Prawo17 lutego, 2022

Polski Proces Cywilny 1/2022

Przebudowa wymiaru sprawiedliwości w czasach pandemii COVID-19 ze szczególnym uwzględnieniem postępowania cywilnego Katarzyna Gajda-Roszczynialska
doktor habilitowany nauk prawnych, adiunkt, Wydział Prawa i Administracji, Instytut Nauk Prawnych, Uniwersytet Śląski w Katowicach, sędzia, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8245-9023

Przebudowa wymiaru sprawiedliwości w czasach pandemii COVID-19 ze szczególnym uwzględnieniem postępowania cywilnego

Pandemia COVID-19 doprowadziła do bezprecedensowej w dzisiejszych czasach sytuacji, w której pod znakiem zapytania w skali globalnej stanęło funkcjonowanie sądów i realizacja prawa do sądu. Przedmiotem artykułu jest podjęcie dyskusji na temat, czy i na ile uregulowania covidowe wpłynęły na system prawa procesowego cywilnego oraz model procesu cywilnego. Artykuł stawia tezę, że aktualnie modyfikowane są standardy, mechanizmy, reguły i wyjątki od nich. Zagadnienie to ma trzy aspekty: pierwsze ogólnych zmian w prawie procesowym i sądowym, których wprowadzenie normalnie zajęłoby dekady, a pandemia spowodowała konieczność ich natychmiastowego wprowadzenia i które prawdopodobnie pozostaną po pandemii, po drugie regulacji, które powinny stanowić zalążek prawa procesowego na czas różnego rodzaju stanów pandemicznych i wyjątkowych, oraz po trzecie regulacji, które stanowią swoiste nadużycie w kontekście reguł państwa prawa, będąc emanacją państwa niedemokratycznego. Artykuł rozpoczyna się refleksją co do tego, czy i jakie działania i uregulowania są dopuszczalne w stanie pandemii w zakresie procedur sądowych, jak mają funkcjonować sądy w czasie epidemii czy zagrożenia epidemiologicznego oraz po nim. Następnie omówiono systemowo, jakie zmiany zostały dokonane w czasie pandemii w ramach systemu sprawiedliwości w obszarze procedur, w tym zasad procesowych oraz prawa sądowego. Przede wszystkim zmiany odnoszą się do najbardziej newralgicznego elementu, czyli sądu jako organu udzielającego ochrony prawnej, a w szczególności właściwości, niezależności, bezstronności i niezawisłości organu w określonym składzie. Fundamentalne zmiany nastąpiły również w odniesieniu do jawności postępowań (w tym rozprawy zdalnej) i ustności. Przebudowa obejmuje także częściową i selektywną digitalizację postępowań (w postaci digitalizacji dowodów, ale bez refleksji w przedmiocie digitalizacji akt i pism oraz usług elektronicznych) oraz związane z tym zagadnienie doręczeń elektronicznych. Podjęto również próbę oceny, które z regulacji w sposób trwały będą stanowić element procedur sądowych, które powinny być stosowane w czasie pandemii, zaś które powinny zostać wyeliminowane z procedury. Konieczne jest ukształtowanie na nowo nowego standardu jawności postępowań z udziałem środków elektronicznego porozumiewania się na odległość, współistnienia zasady pisemności i ustności, przywrócenia w należnym i przemyślanym kształcie zasady kolegialności składów oraz wyeliminowania nadmiernego uprzywilejowania dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym. W konkluzjach zaproponowano możliwe strategie co do poradzenia sobie z powstającymi nowymi sprawami mającymi swoje źródło w pandemii oraz zatorami, które powstały również wskutek pandemii.

Słowa kluczowe: wymiar sprawiedliwości w czasach pandemii COVID-19, zasada jawności, niejawność postępowania, składy, zasada pisemności, zasada ustności, postępowanie egzekucyjne

Pobierz treść artykułu

Artykuł powstał w ramach realizacji przez Uniwersytet Śląski grantu pt. „Impact of the COVID-19 pandemic on the justice system. Case study and suggested solutions” z programu NAWA granty interwencyjne nr BPN/GIN/2021/1/00006/U/00001 (numer UN-2105-001).

dr hab. Katarzyna Gajda-Roszczynialska
Assistant Professor, Institute of Law, Faculty of Law and Administration, University of Silesia in Katowice, judge, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8245-9023

Restructuring the system of justice during the COVID-19 pandemic with particular emphasis on civil proceedings

The COVID-19 pandemic has led to an unprecedented situation in today’s world, in which the functioning of the courts and the implementation of the right to a fair trial were put into question. The article discusses whether and how episodic law has already impacted the Polish civil procedural law system and the model of the civil proceedings. The author argues that the standards, mechanisms, rules are currently being modified. There are three issues which need to be analysed: 1) the general amendments to procedural law and the law on the organization of the judiciary which would normally be enacted throughout a few decades and which are likely to remain after the pandemic; 2) the regulations that should be the nucleus of procedural law for various types of pandemic conditions and extraordinary situations; 3) regulations that are the emanation of an undemocratic state and which abuse the rule of law principles. The article begins with reflections on types of actions and regulations which are permissible in a pandemic as far as the functioning of courts in the course of pandemic / in the face of epidemic emergency and afterwards is concerned. Then, the author systemically discusses amendments which were enacted during the pandemic within the justice system in the area of procedures, including procedural rules and law on the organization of the judiciary. First of all, the amendments relate to the most sensitive element, i.e. the court as the body granting legal protection, particularly the jurisdiction, impartiality, and independence of the judiciary in a specific composition. Fundamental changes have also occurred in the field of the openness of proceedings (including remote hearing) and oral hearing. The reform also regulates the partial and selective digitization of proceedings (in the form of digitization of evidence, but without reflection on the digitization of files and electronic services) and the related issue of electronic document service. An attempt is also made to assess which regulations will remain as a permanent element of court procedures, which should be used during a pandemic and which should be eliminated from the procedure. It is necessary to reshape a new standard of openness of proceedings with the use of remote electronic means of communication, the coexistence of the principle of written and oral communication, the restoration of the principle of collegiality in the appropriate and well-thought-out form, and elimination of excessive privilege of the debtor in enforcement proceedings. The conclusions propose possible strategies for dealing with emerging new cases stemming from the pandemic and bottlenecks that have also arisen due to it.

Keywords: justice system in times of the COVID-19 pandemic, principle of openness, confidentiality of proceedings, court composition, panels of judges, principle of orality, enforcement proceedings

This article was written by the University of Silesia in Katowice scholar as part of the implementation of the grant entitled “Impact of the COVID-19 pandemic on the justice system. Case study and suggested solutions” from the NAWA program intervention grants no. BPN/GIN/2021/1/00006/U/00001 (number UN-2105-001).

