Konstytucyjna zasada ochrony dobra wspólnego jako postanowienie oddziałujące na wolność przedsiębiorczościProf. dr hab. Jerzy Ciapała
Uniwersytet Szczeciński
Konstytucyjna zasada ochrony dobra wspólnego jako postanowienie oddziałujące na wolność przedsiębiorczości
Przedmiotami opracowania są analiza i ocena pojmowania konstytucyjnej zasady – normy ochrony Rzeczypospolitej Polskiej jako dobra wspólnego, dokonywane z punktu widzenia postrzegania jej jako potencjalnego ograniczenia wolności przedsiębiorczości. Szczególnie istotna jest odpowiedź na pytanie: czy postanowienie art. 1 Konstytucji, które współdefiniuje Państwo Polskie, może stanowić samoistną podstawę ograniczeń wolności działalności gospodarczej, niezależnie od podstaw z art. 22 oraz 31 ust. 3, a także niezależnie od norm prawa Unii Europejskiej? Ma to istotną doniosłość, gdy rozważamy regulacje ustawodawcy, które oddziałują ograniczająco na przedmiotową wolność i oddziałują na operatywne stosowanie Konstytucji.
Słowa kluczowe: dobro wspólne, swoboda świadczenia usług, społeczna gospodarka rynkowa, ograniczenia działalności gospodarczej, ważny interes publiczny, kontrowersje związane z ograniczeniami
The Constitutional Principle of Protection of the Commom Good as a Provision Affecting the Freedom to Provide Services
The article discusses the constitutional-law prinicple of protection of the Republic of Poland as a common good of all citizens. The author assumes that this important provision cannot be the basis for legal decisions aimed at protecting the freedom of establishment, which has happened several times in case law. Freedom to provide services is not absolute and may by limited only by the legislator (acts of Parliament) and only for reasons of important public interest, which implies difficulties in interpretation in the argumentation used to justify decisions (coming also form EU legal system). It is postulated that 'important public interest' should be analysed against the benchmark of values and standards mentioned in Article 31(3) of the Constitution. In the conditions of social market economy, it becomes necessary for the legislator to open up to the system of values, which cannot be a consequence of affirming only the neoliberal directon of the state's socio-economic policy. At the same time, serious problems are caused by: the need to refer to sciences other than law both when interpreting terms and when decoding specific norms, as well as insufficiently restricted consideration given to European Union law, based on the principle of subsidiarity, which principle should (in theory) affect economic activity in both positive and negative aspects.
Keywords: common good, freedom to provide services, social market economy, restrictions on business activity, important public interest, controversies relating to restrictions
Bibliografia
Arndt W., Dobro wspólne jako kryterium postępowania władzy, [w:] Dobro wspólne; teoria i praktyka, red. W. Arndt, F. Longchamps de Berier, K. Szczucki, Warszawa 2013
Arndt W., Longchamps de Berier F., Szczucki K. (red.), Dobro wspólne; teoria i praktyka, Warszawa 2013
Ciapała J., Konstytucyjna wolność działalności gospodarczej w Rzeczypospolitej Polskiej, Szczecin 2009
Czarnek P., Wolność gospodarcza; pierwszy filar społecznej gospodarki rynkowej, Lublin 2014
Czekałowska M., Zagadnienia ochrony środowiska na podstawie Konstytucji Rzeczypospolitej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, Warszawa 2022
Dobrowolski M., Zasada suwerenności Narodu w warunkach integracji Polski z Unią Europejską, Lublin 2014
Fukujama F., Budowanie państwa; władza i ład międzynarodowy w XXI wieku, przekł. J. Serwański, Poznań 2005
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne; zarys wykładu, Warszawa 2023
Granat M., Dobro wspólne w pojmowaniu Trybunału Konstytucyjnego, [w:] Dobro wspólne; teoria i praktyka, red. W. Arndt, F. Longchamps de Berier, K. Szczucki, Warszawa 2013
Grzybowski K., Zasady Konstytucji Kwietniowej, Kraków 1937
Habermas J., Strukturalne przeobrażenia sfery publicznej, tłum. M. Łukasiewicz, W. Lipnik, Warszawa 2007
Hausner J., Społeczna czasoprzestrzeń gospodarowania; ku ekonomii wartości, Warszawa 2019
Hayek von F., Konstytucja wolności, tłum. J. Stawiński, Warszawa 2006
Komarnicki W., Ustrój państwowy Polski współczesnej. Geneza i system, Wilno1937
Kosikowski C., Publiczne prawo gospodarcze Polski i Unii Europejskiej, Warszawa 2005
Kruk M., O wartościach w Konstytucji, PiP 2022, nr 10
Krukowski J., Geneza konstytucyjnych zasad relacji między państwem a Kościołem katolickim i innymi związkami wyznaniowymi, [w:] Między prawem a polityką; księga jubileuszowa dedykowana Profesor Hannie Suchockiej, red. B. Kaniewska, T. Wallas, K. Urbaniak, Poznań 2023
Łabno A. (red.), Idea solidaryzmu we współczesnej filozofii prawa i polityki, Warszawa 2012
Łabno A. (red.), Idea solidaryzmu we współczesnym prawie konstytucyjnym, Warszawa 2015
Łączkowski W., Ekonomiczne i socjalne prawa człowieka a dobro wspólne, [w:] Godność człowieka a prawa ekonomiczne i socjalne; księga jubileuszowa wydana w piętnastą rocznicę ustanowienia Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2003
Mankiw N.G., Taylor M.P., Mikroekonomia, Warszawa 2022
Maroń G., Zasady prawa. Pojmowanie i typologia a rola w wykładni prawa i w orzecznictwie konstytucyjnym, Poznań 2013
Mill J.S., On Liberty, London 2001
Morawski L., Argumentacje, racjonalny prawodawca i postępowanie dowodowe, Toruń 1988
Piechowiak M., Dobro wspólne jako fundament polskiego porządku konstytucyjnego, Warszawa 2012
Piechowiak M., [w:] Konstytucja RP, t. I, Komentarz art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Piecuch T., Przedsiębiorczość; podstawy teoretyczne, Warszawa 2013
Pikkety T., Kapitał i ideologia, przekł. B. Geppert, Warszawa 2022
Pikkety T., Kapitał w XXI wieku, przekł. A. Bilik, Warszawa 2015
Sadowski M., Idea dobra wspólnego w papieskich encyklikach społecznych 1891–1991), [w:] Idee jako źródło instytucji politycznych i prawnych, red. L. Leszczyński, Lublin 2015
Sołtys A., Obowiązek wykładni prawa krajowego z prawem unijnym jako instrument zapewnienia efektywności prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2015
Stawecki T., Koncepcja autonomicznej wykładni pojęć konstytucyjnych; od praktyki do teorii, Warszawa 2014
Szafrański A., Konstytucyjna wolność gospodarcza na tle historii idei i gospodarki, Warszawa 2018
Sztompka P., Kapitał społeczny – teoria przestrzeni międzyludzkiej, Kraków 2016
Sztompka P., Zaufanie – fundament społeczeństwa, Kraków 2006
Szydło M., Wolność działalności gospodarczej jako prawo podstawowe, Bydgoszcz–Wrocław 2011
Trzciński J., Rzeczpospolita Polska dobrem wspólnym wszystkich obywateli, [w:] Sądownictwo administracyjne gwarantem wolności i praw obywatelskich, red. L. Góral, R. Hauser, J. Trzciński, Warszawa 2005
Wawrzyniak J., Rola Prezydenta RP w powoływaniu premiera w kontekście art. 154 ust.1 i 2 Konstytucji, PiP 2024, nr 9
Winczorek P., Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, Warszawa 2008
Wójtowicz K., Sądownictwo konstytucyjne wobec prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2012
Wojtyczek K., Przekazywanie kompetencji państwa organizacjom międzynarodowym, Kraków 2008
Wronkowska S., Zieliński M., Komentarz do zasad techniki prawodawczej, Warszawa 2008
Zakowski J., Zawał; zrozumieć kryzys, Warszawa2009
Zieliński M., Konstytucyjne zasady prawa, [w:] Charakter i struktura norm Konstytucji, red. J. Trzciński, Warszawa 1997
Zieliński M., Odpolitycznienie przedsiębiorstw kontrolowanych przez państwo, Warszawa 2023
Ziembiński Z., Logika praktyczna, Warszawa 1997
Zubik M., Prawo konstytucyjne współczesnej Polski, Warszawa 2022
Żukowska-Jarosz S., Konstytucyjna zasad ochrony własności, Kraków 2003
Dr hab. Michał Bitner
Uniwersytet Warszawski
Mgr Szymon Gasz
Uniwersytet Warszawski
Finansowa autoryzacja zaciągania zobowiązań krótkoterminowych przez jednostkę sektora finansów publicznych
Przedmiotem artykułu jest analiza regulacji prawa polskiego dotyczących upoważnień do zaciągania zobowiązań krótkoterminowych niezaliczanych do tytułów dłużnych, wynikających z budżetów i innych planów finansowych (autoryzacji finansowych). Pojęcie zobowiązań krótkoterminowych odnoszone jest w artykule do zobowiązań, które zgodnie z przepisami przypadają „do sfinansowania” w danym roku. Regulacja oparta jest na zasadzie podwójnego upoważnienia – do zaciągania takich zobowiązań oraz do dokonywania wydatków (ponoszenia kosztów) – wynikającego z ujęcia w rocznym planie finansowym wydatków lub kosztów. W artykule przedstawiono argumenty uzasadniające zajęcie określonego stanowiska w kontrowersyjnych dotychczas kwestiach. Dotyczą one w szczególności konieczności autoryzacji zobowiązań o charakterze publicznoprawnym, wyjątków od obowiązku autoryzacji zobowiązań krótkoterminowych zobowiązań prywatnoprawnych, jak również stosunku przepisów o autoryzacji finansowej do innych przepisów dotyczących zaciągania zobowiązań krótkoterminowych przez jednostki sektora finansów publicznych.
