Udział w postępowaniu sądowym, w którym zapada wyrok, zawsze związane jest z ryzykiem niezadowolenia z orzeczenia sądu I instancji. Przepisy prawa dają szansę na zmianę tego orzeczenia w drodze zaskarżenia do sądu II instancji.
Środkiem, który do tego służy jest apelacja, mająca na celu poddanie wyroku sądu I instancji kontroli pod względem jego legalności i zasadności.
Przez apelację rozumieć należy także pismo procesowe obejmujące tę czynność, która musi zawierać elementy określone w art. 368 k.p.c.
model apelacji
W procedurze "Wniesienie apelacji", R. Bełczącki przypomina, że Polsce funkcjonuje typ apelacji pełnej. Apelacja pełna, co do zasady, polega na ponownym rozpoznaniu sprawy przez sąd drugiej instancji na podstawie materiału zgromadzonego zarówno przed sądem pierwszej, jak i drugiej instancji (art. 382 k.p.c.), z tym że rozpoznanie sprawy następuje w ramach określonego w apelacji zakresu zaskarżenia wyroku i podniesionych w apelacji zarzutów naruszenia przepisów postępowania oraz z uwzględnieniem branych pod uwagę z urzędu - ale tylko w zakresie zaskarżenia - przyczyn nieważności postępowania (art. 379 k.p.c.) oraz naruszeń prawa materialnego. Materiał zgromadzony przed sądem drugiej instancji nie musi obejmować nowych faktów i dowodów powołanych przez skarżącego dopiero w apelacji, jeśli możliwość ich powołania istniała już przed sądem pierwszej instancji, a potrzeba ich powołania nie wynikła później (art. 381 k.p.c.).
Apelacja przysługuje od każdego rodzaju wyroku.
Apelacją można zaskarżyć jedynie te z rozstrzygnięć zawartych w wyroku, które odnoszą się do istoty sprawy.
Wniesienie apelacji zapobiega uprawomocnieniu się zaskarżonego wyroku (suspensywność) oraz przenosi rozpoznawanie sprawy do sądu wyższej instancji (dewolutywność).
dopuszczalność
R. Bełczącki wskazuje, że warunkiem dopuszczalności apelacji jest istnienie wyroku sądu pierwszej instancji. Ostatnią czynnością składającą się na wydanie wyroku z reguły jest jego ogłoszenie, stąd możliwość jego zaskarżenia aktualizuje się właśnie z tą chwilą. Wyjątek stanowi wydanie wyroku na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 148(1) § 1 k.p.c. Wyrok taki nie podlega ogłoszeniu, a bieg terminu do jego zaskarżenia rozpoczyna się z dniem doręczenia odpisu sentencji wyroku.
termin do wniesienia
W art. 369 § 1 k.p.c. przewidziany został dwutygodniowy termin do wniesienia apelacji, liczony od dnia doręczenia stronie skarżącej wyroku wraz z uzasadnieniem, co z kolei odbywa się na wniosek strony zgłoszony w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia sentencji wyroku (art. 328 § 1 k.p.c.), a w przypadku strony działającej bez adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego, która na skutek pozbawienia wolności nie była obecna przy ogłoszeniu wyroku - w terminie tygodniowym od dnia doręczenia odpisu sentencji wyroku (doręczenie odpisu sentencji następuje wówczas z urzędu w myśl art. 327 § 2 k.p.c.). Także w przypadku wyroku wydanego na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 148(1) § 1 k.p.c. tygodniowy termin do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku i o doręczenie odpisu wyroku wraz z uzasadnieniem rozpoczyna bieg z dniem doręczenia odpisu sentencji wyroku (wówczas doręczenie odpisu sentencji następuje z urzędu według art. 331 § 1(1) k.p.c.).