Bibliografia / References
Anagnostaras G., Balancing Conflicting Fundamental Rights the Sky Österreich Paradigm, „European Current Law” 2014/5.
Bouveresse A., Recevabilité, intensité du contrôle, proportionnalité et principe de précaution, Europe 2010, nr 10 Comm.
Broniewicz W., Czy potrzebny jest nowy kodeks postępowania cywilnego?, „Państwo i Prawo” 2004/4.
Chabryn-Chojnacka E., Zasady licytacji nieruchomości służących zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika, LEX 2020.
Czeszejko-Sochacki Z., Prawo do sądu w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (ogólna charakterystyka), „Państwo i Prawo” 1997/11–12.
Derlatka J., Zasada sprawnej egzekucji sądowej jako element efektywnego wymiaru sprawiedliwości, „Zeszyty Naukowe KUL” 2017/3.
Dziurda M., Czy nadchodzi zmierzch zasady ustności w postępowaniu cywilnym?, „Polski Proces Cywilny” 2022/1.
Ereciński T., Dalsze zmiany czy nowy Kodeks postępowania cywilnego? [w:] Reforma postępowania cywilnego w świetle projektów Komisji Kodyfikacyjnej, red. K. Markiewicz, Warszawa 2011.
Ereciński T., O nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego w ogólności, „Przegląd Sądowy” 1996/10.
Ereciński T., O potrzebie nowego kodeksu postępowania cywilnego, „Państwo i Prawo” 2004/4.
Ereciński T., O uwarunkowaniach, potrzebie oraz zakresie nowego kodeksu postępowania cywilnego, „Polski Proces Cywilny” 2010/1.
Flaga-Gieruszyńska K., Dostęp do sądu a postulat humanizacji procesu cywilnego [w:] Aurea praxis. Aurea theoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, t. 2, red. J. Gudowski, K. Weitz, Warszawa 2011.
Gajda-Roszczynialska K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. T. 1. Komentarz do art. 1–729, red. A. Góra-Błaszczykowska, Warszawa 2013.
Gajda-Roszczynialska K., Zasada jawności w postępowaniu cywilnym, „Iustitia. Kwartalnik Stowarzyszenia Sędziów Polskich” 2013/1 (11).
Gapska E., Bieg postępowania w sprawach cywilnych w czasie epidemii. Cz. I – sprawy pilne, „Monitor Prawniczy” 2020/17.
Gapska E., Bieg postępowania w sprawach cywilnych w czasie epidemii. Cz. II – wstrzymanie rozpoczęcia i zawieszenie biegu terminów procesowych, „Monitor Prawniczy” 2020/18.
Gazin F., Conciliation des droits et libertés. Intéressante affaire donnant l'occasion au juge de l'Union de construire un raisonnement complet permettant de vérifier la conformité du droit dérivé de l'Union au regard des droits fondamentaux, Europe 2013 Mars Comm. nr 3.
Gołaczyński J., Dymitruk M., Rozprawa zdalna i doręczenia elektroniczne w dobie pandemii COVID-19 po wejściu w życie nowelizacji z 28.5.2021 r., „Monitor Prawniczy” 2021/13.
Gołaczyński J., Kotecka-Kral S., Elektronizacja pism procesowych, doręczeń i posiedzeń jawnych w postępowaniu cywilnym w okresie pandemii COVID-19, „Polski Proces Cywilny” 2020/4.
Gołaczyński J. (red.), Postępowanie cywilne w czasie pandemii. E-doręczenia, rozprawa zdalna, posiedzenia niejawne, składanie pism procesowych, Warszawa 2021.
Gołaczyński J., Przedawnienie roszczeń majątkowych i terminy zawite w okresie po ogłoszeniu stanu epidemii związanej z Covid-19, „Monitor Prawniczy” 2020/8.
Grzegorczyk P., Weitz K. [w:] Konstytucja RP, t. I: Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Gutowski M., Kardas P., O nowym modelu polskiej procedury cywilnej – uwagi wprowadzające do „Palestry 11–12/2019 poświęconej nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, „Palestra” 2019/11–12.
Harla A.G., O właściwe rozumienie postulatu sprawności postępowania cywilnego (art. 6 § 1 KPC) [w:] Dostęp do ochrony prawnej w postępowaniu cywilnym, red. K. Flaga-Gieruszyńska, R. Flejszar, E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2021.
Hess B., Koprivica Harvey A., Open Justice in Modern Societies: What Role for Courts? [w:] Open justice. The role of the Courts in democratic Society, red. B. Hess, A. Koprivica Harvey, Baden – Baden 2019.
Izdebski H., Legislacja dotycząca COVID-19 i ustawowy nihilizm prawny [w:] Pandemia COVID-19 a prawa i wolności obywatela, red. T. Gardocka, D. Jagiełło, Warszawa 2021.
Izdebski H., Opinia w przedmiocie ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczeniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych – z punktu widzenia wymagań wynikających z art. 2, art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, Kancelaria Senatu, Opinie i ekspertyzy OE – 286, Warszawa 2020.
Kakiuchi S., Impact of COVID-19 on Japanise Civil Justice [w:] Civil Courts Coping with COVID-19, red. A. Nylund, B. Krans, Haga 2021.
Kamiński G., Prawa i obowiązki pełnomocników procesowych w praktyce w związku z koronawirusem, LEX 2020.
Kamiński P., Licytacja lokalu mieszkalnego lub nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalnym służących zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika, „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2021/4.
Kania M., Zabezpieczenie roszczeń w trakcie epidemii, LEX 2020.
Koralewski M., Zmiany w postępowaniach sądowych w związku z epidemią COVID-19, LEX 2021.
Kościółek A., Jawność posiedzeń sądowych w postępowaniu cywilnym w dobie pandemii COVID-19, „Przegląd Sądowy” 2021/5.
Kubiak A., Konstytucyjna zasada prawa do sądu w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Łódź 2006.
Kulski R., Wpływ regulacji anty-covidowych na sprawność egzekucji sądowej, „Polski Proces Cywilny” 2022/1.
Kulski R., Wyznaczenie terminu licytacji nieruchomości w trybie art. 9521 k.p.c., „Polski Proces Cywilny” 2020/4.
Ligugnana G., Corte di giustizia, interessi ambientali e principio di proporzionalità. Considerazioni a margine della sent. 21 luglio 2011, C-2/10, „Rivista italiana di diritto pubblico comunitario” 2011/10.
Litowski J., Ograniczenie jawności postępowania cywilnego z uwagi na stan epidemii wywołany wirusem COVID-19, „Monitor Prawniczy” 2021/2.
Machnikowska A., Zasada jawności w postępowaniu procesowym – modernizacja czy marginalizacja? Wybrane zagadnienia, „Polski Proces Cywilny” 2022/1.
Małecki M., Sławiński M., The repressive nature of selected COVID – 19 regulations in the polish legal system. The question of Constitutionality [w:] Coronavirus and the Law in Europe, red. E. Hondius, M.S. Silva, A. Nicolussi, P.S. Coderch, CH. Wendehorst, F. Zoll, Cambridge – Antwerp – Chicago 2021.
Mania J.M., Postępowanie egzekucyjne w czasie pandemii, LEX 2020.
Marciniak A., Ograniczenia egzekucji z wynagrodzenia za pracę w świetle postanowień ustawy z 14.05.2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, „Polski Proces Cywilny” 2020/4.
Markiewicz K., Informatyzacja postępowania cywilnego – de lege lata i de lege ferenda [w:] Postępowanie rozpoznawcze w przyszłym Kodeksie postępowania cywilnego, red. K. Markiewicz, A. Torbus, Warszawa 2014.
Markiewicz K., Wpływ regulacji „covidowych” na zasadę niezmienności (stabilności) oraz kolegialność składów sądów odwoławczych, „Polski Proces Cywilny” 2022/1.
Markiewicz E., Zagadnienia legislacyjne w pracach nad przyszłym kodeksem postępowania cywilnego [w:] Leges ab omnibus intellegi debent. Księga XV-lecia Rządowego Centrum Legislacyjnego, red. W. Brzozowski, A. Krzywoń, Warszawa 2015.
Marszałkowska-Krześ E., Gill I., Błaszczak Ł. (red.), Kodeks postępowania cywilnego z perspektywy pięćdziesięciolecia jego obowiązywania. Doświadczenia i perspektywy, Sopot 2016.
Mądrzak H., Prawo do sądu jako gwarancja ochrony praw człowieka (studium na tle polskiego prawa konstytucyjnego, prawa cywilnego materialnego i procesowego) [w:] Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa kontrola, red. L. Wiśniewski, Warszawa 1997.
Mejka A., Sprawy pilne a bieg terminów procesowych i sądowych w czasie pandemii, LEX 2020.
Niekrasz-Gierejko K., Sposoby egzekucji z nieruchomości po nowelizacji KPC z 2021 r., „Nieruchomości” 2021/10.
Nylund A., Krans B., Conclusions on Civil Courts Coping with COVID-19 [w:] Civil Courts Coping with COVID-19, red. A. Nylund, B. Krans, Haga 2021.
Patryk A., Epidemia COVID-19 a tok postępowań cywilnych i sądowoadministracyjnych, „Przegląd Prawa Publicznego” 2020/5.
Pietrzkowski H., Prawo do rzetelnego procesu w świetle zmienionej procedury cywilnej, „Przegląd Sądowy” 2005/10.
Pietrzkowski H., Prawo do sądu (wybrane zagadnienia), „Przegląd Sądowy” 1999/11–12.
Pogonowski P., Realizacja prawa do sądu w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2005.
Pollard M., Laronche M., Grande V., COVID-19 Symposium: The Courts and Coronavirus (Part I), OpinioJuris.org, 3.04.2020 r., http://opiniojuris.org/2020/04/03/covid-19-symposium-the-courts-and-coronavirus-part-i/ (dostęp 10.02.2022 r.).
Pollard M., Laronche M., Grande V., COVID-19 Symposium: The Courts and Coronavirus (Part II), OpinioJuris.org, 3.04.2020 r., http://opiniojuris.org/2020/04/03/covid-19-symposium-the-courts-and-coronavirus-part-ii/ (dostęp 10.02.2022 r.).
Półtorak N. [w:] Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Komentarz, red. A. Wróbel, Warszawa 2020.
Rygiel P., Losowy przydział spraw cywilnych w sądzie drugiej instancji, „Przegląd Sądowy” 2019/2.
Rylski P., Ekspertyza dra hab. Piotra Rylskiego w zakresie terminów w postępowaniu cywilnym po uchyleniu art. 15 zzs, OBSIL KRRP, 19.05.2020 r.
Rzewuski M., Funkcjonowanie sądów i wymiaru sprawiedliwości w obliczu koronawirusa, LEX 2020.
Rzewuski M., Wpływ epidemii koronawirusa na toczące się postępowania sądowe, LEX 2020.
Rzewuski M., Wyrokowanie na posiedzeniach niejawnych według tarczy 3.0, LEX 2020.
Sanetra W., Sąd właściwy w rozumieniu Konstytucji RP, „Przegląd Sądowy” 2011/9.
Skorupka A., Rezygnacja ze wzorów pouczeń w postępowaniu cywilnym w związku z regulacjami z tarczy 4.0. – konsekwencje prawne, LEX 2020.
Skorupka A., Zmiana biegu terminów w tzw. tarczy antykryzysowej w związku z koronawirusem, LEX 2020.
Skorupka B., E-rozprawa i zmiany w sposobie procedowania w tarczy 3.0, LEX 2020.
Sławicki P., Wpływ ustawy o przeciwdziałaniu COVID-19 na terminy w prawie cywilnym, „Monitor Prawniczy” 2020/12.
Storr P., Blanket Storage of Communications Data – Proportional or not? Sweden asks CJEU for Clarification on Data Retention, „European Data Protection Law Review” 2015/3.
Storskrubb E., Ziller J., Access to Justice in European Comparative Law [w:] Access to Justice as a Human Right, red. F. Francioni, Oxford, 2007.
Szpunar M., Right to a Public Hearing According to Art. 6 ECHR and Art. 47 of the Charter of Fundamental Rights of the EU: Constitutional Perspectives [w:] Open justice. The role of the Courts in democratic Society, red. B. Hess, A. Koprivica Harvey, Baden – Baden 2019.
Szumiło-Kulczycka D., Wpływ pandemii COVID-19 na realizację prawa do sądu w sprawach karnych w Polsce, „Polski Proces Cywilny” 2022/1.
Świtkowski M., Zmiany w postępowaniu egzekucyjnym w związku z wprowadzeniem przepisów tzw. „tarczy antykryzysowej”, LEX 2020.
Torbus A., Wpływ COVID-19 na regulację postępowania upadłościowego w systemach prawnych wybranych państw, „Polski Proces Cywilny” 2022/1.
Trstenjak V., Beysen E., Das Prinzip der Verhältnismäßigkeit in der Unionrechtsordnung, „Europarecht” 2012/3.
Trstenjak V., Beysen E., The Growing Overlap of Fundamental Freedoms and Fundamental Rights in the Case Law of CJEU, „European Law Review” 2013/38 (3).
Trstenjak V., The Corona Crisis and Fundamental Rights from the Point of View of EU Law [w:] Coronavirus and the Law in Europe, red. E. Hondius, M.S. Silva, A. Nicolussi, P.S. Coderch, CH. Wendehorst, F. Zoll, Cambridge – Antwerp – Chicago 2021.
Waśkowski E., Skarga, powództwo i prawo do ochrony sądowej, „Polski Proces Cywilny” 1937/9–10.
Weitz K., Reformen des Zivilprozessrechts in der dritten polnischen Republik [w:] Die Entwicklung des Zivilprozessrechts in Mitteleuropa um die Jahrtausendwende. Reform und Kodifikation – Tradition und Erneuerung, red. Th. Sutter-Somm, V. Harsági, Zürich–Basel–Genf 2012.
Winczorek J., Pandemia COVID-19 a dostęp do prawa. Polska na tle wyników badania międzynarodowego, „Państwo i Prawo” 2020/12.
Wolwiak I., Czy można przyjąć skutek doręczenia względem pełnomocnika, który nie złożył wniosku o założenie konta w portalu informacyjnym dla zapoznania się z treścią pisma sądowego?, „Polski Proces Cywilny” 2022/1.
Wolwiak I., Wykorzystanie Portalu Informacyjnego Sądów Powszechnych do dokonania czynności procesowej sądu, „Iustitia” 2021/2.
Zagrodnik J., Zmiany w obszarze prawa i procesu karnego w zakresie biegu terminów związane z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, OBSiL KRRP, 9.04.2020 r.
Zedler F., Co dalej z kodeksem postępowania cywilnego [w:] Czterdziestolecie Kodeksu postępowania cywilnego. Zjazd Katedr Postępowania Cywilnego w Zakopanem (7–9.10.2005 r.), red. A. Oklejak, Warszawa 2006.
Zembrzuski T., Koncentracja materiału procesowego – w poszukiwaniu właściwej drogi [w:] Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego. Konsekwencje zmian, Warszawa 2021.
Zembrzuski T., Ograniczenia jawności postępowania w sprawach cywilnych w dobie pandemii – potrzeba chwili czy trwałe rozwiązania?, „Forum Prawnicze” 2021/3.
Zembrzuski T., Przeciwdziałanie i zwalczanie epidemii COVID-19 w postępowaniu cywilnym, czyli pożegnanie z kolegialnością orzekania, „Polski Proces Cywilny” 2022/1.
Zieliński A., Prawo do sądu a struktura sądownictwa, „Państwo i Prawo” 2003/4.
Zinzi M., Precauzione e proporzionalità come elementi di controllo delle norme tecniche, „Diritto pubblico comparato ed europeo” 2010/4.

Krystian Markiewicz
doktor habilitowany nauk prawnych, profesor Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Wydział Prawa i Administracji, Instytut Nauk Prawnych, Uniwersytet Śląski w Katowicach, sędzia, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7707-832X

Wpływ regulacji „covidowych” na zasadę niezmienności (stabilności) oraz kolegialność składów sądów odwoławczych

W artykule omówiono zmiany systemowe i procesowe wprowadzane przez przepisy odnoszące się do składu orzekającego. Ustawodawca pozornie wprowadził zmiany mające na celu zapobieganie, przeciwdziałanie i zwalczanie pandemii COVID-19. Ta zmiana legislacyjna adekwatna podczas epidemii COVID-19 zawiera regulacje, zgodnie z którymi w pierwszej i drugiej instancji właściwy jest skład jednoosobowy. Jednocześnie zlikwidowano zasadę niezmienności i stabilności składu orzekającego. Pozorna walka z pandemią prowadzi do wniosku, że zmiany są skierowane na inne cele. Przepisy te obniżają standard ochrony prawnej i tym samym nie powinny naruszać zasady kolegialności i stabilności składu sądów.

Słowa kluczowe: pandemia COVID-19, skład sądu, kolegialność składu sądu, zasada niezmienności (stabilności) składu sądu

Pobierz treść artykułu

dr hab. Krystian Markiewicz
Professor of the University of Silesia, Institute of Law, Faculty of Law and Administration, University of Silesia in Katowice, judge, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7707-832X

The impact of “COVID-19” regulations on the principle of invariability (stability) and collegiality of panels of courts of appeal

The article discusses systemic and procedural amendments introduced by provisions referring to the panels of judges. The legislator ostensibly introduced the amendments to prevent, counteract, and fight a COVID-19 pandemic. This statutory regulation adequate during the COVID-19 epidemic contains provisions whereby a single-judge panel is proper in the first and second instance. At the same time, the principle of invariability (stability) of the courts’ panel was exterminated. The apparent fight against the pandemic reveals that the amendments are directed at other goals. These regulations lower the standard of legal protection and thus should not violate the principle of collegiality and stability of the composition of courts.