Słowa kluczowe: upoważnienie finansowe, plan finansowy, zobowiązanie krótkoterminowe, limit wydatków
Financial Authorization for a Public-Sector Entity to Incur Short-Term Liabilities
The subject of the article is an analysis of the provisions of Polish law on authorizations to incur short-term liabilities not classified as debt titles, arising from budgets and other financial plans (financial authorizations). The concept of short-term liabilities is used in the article to mean liabilities that, according to the provions of law, should be financed in a given year. The regulation is based on the principle of dual authorization - to incur such liabilities and to make expenditures (incur costs) - resulting from the entry of expenditures or costs in the annual financial plan. The article presents arguments for assuming a certain view on issues that have been controversial so far. They concern, in particular, the need to authorize public-law liabilities, exceptions to the obligation to authorize short-term private-law liabilities, as well as the relationship of the provisions on financial authorization to other provisions which concern the incurring of short-term liabilities by public-sector entities in Poland.
Keywords: financial authorization, financial plan, short-term liability (legal commitment), expenditure limit
Bibliografia
Bitner M., Prawne instrumenty ograniczania deficytu budżetowego i długu publicznego jednostek samorządu terytorialnego, Warszawa 2016
Bogusz M., Pojęcie aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczących przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku, wynikających z przepisów prawa w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 4 ustawy o NSA, Samorząd Terytorialny 2000, nr 1–2
Borkowski J., Podmiot uprawniony do wniesienia skargi do sądu administracyjnego w świetle ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, Samorząd Terytorialny 1997, nr 5
Dębowska-Romanowska T., Konstytucyjna ochrona przed dezintegracją finansów publicznych, PiP 2024, nr 2
Dybowski T., Pyrzyńska A., Świadczenie, [w:] Prawo zobowiązań – część ogólna. System Prawa Prywatnego, t. 5, red. E. Łętowska, Warszawa 2013
Granat M., Równowaga budżetowa jako zasada prawa (na marginesie orzecznictwa Trybunału Konstytucyjneg czasu kryzysu finansowego), Przegląd Konstytucyjny 2017, nr 3
Hanusz A., Równowaga budżetowa a zasady prawa, PiP 2015, nr 9
Kiełkowski T., Nabycie prawa na mocy decyzji administracyjnej, Warszawa 2012
Kmieciak Z., Glosa do uchwały NSA z 4 lutego 2008 r., I OPS 3/07, Orzecznictwo Sądów Polskich 2008, nr 5
Kmieciak Z., Glosa do wyroku WSA z dnia 19 grudnia 2006 r., III SA/Gd 440/06, Orzecznictwo Sądów Polskich 2007, nr 10
Kołakowski I., Zaciąganie zobowiązań wykraczających poza rok budżetowy (wieloletnich) a zasada roczności budżetu jednostek samorządu terytorialnego w kontekście naruszenia dyscypliny finansów publicznych, Finanse Komunalne 2018, nr 1–2
Kościńska-Paszkowska A. (red.), Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Komentarz, Warszawa 2021
Kuca G., Problem deprecjonowania budżetu państwa, PiP 2022, nr 10
Lauths T.P., The Separation of Powers Principle and Budget Decision Making, [w:] Budget Theory in the Public Sector, red. A. Khan, W. Bartley Hildreth, Quorum Books 2002.
Lienert I., Jung M.-K., The Legal Framework for Budget Systems. An International Comparison, OECD Journal on Budgeting 2004, nr 4
Misiąg W. (red.), Ustawa o finansach publicznych. Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Komentarz, Warszawa 2017
Mizgała M., Wybrane aspekty naruszenia dyscypliny finansów publicznych w zakresie planu finansowego szpitala samorządowego, Finanse Komunalne 2018, nr 1–2
Ofiarski Z. (red.), Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, LEX 2021
Perucka J., Zasady zaciągania zobowiązań w samorządzie terytorialnym a ustalenia kontroli regionalnej izby obrachunkowej, Finanse Komunalne 2011, nr 4
Rubin I., Budget Formats: Choices and Implications, [w:] Local Budgeting, A. Shah, Washington D.C. 2007
Skrzydło-Niżnik E., Dobosz P. (red.), Jedność systemu prawa a jednolitość orzecznictwa sądowo-administracyjnego i administracyjnego w sprawach samorządowych, Kraków 2001
Suski M., Korespondencja dyrektyw redagowania i interpretowania tekstu prawnego, Katowice 2023
Walczak P. (red.), Ustawa o finansach publicznych. Komentarz dla jednostek samorządowych, Warszawa 2021
Wronkowska S., Zieliński M., O korespondencji dyrektyw redagowania i interpretowania tekstu prawnego, Studia Prawnicze 1985, nr 3–4
Wyszomirski Ł. M., Sądowa kontrola innych niż decyzje i postanowienia aktów i czynności z zakresu administracji publicznej, Warszawa 2018
Zimmerman J., Glosa do postanowienia NSA z 24 marca 1998 r. II SA 1155/97, Orzecznictwo Sądów Polskich 1999, nr 9
Prof. dr hab. Jerzy Zajadło
Uniwersytet Gdański
Prerogatywa – ani zapomniane pojęcie języka prawniczego, ani figura retoryczna
Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, czy na gruncie Konstytucji RP z 1997 r. Prezydentowi jako głowie państwa przysługują jakiekolwiek prerogatywy. Autor omawia cztery konteksty, w których pojęcie prerogatywy pojawia się we współczesnej światowej i polskiej literaturze przedmiotu: 1) koncepcję Johna Locke’a sformułowaną w Dwóch traktatach o rządzie; 2) państwo prerogatywne opisane przez Ernsta Fraenkla w pracy The Dual State; 3) pojęcie royal prerogative we współczesnym konstytucjonalizmie brytyjskim; 4) pojęcie prerogatywy na gruncie polskiej Konstytucji z 1935 r. (tzw. Konstytucji kwietniowej). W konkluzji autor dochodzi do wniosku, że pozycja ustrojowa Prezydenta na gruncie Konstytucji RP z 1997 nie wpisuje się żaden z tych kontekstów. Ergo – trudno mówić o prerogatywach Prezydenta, przysługują mu natomiast pewne wyłączne kompetencje. Nie ma więc żadnego uzasadnienia, by określone w przepisie art. 144 ust. 3 Konstytucji RP akty urzędowe Prezydenta niewymagające kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów określać mianem jego prerogatyw.
Słowa kluczowe: Prezydent, kontrasygnata, prerogatywa, Konstytucja
Prerogative: Neither a Forgotten Notion of the Legal Language, Nor a Rhetorical Figure
The article attempts to answer the question whether, under the Polish Constitution of 1997, the President as the head of state has any prerogatives. The author discusses four contexts in which the notion of prerogative appears in contemporary subject literature in Poland and abroad: (1) the concept formulated by John Locke in his Two Treatises of Government; (2) the prerogative state described by Ernst Fraenkel in The Dual State; (3) the notion of royal prerogative in contemporary British constitutionalism; (4) the notion of prerogative under the Polish Constitution adopted in April 1935. The author concludes that the systemic position of the President under the Polish 1997 Constitution does not resemble any of these contexts. Therefore one can hardly speak of presidential prerogatives, but there are certain exclusive powers vested in the President. This means that there is no justification for the official acts of the President mentioned in Article 144(3) of the Constitution, which acts do not require the Prime Minister’s countersignature, to be called his prerogatives.