Jeżeli przebieg posiedzenia jawnego utrwalany był za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk, a uzasadnienie wyroku, wygłoszone po ogłoszeniu sentencji wyroku, zostało utrwalone za pomocą tego urządzenia, doręczeniu wyroku wraz z uzasadnieniem równoznaczne jest doręczenie wyroku wraz z transkrypcją wygłoszonego uzasadnienia (art. 331 § 2 zd. trzecie k.p.c.).
Autor procedury zauważa, że doręczenie stronie wyroku wraz z uzasadnieniem albo wraz z transkrypcją wygłoszonego uzasadnienia nie jest jednak warunkiem koniecznym wniesienia apelacji, stąd w art. 369 § 2 k.p.c. powiązano początek biegu dwutygodniowego terminu do wniesienia apelacji z upływem tygodniowego terminu do zgłoszenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku i doręczenie wyroku z uzasadnieniem.
Warto też wskazać, że w postępowaniu uproszczonym art. 505(8) § 2 k.p.c. nakazuje liczenie dwutygodniowego terminu do wniesienia apelacji od ogłoszenia wyroku w razie, gdy strona zrzeknie się doręczenia uzasadnienia wyroku.
tryb wniesienia
Chociaż apelację kieruje się do sądu drugiej instancji, wnosi się ją za pośrednictwem sądu pierwszej instancji, tak jak to przewiduje art. 369 § 1 k.p.c.
Co do zasady termin do wniesienia apelacji zostaje zachowany, jeśli w terminie tym apelacja wpłynie do sądu pierwszej instancji, a w przypadku apelacji wnoszonej drogą pocztową (art. 165 § 2 k.p.c.) - jeśli w terminie tym zostanie ona nadana na adres sądu pierwszej instancji. Jednakże regulacja art. 369 § 3 k.p.c. pozwala na przyjęcie, że termin do wniesienia apelacji zostaje zachowany także wówczas, gdy apelacja została wniesiona w terminie bezpośrednio do sądu drugiej instancji. W takim wypadku sąd drugiej instancji przesyła apelację sądowi pierwszej instancji celem nadania jej dalszego biegu, a za dzień wniesienia apelacji uznaje się nie dzień jej wpływu do sądu pierwszej instancji, ale dzień jej wpływu do sądu drugiej instancji albo dzień nadania jej na poczcie na adres sądu drugiej instancji.
Jeśli w pierwszej instancji orzekał sąd okręgowy, apelację kieruje się do sądu apelacyjnego, natomiast jeżeli sprawę w pierwszej instancji rozpoznawał sąd rejonowy, apelację kieruje się do sądu okręgowego.
Strona nie musi wnosić apelacji działając przez pełnomocnika będącego adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym.
zrzeczenie się apelacji
R. Bełczącki podkreśla, że w obecnym stanie prawnym nie przewidziano możliwości zrzeczenia się apelacji w terminie do jej wniesienia, stąd złożenie przez stronę oświadczenia o takiej treści nie niweczy jej uprawnienia do zaskarżenia wyroku sądu pierwszej instancji (por. art. 505(8) § 2 k.p.c., gdzie przewidziano jedynie możliwość zrzeczenia się doręczenia wyroku, mającą wpływ na bieg terminu do wniesienia apelacji w postępowaniu uproszczonym, por. art. 505(8) § 3 k.p.c., umożliwiający stronie, obecnej na posiedzeniu, na którym ogłoszono wyrok, złożenie do protokołu, po ogłoszeniu wyroku, oświadczenia o zrzeczeniu się prawa do wniesienia apelacji, co może doprowadzić do uprawomocnienia się wyroku w przypadku, gdy, każdy z uprawnionych do zaskarżenia wyroku złoży takie oświadczenie).
Więcej komentarzy R. Bełcząckiego dotyczących postępowania w przedmiocie wniesienia apelacji znajdziemy we wspomnianej procedurze.
Zachęcamy do lektury!
Wojciech Kowalski
LEX Navigator Prawo Cywilne i Handlowe