Keywords: COVID-19 pandemic, panel of judges, composition of the court, collegial composition, the principle of an invariability (stability) of the panel of the courts

Przeciwdziałanie i zwalczanie epidemii COVID-19 w postępowaniu cywilnym, czyli pożegnanie z kolegialnością orzekania

Ustawowa regulacja liczebności oraz stopnia zawodowości składu sądu ma walor konstytucyjny jako jedna z niezaprzeczalnych gwarancji prawa do sądu, w tym prawa do rzetelnego postępowania. Rozpoznawanie spraw cywilnych we właściwym i należycie ukształtowanym składzie jest elementem legalizmu działania sądów jako organów władzy publicznej. Dokonywanie wyboru między monokratycznością a kolegialnością składu sądu jest przejawem preferowania określonych wartości i realizowanych celów procesu sądowego. Wśród tymczasowych regulacji epidemicznych przyjęto rozwiązanie, że w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich w sprawach rozpoznawanych według Kodeksu postępowania cywilnego w pierwszej i drugiej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego. Przepis powinien mieć zastosowanie we wszystkich sprawach cywilnych na każdym etapie prowadzonego postępowania, z wyłączeniem postępowania przed Sądem Najwyższym. Można wprawdzie zrozumieć motywy działania ustawodawcy, lecz zdecydowany sprzeciw budzi brak refleksji wokół znaczenia, roli i zalet orzekania w składzie kolegialnym w niektórych kategoriach spraw i na poszczególnych etapach postępowania. Zasada orzekania w składzie jednoosobowym w dobie pandemii nie ma bezwzględnego charakteru, jednak obniżenie lub zachowanie standardu rozpoznawania sprawy cywilnej w składzie kolegialnym zostało uzależnione od arbitralnego czynnika w postaci decyzji prezesa sądu. Ponadto ustawa o charakterze szczególnym uniemożliwia ławnikom udział w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, co stanowi naruszenie norm wynikających z Konstytucji. Kontrowersje wzbudza także zaburzenie zasady stałości składu orzekającego spowodowane zmianą reguł postępowania w toku rozpoznawania. Prowadzi ono do następczego obniżenia standardu ochrony prawnej zarówno w sprawach, w których sąd orzekał w składzie kolegialnym w pierwszej instancji, jak i w postępowaniu odwoławczym. Rozpoznanie sprawy przed sądem orzekającym w składzie sprzecznym z ustawą łączy się z naruszeniem prawa do rozpoznania sprawy przed właściwym, bezstronnym i niezawisłym sądem i jest jedną z przyczyn nieważności postępowania. Zawirowania dotyczącego ustawowego modyfikowania składu sądu w dobie pandemii, w tym dotyczące skutków wyznaczenia składu z naruszeniem zasady niezmienności składu, zwiększają ryzyko orzekania w niewłaściwy sposób, co rzutować będzie podważaniem wydawanych orzeczeń zarówno z urzędu w ramach postępowania odwoławczego, jak i w wyniku skargi o wznowienie postępowania.

Słowa kluczowe: epidemia COVID-19, skład sądu, zmiana składu sądu, jednoosobowość, kolegialność, skład ławniczy

Pobierz treść artykułu

dr. hab. Tadeusz Zembrzuski
Professor of the University of Warsaw, Department of Civil Proceeding, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8239-6827

Counteracting and combating COVID-19 pandemic in civil proceedings – the end of collegiality of adjudication

The statutory regulation of the composition of panels of judges (professional and mixed, and the number of persons) is a constitutional value and as such is one of the guarantees of the right to be heard before a court including the right to fair trial. The right to be heard before a particular panel of judges is a core element of the principle of legality of courts as organs of public authorities. The choice between monocratic and collegial composition of courts is a manifestation of preference for specific values and objectives of the judicial process. Episodic provisions adequate during the COVID-19 epidemic contain regulations whereby throughout the epidemic or epidemic emergency period, and within a period of one year as of the date of abolishing any of those, whichever was last, a single-judge panel is proper one in the first and second instance under the Polish Civil Procedure Code. This provision should be applied in all types of a civil cases at every stage of proceedings, with one exception - proceedings before the Supreme Court. While one can comprehend the motives behind the legislator’s action, the lack of reflection with regard to the meaning, role and advantage of panels of the professional justices in a certain categories of cases and at particular stages of proceedings certainly raises strong objections. The principle of single-judge panel adjudication in times of the COVID-19 pandemic is not absolutely binding one, but the decision to lower the standards – or preserve those of having a civil case heard in a collegial composition – has been made dependent on an arbitrary factor: the decision of the president of the court. Moreover, this special-purpose law prevents lay judges from participating in the administration of justice, which is in itself a breach of norms specified under the Constitution of the Republic of Poland. Another controversy involves infringing the principle of constancy of the bench as a result of amendments to the rules of procedure in the course of case hearing. This causes a successive lowering of the legal protection standard in cases where the court ruled in a collegial composition in the first instance, as well as in appeal proceedings. The settlement of disputes before a court sitting in composition contrary to the act of law involves an infringement to the right to trial by a competent, impartial and independent court of law, and is considered to be one of the causes for the invalidity of legal proceedings. The turmoil involving statutory modification of the composition of courts in times of the pandemic, including consequences of appointing a judicial composition in violation of the principle of its invariability, increases the risk of adjudication in an inappropriate manner, which will in turn result in rulings being challenged, both ex officio in appeal proceedings and as a consequence of applications to reopen proceedings.

Keywords: COVID-19 epidemic, composition of the court, changes to the composition of the court, single-judge panel, collegial composition, juror composition invalidity of proceedings