Keywords: President, countersignature, prerogative, Constitution
Bibliografia
Bała P., „Na Nim spoczywa odpowiedzialność wobec Boga i historii za losy Państwa”. Ustawa konstytucyjna RP z 1935 roku w perspektywie decyzjonistycznej, Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 2012, t. 34, nr 3
Cox N., The Royal Prerogatives and Constitutional Law. A Search for Quintessence of Executive Power, Abingdon–New York 2021
Dobrzeniecki K., „Według własnego uznania, dla dobra publicznego, poza nakazami prawa”. Ślady Lockeańskiej koncepcji prerogatywy w kulturze politycznej USA, Kultura i Edukacja 2018, nr 1
Extra-Legal Power. and Legitimacy. Perspectives on Prerogatice, red. C. Fatovic, B.A. Kleinerman, Oxford–New York 2013
Fraenkel E., The Dual State. A Contribution to the Theory of Dictatorship, With an Introduction by Jens Meierhenrich, Oxford 2017
Gross O., Ni Aoláin F., Law in Times of Crisis. Emergency Powers in Theory and Practice, New York 2006
Head M., Emergency Powers in Theory and Practice. The Long Shadow of Carl Schmitt, Ashgate, Farnham–Burlington 2016
Hohfeld W.N., Fundamental Legal Conceptions as Applied in Judicial Reasoning, Yale Law Journal 1917, t. 26, nr 8
Locke J., Dwa traktaty o rządzie, przekł. A. Czarnota, Warszawa 1992
Poole T., Reason of State. Law, Prerogative, and Empire, Cambridge 2015
Prokop K., Uprawnienia nadzwyczajne Prezydenta Rzeczypospolitej w świetle przepisów konstytucji kwietniowej z 1935 r., Miscellanea Historico-Iuridica 2019, t. XVIII, nr 2
Ryszka F., Państwo stanu wyjątkowego. Rzecz o systemie państwa i prawa Trzeciej Rzeszy, Wrocław 1985
Sarnecki P., Głowa państwa w obu polskich konstytucjach kwietniowych, Studia Iuridica Lubliniensa 2014, nr 22
Wittgenstein L., Tractatus Logico-Philosophicus, przekł. B. Wolniewicz, Warszawa 2000
Prof. dr hab. Ewa Łętowska
Polska Akademia Nauk
Prerogatywa prezydencka jako przedmiot dyskursu prawniczego
„Czy prerogatywy władzy to zapomniane pojęcie języka prawniczego czy też figura retoryczna”? Tak postawione pytanie lokuje problem w ramach prawniczego „dyskursu o dyskursie”. To zaś skłania do zastanowienia nad okolicznościami powrotu (przypomnienia, restauracji) tego pojęcia i naszego obecnego nim zainteresowania. Można tu bowiem (to główna teza niniejszego opracowania) dostrzec pouczający przykład świadomego i celowego kształtowania opinii przez marketing polityczny, posługujący się w tym celu fałszywą etykietą, a to w celu odpowiedniego ukierunkowania interpretacji prawa i praktyki jego stosowania. Jest to zarazem przyczynek do genezy i kształtowania dyskursów prawniczych w ogólności.
Słowa kluczowe: prerogatywa, retoryka, suwerenność, rządy prawa, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
Presidential Prerogative as a Subject of Legal Discourse
‘Are executive prerogatives a forgotten notion of the legal language, or a rhetorical figure?’ A question framed in this way places the problem within the legal ‘discourse about discourse’. And this induces reflection about the circumstances in which this notion returned (was recalled or restored) and why we are currently interested in it. What we can notice in this context - and this is the main thesis put forward in this essay - is an instructive example of a purposeful attempt to influence opinions by means of political marketing, with a false label used in order to steer the interpretation and practical application of law in a certain direction. At the same time, it is a contribution to a general discussion about the genesis and formation of legal discourses.
Keywords: prerogative, rhetoric, sovereignty, rule of law, President of the Republic of Poland
Bibliografia
Ciapała, J., Kompetencja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie powoływania sędziów. Refleksje krytyczne, Gdańskie Studia Prawnicze 2018, nr 4
Dudek D., Spory kompetencyjne przed Trybunałem Konstytucyjnym - konflikt w prawie czy prawo do konfliktu , [w:] Dookoła Wojtek...: księga pamiątkowa poświęcona doktorowi Arturowi Wojciechowi Preisnerowi, red. R. Balicki, M. Jabłoński, Wrocław 2018
Florczak-Wątor M., Zalasiński T., Opinia prawna z dnia 10 lipca 2018 r. w sprawie zgodności z Konstytucją obwieszczenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24 maja 2018 r. nr 127.1.2018 o wolnych stanowiskach sędziego w Sądzie Najwyższym, wydanego bez kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów, Iustitia Nr 2018, nr 3
Florczak-Wątor M., Patyra S., Opinia prawna na temat skutków wadliwości postępowania nominacyjnego sędziów Sądu Najwyższego w aspekcie skuteczności ich powołania, Monitor Konstytucyjny z 14.03.2019 r.
Jagielski J., W sprawie pozycji Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w systemie administracji publicznej i wykonywania funkcji administracji, [w:] Ius est ars boni et aequi. Studia ofiarowane Profesorowi Romanowi Hauserowi Sędziemu Naczelnego Sądu Administracyjnego, Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 2021 (numer specjalny)
Jakubowski A., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jako organ administrujący (organ administracji publicznej), PiP 2023, nr 2
Kamiński M., Granice konstytucyjne instytucji kontrasygnaty aktów urzędowych Prezydenta RP, Przegląd Sejmowy 2023, nr 5
Kmieciak Z., Koncepcja władzy prerogatywnej Prezydenta a przywracanie praworządności, PiP 2024, nr 11
Kmieciak Z., Prezydent RP jako organ administrujący a pojęcie jego prerogatyw, PiP 2023, nr 7
Kmieciak, Z., O pojęciu tzw. prerogatyw prezydenckich raz jeszcze, PiP 2024, nr 1
Kozłowski K., [w:] Konstytucja RP, t. II, Komentarz do art. 87–243, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Łętowska E., O prawie i jego interpretacyjnych artefaktach, [w:] Socjologiczna Agora. Wykłady mistrzowskie, red. K. Gadowska, Kraków 2022
Matczak M., Język prawnego populizmu perspektywa filozoficznoprawna, Radca Prawny Zeszyty naukowe 2022, nr 2
Mączyński A., Podkowik J., Kilka uwag na temat pojęcia sporu kompetencyjnego (w związku z artykułem profesor S. Wronkowskiej-Jaśkiewicz), Palestra 2020, nr 7–8
Sajó A., Ruling by cheating. Governance in Illiberal Democracy, Cambridge 2021
Sarnecki P., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz do przepisów, Kraków 2000
Tuleja P., Po debacie o prerogatywach Prezydenta – potrzebna jest dyskusja o aktach urzędowych Prezydenta wydawanych w obrębie władzy sądowniczej, Monitor Konstytucyjny z 2.04.2023 r.
Wojtuń M., Sądowa kontrola uznania administracyjnego z perspektywy komparatystyki prawniczej, Warszawa 2021.
Wójcicka E., Glosa do postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11maja 2021 r., III OSK 3265/21, Przegląd Prawa Konstytucyjnego 2022, nr 3
Wronkowska-Jaśkiewicz S., Kilka uwag o sporze kompetencyjnym między Sejmem RP i Sądem Najwyższym oraz Prezydentem RP i Sądem Najwyższym, Palestra nr 2020, nr 5
Wróbel W., Negatywne (blokujące) uprawnienia Prezydenta RP w świetle art. 144 ust. 2 Konstytucji RP, PiP 2024, nr 12
Zimmermann J., Prawo administracyjne, Warszawa 2016
Ziółkowski M.,, Prerogatywa Prezydenta RP do powoływania sędziów (uwagi o art. 144 ust. 3 pkt 17 i art. 179 Konstytucji), Przegląd Sejmowy 2013, nr 1
Dr Maciej Wojtuń
Uniwersytet Łódzki
Lost in Translation. Kilka uwag o władzy prerogatywnej w demokratycznym państwie prawa (głos w dyskusji)
Argumenty zwolenników silnej władzy prerogatywnej pojawiające się w ramach debaty nad naturą władzy Prezydenta RP wywodzą się w istocie z anachronicznych już koncepcji umowy społecznej. Jednostronny gest przekazania przez społeczeństwo nieskrępowanej władzy patriarchalnemu panującemu, stanowiący podstawę legitymizacji instytucji monarchii absolutnej, jest jawnie sprzeczny z teoriami nowoczesnego państwa prawa. Na fali współczesnego populizmu tego typu koncepcje, zamienione w figury retoryczne, ożywają na nowo i zyskują argumentacyjną skuteczność. Zadaniem stojącym przed nauką prawa jest w pierwszej kolejności rozpoznanie mechanizmów retorycznych używanych przez rzeczników silnej władzy prerogatywnej głowy państwa. Stawką w tej debacie jest społeczna legitymizacja całego – ustanowionego w interesie jednostki - systemu władzy opartej na prawie, która, niezależnie od podmiotu, któremu została powierzona powinna podlegać kontroli.
