325/combat-economic-impact-COVID-19 (dostęp: 10.02.2021 r.).
Kamińska K., Kulińska-Sadłocha E., Źródła finansowania działań antycovidowych w Polsce i Niemczech, red. E. Mączyńska, P. Pysz, Warszawa 2021.
Kosek-Wojnar M., Surówka K., Podstawy finansów samorządu terytorialnego, Warszawa 2007.
Kosek-Wojnar M., Dług publiczny w teorii i praktyce, Kraków 2007.
Kosikowski C., Salachna J.M., Finanse samorządowe 580 pytań i odpowiedzi, Warszawa 2012.
Owsiak S., Finanse, Warszawa 2015.
Strange R., The 2020 COVID-19 pandemic and global value chains, „Journal of Industrial and Business Economics” 2020/47.
Sołtyk P., Dębowska-Sołtyk M., Finanse samorządowe, Warszawa 2016.
Staszel A., Narzędzia analizy finansowej w jednostkach samorządu terytorialnego, „Zeszyty Naukowe. Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie” 2016/10 (958), s. 67 (DOI: 10.15678/ZNUEK.2016.0958.1005).
Trykozko R., Ustawa o finansach publicznych. Komentarz dla jednostek samorządu terytorialnego, Warszawa 2010.
Walczak P. (red.), Ustawa o finansach publicznych. Komentarz dla jednostek samorządowych, Warszawa 2017.
Waśniewski T., Skoczylas W., Teoria i praktyka analizy finansowej w przedsiębiorstwie, Warszawa 2002.
Luiza Budner-Iwanicka
doktorantka w Katedrze Prawa Finansowego i Gospodarki Narodowej Wydziału Prawa Uniwersytetu Masaryka w Brnie; prezes Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku; przewodnicząca Komisji Analiz Budżetowych Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych; radca prawny. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7323-6140
Wykonanie budżetów przez jednostki samorządu terytorialnego w 2022 r.
Opracowanie przedstawia sytuację finansową jednostek samorządu terytorialnego w 2022 r. Tekst powstał na podstawie „Sprawozdania z działalności regionalnych izb obrachunkowych i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2022 r.”, przedłożonego Sejmowi i Senatowi Rzeczypospolitej Polskiej przez Krajową Radę Regionalnych Izb Obrachunkowych w czerwcu 2023 r.
Słowa kluczowe: budżet jednostek samorządu terytorialnego, dochody i wydatki jednostek samorządu terytorialnego, Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, sprawozdanie z działalności regionalnych izb obrachunkowych
Luiza Budner-Iwanicka
PhD student at the Department of Financial Law and National Economy of the Faculty of Law at Masaryk University in Brno; president of the Regional Chamber of Audit in Gdańsk, chairperson of the Budget Analyses Commission of the National Council of the Regional Chambers of Audit, legal counsel, Gdańsk, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7323-6140
Achievement of budgets by local authority units in 2022
The article presents the financial situation of local authorities in 2022. It was based on the ‘Report on the activities of the regional chambers of audit and the achievement of the budget by local authority units in 2022,’ which was submitted to the Sejm and the Senate of the Republic of Poland by the National Council of the Regional Chambers of Audit in June 2023.
Keywords: local authority unit budget, local authority unit income and expenditure, National Council of the Regional Chambers of Audit, report on the activities of the regional chambers of audit
dr Kamila Żmuda-Matan
adiunkt, Instytut Nauk Prawnych, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Śląski w Katowicach; radca prawny. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5172-8945
Inwentaryzacja w samorządowych instytucjach kultury objętych obsługą wspólną w zakresie rachunkowości i sprawozdawczości
W przypadku powierzenia przez samorządową instytucję kultury samorządowej jednostce obsługującej wspólnej obsługi w zakresie obowiązków dotyczących rachunkowości i sprawozdawczości obowiązki te są przekazywane w całości. Oznacza to powierzenie jednostce obsługującej również zadań związanych z inwentaryzacją w samorządowej instytucji kultury. W konsekwencji powyższego transferu obowiązków krąg osób odpowiedzialnych za wykonanie tychże ulega rozszerzeniu na kierownika jednostki obsługującej, z wyłączeniem odpowiedzialności za dokonanie spisu z natury. W artykule omówiono ogólny schemat obsługi wspólnej w zakresie rachunkowości, w tym w szczególności inwentaryzacji zbiorów instytucji kultury, podział obowiązków pomiędzy kierownikiem jednostki obsługującej i obsługiwanej oraz kwestie odpowiedzialności za ich realizację.