Bibliografia / References
Biernat S., Wykorzystanie art. 180 ust. 5 konstytucji dla spłaszczenia ustroju sądownictwa powszechnego: prognoza ostrzegawcza [w:] Konstytucyjne granice zmian ustroju sądownictwa i statusu prawnego sędziów. (Nad)użycie art. 180 ust. 5 Konstytucji RP, red. S. Biernat, Warszawa 2021.
Dalka S., Idea jednolitego sądu w sprawach cywilnych [w:] Studia z prawa postępowania cywilnego. Księga pamiątkowa ku czci Zbigniewa Resicha, red. M. Jędrzejewska, T. Ereciński, Warszawa 1985.
Defecińska K., Skład sądu w cywilnym postępowaniu rozpoznawczym, „Przegląd Sądowy” 1993/6.
Deixler-Hűbner A., Klicka T., Zivilverfahren, Wien 2010.
Dolecki H., Z problematyki składu sądu opiekuńczego, „Nowe Prawo” 1975/5.
Dziurda M., Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego z 4.7.2019 r. w orzecznictwie Sądu Najwyższego, „Monitor Prawniczy” 2021/17.
Gapska E., Bieg postępowania w sprawach cywilnych w czasie epidemii. Cz. I – sprawy pilne, „Monitor Prawniczy” 2020/17.
Gapska E., Bieg postępowania w sprawach cywilnych w czasie epidemii. Cz. II – wstrzymanie rozpoczęcia i zawieszenie biegu terminów procesowych, „Monitor Prawniczy” 2020/18.
Garlicki L., Prawo do sądu (rozważania de lege fundamentale ferenda), „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G” 1990/1.
Gołaczyński J., Przedawnienie roszczeń majątkowych i terminy zawite w okresie po ogłoszeniu stanu epidemii związanej z Covid-19, „Monitor Prawniczy’ 2020/8.
Gołaczyński J., Dymitruk M., Rozprawa zdalna i doręczenia elektroniczne w dobie pandemii COVID-19 po wejściu w życie nowelizacji z 28.5.2021 r., „Monitor Prawniczy” 2021/13.
Gołaczyński J., Kotecka-Kral S., Elektronizacja pism procesowych, doręczeń i posiedzeń jawnych w postępowaniu cywilnym w okresie pandemii COVID-19, „Polski Proces Cywilny” 2020/4
Grzegorczyk P., Weitz K. [w:] Konstytucja RP. Tom 1. Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Legalis 2016.
Gutowski M., Kardas P., O nowym modelu polskiej procedury cywilnej – uwagi wprowadzające do „Palestry 11–12/2019 poświęconej nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, „Palestra” 2091/11–12.
Harla A.G., O właściwe rozumienie postulatu sprawności postępowania cywilnego (art. 6 § 1 KPC) [w:] Dostęp do ochrony prawnej w postępowaniu cywilnym, red. K. Flaga-Gieruszyńska, R. Flejszar, E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2021.
Harla A.G., Precedensowy charakter sprawy cywilnej w rozumieniu kodeksu postępowania cywilnego. Uwagi de lege lata i de lege ferenda, „Przegląd Sądowy” 2001/4.
Izdebski H., Legislacja dotycząca COVID-19 i ustawowy nihilizm prawny [w:] Pandemia COVID-19 a prawa i wolności obywatela, red. T. Gardocka, D. Jagiełło, Warszawa 2021.
Jędrejek G., Skład sądu w sprawie o zmianę zawartego w wyroku rozwodowym orzeczenia o władzy rodzicielskiej (art. 509 K.p.c.), „Studia Prawnicze KUL” 2009/4.
Jodłowski J., Z zagadnień polskiego procesu cywilnego, Warszawa 1960.
Knoppek K., Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w postępowaniu cywilnym, „Ius Novum” 2014/5.
Kodek G. [w:] G. Kodek, P.G. Mayr, Zivilprozessrecht, Wien 2013.
Kołecki B. [w:] I. Haẏduk-Hawrylak, B. Kołecki, A. Wleklińska, Prawo o ustroju sądów powszechnych. Komentarz, Warszawa 2018.
Korzonek J., Przyczynki do polskiego procesu cywilnego, Kraków 1931.
Kościółek A., Jawność posiedzeń sądowych w postępowaniu cywilnym w dobie pandemii COVID-19, „Przegląd Sądowy” 2021/5.
Kościółek A., Rozpoznawanie spraw cywilnych na posiedzeniu niejawnym [w:] Ius est a iustitia apellatum. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Wiśniewskiemu, red. M. Tomalak, Warszawa 2017.
Kryszkiewicz M., Covidowe zasady staną przed SN. Czy można pominąć przepisy, które zmieniają skład sądu rozpoznającego sprawę z trzech sędziów na skład jednoosobowy? Takie pytanie zadał Sądowi Najwyższemu jeden z sądów okręgowych, „Dziennik Gazeta Prawna” z 26.10.2021 (Przedsiębiorczy i prawniczy wtorek), s. B1.
Kulesza C., Udział czynnika społecznego w orzekaniu w perspektywie historyczno-porównawczej, „Białostockie Studia Prawnicze” 2016/21.
Kulski R., Wpływ stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 na postępowanie cywilne, „Monitor Prawniczy” 2020/9.
Litowski J., Ograniczenie jawności postępowania cywilnego z uwagi na stan epidemii wywołany wirusem COVID-19, „Monitor Prawniczy” 2021/2.
Łazarska A., Niezawisłość sędziowska i jej gwarancje w procesie cywilnym, Warszawa 2018.
Łazarska A., Rzetelny proces cywilny, Warszawa 2012.
Markiewicz K., Wpływ regulacji „covidowych” na zasadę niezmienności (stabilności) oraz kolegialność składów sądów odwoławczych, „Polski Proces Cywilny” 2022/1.
Markiewicz K., Informatyzacja postępowania cywilnego – de lege lata i de lege ferenda [w:] Postępowanie rozpoznawcze w przyszłym Kodeksie postępowania cywilnego, red. K. Markiewicz, A. Torbus, Warszawa 2014.
Markiewicz K., Właściwość sądu i skład sądu [w:] Podmioty w postępowaniu cywilnym, red. K. Markiewicz, A. Torbus, Warszawa 2018.
Markiewicz K., Właściwość sądu, skład sądu i wyłączenie sędziego w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego, „Polski Proces Cywilny” 2015/2.
May J., Skład sądu w postępowaniu cywilnym [w:] Studia z prawa publicznego, red. K. Lubiński, Toruń 2001.
Mączyński M., Ograniczenie prawa podmiotów gospodarczych do sądu, „Państwo i Prawo” 2000/5.
Miszewski W., Jawność w procesie cywilnym w związku z przepisami kodeksu postępowania cywilnego, „Polski Proces Cywilny” 1933/1.
Nawrocki M., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 2009 r., I PZP 8/08, „Polski Proces Cywilny” 2011/2.
Olaś A., Kolegialność a jednoosobowość – skład sądu I instancji w procesie cywilnym: doświadczenia i perspektywy, „Polski Proces Cywilny” 2020/3.
Olaś A., Skład sądu [w:] System Prawa Procesowego, Postępowanie nieprocesowe, t. 4, cz.1 vol. 1, red. T. Ereciński, K. Lubiński, Warszawa 2021.
Orecki M., Instytucja ławnika sądowego w postępowaniu cywilnym. Uwagi de lege lata i de lege ferenda, „Przegląd Sądowy” 2012/7–8.
Piekarski M., O udziale ławników w składzie orzekającym sądu opiekuńczego, „Nowe Prawo” 1966/7–8.
Pietrzkowski H., Prawo do rzetelnego procesu w świetle zmienionej procedury cywilnej, „Przegląd Sądowy” 2005/10.
Pyzder B., Zbieg zażalenia dewolutywnego i zażalenia poziomego w postępowaniu cywilnym, „Palestra” 2020/10.
Romańska M., Zażalenie po nowelizacji k.p.c. z 4 lipca 2019 r. a zasada dwuinstancyjności i zaskarżalności orzeczeń w postępowaniu cywilnym [w:] Założenia aksjologiczne nowelizacji KPC z 4 lipca 2019 r., red. S. Cieślak, Łódź 2020.
Rygiel P., Losowy przydział spraw cywilnych w sądzie drugiej instancji, „Przegląd Sądowy” 2019/2.
Rylski P., Zażalenie dewolutywne a zażalenie poziome w postępowaniu cywilnym, „Przegląd Sądowy” 2021/3.
Rylski P., Zembrzuski T., Rozpoznawanie spraw cywilnych na posiedzeniu niejawnym, „Przegląd Sądowy” 2006/6.
Sanetra W., Sąd właściwy w rozumieniu Konstytucji RP, „Przegląd Sądowy” 2011/9.
Siedlecki W., O usprawnienie i zwiększenie efektywności sądowego postępowania cywilnego, „Nowe Prawo” 1979/4.
Skibińska M., Artykuł 1481 k.p.c. jako przykład odformalizowania postępowania cywilnego [w:] W kierunku odformalizowania postępowania cywilnego, red. D. Gil, Lublin 2017.
Sławicki S., Wpływ ustawy o przeciwdziałaniu COVID-19 na terminy w prawie cywilnym, „Monitor Prawniczy” 2020/12.
Stawecki T., Jawność jako wartość prawna, „Studia Iuridica” 2004/43.
Stelmachowski B., Warunki formalne i przesłanki procesowe w postępowaniu spornem według k.p.c., „Głos Prawa” 1934/10–11.
Turek J., Ławnik – sędzia – przysięgły, „Monitor Prawniczy” 2009/24.
Walasik M., Konstytucyjna koncepcja sądowego wymiaru sprawiedliwości [w:] Honeste procedere. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Kazimierzowi Lubińskiemu, red. A. Laskowska-Hulisz, J. May, A. Mrówczyński, Warszawa 2018.
Waligórski M., Polskie prawo procesowe cywilne. Funkcja i struktura procesu, Warszawa 1947.
Waśkowski E., Kolegjalność czy jednoosobowość?, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1924/36.
Waśkowski E., System prawa cywilnego. Wstęp teoretyczny: zasady racjonalnego ustroju sądów i procesu cywilnego, Wilno 1932.
Weitz K., Skutki naruszenia art. 321 § 1 k.p.c. [w:] Proces cywilny. Nauka – Kodyfikacja –Praktyka. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Feliksowi Zedlerowi, red. P. Grzegorczyk, K. Knoppek, M. Walasik, Warszawa 2012.
Wengerek E., Demokratyzacja procesu cywilnego w Polsce Ludowej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1975/1.
Wengerek E., Zasada kolegialności w postępowaniu cywilnym, „Państwo i Prawo” 1953/3.
Więckowski R., Zmiany art. 47 kodeksu postępowania cywilnego o składzie sądu w okresie od 1.7.1996 r. do 28.7.2007 r. [w:] Ewolucja polskiego postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych. Materiały konferencyjne Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Postępowania Cywilnego, Szczecin – Niechorze, 28–30 września 2007 r., red. H. Dolecki, K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2009.
Wiśniewski T., Immunitet parlamentarny z punktu widzenia przepisów Kodeksu postępowania cywilnego [w:] Aurea Praxis Aurea Theoria. Księga Pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, t. 1, red. J. Gudowski, K. Weitz, Warszawa 2011.
Włodyka S., Funkcje Sądu Najwyższego, Kraków 1965.
Zaborowska P., Badanie właściwości sądu – obowiązek sądu czy pozwanego? Ewolucja zasad badania właściwości sądu na tle rozwiązań wprowadzonych ustawą z 4 lipca 2019 r. [w:] Nowelizacja KPC 2019. Pierwsze doświadczenia, refleksje, postulaty, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2021.
Zembrzuski T., Charakter zażalenia na wyrok a skład sądu rozpoznającego sprawę w razie uchylenia wyroku sądu drugiej instancji uchylającego wyrok sądu pierwszej instancji, „Monitor Prawniczy” 2015/7.
Zembrzuski T., Komplementarność nadzwyczajnych środków zaskarżenia – skarga kasacyjna a skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia [w:] Wokół problematyki środków zaskarżenia w postępowaniu cywilnym, red. M. Michalska-Marciniak, Sopot 2015.
Zembrzuski T., Koncentracja materiału procesowego – w poszukiwaniu właściwej drogi [w:] Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego. Konsekwencje zmian, red. M. Dziurda, T. Zembrzuski, Warszawa 2021.
Zembrzuski T., Nieważność postępowania w procesie cywilnym, Warszawa 2017.
Zembrzuski T., Ograniczenia jawności postępowania w sprawach cywilnych w dobie pandemii – potrzeba chwili czy trwałe rozwiązania?, „Forum Prawnicze” 2021/3.
Zembrzuski T., Skarga kasacyjna. Dostępność w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2011.
Zembrzuski T., Zażalenie po nowelizacji, czyli o standardzie środka zaskarżenia, „Palestra” 2019/11–12.

Anna Machnikowska
doktor habilitowany, profesor Uniwersytetu Gdańskiego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5338-4069

Zasada jawności w postępowaniu procesowym – modernizacja czy marginalizacja? Wybrane zagadnienia

W latach 2019–2021 zmianie uległa pozycja zasady jawności w postępowaniu cywilnym, w czym udział miały okoliczności prawne i pozaprawne. Na mocy przepisów szczególnych, wydanych z powodu stanu epidemii COVID-19, wprowadzono posiedzenie sądowe w formie zdalnej, w którym strony nie przebywają w budynkach sądu. Przewidując przypadki techniczne niemożności przeprowadzenia takiego posiedzenia, ustawodawca zdecydował, by sędziowie niezależnie od obowiązujących przepisów Kodeksu postępowania cywilnego mogli rozstrzygnąć sprawę także na posiedzeniu niejawnym – bez udziału stron. W praktyce norma, która powinna mieć status wyjątku, jest stosowana w szerszej skali. Przyczyny są dwie. To brak powszechnie dostępnego systemu teleinformatycznego posiadającego odpowiednie funkcjonalności dla obsługi posiedzeń w formie zdalnej. Drugim powodem jest zmiana przez ustawodawcę doktrynalnego paradygmatu na poziomie Kodeksu postępowania cywilnego, preferująca zasadę szybkości przed zasadą jawności. Przybrało to formę zniesienia części tradycyjnych zabezpieczeń przed rozstrzyganiem spraw co do meritum na posiedzeniu niejawnym. Powiązanie obu czynników powoduje, że posiedzenie zdalne, szybkie a jednocześnie jawne, może nie być dominującą formą posiedzeń. Zweryfikowanie tej prognozy wymaga ustalenia, czy modernizacja techniczna rzeczywiście łączy się w polskim systemie prawnym z modernizacją innych sfer, w tym aksjologii, polityki i praktyki sądowej.

Słowa kluczowe: zasada jawności, modernizacja, marginalizacja zasady jawności, spór doktrynalny o metody usprawniania postępowania cywilnego

Pobierz treść artykułu

dr hab. Anna Machnikowska
Professor of the University of Gdańsk, Faculty of Law and Administration, University of Gdańsk, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5338-4069

The principle of openness in civil proceedings – modernization or marginalization? Selected issues

In the years 2019–2021, the position of the principle of openness (free access) in civil proceedings has changed as a result of legal and non-legal circumstances. Under special regulations issued due to the state of the COVID-19 epidemic, a remote court session has been introduced, in which the parties do not stay in court buildings. Anticipating cases of technical impossibility of holding such a meeting, the legislator decided that judges, regardless of the applicable provisions of the Polish Civil Procedure Code, could also settle the case ex officio – without the participation of the parties. In practice, the norm which should have the status of exception, is used on a wider scale. There are two reasons for that state of affairs. This is the lack of a common availability of ICT system that has appropriate functionalities for handling meetings in a remote form. The second reason is the legislator’s amendment to the doctrinal paradigm at the level of the Polish Civil Procedure Code, preferring the principle of speedy proceedings to the principle of openness. This has taken the form of abolishing some traditional safeguards against the resolution of cases on the merits in closed session. The combination of both factors means that a remote meeting – fast and at the same time public – may not be the dominant form of sessions. Verification of this forecast requires determining whether technical modernization is really combined in the Polish legal system with the modernization of other spheres, including axiology, politics and judicial practice.

Keywords: principle of openness, modernization, marginalization of the principle of openness, doctrinal dispute over methods of improving civil proceedings