Słowa kluczowe: prerogatywa, retoryka, suwerenność, rządy prawa, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
Lost in Translation. A Few Remarks About Prerogative Powers in a Democratic Rule-of-Law State (A Voice in the Discussion)
The arguments of proponents of strong prerogative power, which emerge in the debate on the nature of authority of the President of the Republic of Poland, essentially derive from anachronistic concepts of the social contract. The unilateral act whereby the society transfers unrestricted power to a patriarchal ruler, which forms the basis for the legitimacy of the institution of absolute monarchy, is manifestly at odds with the theories of the modern rule-of-law state. In the wave of contemporary populism, such concepts, transformed into rhetorical figures, are being revived and are gaining argumentative effectiveness. The primary task facing legal science is to identify the rhetorical mechanisms used by advocates of strong prerogative power of the head of state. What is at stake in this debate is the public legitimacy of the entire system of power based on law, established in the interest of the individual, which power, regardless of the entity to whom it is entrusted, should be subject to review.
Keywords: prerogative, rhetoric, sovereignty, rule of law, President of the Republic of Poland
Bibliografia
Baszkiewicz J., Myśl polityczna wieków średnich, Poznań 1998
Bodin J., Sześć ksiąg o rzeczypospolitej, tłum. R. Bierzanek, Z. Izdebski, J. Wróblewski, Warszawa 1958
Dworkin R., Biorąc prawa poważnie, tłum. T. Kowalski, Warszawa 1998
Eco U., Nieobecna struktura, tłum. A. Weinsberg, P. Bravo, Warszawa 2003
Fish S., Interpretacja, retoryka, polityka, Kraków 2002
Foucault M., Archeologia wiedzy, tłum. A. Siemek, Warszawa 1977
Foucault M., Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych, tłum. T. Komendant, Gdańsk 2006
Foucault M., Trzeba bronić społeczeństwa, tłum. M. Kowalska, Warszawa 1998
Hobbes T., Lewiatan, tłum. Cz. Znamierowski, Warszawa 2005
Lakoff G., M. Johnson, Metafory w naszym życiu, tłum. T.P. Krzeszowski, Warszawa 2010
Olszewski H., Zmierczak M., Historia doktryn politycznych i prawnych, Poznań 1994
Perelman Ch., Imperium retoryki. Retoryka i argumentacja, tłum. M. Chomicz, Warszawa 2002
Perelman Ch., Logika prawnicza. Nowa retoryka, tłum. T. Pajor, Warszawa 1984
Rorty R., Przygodność, ironia, solidarność, tłum. W. J. Popowski, Warszawa 2009
Rusinek M., Między retoryką a retorycznością, Kraków 2003
Sczaniecki M., Powszechna historia państwa i prawa, Warszawa 1999
Wojtuń M., Sądowa kontrola uznania administracyjnego z perspektywy komparatystyki prawniczej, Warszawa 2020
Zimmermann M., Pojęcie administracji publicznej a „swobodne uznanie”, Warszawa 2009
Prof. dr hab. Piotr Tuleja
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Prerogatywa – pojęcie zastane konieczne dla wykładni Konstytucji?
Przedmiotem artykułu jest analiza pojęcia prerogatywa i jego wpływu na wykładnię przepisów formułujących kompetencje Prezydenta RP. W świetle dotychczasowej praktyki oraz poglądów doktryny ukształtowanych pod rządami dwudziestowiecznych polskich konstytucji prerogatywom Prezydenta przypisuje się kilka stałych cech. Do najważniejszych należy dyskrecjonalność i brak sądowej kontroli. Takie rozumienie prerogatyw powinno zostać zmienione. Nie odpowiada ono zasadom, do których odsyła art. 126 ust. 3 Konstytucji. Przede wszystkim chodzi tu o zasadę państwa prawa oraz zasady określające sposób ingerencji w prawa człowieka. Wykładnia systemowa Konstytucji oparta na powyższych zasadach pozwala sfomułować szereg wymogów adresowanych do Prezydenta wykonującego swe kompetencje. Wymogi te w odniesieniu do niektórych kompetencji powodują zmniejszenie zakresu dyskrecjonalności oraz uzasadniają sądową kontrolę aktów urzędowych prezydenta.
Słowa kluczowe: prerogatywa, retoryka, suwerenność, rządy prawa, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
Prerogative: An Existing Concept Necessary for Interpreting the Constitution?
This article analyses of the concept of prerogative and its impact on the interpretation of the provisions formulating the powers of the President of the Republic of Poland. In the light of past practice and scholarly views formed when the twentieth-century Polish constitutions were in force, presidential prerogatives are attributed several constant features. Among the most important ones are discretionary character and lack of judicial review. This understanding of prerogatives should be changed. It does not correspond to the principles to which Article 126(3) of the Constitution refers. First of all, these include the principle of the rule of law and the principles that determine the manner of interference with human rights. A systemic interpretation of the Constitution based on the above principles makes it possible to formulate a number of requirements addressed to the President in the exercise of his powers. These requirements with regard to certain powers result in a reduction of the scope of discretion in the President's official acts as well as justify their judicial review.
Keywords: prerogative, rhetoric, sovereignty, rule of law, President of the Republic of Poland
Bibliografia
Ciapała J., Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie powoływania sędziów. Refleksje Krytyczne, Gdańskie Studia Prawnicze 2018, t. XL
Ciapała J., Dąbrowski K., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] Stan przestrzegania Konstytucji RP w okresie IX Kadencji Sejmu RP, Polskie Towarzystwo Prawa Konstytucyjnego 2023
Deryng A., Akty rządowe głowy Państwa. Rozważania ustrojowe (reprint), Warszawa 2017
Dudek D., Autorytet Prezydenta a Konstytucja Rzeczypospolitej Polskie, Lublin 2013
Frankiewicz A., Kontrasygnata aktów urzędowych Prezydenta RP, Kraków 2004
Górecki D., Pozycja ustrojowo-prawna Prezydenta Rzeczypospolitej i rządu w ustawie konstytucyjnej z 23 kwietnia 1935 roku, Łódź 1992
Jakubowski A., Prezydent Rzeczypospolitej jako organ administrujący (organ administracji publicznej), PiP 2023, nr 2
Kmieciak Z., O pojęciu prerogatywy raz jeszcze, PiP 2024, nr 1
Komarnicki W., Polskie Prawo Polityczne (reprint), Warszawa 2008
Mojak, Parlament a rząd w ustroju Trzeciej Rzeczypospolitej Polskiej, Lublin 2007
Sarnecki P., Głowa państwa w obu polskich konstytucjach kwietniowych, Studia Iuridica Lublinensia 2014, nr 22
Szczurowski B., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jako organ czuwający nad przestrzeganiem konstytucji, Warszawa 2016
Zajadło J., Wykładnia wroga konstytucji, Przegląd Konstytucyjny 2018, nr 1
Ziółkowski M., Prerogatywa Prezydenta RP do powoływania sędziów (uwagi o art. 144 ust. 3 pkt 17 i art. 179 Konstytucji), Przegląd Sejmowy 2013, nr 1
Prof. dr hab. Aleksander Kappes
Uniwersytet Łódzki
Prerogatywa prezydencka – magiczna moc czy sprzeczność z Konstytucją?
W orzecznictwie NSA i w praktyce Kancelarii Prezydenta samodzielne uprawnienia prezydenta określone w art. 144 ust. 3 Konstytucji RP są określane jako „prerogatywa” lub „uprawnienie osobiste” których wykonywania (podejmowane decyzje) są całkowicie swobodne i nie podlegają kontroli sądowej. Autor analizuje takie ujęcie na przykładzie uprawnienia do powoływania sędziów. Taka „prerogatywa” w orzecznictwie jest ujmowana jako wywierająca skutek konwalidujący wcześniejsze wady procesy prowadzącego do powołania, nawet te, które wynikają ze sprzeczności z Konstytucją składu KRS. Po drugie, decyzja prezydenta o odmowie powołania sędziego nie wymaga uzasadnienia i nie podlega kontroli sądowej. Autor uznaje Prezydenta w zakresie decyzji o powołaniu sędziego za organ administracji a akt powołania za decyzję administracyjną. Neguje skutek „konwalidacyjny” takiego postanowienia, powołują się na orzecznictwa ETPCz i SN. Natomiast decyzja o odmowie powołania zdaniem autora, wbrew orzecznictwu NSA, podlega kontroli sądowej, z uwagi na art. 60 a zwłaszcza 78 Konstytucji jak również art. 6 EKPCz.
