Wobec ogromnej fali uchodźców wojennych z Ukrainy należy liczyć się z tym, że do Polski trafiają również dzieci bez rodziców, za to w towarzystwie cioć, babć lub innych krewnych, a czasem tylko znajomych. Z myślą o takich właśnie przypadkach stworzono instytucję tymczasowego opiekuna małoletniego. Osoba pełniąca tę funkcję może zastępować rodziców Ukraińca w różnych sytuacjach m.in. przed dyrektorem szkoły.
Fragment artykułu z miesięcznika „Dyrektor Szkoły” 2022/6
W przypadku Ukraińców, którzy po 24 lutego uciekli do Polski przed rosyjską agresją podstawą prawną do ustanowienia opiekuna tymczasowego jest art. 25 u.p.o.U. stanowiący, że małoletniego obywatela Ukrainy, który przebywa na terytorium Polski bez opieki osób dorosłych odpowiedzialnych za niego zgodnie z naszym prawem, czyli rodziców lub opiekunów prawnych, reprezentuje oraz sprawuje pieczę nad nim i jego majątkiem opiekun tymczasowy. W pewnym uproszczeniu stwierdzić można, że takiego opiekuna ustanawia się dla małoletniego, który pozostaje pod władzą rodzicielską, lecz jego rodzice (względnie osoby wykonujące w ich miejsce pieczę nad dzieckiem) z powodu wojny w Ukrainie są nieobecni, a zatem nie mogą efektywnie wywiązywać się ze swojej roli.
W przywołanej specustawie brak przepisu, który stanowiłby wprost, kogo należy uważać za „odpowiadającego za dziecko”. Ustawodawca posłużył się nieco niefortunnym sformułowaniem „osób dorosłych odpowiedzialnych za dziecko”, nie użył natomiast zwrotu „dziecko bez rodziców lub opiekuna prawnego”. Absurdalne byłoby uważać, że w art. 25 ust. 1 u.p.o.U. chodzi o osoby ponoszące odpowiedzialność „za dziecko” w rozumieniu cywilnoprawnym (czyli np. za szkody wynikłe z braków nadzoru nad dzieckiem) czy karnym (np. za porzucenie dziecka). W tych sytuacjach odpowiedzialność rozciąga się nie tylko na rodziców czy inne osoby wskazane przez sąd do sprawowania opieki, ale konieczność troski o dziecko wynikać może np. z umowy (niania) lub sprawowanej funkcji (nauczyciela, pracownika ochrony zdrowia).