Bibliografia / References
Bagińska E., Odpowiedzialność odszkodowawcza za wykonywanie władzy publicznej, Warszawa 2006.
Berutowicz W., O pojęciu naczelnych zasad postępowania cywilnego, „Studia Cywilistyczne” 1975/25–26 .
Białecki M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, t. 1, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020.
Błaszczak Ł., Powództwo oczywiście bezzasadne (art. 1911 k.p.c.), Warszawa 2021.
Bogucki O., Perspektywy rozwinięcia normatywnego ujęcia wykładni funkcjonalnej [w:] Wykładnia prawa. Tradycja i perspektywy, red. M. Herman, S. Sykuna, Warszawa 2016.
Broniewicz W., Jawność jako konstytucyjna zasada procesu cywilnego Polski Ludowej, „Nowe Prawo” 1954/5–6.
Chmaj M., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 30 ,31, 32, 33, Warszawa 2019.
Chmielarz-Grochal S., Bezpośrednie stosowanie art. 45 Konstytucji, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2016/3.
Cieślak S., Forma czynności w procesie cywilnym – stan obecny i perspektywy rozwoju [w:] Postępowanie rozpoznawcze w przyszłym kodeksie postępowania cywilnego. Ogólnopolski Zjazd katedr i zakładów postępowania cywilnego. Katowice – Kocierz 26–29.09.2013, red. K. Markiewicz, A. Torbus, Warszawa 2015.
Cieślak S., Założenia aksjologiczne postępowania cywilnego – propozycja sformułowania kryteriów aksjologicznej oceny regulacji procesowej [w:] Założenia aksjologiczne nowelizacji KPC z 4 lipca 2019, red. S. Cieślak, Łódź 2020.
Dalka S., Sądowe postępowanie cywilne. Założenia ogólne i proces cywilny, t. 1, Gdańsk 1992.
Dostęp do sądu w dobie pandemii, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 2020.
Dziurda M., Czy nadchodzi zmierzch zasady ustności w postępowaniu cywilnym?, „Polski Proces Cywilny” 2022/1.
Ereciński T., Ocena skutków nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z 4.07.2019 r. [w:] Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego. Kontynuacja zmian, red. M. Dziurda, T. Zembrzuski, Warszawa 2021.
Fierich F.K., Przewodnie zasady procesu cywilnego. Wykład, Kraków 1911.
Fierich F.K. [w:] Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej. Sekcja postępowania cywilnego, t. 1, Polska Procedura Cywilna. Projekty referentów z uzasadnieniem. Przedruk wyczerpanych materiałów, Warszawa 1928.
Flaga-Gieruszyńska K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Zieliński, Warszawa 2008.
Flaga-Gieruszyńska K., Konstytucyjne standardy prawa do sądu a ochrona prywatności stron na przykładzie spraw cywilnych [w:] Konstytucjonalizacja postępowania cywilnego, red. Ł. Błaszczak, Wrocław 2015.
Flejszar R., Postępowanie w sprawach gospodarczych. Komentarz, Warszawa 2007.
Florczak-Wątor M., Niekonstytucyjność ograniczeń praw i wolności jednostki wprowadzonych w związku z epidemią COVID-19 jako przesłanka odpowiedzialności odszkodowawczej państwa, „Państwo i Prawo” 2020/12.
Florczak-Wątor M., Prawo do sądu jako prawo jednostki i jako gwarancja horyzontalnego działania praw i wolności, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2016/3.
Gapska E., Bieg postępowania w sprawach cywilnych w czasie epidemii. Cz. I – sprawy pilne, „Monitor Prawniczy” 2020/17.
Gapska E., Bieg postępowania w sprawach cywilnych w czasie epidemii. Cz. II – wstrzymanie rozpoczęcia, zawieszenie biegu terminów procesowych, „Monitor Prawniczy” 2020/18.
Gajda-Roszczynialska K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, t. 1, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020.
Gajda-Roszczynialska K., Zasada jawności w postępowaniu cywilnym, „Iustita” 2013/1.
Głodowski W., Jarocha A., Zasada jawności w postępowaniu egzekucyjnym [w:] Prawo wobec wyzwań współczesności, red. B. Guzik, N. Buchowska, P. Filipiak, P. Wiliński, Poznań 2011.
Gmerek K., Rozprawa sądowa jako zdarzenie komunikacji społecznej, Szczecin 2019.
Gołaczyński J., Kotecka-Kral S., Elektronizacja pism procesowych, doręczeń i posiedzeń sądowych w postępowaniu cywilnym w okresie pandemii COVID-19, „Polski Proces Cywilny” 2020/4.
Goldstein S., Uwagi do projektu kodeksu postępowania cywilnego, „Palestra” 1931/1.
Gołąb S., Projekty polskiej procedury cywilnej. Powstanie – uzasadnienie – zdania odrębne, Kraków 1930.
Goździaszek Ł., E-rozprawa w sądzie, https://pl.linkedin.com/pulse/e-rozprawa-w-sądzie-łukasz-goździaszek (dostęp 20.01.2022 r.).
Góra-Błaszczykowska A., Zmiany dotyczące orzeczeń w świetle nowelizacji k.p.c. z 4 lipca 2019 a prawo do sądu [w:] Założenia aksjologiczne nowelizacji KPC z 4 lipca 2019 r., red. S. Cieślak, Łódź 2020.
Góra-Błaszczykowska A., Zasada jawności postępowania [w:] Dowody w postępowaniu cywilnym, red. Ł. Błaszczak, K. Markiewicz, E. Rudkowska-Ząbczyk, Warszawa 2010.
Granat M., Prawo konstytucyjne, Warszawa 2019.
Grzegorczyk P., Dopuszczalność i kształt apelacji – perspektywy przyszłej regulacji z uwzględnieniem standardów konstytucyjnych i międzynarodowych [w:] Postępowanie rozpoznawcze w przyszłym kodeksie postępowania cywilnego. Ogólnopolski Zjazd katedr i zakładów postępowania cywilnego. Katowice – Kocierz 26–29.09.2013, red. K. Markiewicz, A. Torbus, Warszawa 2015.
Grzegorczyk P., Weitz K. [w:] Konstytucja RP. Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Harla A., O właściwe rozumienie postulatu sprawności postępowania cywilnego (art. 6 § 1 KPC) [w:] Dostęp do ochrony prawnej w sądowym postępowaniu cywilnym, red. K. Flaga-Gieruszyńska, R. Flejszar, E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2021.
Izdebski H., Legislacja dotycząca COVID-19 i ustawowy nihilizm prawny [w:] Pandemia COVID-19 a prawa i wolności obywatela, red. T. Gardocka, D. Jagieło, Warszawa 2021.
Jakubecki A., Dostęp do ochrony prawnej w świetle ustawy nowelizującej KPC z 4.07.2019 r. [w:] Dostęp do ochrony prawnej w sądowym postępowaniu cywilnym, red. K. Flaga-Gieruszyńska, R. Flejszar, E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2021.
Jakubecki A., Koncentracja materiału procesowego w postępowaniu cywilnym A.D. 2019 – dyskrecjonalna władza sędziego czy prekluzja [w:] Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego. Kontynuacja zmian, red. M. Dziurda, T. Zembrzuski, Warszawa 2021.
Jakubecki A., Naczelne zasady postępowania cywilnego w świetle nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego [w:] Czterdziestolecie Kodeksu postępowania cywilnego. Zjazd Katedr postępowania cywilnego w Zakopanem (7–9.10.2005), Warszawa 2006.
Jasiecki A., Wydanie wyroku na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 1481 KPC – uwagi dotyczące nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego, „Monitor Prawniczy” 2016/17.
Jasiński J. (wybór i tłumaczenie), Standardy prawne Rady Europy. Zalecenia. Tom IV. Sądownictwo. Organizacja – postępowanie – orzekanie, Warszawa 1998.
Jędrzejewska M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego z komentarzem, red. J. Jodłowski, K. Piasecki, Warszawa 1989.
Jodłowski J. [w:] J. Jodłowski, Z. Resich, J. Lapierre, T. Misiuk-Jodłowska, K. Weitz, Postępowanie cywilne, Warszawa 2014.
Kaczmarek-Templin B., Zasada jawności a informatyzacja postępowania cywilnego [w:] Konstytucjonalizacja postępowania cywilnego, red. Ł. Błaszczak, Warszawa 2015.
Kala D.P., Klauzula porządku publicznego, Lublin 2018.
Kardas P., Jawność wewnętrzna i zewnętrzna postępowania przygotowawczego [w:] Jawność jako wymóg rzetelnego procesu karnego, red. W. Jasiński, K. Nowicki, Warszawa 2013.
Kociołowicz-Wiśniewska B., Pilitowski B., Ocena polskiego sądownictwa w świetle badań, Warszawa 2017.
Konecka-Misztal J., Jawność postępowania cywilnego ze szczególnym uwzględnieniem elektronicznego postępowania upominawczego, „Kwartalnik Prawa Publicznego” 2012/3.
Korzan K., Naczelne zasady wymiaru sprawiedliwości i naczelne zasady postępowania nieprocesowego „Rejent” 2004/14.
Kościółek A., Jawność posiedzeń sądowych w postępowaniu cywilnym w dobie pandemii COVID-19, „Przegląd Sądowy” 2021/15.
Kościółek A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, t. 1, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020.
Kościółek A., Zasada jawności w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 2018.
Kotecka S., Jawność postępowania sądowego [w:] Jawność i jej ograniczenia. Postępowanie sądowe, t. 8, red. G. Szpor, J. Gołaczyński, Legalis 2015.
Kotecka S. [w:] Informatyzacja postępowania sądowego w prawie polskim i wybranych państwach, red. J. Gołaczyński, Wrocław 2009.
Lappiere J. [w:] J. Jodłowski, J. Lapierre, T. Misiuk-Jodłowska, Z. Resich, K. Weitz, Postępowanie cywilne, Warszawa 2000.
Leszczyński L., Zagadnienia teorii stosowania prawa. Doktryna i tezy orzecznictwa, Kraków 2001.
Leszczyński L., Maroń M., Pojęcie i treść zasad prawa oraz generalnych klauzul odsyłających. Uwagi porównawcze, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 2013/60.
Litowski J., Ograniczenie zasady jawności postępowania cywilnego z uwagi na stan epidemii wywołany wirusem COVID-19, „Monitor Prawniczy” 2021/2.
Łazarska A., Rzetelny proces cywilny, Warszawa 2012.
Łuczak-Noworolnik Ł., Żebrowska A., Przeprowadzanie rozprawy i postępowania dowodowego drogą elektroniczną – założenia, cele, przyjęte rozwiązania, „Polski Proces Cywilny” 2018/3.
Łukaszewicz A., E-rozprawy nie działają, ale to nie sędziowie są winni, „Rzeczpospolita” z 20.11.2020 r., https://www.rp.pl/sady-i-trybunaly/art8754221-e-rozprawy-nie-dzialaja-ale-to-nie-sedziowie-sa-winni (dostęp 20.01.2022 r.).
Machnikowska A., Postępowanie w sprawach gospodarczych jako postępowanie odrębne [w:] Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego. Kontynuacja zmian, red. M. Dziurda, T. Zembrzuski, Warszawa 2021.
Machnikowska A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, t. 1, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020.
Machnikowska A., O niezawisłości sędziów i niezależności sądów w trudnych czasach. Wymiar sprawiedliwości w pułapce sprawności, Warszawa 2017.
Malmuk-Cieplak A., Torbus A., Ocena efektywności postępowania sądowego w nowych przepisach Kodeksu postępowania cywilnego na podstawie badań ankietowych [w:] Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego. Kontynuacja zmian, red. M. Dziurda, T. Zembrzuski, Warszawa 2021.
Manowska M., Zmiany w kodeksie postępowania cywilnego wprowadzone w 2004 r., „Przegląd Sądowy” 2005/5.
Markiewicz K., Informatyzacja postępowania cywilnego – de lege lata i de lege ferenda [w:] Postępowanie rozpoznawcze w przyszłym kodeksie postępowania cywilnego. Ogólnopolski Zjazd katedr i zakładów postępowania cywilnego. Katowice – Kocierz 26–29.09.2013, red. K. Markiewicz, A. Torbus, Warszawa 2015.
Maroń G., Zasady prawa. Pojmowanie i typologia a rola w wykładni prawa i orzecznictwie konstytucyjnym, Poznań 2011.
Mączyński M., Ograniczenia prawa podmiotów gospodarczych do sądu, „Państwo i Prawo” 2000/5.
Mądrzak H. [w:] Postępowanie cywilne, red. H. Mądrzak, E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2003.
Mendrek A., Wyrokowanie na posiedzeniu niejawnym – zagadnienia wybrane [w:] Ius est a iutitia appellatum. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Wiśniewskiemu, red. M. Tomalak, T. Ereciński, J. Gudowski, M. Pazdan, Warszawa 2017.
Michalska-Marciniak M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, t. 1, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020.
Miszewski W., Jawność w procesie cywilnym w związku z przepisami kodeksu postępowania cywilnego, „Polski Proces Cywilny” 1933/1.
Morawski L., Zasady wykładni prawa, Toruń 2006.
Mucha J., Pisemne zeznania świadka w kontekście dążenia sądu do ustalenia prawdy i postulatu szybkości postępowania, „ Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2020/3.
Niżnik-Mucha A., Zakaz naruszania istoty konstytucyjnych wolności i praw w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2014.
Osierda A., Prawne aspekty pojęcia bezpieczeństwa publicznego i porządku publicznego, „Studia Iuridica Lublinensia” 2014/23.
Pecyna M., Odpowiedzialność odszkodowawcza Skarbu Państwa za ograniczenia praw i wolności w czasie epidemii COVID-19, „Państwo i Prawo” 2020/12.
Philipiec S., Teoretyczno-prawne aspekty zasady prawa do sądu, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 2000/47.
Pilitowski B., Kociołowicz-Wiśniewska B., Raport z przestrzegania w Polsce zasady jawnego procesu i publicznego ogłoszenia wyroku w czerwcu 2020 r., https://courtwatch.pl/wp-content/uploads/2020/06/FCWP-Monitoring-jawno%C5%9Bci-2020-06-25.pdf (dostęp 20.01.2022 r.).
Rylski P., Ekspertyza dra hab. Piotra Rylskiego w zakresie terminów w postępowaniu cywilnym po uchyleniu art. 15zzs, Warszawa, 19.05.2020 r.
Rylski P., O nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego ustawą z 4.07.2019 r. w ogólności, „Palestra” 2019/11–12.
Rylski P., Zmiany w przepisach o postępowaniu apelacyjnym w świetle modelu apelacji cywilnej, „Polski Proces Cywilny” 2020/1.
Rylski P., Zembrzuski T., Rozpoznawanie spraw cywilnych na posiedzeniu niejawnym, „Przegląd Sądowy” 2006/6.
Sarnecki P. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz II, red. I. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016.
Siedlecki W., Projekt kodeksu postępowania cywilnego oraz przepisów wprowadzających, Warszawa 1964.
Siedlecki W., Zasady naczelne postępowania cywilnego w świetle przepisów nowego Kodeksu postępowania cywilnego, „Studia Cywilistyczne” 1966/7.
Siedlecki W., Z prac Komisji Kodyfikacyjnej nad nowym kodeksem postępowania cywilnego PRL, „Studia Cywilistyczne” 1961/1.
Skąpski J., Postępowanie. Część ogólna [w:] Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej. Sekcja postępowania cywilnego, t. 1, Polska Procedura Cywilna. Projekty referentów z uzasadnieniem. Przedruk wyczerpanych materiałów, Warszawa 1928.
Skibińska M., Zasady postępowania cywilnego a postępowanie dowodowe [w:] Dowody w postępowaniu cywilnym, red. Ł. Błaszczak, System postępowania cywilnego, t. 2, red. A. Góra-Błaszczykowska, Warszawa 2021.
Skorupka A., E-rozprawa i zmiany sposobu procedowania w tarczy 3.0, LEX nr 470132107.
Sławicki P., Wpływ ustawy o przeciwdziałaniu COVID-19 na terminy w prawie cywilnym, „Monitor Prawniczy” 2020/12.
Stanowisko Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w sprawie jawności postępowania sądowego, Warszawa, 8.06.2020 r., https://www.hfhr.pl/stanowisko-helsinskiej-fundacji-praw-czlowieka-ws-jawnosci-postepowania-sadowego/ (dostęp 20.01.2022 r.).
Stawarska-Rippel A., Elementy prywatne i publiczne w procesie cywilnym w świetle prac kodyfikacyjnych w Polsce (1918–1964), Katowice 2015.
Stawecki T., Jawność jako wartość prawna, „Studia Iuridica” 2004/43.
Szuniewicz M., Ochrona bezpieczeństwa państwa jako przesłanka ograniczenia praw i wolności jednostki w świetle Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Warszawa 2016.
Śledzińska-Simon A., Analiza proporcjonalności ograniczeń konstytucyjnych praw i wolności. Teoria i praktyka, Wrocław 2019.
Telenga P. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Jakubecki, Warszawa 2010.
Torbus A., Czy projekt nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego pod nazwą „Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych ustaw” (druk nr 3137) pozwala zwiększyć efektywności postępowania cywilnego?, https://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/opinieBAS.xsp?nr=3137 (dostęp 20.01.2022 r.).
Uliasz M., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2008.
Uliasz M., Posiedzenie przygotowawcze i plan rozprawy, „Monitor Prawniczy” 2019/21.
Waśkowski E., System procesu cywilnego, Wstęp teoretyczny. Zasady racjonalnego ustroju sądów i procesu cywilnego, Wilno 1932.
Waśkowski E., Teorja wykładni prawa cywilnego. Metodologia dogmatyki cywilistycznej w zarysie, Warszawa 1936.
Winczorek J., Pandemia COVID-19 a dostęp do prawa. Polska na tle wyników badania międzynarodowego, „Państwo i Prawo” 2020/12.
Wiśniewski T., Przebieg procesu cywilnego, Warszawa 2013.
Wydra Ł. [w:] O szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, red. K. Szmid, Legalis 2020.
Zembrzuski T., Powództwo oczywiście bezzasadne a dostęp do ochrony prawnej w postępowaniu cywilnym [w:] Dostęp do ochrony prawnej w sądowym postępowaniu cywilnym, red. K. Flaga-Gieruszyńska, R. Flejszar, E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2021.
Zembrzuski T., Koncentracja materiału procesowego – w poszukiwaniu właściwej drogi [w:] Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego. Kontynuacja zmian, red. M. Dziurda, T. Zembrzuski, Warszawa 2021.
Zembrzuski T., Nieważność postępowania w procesie cywilnym, Warszawa 2017.
Zembrzuski T., Ograniczenie jawności postępowania w sprawach cywilnych w dobie pandemii – potrzeba chwili czy trwałe rozwiązania?, „Forum Prawnicze” 2021/3.
Zembrzuski T., Pozbawienie możności obrony praw strony w orzecznictwie Sądu Najwyższego [w:] Ius est a iutitia appellatum. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Wiśniewskiemu, red. M. Tomalak, T. Ereciński, J. Gudowski, M. Pazdan, Warszawa 2017.
Zembrzuski T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, t. 1, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020.
Zielińska A., Wpływ informatyzacji na założenia konstrukcyjne procesu cywilnego, Warszawa 2016.
Żuk A., Postępowanie w sprawach gospodarczych, Warszawa 2009.
https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12350804/12812711/12812712/dokument519302.pdf (dostęp 28.01.2022 r.).
http://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/Projekty/9-020-577-2021/$file/9-020-577-2021.pdf (dostęp 28.01.2022 r.).
https://gdansk.so.gov.pl/okreg-gdanski-ponownie-liderem-w-mediacji,new,mg,271,410.html,237 (dostęp 20.01.2022 r.).