Słowa kluczowe: prerogatywa, prezydent, konstytucja, powołanie, sędzia
Presidential Prerogative: A Magical Power or an Inconsistency with the Constitution
In the rulings of the Polish Supreme Administrative Court and in the practice of of the President's Chancellery, the autonomous powers of the president, stipulated in Artcle 144(3) of the Constitution of the Republic of Poland, are referred to as ' prerogatives' or 'individual powers', whose exercise (i.e. the decisions made) is entirely unrestricted and not subject to judicial review. The author analyses this approach on the basis of an example of the power to appoint judges. Such a 'prerogative' is perceived in judicial rulings as having the effect of validating prior defects of the procedure leading to the said appointment, even these resulting from the fact that the composition of the National Council of the Judiciary is inconsistent with the Constitution. Moreover, the President's decision on refusal to appoint a judge does not require a justification and is not subject to judicial review. The author perceives the President as an administrative authority when making decision on the appointment of a judge and the act of appointment as merely an administrative decision. He questions the 'validating' effect of such a decision, using the case law of the ECtHR and the Polish Supreme Court. However, in the author's view, the decision on refusal to appoint a judge is, contrary to the rulings of the Supreme Administrative Court, subject to judicial review, by virtue of Article 60 and - even more so - Article 78 of the Constitution, as well as Article 6 of the ECHR.
Keywords: prerogative, president, constitution, appointment, judge
Bibliografia
Dyl M., [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. R. Hauser, M. Wierzbowski M., Warszawa 2023
Florczak-Wątor M., [w:] Konstytucja RP, t. I, Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Grzegorczyk P., Weitz K., [w:] Konstytucja RP, t. I, Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Hetnarowicz-Sikora J., Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu wobec kryzysu praworządności w Polsce – cz. 1, IUSTITIA 2022, nr 4
Kappes A., Skrzydło J., Glosa do uchwały trzech połączonych Izb Sądu Najwyższego z dnia 23.01.2020 r., sygn. akt BSA I-4110-1/20, Palestra 2020, nr 5
Kmieciak Z., Glosa do wyroku NSA z 4.11.2021 r., III FSK 3626/21, PiP 2022, nr 4
Kmieciak Z., O pojęciu tzw. prerogatyw prezydenckich raz jeszcze, PiP 2024, nr 1
Kmieciak Z., Prezydent RP jako organ administrujący a pojęcie prerogatywy, PiP 2023, nr 7
Zajadło J., Hasło „prerogatywa” czyli o uzurpacji władzy, Konstytucyjny.pl z 22.04.2024 r.
Prof. dr hab. Włodzimierz Wróbel
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Negatywne (blokujące) uprawnienia Prezydenta w świetle art. 144 ust. 2 Konstytucji
Uprawnienia Prezydenta mogą mieć charakter (pozytywny), z reguły prawnokształtujący, jak również negatywny, blokujący możliwość podjęcie określonych czynności (decyzji) przez inny organ lub skuteczności uzyskania określonych uprawnień. Takimi uprawnieniami jest odmowa zgody na odwołanie Prokuratora Krajowego i jego zastępców lub wskazanie kandydatów na sędziów TSUE lub na inne urzędu unijne. Blokująca może być także odmowa nadania tytułu profesora. W przypadku ustawowych uprawnień negatywnych, które nie mają charakteru autonomicznego, pełne zastosowanie ma art. 144 ust. 2 Konstytucji RP, a więc wymagają formy katu urzędowego oraz kontrasygnaty premiera. W przypadku braku skutecznej odmowy lub bezczynności w zakresie skorzystania ze swoich uprawnień należy uznać, że ustawowy warunek zgody prezydenta nie jest prawnie wiążący po upływie terminu niezbędnego do wykonania danej kompetencji. Nadużycia władzy przez Prezydenta polegające na wykreowaniu niepodlegających kontroli „prerogatyw” czy to o charakterze pozytywnym czy negatywnym (blokującym) może być skuteczne tylko w tym zakresie, w jakim pozwolą na to sądy i inne organy konstytucyjne.
Słowa kluczowe: Prezydent, kontrasygnata, prerogatywa, Konstytucja
Negative (Blocking) Powers of the President of the Republic of Poland in the Light of Article 144(2) of the Constitution
The powers of the President can be positive, which as a rule is the case of law-making powers, as well as negative, meaning blocking the possibility for another authority to take certain actions (decisions) or blocking the effectiveness of obtaining certain powers. Such powers include refusal to consent to the dismissal of the Prosecutor General and his deputies, or to accept the designation of candidates for CJEU judges or other EU offices. Another blocking power is refusal to grant the title of professor. In the case of statutory negative powers, which are not autonomous, Article 144(2) of the Constitution of the Republic of Poland is fully applicable, and thus requires the form of an official execution and countersignature by the Prime Minister. In the absence of an effective refusal or in case of inaction in exercising certain powers, it should be considered that the statutory condition of presidential approval is not legally binding after the expiration of the period necessary for the exercise of the relevant power. Abuse of power by the President involving the carving out of non-reviewable 'prerogatives', whether of a positive or negative (blocking) nature, can only be effective to the extent that the courts and other constitutional authorites will allow it.
Keywords: President, countersignature, prerogative, Constitution
Bibliografia
Chmielarz Grochal A., Kontrola sądowoadministracyjna aktu Prezydenta RP stwierdzającego datę przejścia sędziego w stan spoczynku. Glosa do wyroku NSA z dnia 30 września 2020 r., II GSK 295/20, PiP 2022, nr 4
Czarny P., [w:] Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019
Frankiewicz A., Kontrasygnata aktów urzędowych Prezydenta RP, Kraków 2004;
Kmieciak Z., Glosa do uchwały składu 7 sędziów NSA z 4.02.2008 r., I OPS 3/07, OSP 2008, nr 5
Kmieciak Z., O pojęciu tzw. prerogatyw prezydenckich raz jeszcze, PiP 2024, nr 1, s. 8 i n.
Kmieciak Z., Prezydent RP jako organ administrujący a pojęcie prerogatyw, PiP 2023, nr 7, s. 12 i n.
Opaliński B., Kontrasygnata aktów głowy państwa w polskim konstytucjonalizmie. Kontrasygnata w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., cz. II, Ius Novum 2011, nr 3
Rakowska A., Prerogatywy Prezydenta w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r., [w:] Instytucja Prezydenta. Zagadnienia teorii i praktyki na tle doświadczeń polskich oraz wybranych państw obcych, red. T. Mołdawa, J. Szymanek, Warszawa 2010
Sarnecki P., Kontrasygnata aktów prawnych Prezydenta RP, Przegląd Sejmowy 1996, nr 2
Sarnecki P., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Kraków 2000
Ziółkowski M., Prerogatywa Prezydenta RP do powoływania sędziów (uwagi o art. 144 ust. 3 pkt 17 i art. 179 Konstytucji), Przegląd Sejmowy 2013, nr 1
Prof. dr hab. Wojciech J. Katner
Uniwersytet Łódzki
Spojrzenie na tzw. prerogatywy Prezydenta RP przez pryzmat zasady ex iniuria ius non oritur
Głos w dyskusji dotyczy uprawnień prezydenta RP na gruncie Konstytucji z 1997 r., zwanych prerogatywami, w szczególności odnośnie do powoływania sędziów według art. 179 Konstytucji. Przepis ten stanowi, że „sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas nieoznaczony.” Z tego wynika, że wykonanie prerogatywy przez Prezydenta jest związane z otrzymaniem wniosku od Rady w postaci uchwały wskazującej kandydatury osób mających zostać sędziami. Prezydent nie może powołać postanowieniem nikogo spoza wniosku Rady. Według doktryny, tylko wyjątkowo może odmówić powołania, z powodu nowych okoliczności, oczekuje się też podjęcia decyzji bez zbędnej zwłoki. W odniesieniu do składu Rady obecnej kadencji autor podziela dość powszechne stanowisko o jego niezgodności z prawem ze względu na sposób wyboru do niej przedstawicieli sędziów. To sprawia, że ogół wniosków Rady do Prezydenta o powołanie sędziów jest wadliwy, więc dokonane mimo to powołania są prawnie bezskuteczne.
Słowa kluczowe: Konstytucja, prerogatywy prezydenta, Krajowa Rada Sądownictwa, powołanie sędziów
Looking at the So-called Prerogatives of the President of the Republic of Poland Through the Prism of the Ex Iniuria Ius Non Oritur Principle
This voice in the discussion concerns the powers of the President of the Republic of Poland under the Constitution of 1997, which are called prerogatives, in particular regarding the appointment of judges according to Article 179 of the Constitution. This provision states that '[j]udges shall be appointed for an indefinite period by the President of the Republic on the motion of the National Council of the Judiciary'. It follows that the exercise of the prerogative by the President is related to receiving a motion from the Council in the form of a resolution listing the candidates for judges. The President cannot, by decision, appoint anyone who is not indicated in the Council's motion. According to legal scholars and commentators, an appointment may be refused only exceptionally, due to new circumstances, and the decision should be made without undue delay. With regard to the composition of the Council of the current term, the author shares the quite common opinion that it is unlawful due to the way in which judges' representatives were elected to it. This makes all the Council's motions to the President to appoint judges defective, and therefore appointments made disregarding these defects are legally ineffective.
Keywords: Constitution, prerogatives of the President, National Council of the Judiciary, appointment of judges.