Słowa kluczowe: inwentaryzacja, instytucja kultury, rachunkowość, sprawozdawczość, obsługa wspólna, jednostka obsługująca, jednostka obsługiwana
Dr Kamila Żmuda-Matan
assistant professor, Institute of Legal Studies, Faculty of Law and Administration, University of Silesia; legal counsel, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5172-8945
Stocktaking in local authority cultural institutions encompassed by joint accounting and reporting support
If a local authority cultural institution entrusts a supporting unit with joint accounting and reporting support, these duties are transferred in whole. This means that the supporting unit is also entrusted with tasks related to stocktaking at the local authority cultural institution. The consequence of this transfer of duties, except for the responsibility for conducting a physical count, is that the group of people responsible for performing these duties is extended to the head of the support unit. The article discusses the general scheme of joint support in accounting, including, in particular, the stock take of the cultural institution’s collections, the demarcation of responsibilities between the head of the supporting unit and the supported unit, as well as issues of responsibility for their implementation.
Keywords: stock take, cultural institution, accounting, reporting, shared service, supporting unit, supported unit
Bibliografia / References
Andruszkiewicz A., Błędy prawne w uchwałach dotyczących organizacji usług wspólnych w gminie na przykładzie wybranych rozstrzygnięć nadzorczych wojewodów [w:] Źródła prawa w samorządzie terytorialnym, red. B. Dolnicki, Warszawa 2018.
Grobelny R., Klupczyński M., Centralizacja działalności w jednostkach samorządu terytorialnego z wykorzystaniem centrum usług wspólnych [w:] Zarządzanie w jednostkach samorządu terytorialnego. Wybrane aspekty, red. I. Wieczorek, Wrocław 2016.
Grzybowski P., Kaźmierczak P., Koźmiński P., Finansowo-prawne aspekty organizacji i funkcjonowania samorządowych centrów usług wspólnych [w:] Prawne aspekty organizacji i funkcjonowania samorządowych centrów usług wspólnych, red. K.M. Ziemski, I.M. Wieczorek, Łódź 2016.
Kiziukiewicz T., Cebrowska T., Czubakowska K., Gos W., Hass-Symotiuk M., Janowicz M., Kiziukiewicz P., Mućko P., Nadolna B., Winiarska K., Ustawa o rachunkowości. Komentarz, red. T. Kiziukiewicz, Warszawa 2021.
Krajewski M., Prawne aspekty tworzenia centrów usług wspólnych w samorządzie terytorialnym [w:] Zarządzanie w jednostkach samorządu terytorialnego. Wybrane aspekty, red. I. Wieczorek, Wrocław 2016.
Świetla K., Wójcik-Jurkiewicz M., Centrum Usług Wspólnych współczesną koncepcją adaptacji rozwiązań biznesowych na poziomie samorządów [w:] Współczesne koncepcje adaptacji rozwiązań rachunkowości i rewizji finansowej w kontekście gospodarki opartej na usługach, red. K. Świetla, Warszawa 2017.
Żmuda-Matan K., Odpowiedzialność kierowników jednostek obsługujących i obsługiwanych prowadzonych w oparciu o przepisy ustawy o samorządzie gminnym, „Finanse Komunalne” 2018/11.
Żmuda-Matan K., Samorządowe jednostki obsługujące na gruncie nowej ustawy – Prawo zamówień publicznych, „Roczniki Administracji i Prawa” 2021/1.
Zamów prenumeratę: https://www.profinfo.pl/czasopisma