Marcin Dziurda
doktor habilitowany nauk prawnych, adiunkt, Katedra Postępowania Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2896-818X

Czy nadchodzi zmierzch zasady ustności w postępowaniu cywilnym?

Przedmiotem artykułu jest obowiązywanie zasady ustności w polskim postępowaniu cywilnym, a zwłaszcza w procesie. Zmiany wprowadzone w ostatnim czasie do Kodeksu postępowania cywilnego ograniczyły realizację ustności. Wynika to przede wszystkim z osłabienia zasady jawności i dopuszczenia w szerokim zakresie do wydawania orzeczeń merytorycznych na posiedzeniu niejawnym, bez przeprowadzenia rozprawy. Wpływ na zmniejszenie znaczenia ustności ma także dopuszczenie zeznań świadka na piśmie, co bezpośrednio narusza zasadę bezpośredniości. Dodatkowe ograniczenia ustności postępowania cywilnego wynikają z przepisów epizodycznych obowiązujących w okresie epidemii COVID-19. Szansę na ponowny wzrost znaczenia ustności w postępowaniu cywilnym stanowiłoby upowszechnienie rozpraw zdalnych.

Słowa kluczowe: zasady postępowania cywilnego, zasada ustności, rozprawa, przepisy epizodyczne w okresie epidemii COVID-19

Pobierz treść artykułu

dr hab. Marcin Dziurda
Assistant Professor, Department of Civil Proceedings, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2896-818X

Towards the end of the principle of orality in civil proceedings?

The article disuses a principle of orality in the Polish civil law proceedings, especially in contentious proceedings. The amendments that have been recently implemented in the Polish Civil Procedure Code have limited the principle of orality. This situation results from weakening the principle of openness and from admitting, to a broad extent, a situation where judgments are given in-camera without a hearing. Allowing written witness testimony that directly violates the judge’s direct examination of evidence also lowered the importance of orality. Additional restrictions on the orality of civil proceedings derive from episodic provisions adequate during the COVID-19 epidemic. The principle of orality may become important again when remote hearings become a rule.

Keywords: principles of civil procedure, principle of the orality, court hearings, episodic provisions during the COVID-19 pandemic

Bibliografia / References
Błaszczak Ł. [w:] Dowody w postępowaniu cywilnym, red. Ł. Błaszczak, K. Markiewicz, E. Rudkowska-Ząbczyk, Warszawa 2010.
Broniewicz W., Marciniak A., Kunicki I., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2020.
Cieślak S., Formalizm postępowania cywilnego, Warszawa 2008.
Dalka S., Obowiązkowa forma pisemna czynności procesowych stron w procesie cywilnym, „Palestra” 1976/2.
Dbałowski W., Podstawowe zasady Projektu Kodeksu Postępowania Cywilnego, „Głos Sądownictwa” 1930/2.
Dymek S., Stosunek pisma do słowa w procesie cywilnym, „Głos Sądownictwa” 1931/10.
Dziurda M., Dowód z zeznań świadka na piśmie, „Palestra” 2019/11–12.
Fierich F.K., O władzy dyskrecjonalnej sędziego w ustnem postępowaniu cywilnem jako środku skupienia materiału procesowego, Kraków 1891.
Fierich F.K., Przewodnie zasady procesu cywilnego. Wykład, Kraków 1911.
Gajda-Roszczynialska K., Przebudowa wymiaru sprawiedliwości w czasach pandemii COVID-19 ze szczególnym uwzględnieniem postępowania cywilnego, „Polski Proces Cywilny” 2022/1.
Gołaczyński J., Kotecka-Kral S., Elektronizacja pism procesowych, doręczeń i posiedzeń jawnych w postępowaniu cywilnym w okresie pandemii COVID-19, „Polski Proces Cywilny” 2020/4.
Gołaczyński J. (red.), Postępowanie cywilne w czasie pandemii. E-doręczenia, rozprawa zdalna, posiedzenia niejawne, składanie pism procesowych, Warszawa 2021.
Gołąb S., Projekty polskiej procedury cywilnej, Kraków 1930.
Grzegorczyk P., Weitz K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Grzegorczyk P., Weitz K. [w:] Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Hrycaj A., Owczarewicz A., Koronawirus a rozprawy online – przeczekać czy się przyzwyczaić?, „Rzeczpospolita” z 30.05.2020 r.
Jankowski J., Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego. Część I. Postępowanie rozpoznawcze, „Monitor Prawniczy” 2012/1.
Jodłowski J. [w:] J. Jodłowski, Z. Resich, J. Lapierre, T. Misiuk-Jodłowska, K. Weitz, Postępowanie cywilne, Warszawa 2016.,
Knoppek K. [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego, t. 2, cz. 2, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Kościółek A., Jawność posiedzeń sądowych w postępowaniu cywilnym w dobie pandemii COVID-19, „Przegląd Sądowy” 2021/5.
Kościółek A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020.
Kościółek A., Rozpoznawanie spraw na posiedzeniu niejawnym [w:] Ius est a iustitia appellatum. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Wiśniewskiemu, red. T. Ereciński, J. Gudowski, M. Tomalak, Warszawa 2017.
Litowski J., Ograniczenie jawności postępowania cywilnego z uwagi na stan epidemii wywołany wirusem COVID-19, „Monitor Prawniczy” 2021/2.
Ojczyk M., Postępowanie cywilne – postępowanie kasacyjne – zgoda Sądu Najwyższego na złożenie pisma przygotowawczego. Glosa do postanowienia SN z dnia 13 grudnia 2012 r., III CSK 300/12, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2014/6.
Ostrowski L., O przemówieniach adwokatów przed sądem cywilnym pierwszej instancji – inaczej, „Palestra” 1977/8–9.
Polska Procedura Cywilna. Projekty referentów z uzasadnieniami. Tom I, Warszawa 1928 (przedruk).
Resich Z., Poznanie prawdy w procesie cywilnym, Warszawa.
Richter M., O ustność i jawność, „Głos Prawa” 1924/5.
Rylski P., Działanie sądu z urzędu a podstawa faktyczna wyroku cywilnego, Warszawa 2009.
Rylski P. [w:] Dowody w postępowaniu cywilnym, red. Ł. Błaszczak, K. Markiewicz, E. Rudkowska-Ząbczyk, Warszawa 2010.
Rylski P., Zembrzuski T., Rozpoznawanie spraw cywilnych na posiedzeniu niejawnym, „Przegląd Sądowy” 2006/8.
Siedlecki W. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. Z. Resich, W. Siedlecki, t.1, Warszawa 1969.
Siedlecki W., Postępowanie cywilne. Część szczegółowa, Warszawa 1959.
Siedlecki W., Świeboda Z., Postępowanie cywilne. Zarys wykładu, Warszawa 2004.
Sieńko M., Dziurda M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. P. Rylski, Legalis 2021.
Skibińska M. [w:] Dowody w postępowaniu cywilnym. System Postępowania Cywilnego, t. 2, red. Ł. Błaszczak, Warszawa 2021.
Skibińska M., Rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy cywilnej na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 1481 KPC w świetle zasad postępowania cywilnego i treści art. 5 KPC [w:] Ars in vita. Ars in iure. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Januszowi Jankowskiemu, red. A. Barańska, S. Cieślak, Warszawa 2018.
Sorysz M., Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym w świetle zmiany k.p.c. z 10 lipca 2015 r., „Palestra” 2016/9.
Uliasz M., Posiedzenie przygotowawcze i plan rozprawy, „Monitor Prawniczy” 2019/21.
Uliasz M., Zasada jawności sądowego postępowania egzekucyjnego w dobie informatyzacji, Warszawa 2019.
Waśkowski E., System procesu cywilnego. Wstęp teoretyczny, Wilno 1932.
Wengerek E., Problem ustności i pisemności postępowania cywilnego, „Nowe Prawo” 1970/10.
Zembrzuski T., Ograniczenia jawności postępowania w sprawach cywilnych w dobie pandemii – potrzeba chwili czy trwałe rozwiązania?, „Forum Prawnicze” 2021/3.