Bibliografia
Bodnar A., System polityczny Rzeczypospolitej Polskiej w świetle teorii konkurencyjnego autorytaryzmu, [w:] Wokół kryzysu praworządności, demokracji i praw człowieka, Księga Jubileuszowa Profesora Mirosława Wyrzykowskiego, red. A. Bodnar, A. Płoszka, Warszawa 2020
Bodnar A., Nigdy nie odpuszczę, Warszawa 2022
Ciapała J., Charakter kompetencji Prezydenta RP. Uwagi w kontekście kompetencji w zakresie powoływania sędziów, Przegląd Sejmowy 2008, nr 4
Ciapała J., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej (pozycja konstytucyjna oraz wybrane zagadnienia z praktyki instytucjonalnej), PiP 2022, nr 10
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne, zarys wykładu, wyd. 10, Warszawa 2023
Gudowski J., Urząd sędziego w prawie o ustroju sądów powszechnych, Warszawa 1994
Jakubowski A., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jako organ administrujący (organ administracji publicznej), PiP 2023, nr 2
Katner W.J., Sędzia – zawód, i powołanie, kilka refleksji na tle współczesnego prawa i jego praktyki, Iustitia 2020, nr 3
Katner W.J., Spojrzenie na praworządność w Polsce jako na wartość i zasadę konstytucyjną – przedwczoraj, wczoraj, dziś i jutro. Garść refleksji, częściowo osobistych, [w:] Między ideowością a pragmatyzmem – tworzenie, wykładnia i stosowanie prawa. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Małgorzacie Gersdorf, red. K. Rączka, B. Godlewska-Bujok, E. Maniewska, W. Ostaszewski, M. Raczkowski, A. Ziętek-Capiga, Warszawa 2022
Kmieciak Z., O pojęciu rządów prawa, PiP 2016, nr 9
Kmieciak Z., Rozłączność kompetencji organów władzy w świetle orzecznictwa sądowego w przedmiocie ochrony praworządności, PiP 2020, nr 10
Kmieciak Z., Prezydent RP jako organ administrujący a pojęcie jego prerogatyw, PiP 2023, nr 7
Kmieciak Z., O pojęciu tzw. prerogatyw prezydenckich raz jeszcze, PiP 2024, nr 1
Kmieciak Z., Przywracanie praworządności a reguła uznania – jak uzdrowić TK?, PiP 2024, nr 3
Kmieciak Z., Konsekwencje powołania do pełnienia urzędu sędziego sądu administracyjnego lub asesora w wojewódzkim sądzie administracyjnym po przeprowadzeniu postępowania, które mogło być dotknięte wadą prawną. Glosa do wyroku NSA z 4.11.2021 r. III FSK 3626/21, PiP 2022, nr 4.
Markiewicz K., Czy ex iniuria ius non oritur, czyli o „sędziach” powołanych niezgodnie z prawem uwag kilka, [w:] Non omne quod licet honestum est. Studia z prawa cywilnego i handlowego w 50-lecie pracy naukowej Profesora Wojciecha Jana Katnera, red. Sz. Byczko, A. Kappes, B. Kucharski, U. Promińska, Łódź–Warszawa 2022
Markiewicz K., Torbus A., Zagadnienie „sententia non existens” w postępowaniu cywilnym a problem kompetencji do orzekania nieprawidłowo powołanych sędziów sądów powszechnych, [w:] Symbolae Andreas Marciniak dedicatae, red. J. Jagieła, R. Kulski, Warszawa 2022
Mojak R., Pozycja ustrojowa Prezydenta RP w świetle nowej konstytucji, PiP 1997, nr 11–12
Niezgódka-Medek M., Krajowa Rada Sądownictwa jako gwarant niezależności sądów i niezawisłości sędziów do czasu wprowadzenia zmian na przełomie 2017 i 2018 r., [w:] Konstytucja, praworządność, władza sądownicza. Aktualne problemy trzeciej władzy w Polsce, red. Ł. Bojarski, K. Grajewski, J. Kremer, G. Ott, W. Żurek, Warszawa 2019
Piotrowski R., Sędziowie a władza wykonawcza, wybrane problemy konstytucyjne, Studia Iuridica 2008, t. 48
Piotrowski R., Ex iniuria iudex non oritur. Uwagi o ustrojowym znaczeniu tożsamości konstytucyjnej Krajowej Rady Sądownictwa, [w:] Wokół kryzysu praworządności, demokracji i praw człowieka, księga jubileuszowa Profesora Mirosława Wyrzykowskiego, red. A. Bodnar, A. Płoszka, Warszawa 2020
Piotrowski R., Konstytucjonalizm „dobrej zmiany”, PiP 2022, nr 10
Rakowska-Trela A., Krajowa Rada Sądownictwa po wejściu w życie nowelizacji z 8.12.2017 r. – organ nadal konstytucyjny, czy pozakonstytucyjny, [w:] Konstytucja, praworządność, władza sądownicza. Aktualne problemy trzeciej władzy w Polsce, red. Ł. Bojarski, K. Grajewski, J. Kremer, G. Ott, W. Żurek, Warszawa 2019
Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, komentarz, Kraków 1999
Suchocka H., Rule of Law – ewolucja negatywna?, [w:] Wokół kryzysu praworządności, demokracji i praw człowieka, Księga Jubileuszowa Profesora Mirosława Wyrzykowskiego, red. A. Bodnar, A. Płoszka, Warszawa 2020
Szczurowski B., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2018
Trociuk S., Powołanie (odmowa powołania) sędziego przez Prezydenta RP a Konstytucja, [w:] Wokół kryzysu praworządności, demokracji i praw człowieka. Księga jubileuszowa Profesora Mirosława Wyrzykowskiego, red. A. Bodnar, A. Płoszka, Warszawa 2020
Tuleja P., Ustrojowe znaczenie uchwały SN z 23.1.2020 r., PiP 2020, nr 3
Wawrzyniak J., Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] Instytucja prezydenta w Polsce i we Włoszech, red. L. Kielin-Maziarz, J. Wawrzyniak, Warszawa 2014
Zajadło J., Debata o przyszłości TK, czyli prawnik lis, i jeż, PiP 2024, nr 3
Ziembiński Z., Problemy podstawowe prawoznawstwa, Warszawa 1980
Ziółkowski M., Prerogatywa Prezydenta RP do powoływania sędziów (uwagi o art. 144 ust. 3 pkt 17 i art. 179 Konstytucji), Przegląd Sejmowy 2013, nr 1
Zubik M., O przewrotnych interpretacjach przepisów Konstytucji dotyczących władzy sądzenia, PiP 2017, nr 10
Zubik M., Prawo konstytucyjne współczesnej Polski, wyd. 4, Warszawa 2023
Prof. dr hab. Aldona Domańska
Uniwersytet Łódzki
Weto Prezydenta instrument arbitrażu czy gry politycznej?
Jedną z wielu prerogatyw Prezydenta RP jest prawo weta wobec ustawy uchwalonej przez Sejm. Zgodnie z zamysłem twórców Konstytucji z 1997 r. weto Prezydenta RP miało być ważnym elementem systemu równowagi i kontroli, umożliwiającym współdziałanie organów władzy wykonawczej i ustawodawczej. Zawieszające weto ustawodawcze jest zatem postrzegane jako swoiste „prawo oporu” (hamowania) wobec władzy ustawodawczej. Niestety, praktyka polityczna omawianej instytucji pokazała już wiele lat temu, że weto utraciło swoje podstawowe atrybuty. Stało się raczej elementem blokowania procedury ustawodawczej, skutecznym elementem gry politycznej.
Słowa kluczowe: Prezydent RP, Sejm, prerogatywy, arbiter, weto ustawodawcze
Is the Veto of the President of the Republic of Poland an Instrument of Arbitration or Political Game?
One of the many prerogatives of the President of the Republic of Poland is the right to object to a law passed by the Parliament. As intended by the creators of the 1997 Constitution, the veto of the President of the Republic of Poland was to be an important element of the system of checks and balances, allowing the authorities of the executive and legislative power to interact with each other. The suspensive legislative veto is therefore perceived as a kind of 'right of resistance' (inhibition) against the legislative power. Unfortunately, the political practice of the institution in question showed many years ago that the veto had lost its basic attributes. It is not a presidential appeal for reflection and renewed discussion in the Sejm on the adopted legal act. Instead, it became an element of blocking the legislative procedure, an effective element of the political game.
Keywords: President of the Republic of Poland, Sejm, prerogatives, arbitrator, legislative veto
Bibliografia
Balicki R., Udział Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w postępowaniu ustawodawczym, Wrocław 2001
Chorążewska A., Status Prezydenta RP na tle modeli ustrojowych głowy państwa w systemie parlamentarnym, Gdańskie Studia Prawnicze 2014, t. XXXI
Chruściak R., Spór o konstytucyjne kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Studia Politologiczne, Studia i Analizy 2011, t. 19
Dąbrowski M., Gwarant czy arbiter? Rola Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w świetle art. 126 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Przegląd Prawa Konstytucyjnego 2022, nr 4
Eckhardt K., Udział organów władzy wykonawczej w procesie stanowienia prawa, Przemyśl 2000
Grądzka I., Weto ustawodawcze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w praktyce politycznej, Przegląd Prawa Konstytucyjnego 2022, nr 4
Grzybowski M., Władza wykonawcza w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. i w praktyce jej stosowania (zagadnienia wybrane), [w:] Dwadzieścia lat obowiązywania Konstytucji RP. Polska myśl konstytucyjna a międzynarodowe standardy demokratyczne, red. J. Jaskiernia, K. Spryszak, Toruń 2017
Kmieciak Z., O pojęciu tzw. prerogatyw prezydenckich raz jeszcze, PiP 2024, nr 1
Opaliński B., Rola Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w procesie stanowienia ustaw na tle praktyki ustrojowej Konstytucji III RP, Warszawa 2014
Paszkudzki A., Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 kwietnia 1935 r., Lwów–Warszawa 1935
Piasecki A.L., Weto ustawodawcze w III RP – wymiar normatywny i empiryczny. Próba bilansu, Annales Universitatis Mariae-Curie Skłodowska, sectio K – Politologia 2009, nr 16
Piasecki A.L., Weto ustawodawcze w III RP – wymiar normatywny i empiryczny. Próba bilansu, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K – Politologia 2009, 16
Seidler G.L., Władza ustawodawcza i wykonawcza w polskich konstrukcjach ustrojowych 1917–1947, Kraków 1948
Stawicki R., Zmiany Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1997–2011 w świetle projektów ustaw oraz uchwalonych nowelizacji, Kancelaria Senatu 2011
Witkowski Z., Model prezydentury polskiej w Konstytucji z 199 r. w porównaniu z rozwiązaniami Francji, Niemiec i Włoch, [w:] Dziesięć lat Konstytucji RP, red. E. Gdulewicz, H. Zięba-Załucka, Rzeszów 2007
Wołek A., Demokracja nieformalna. Konstytucjonalizm i rzeczywiste reguły polityki w Europie Środkowej po 1989 roku, Warszawa 2004
Zaleśny J., Partycypacja głowy państwa w ostatnich etapach procesu legislacyjnego, Studia nad Polityką, t. VII, Warszawa 1999
Prof. dr hab. Mirosław Wyrzykowski
Uniwersytet Warszawski
Dr Michał Ziółkowski
Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie
O prerogatywach prezydenckich, czyli delegitymizacji przez uzurpację (polskie doświadczenia)
Celem tego tekstu jest próba rekonstrukcji założeń Prezydenta i wskazania ustrojowych konsekwencji w przypadku ich akceptacji lub stosowania. Tekst, lokujący się w sferze dogmatyki prawa konstytucyjnego, skupia się jednak na argumentacji oraz jej związku z obowiązującymi przepisami. Rozważania prowadzone są na przykładzie konstytucyjnej kompetencji do powoływania sędziów i ustawowej kompetencji do nadania tytułu profesora. Pomijamy kompetencję stosowania prawa łaski, bowiem zagadnienie to zostało wyczerpująco omówione zarówno w orzecznictwie Sądu Najwyższego, jak i opracowaniach doktrynalnych.
Słowa kluczowe: Prezydent RP, Sejm, prerogatywy, Konstytucja, uzurpacja
President’s prerogative powers, or delegitimization through usurpation (Polish experience)
The article examines the aims, preconditions, and outcomes of the President's arguments concerning the scope and enforcement of prerogative powers. It is a doctrinal study that builds on the findings of Polish constitutional law scholars. Additionally, the article delves into the justifications presented by the President for the arbitrary use of prerogative power. The authors compare the President's practices with the constitutional provisions and the new interpretations offered by administrative courts. Their case studies focus on the power to appoint judges and the procedures for granting professorships.
Keywords: President of the Republic of Poland, Sejm, prerogatives, Constituion, usurpation
Bibliografia
Brzozowski W., Obejście Konstytucji, PiP 2015, nr 9
Ciapała J., Charakter kompetencji Prezydenta RP. Uwagi w kontekście kompetencji w zakresie powoływania sędziów, Przegląd Sejmowy 2008, nr 4
Ciapała J., Kompetencja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie powoływania sędziów. Refleksje krytyczne, Gdańskie Studia Prawnicze 2018, t. XL
Ciapała J., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej (pozycja konstytucyjna oraz wybrane zagadnienia z praktyki instytucjonalnej), PiP 2022, nr 10
Frankiewicz A., Kontrasygnata aktów urzędowych Prezydenta RP, Kraków 2004
Granat M., Kryzys obowiązywania Konstytucji RP, PiP 2023, nr 9
Jakubowski A., Postępowanie administracyjne –– pozostawienie podania bez rozpoznania – skarga na bezczynność. Glosa do uchwały NSA z dnia 3 września 2013 r., I OPS 2/13, Orzecznictwo Sądów Polskich 2014, nr 5
Jakubowski A., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jako organ administrujący (organ administracji publicznej), PiP 2023, nr 2
Kaleta K.J., Legitymizacja sądownictwa konstytucyjnego w świetle teorii demokracji, PiP 2018, nr 5
Kmieciak Z., O pojęciu tzw. prerogatyw prezydenckich raz jeszcze, PiP 2024, nr 1
Kmieciak Z., Prezydent RP jako organ administrujący a pojęcie jego prerogatyw, PiP 2023, nr 7
Kozłowski K., [w:] Konstytucja RP, t. II, Komentarz do art. 87–243, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Kustra-Rogatka A., Ochrona praw podstawowych jako argument w sporze o legitymizację sądowej kontroli konstytucyjności prawa – zarys problematyki, Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 2022, nr 1
Piotrowski R., Nowa regulacja przerywania ciąży w świetle Konstytucji, PiP 2021, nr 8
Piotrowski R., Sędziowie a władza wykonawcza, wybrane problemy konstytucyjne, Studia Iuridica 2008, t. 48
Puchta R., Granice sądowej kontroli aktów prawnych organów władzy wykonawczej – doświadczenia francuskie, PiP 2024, nr 7
Stębelski M., Sądowa kontrola prerogatyw Prezydenta RP. Glosa do postanowienia z dnia 9 października 2012 r., I OSK 1883/12, PiP 2014, nr 1
Sułkowski J., Uprawnienia Prezydenta RP do powoływania sędziów, Przegląd Sejmowy 2008, nr 8
Trociuk S., Powołanie (odmowa powołania) sędziego przez Prezydenta RP a Konstytucja, [w:] Wokół kryzysu praworządności, demokracji i praw człowieka. Księga jubileuszowa Profesora Mirosława Wyrzykowskiego, red. A. Bodnar, A. Ploszka, Warszawa 2020
Wawrzyniak J., Systemowa deprecjacja praworządności (kontekst ustrojowy), PiP 2019, nr 9
Wawrzyniak J., Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] Instytucja prezydenta w Polsce i we Włoszech, red. L. Kielin-Maziarz, J. Wawrzyniak, Warszawa 2014
Wiszowaty M.M., Glosa do uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 2017 r., sygn. akt I KZP 4/17. Granice Prezydenckiego prawa łaski, Przegląd Konstytucyjny 2017, nr 4
Wróbel A., Ziółkowski M., Misja prawniczego czasopisma naukowego w kryzysie i anomii konstytucyjnej, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2021, nr 2
Wyrzykowski M., „Wrogie przejęcie” porządku konstytucyjnego, [w:] Wyzwania dla ochrony konkurencji i regulacji rynku. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Skocznemu, red. M. Namysłowska, M. Bernatt, A. Jankowska-Gomułka, A. Piszcz, Warszawa 2017
Wyrzykowski M., Ziółkowski M., Illiberal Constitutionalism and the Judiciary, [w:] Routledge Handbook of Illiberalism, red. A. Sajo, R. Uitz, S. Holmes, Routledge 2021
Zajadło J., Wykładnia wroga konstytucji, Przegląd Konstytucyjny 2018, nr 1
Ziółkowski M., Prerogatywa Prezydenta RP do powoływania sędziów (uwagi o art. 144 ust. 3 pkt 17 i art. 179 Konstytucji), Przegląd Sejmowy 2013, nr 1
Zubik M., Łukowiak D., Konstytucyjne uwarunkowania dokonywania zmian w długości kadencji organów jednostek samorządu terytorialnego, Samorząd Terytorialny 2023, nr 6
Prof. dr hab. Stanisław Biernat
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Dwa Trybunały o kompetencji („prerogatywie”) Prezydenta do powoływania sędziów
Opracowanie jest poświęcone wycinkowi problematyki kompetencji Prezydenta do powoływania sędziów. Przedmiotem zainteresowania nie będą koncepcje i oceny, ostatnio często krytyczne, szeroko formułowane w literaturze. Uwaga zostanie natomiast skoncentrowana na syntetycznie przedstawionym orzecznictwie dwóch trybunałów: Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W judykaturze obu trybunałów zagadnienia powoływania polskich sędziów są obszernie rozważane, jakkolwiek z różnych perspektyw, uwarunkowanych odmiennymi zakresami ich jurysdykcji. Przedmiotem orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego jest ocena zgodności ustaw i niektórych innych instrumentów prawnych z przepisami konstytucyjnymi, stanowiącymi podstawy kompetencji Prezydenta do powoływania sędziów. Z kolei, Trybunał Sprawiedliwości UE oceniał zgodność polskiego prawa i praktyki w dziedzinie powoływania sędziów z prawem unijnym. Myślą przewodnią analiz orzecznictwa jest próba ustalenia, jak oba trybunały charakteryzują na szerszym tle normatywnym kompetencje Prezydenta do powoływania sędziów i związane z nimi procedury. W szczególności interesujące jest to, czy i jakie konsekwencje ma nazywanie tych kompetencji prerogatywami.