Robert Kulski
doktor habilitowany nauk prawnych, profesor Uniwersytetu Łódzkiego, Katedra Postępowania Cywilnego II, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3967-3985

Wpływ regulacji anty-covidowych na sprawność egzekucji sądowej

Artykuł zawiera analizę zmian regulacji w zakresie sądowego postępowania egzekucyjnego wprowadzonych ustawodawstwem anty-covidowym. Ograniczono wyznaczenie i przeprowadzenie pierwszej licytacji lokalu mieszkalnego lub nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalnym, które służą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika, co reguluje art. 9521 k.p.c. Na podstawie art. 52 ustawy z 14.05.2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 wprowadzono ograniczenia egzekucji z wynagrodzenia za pracę. Od chwili ogłoszenia stanu epidemii COVID-19 wprowadzono regulacje, na podstawie których wyłączono spod egzekucji 10 rodzajów świadczeń pieniężnych. Nowe regulacje dotyczące sądowego postępowania egzekucyjnego wprowadzone w związku z pandemią wyraźnie wzmacniają pozycję procesową dłużnika w stosunku do wierzyciela, istotnie ograniczając, a nawet pozbawiając go możliwości zaspokojenia roszczeń, co niewątpliwie przekłada się na znaczące osłabienie sprawności egzekucji sądowej. Dlatego ocena dokonanych zmian związanych z pandemią musi być negatywna. Stan epidemii i regulacja z nim związana nie może prowadzić ani do ograniczenia, ani do całkowitego pozbawienia wierzycieli możliwości zaspokojenia ich w pełni zasadnych roszczeń.

Słowa kluczowe: egzekucja sądowa, sprawność egzekucji, termin licytacji, egzekucja z nieruchomości, wynagrodzenie za pracę, ograniczenie egzekucji

Pobierz treść artykułu

dr hab. Robert Kulski
Professor of the University of Łódź, Department of Civil Proceeding II, Faculty of Law and Administration, University of Łódź, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3967-3985

The impact of anti-COVID regulations on the efficiency of civil enforcement

The paper contains an analysis of amendments in regulations on civil enforcement introduced by anti-Covid legislation. The designation and conducting of the first auction of a residential premises or land property developed with a residential building, which are used to satisfy the debtor’s housing needs, was limited, which is regulated in art. 9521 of the Polish Civil Procedure Code. Under art. 52 of the Polish Act of 14 May 2020 amending certain acts in the field of protective measures in connection with the spread of SARS-CoV-2 virus, limitations of judicial remuneration enforcement were introduced. Since the announcement of the COVID-19 epidemic, regulations have been introduced, on the basis of which 10 types of cash considerations have been excluded from civil enforcement. The new regulations on civil enforcement introduced in connection with the pandemic clearly strengthen the debtor’s procedural position in relation to the creditor, significantly limiting or even depriving the creditor of the possibility of satisfying claims, which undoubtedly translates into a significant weakening of the efficiency of civil enforcement. Therefore, the assessment of the amendments related to the pandemic must be negative. The state of the epidemic and the related regulations may not lead to a restriction or to a total deprivation of creditors of the possibility of satisfying their fully justified claims.

Keywords: civil enforcement, efficiency of enforcement, date of bidding, execution against immovable property, remuneration, limiting enforcement

Bibliografia / References
Demendecki T., Ograniczenia egzekucji z nieruchomości służącej zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika w świetle nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z dnia 14 maja 2020 r., „Nieruchomości@. Kwartalnik Ministerstwa Sprawiedliwości” 2020/4.
Derlatka J., Zasada sprawnej egzekucji sądowej jako element efektywnego wymiaru sprawiedliwości, „Zeszyty Naukowe KUL” 2017/3.
Kamiński P., Licytacja lokalu mieszkalnego lub nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalnym służących zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika, „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2021/4.
Krans B., Nylund A. (red.), Civil Courts Coping with COVID-19, Haga 2021.
Kulski R., Wyznaczenie terminu licytacji nieruchomości w trybie art. 9521 k.p.c., „Polski Proces Cywilny” 2020/4.
Kunicki I., Ograniczenie wyznaczenia i przeprowadzenia licytacji nieruchomości z mocy art. 952[1] KPC, „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2020/12.
Kunicki I. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom IV. Komentarz, red. A. Marciniak, Warszawa 2020.
Marciniak A., Ograniczenia egzekucji z wynagrodzenia za pracę w świetle postanowień ustawy z 14.05.2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, „Polski Proces Cywilny” 2020/4.
Marciniak A., Sądowe postępowanie egzekucyjne w sprawach cywilnych, Warszawa 2019.
Muliński M., System egzekucji roszczeń, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii ograniczeń egzekucji, niespójności uregulowań dotyczących egzekucji cywilnej i administracyjnej, kolejności zaspokajania wierzycieli oraz społecznych i ekonomicznych skutków egzekucji w świetle rozwiązań postulowanych w petycji (P9-31/19), Kancelaria Senatu. Biuro Analiz, Dokumentacji i Korespondencji, Warszawa 2020.
Nowak J., Minimalne wynagrodzenie za pracę jako kwota wolna od potrąceń w egzekucji z wynagrodzenia za pracę, „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2021/2.
Nowicki M.A., Nowy Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 1999–2004, Kraków 2005 .
Raport przygotowany przez Związek Banków Polskich: Zabezpieczenie i egzekucja wierzytelności bankowych. Systematyczne pogarszanie sytuacji prawnej banku jako wierzyciela w latach 2015–2021, Warszawa, 28.06.2021 r.
Żyznowski T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom IV. Komentarz, red. A. Marciniak, Warszawa 2020

Andrzej Torbus
doktor habilitowany nauk prawnych, profesor Uniwersytetu Śląskiego, Instytut Nauk Prawnych, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3930-2658

Wpływ COVID-19 na regulację postępowania upadłościowego w systemach prawnych wybranych państw

Celem artykułu jest porównanie regulacji prawnych w zakresie prawa upadłościowego przyjętych w Polsce, Austrii, Niemczech i Austrii w czasie pandemii SARS-CoV-2. Przeprowadzone badania wykazały, że w tych państwach przyjęto akty prawne, których celem było ograniczenie niebezpieczeństwa radykalnego wzrostu upadłości przedsiębiorstw. W celu utrzymania działalności gospodarczej wprowadzono korzystne dla dłużników moratorium na wnoszenie wniosków o ogłoszenie upadłości, zawieszenie terminów procesowych (poza Niemcami). W Austrii i w Niemczech wprowadzono różnorodne programy pomocowe, w tym wsparcie finansowe połączone z wyłączeniem stosowania przepisów o czynnościach zdziałanych na szkodę wierzycieli. W Polsce nie zdecydowano się na czasowe zawieszenie uprawnienia wierzyciela do żądania ogłoszenia upadłości. W porównaniu z Austrią i Niemcami i Szwajcarią nasz ustawodawca wprowadził epizodyczne postępowanie restrukturyzacyjne, które pozwalało na utrzymanie działalności przedsiębiorcy w okresie kryzysu covidowego.

Słowa kluczowe: postępowanie upadłościowe, insolwencja, COVID-19, ogłoszenie upadłości, terminy procesowe, upadłość przedsiębiorcy, restrukturyzacja

Pobierz treść artykułu

dr hab. Andrzej Torbus
Professor of the University of Silesia, Institute of Law, Faculty of Law and Administration, University of Silesia in Katowice, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3930-2658

The impact of COVID-19 on the regulation of insolvency proceedings in legal systems of selected countries

The study aims to compare legal regulations in the field of insolvency law adopted in Poland, Austria, Germany and Switzerland during the SARS-CoV-2 pandemic. The research showed that particular legislation was adopted to reduce the danger of a radical increase in entrepreneur insolvencies in these countries. In order to maintain their economic activity, a moratorium favourable for debtors was introduced on filing insolvency petitions and suspension of procedural time limits (except in Germany). In Austria and Germany, various aid programs have been introduced, including financial support combined with the exclusion of the application of the provisions on the actions to the detriment of creditors. In Poland, it was not decided to temporarily suspend the creditor’s right to demand insolvency of the debtor. Unlike in Austria, Germany and Switzerland, our legislator introduced the episodic restructuring proceedings that allowed the entrepreneur to remain in business during the Covid crisis.

Keywords: insolvency proceeding, insolvency, COVID-19, procedural time limits, business insolvency, restructuring proceeding

Wpływ pandemii COVID-19 na realizację prawa do sądu w sprawach karnych w Polsce

Niniejsza publikacja dotyczy wpływu pandemii COVID-19 na realizację prawa do sądu w sprawach karnych. Rozpoczyna ją zwrócenie uwagi na odmienną niż w sprawach cywilnych genezę i cel tego prawa, jak też zwrócenie uwagi na szczególne jego komponenty proceduralne, nierozerwalnie związane z prawem do obrony oskarżonego. Kolejno omówione zostały cztery najważniejsze obszary zmian, jakie dały się zaobserwować w zakresie procedury karnej w następstwie pandemii COVID-19, tj. zmiany w obszarze środków przymusu (nowy środek polegający na zakazie zbliżania do personelu medycznego, możliwość swoistego przepadku przedmiotów zajętych w toku postępowania karnego), zmiany w zakresie prowadzenia posiedzenia w przedmiocie tymczasowego aresztowania przy udziale podejrzanego za pośrednictwem środków pozwalających na bezpośrednie przekazywanie dźwięku i obrazu; tożsame zmiany w zakresie udziału stron w rozprawie lub posiedzeniu, zmiany w odniesieniu do kolegialności składów orzekających w II instancji oraz zmiany w odniesieniu do przedawnienia karalności. Publikację wieńczą wnioski obejmujące negatywną oceną działania ustawodawcy, zwracające uwagę na instrumentalne i jednostronne potraktowanie norm procedury karnej dla realizacji celów bynajmniej nieodpowiadających podstawowym celom procesu karnego.

Słowa kluczowe: proces karny, pandemia COVID-19, rozprawa online, areszt tymczasowy, środki zapobiegawcze, przedawnienie karalności

Pobierz treść artykułu

dr hab. Dobrosława Szumiło-Kulczycka
Professor of the Jagiellonian University, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Kraków, attorney, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8891-2041

The Impact of COVID-19 pandemic on the implementation of the right to court in criminal matters in Poland

This publication deals with the impact of the COVID-19 pandemic on the implementation of the right to a fair trial in criminal matters. It begins by drawing attention to a different genesis and purpose of this law than in civil cases, as well as drawing attention to its specific procedural components, inextricably linked with the defendant’s right to defense. The author presents four most important areas of amendments that could be observed in the criminal procedure following the COVID-19 pandemic, i.e. amendments in the area of coercive measures (a new measure prohibiting approaching medical personnel, the possibility of a specific forfeiture of items seized in the course of criminal proceedings), amendments in the conduct of a session on pre-trial detention with the participation of a suspect by means of direct transmission of sound and image; similar amendments with regard to the participation of the parties in a hearing or session, amendments with regard to the collegiality of adjudication panels in the second instance, and amendments with regard to the limitation of criminal records. The publication ends with conclusions that include a negative assessment of the legislator’s actions, pointing to the instrumental and one-sided treatment of criminal procedure standards for the purposes of achieving goals that do not correspond to the basic objectives of the criminal trial.