Słowa kluczowe: Prezydent RP, Trybunał Konstytucyjny RP, Krajowa Rada Sądownictwa, kompetencje do powołania sędziów, koncepcja „prerogatyw”, Trybunał Sprawiedliwości UE, niezależność sądów według prawa UE
Two Courts' Views on the Power ('Prerogative') of the President of the Republic of Poland to Appoint Judges
The article analyses the case law of the two highest courts: the Polish Constitutional Tribunal and the Court of Justice of the EU, concerning the appointment of Polish judges. Significant differences can be found in their judgments. The Polish Constitutional Tribunal treats the power of the President of the Republic of Poland to appoint judges as his 'prerogative' giving a specific meaning to this concept. Presidential acts in this matter are not subject to any review and are unquestionable. Any defects preceding the appointment of judges are irrelevant. These defects include in particular the seriously objectionable - from the point of view of constitutional law - composition of the National Council of the Judiciary, which is the body making proposals to the President regarding judicial candidates. The CJEU, on the other hand, reviews whether the procedure for the appointment of judges of Member States' courts ensures independence of judges as required by EU law. Irregularities in the composition and activities of the National Council of the Judiciary could raise serious doubts about such independence.
Keywords: President of the Republic of Poland, Constitutional Tribunal of the Republic of Poland, National Council of the Judiciary, competence to appoint judges, concept of 'prerogatives', Court of Justice of the EU, independence of courts under EU law
Bibliografia
Biernat S., Niezależność sądów i niezawisłość sędziów państw członkowskich w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Przegląd Sądowy 2024, nr 5
Ciapała J., Kompetencja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie powoływania sędziów. Refleksje krytyczne, Gdańskie Studia Prawnicze, 2018, t. XL
Ciapała J., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej (pozycja konstytucyjna oraz wybrane zagadnienia z praktyki instytucjonalnej), PiP 2022, nr 10
Czarnik Z., Charakter prawny aktu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej stwierdzającego przejście sędziego Sądu Najwyższego w stan spoczynku, Ius Novum 2020, nr 2
Dudek D., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej a władza sądownicza, Kwartalnik Krajowej Rady Sądownictwa 2018, nr 4
Florczak-Wątor M., Dopuszczalność sądowej kontroli prawidłowości wyboru sędziego TK oraz Prezesa i Wiceprezesa TK. Glosa do wyroku TK z 11 września 2017 r., K 10/17, LEX 2017
Florczak‑Wątor M., (Nie)skuteczność wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 7.10.2021 r., K 3/21. Ocena znaczenia orzeczenia z perspektywy prawa konstytucyjnego, Europejski Przegląd Sądowy 2021, nr 12
Florczak-Wątor M., Patyra S., Opinia prawna na temat skutków wadliwości postępowania nominacyjnego sędziów Sądu Najwyższego w aspekcie skuteczności ich powołania, IUSTITIA 2019, nr 1
Garlicki L., Europejski Trybunał Praw Człowieka (2016–2023), [w:] Problem praworządności w Polsce w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE (2022–2023), red. J. Barcz, A. Grzelak, Warszawa 2024
Garlicki L., Prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2023
Gudowski J., Iudex impurus. Wyłączenie z mocy samej ustawy sędziego objętego zarzutem wadliwego powołania lub przejścia na wyższe stanowisko sędziowskie, Przegląd Sądowy 2022, nr 5
Jabłońska P., Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 25 marca 2019 r., sygn. akt K 12/18, Przegląd Prawa Konstytucyjnego 2020, nr 1
Jakubowski A., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jako organ administrujący (organ administracji publicznej), PiP 2023, nr 2
Kmieciak Z., Prezydent RP jako organ administrujący a pojęcie jego prerogatyw, PiP 2023, nr 7
Kmieciak Z., Rozłączność kompetencji organów władzy w świetle orzecznictwa sądowego w przedmiocie ochrony praworządności, PiP 2020, nr 10
Kmieciak Z., Zakres ochrony wynikającej z prawa unijnego i krajowego w sprawach przeniesienia sędziego bez jego zgody do innego sądu lub między wydziałami tego samego sądu. Związanie oceną prawną zawartą w wyroku TS a dopuszczalność skargi do sądu administracyjnego na postanowienie Prezydenta RP o wyznaczeniu sędziego do orzekania w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej SN. Glosa do wyroku TS z dnia 6 października 2021 r., C-487/19, PiP 2023, nr 9
Kozłowski K., Komentarz do art. 144 Konstytucji, [w:] Konstytucja RP, t. II, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Łacny J., Pieniądze nerwem wojny? – czyli o możliwych skutkach finansowych wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 3/21 z 7.10.2021 r., Europejski Przegląd Sądowy 2021, nr 12
Łukowiak D., Glosa do wyroku TK z 25.03.2019 r., K 12/18, Przegląd Konstytucyjny 2019, nr 3
Markiewicz K., Czy ex iniuria ius non oritur? Czyli o „sędziach” powołanych niezgodnie z prawem uwag kilka, [w:] Non omne quod licet honestum est. Studia z prawa cywilnego i handlowego w 50-lecie pracy naukowej Profesora Wojciecha Jana Katnera, red. S. Byczko, A. Kappes, B. Kucharski, U. Promińska, Łódź–Warszawa 2022
Półtorak N., Kilka uwag o skutkach wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 3/21 dla stosowania prawa unijnego przez polskie sądy, Europejski Przegląd Sądowy 2021, nr 12
Radajewski K., Powoływanie sędziów do składu KRS przez Sejm oraz kontrola legalności uchwał KR przez NSA. Glosa do wyroku TK z 25.03.2019 r., K 12/18, PiP 2020, nr 5
Roch A., Konstytucyjna problematyka wyboru sędziów do Krajowej Rady Sądownictwa, Prokuratura i Prawo 2021, nr 7
Sarnecki P., Głowa państwa w obu polskich konstytucjach kwietniowych, Studia Iuridica Lublinensia 2014, nr 22
Sikora A., Unia Europejska jako wspólnota prawa a kwestia niezawisłości sędziowskiej. Glosa do wyroku TS z 24.06.2019 r., Komisja v. Polska, PiP 2020, nr 12
Sołtys A., Wyrok TK w sprawie K 3/21 a zasada pierwszeństwa prawa unijnego (perspektywa pluralizmu konstytucyjnego), PiP 2024, nr 3
Sułkowski J., Uprawnienia Prezydenta RP do powoływania sędziów, Przegląd Sejmowy 2008, nr 8
Trociuk S., Powołanie (odmowa powołania) sędziego przez Prezydenta RP a Konstytucja, [w:] Wokół kryzysu praworządności, demokracji i praw człowieka. Księga jubileuszowa Profesora Mirosława Wyrzykowskiego, red. A. Bodnar, A. Ploszka, Warszawa 2020
Weitz K., Komentarz do art. 179 Konstytucji, [w:] Konstytucja RP, t. II, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Wróbel W., Skutki rozstrzygnięcia w sprawie K 3/21 w perspektywie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, Europejski Przegląd Sądowy 2021, nr 12
Wrzołek-Romańczuk M., Status prawny osoby formalnie powołanej na urząd sędziego na skutek rekomendacji udzielonej przez Krajową Radę Sądownictwa w obecnym składzie – uwagi na tle wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 19.11.2019 r. oraz orzeczeń Sądu Najwyższego będących konsekwencją tego rozstrzygnięcia, Palestra 2020, nr 5
Wyrozumska A., Kilka uwag na trzydziestolecie obowiązywania konwencji o ochronie praw człowieka w Polsce, Europejski Przegląd Sądowy 2023, nr 11
Wyrozumska A., Wyroki Trybunału Konstytucyjnego w sprawach K 3/21 oraz K 6/21 w świetle prawa międzynarodowego, Europejski Przegląd Sądowy 2021, nr 12
Ziółkowski M., Prerogatywa Prezydenta RP do powoływania sędziów (uwagi o art. 144 ust. 3 pkt 17 i art. 179 Konstytucji), Przegląd Sejmowy 2013, nr 1