Keywords: criminal trial, COVID-19 pandemic, online trial, pre-trial detention, preventive measures, statute of limitations on criminal record

Czy pandemia COVID-19 zmieniła postępowanie cywilne na Litwie?

W artykule omówiono wpływ pandemii na postępowanie cywilne na Litwie. Główna uwaga autorki koncentruje się na dostosowaniu się sądów i ich działalności do pandemii COVID-19, która ogarnęła cały świat. Nacisk położony jest również na transformację rozumienia takich głównych zasad postępowania cywilnego jak ustność i jawność. Autorka omawia akty prawne regulujące postępowanie cywilne na Litwie w czasie pandemii oraz to, czy sądy litewskie są wystarczająco przygotowane do rozpoznawania spraw cywilnych na odległość za pomocą platform wideokonferencyjnych.

Słowa kluczowe: postępowanie cywilne, COVID-19, Litwa, zasady postępowania, rozprawy sądowe na odległość

Pobierz treść artykułu

Assoc. Prof. Dr. Vigita Vėbraitė
Private Law Department, Faculty of Law, Vilnius University, Lithuania
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4351-061X

Has COVID-19 pandemic transformed civil proceedings in Lithuania?

The article deals with the influence of the pandemic on civil proceedings in Lithuania. The main attention is devoted to the adaptation of courts and their activities as the COVID-19 pandemic has started spreading all over the world. The emphasis is also placed on the transformation of understanding of such main civil proceedings principles as orality and publicity. The author discusses legal acts regulating civil proceedings in Lithuania during pandemic and whether Lithuanian courts are prepared enough to hear civil cases remotely via videoconferencing platforms.

Keywords: civil procedure, COVID-19, Lithuania, procedural principles, remote court hearings

Transformacja wymiaru sprawiedliwości w czasach pandemii COVID-19 – doświadczenia ukraińskie

Nie ulega wątpliwości, że pandemia COVID-19 wpłynęła na każdą dziedzinę naszego życia, w tym na sądownictwo. W niniejszym artykule przeanalizowano główne wyzwania związane z egzekwowaniem sprawiedliwości w czasie pandemii, koncentrując się na sprawach cywilnych. Metody rozwiązywania tych problemów wdrożone na Ukrainie zasługują na uwagę naukowców ze względu na ich trwały efekt i pozytywne konsekwencje. Zmiany te przyczyniły się do przekształcenia wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych na Ukrainie i nadania mu bardziej zrównoważonego charakteru. Podsumowując, należy mieć przygotowane niezbędne instrukcje i zalecenia (także w zakresie komunikacji z sądami, środków bezpieczeństwa personelu, możliwości udziału w postępowaniach na odległość itp.) jako część przemyślanej i z góry zaplanowanej strategii wymiaru sprawiedliwości reagowania na każdą pandemię. Zaproponowano koncepcję nowej wizji jawności i ustności postępowania cywilnego w świetle nowych narzędzi komunikacji na odległość, które mogą w pełni zapewnić właściwe wykonywanie prawa do bycia wysłuchanym przez sąd oraz dostępu do informacji i dowodów.

Słowa kluczowe: postępowanie cywilne, pandemia COVID-19, wymiar sprawiedliwości, wideokonferencje w sądach, bieg terminów, nadużycie prawa procesowego

Pobierz treść artykułu

Iryna Izarova
Prof., Dr. Sc. (Law), Law School, Taras Shevchenko National University of Kyiv, Ukraine
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1909-7020

The transformation of civil justice amid COVID-19: lessons from Ukraine

There can be no doubt that the Covid-19 pandemic has impacted every area of our lives, including the judiciary. In this article, the main challenges of enforcing justice during the pandemic are analysed, focusing on civil cases. Methods of solving these problems that were adopted in Ukraine are worth scholarly attention due to their permanent effect and positive consequences. These changes have helped to shape civil justice in Ukraine and make it more sustainable. In conclusion, the adoption of necessary instructions and recommendations should be ready and should fully cover the issues of communication with courts, safety measures of staff, possibilities of on-distance participation, etc as a part of a deliberate and premeditated strategy for the judiciary to respond to any pandemic. The idea of a new vision of publicity and orality of civil procedure was proposed, in the light of new tools of on-distance communication which can fully ensure the proper exercising of rights to be heard by the court and access to information and evidence.

Keywords: civil procedure, COVID-19, civil justice, videoconference in courts, time limits in civil procedure, abuse of procedural rights

Czy można przyjąć skutek doręczenia względem pełnomocnika, który nie złożył wniosku o założenie konta w portalu informacyjnym dla zapoznania się z treścią pisma sądowego?

W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich doręczenie pism sądowych w postępowaniu cywilnym dla adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego oraz dla Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej ma być dokonywane poprzez umieszczenie jego treści w systemie teleinformatycznym. Doręczenie sprowadza się do umieszczenia treści pisma w portalu informacyjnym, co ma umożliwić pełnomocnikowi zapoznanie się z nią w postaci elektronicznej. Ustawa przewiduje jednocześnie, że doręczenie to wywołuje skutki procesowe właściwe dla doręczenia pisma sądowego zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego. Prawodawca nie wprowadził jednak postanowienia nakładającego na pełnomocnika obowiązku założenia konta w portalu, co jest konieczne dla uzyskania dostępu do treści pisma. Wykładnia treści przepisów ustawy, jak również reguły wnioskowania inferencyjnego nie prowadzą zarazem do wyprowadzenia z nich nakazu założenia przez pełnomocnika takiego konta. Wobec czego powinność odbioru pisma zamieszczonego w portalu informacyjnym odnosi się do pełnomocnika posiadającego założone konto umożliwiające mu dostęp do jego treści.

Słowa kluczowe: postępowanie cywilne, pełnomocnik, doręczenie, pismo sądowe, system teleinformacyjny

Pobierz treść artykułu

dr Ireneusz Wolwiak
assistant Professor, Institute of Law, Faculty of Law and Administration, University of Silesia in Katowice, judge, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6894-058X

Is it possible to accept the effect of service on an attorney who has not submitted an application for an account on an information portal to peruse the content of the document?

During the period when the state of epidemic emergency or the state of epidemic declared due to pandemic COVID-19 is in force, and within one year from the cancellation of the last of them, the service of court documents in civil proceedings for an advocate, legal counsel, patent attorney and the Attorney General of the Republic of Poland is to be made by placing its content in the ICT system. Service of the documents is limited to placing the content of the letter on the information portal, which is to enable the attorney to read it in an electronic form. At the same time, the Act provides that the service has procedural effects appropriate to the service of the court documents in accordance with the provisions of the Polish Civil Procedure Code. However, the legislator did not introduce a provision imposing on the attorney the obligation to set up an account on the portal, which is necessary to gain access to the content of the document. The interpretation of the content of the provisions of the Act as well as the rules of inferential application do not lead to the inference of an order to establish such an account by an attorney. Therefore, the obligation to collect the document posted on the information portal applies to an attorney who has an account that allows him to access its content.

Keywords: civil proceedings, attorney, service of documents, court document, teleinformation system

Bibliografia / References
Biała M., Zmiany w doręczeniach przez portal informacyjny w związku z nowelizacją tzw. instrukcji kancelaryjnej. Komentarz praktyczny, LEX 2021.
Broniewicz W., Kunicki I., Marciniak A., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2020.
Broniewicz W., Normy, przesłanki i zarzuty jurysdykcyjne w procesie cywilnym, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 1969/2.
Gizbert-Studnicki T., Grabowski A., Normy programowe w konstytucji [w:] Charakter i struktura norm konstytucji, red. J. Trzciński, Warszawa 1997.
Gołaczyński J., Kotecka-Kral S., Elektronizacja pism procesowych, doręczeń i posiedzeń jawnych w postępowaniu cywilnym w okresie pandemii COVID-19, „Polski Proces Cywilny” 2020/4.
Goździaszek Ł., Normy informatyczne w prawie postępowania cywilnego, „Przegląd Sądowy” 2017/2.
Gryszczyńska A., Wojsyk K. [w:] Doręczenie elektroniczne. Komentarz, red. M. Wolbrandt-Gotowicz, LEX 2021.
Grzybowski S. [w:] S. Grzybowski, J. Skąpski, S. Wójcik, Zarys prawa cywilnego, Warszawa 1988.
Kowalczyk R., System doręczeń z uwzględnieniem e-doręczeń (doręczeń elektronicznych oraz doręczeń przez Portal Informacyjny), komentarz praktyczny, LEX 2021.
Kurek J. [w:] Ustawa o doręczeniach elektronicznych. Komentarz, red. K. Chałubińska-Jentkiewicz, J. Kurek, Warszawa 2021.
Morawski L., Zasady wykładni prawa, Toruń 2014.
Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2019.
Radwański Z., Zieliński M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2007.
Rudkowska-Ząbczyk E., Rodziewicz P. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska-Krześ, Legalis 2021.
Skorupka A., Obowiązki adwokatów i radców prawnych w świetle ustawy o doręczeniach elektronicznych, komentarz praktyczny, LEX 2021.
Świrydowicz K., W sprawie pojęcia obowiązku, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1981/1.
Weitz K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. T. I. Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Wójcik-Krokowska N., Informatyzacja sądownictwa oraz postępowania cywilnego – postulaty de lege lata i de lege ferenda, „Monitor Prawniczy” 2021/3.
Wronkowska S., O praktycznych aspektach tak zwanej hierarchii w systemie prawa [w:] W poszukiwaniu dobra wspólnego. Księga Jubileuszowa Profesora Macieja Zielińskiego, red. A. Choduń, S. Czepita, Szczecin 2010.
Wróblewski J., Modele systemów norm a system prawa, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 1969/2.
Wróblewski J. [w:] Pisma wybrane, red. M. Zirk-Sadowski, Warszawa 2015.
Wróblewski J. [w:] W. Lang, J. Wróblewski, S. Zawadzki, Teoria państwa i prawa, Warszawa 1986.
Zieliński M., Wykładnia prawa Zasady – reguły – wskazówki, Warszawa 2017.
Zieliński M., Ziembiński Z., Uzasadnienie twierdzeń ocen i norm w prawoznawstwie, Warszawa 1988.
Ziembiński Z., Problemy podstawowe prawoznawstwa, Warszawa 1980.
Ziembiński Z., Przepis prawny a norma prawna, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1960/1.
Ziembiński Z., Teoria Prawa, Warszawa – Poznań 1978.
Ziembiński Z. [w:] S. Wronkowska, Z. Ziembiński, Zarys teorii prawa, Poznań 1997.

Jakub Płaziuk
asystent, Instytut Nauk Prawnych, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7613-9963

Konieczność odstąpienia od przeprowadzenia posiedzenia zdalnego w przypadku wyznaczenia rozprawy lub posiedzenia jawnego w czasach COVID-19

Początek pandemii spowodował chaos i niemal całkowite zaprzestanie działalności wymiaru sprawiedliwości, który podobnie jak inne obszary życia społecznego stanął przed koniecznością poradzenia sobie z sytuacją bez precedensu. Przywrócenie działalności wymiaru sprawiedliwości związane było z wprowadzeniem regulacji, które określają jego funkcjonowanie w tym trudnym czasie. Po prawie dwóch latach obowiązywania regulacje te doczekały się kilku przeprowadzonych zmian i obowiązują do dzisiaj. Najważniejszą kwestią odnoszącą się do funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w czasach pandemii jest regulacja przeprowadzania posiedzeń sądowych. Ustawodawca zdecydował się przyznać prym posiedzeniom przeprowadzanym w formie zdalnej. Obowiązujące przepisy w szczególnych przypadkach pozwalają sądowi na odstąpienie od przeprowadzenia posiedzenia zdalnego i przeprowadzenie rozprawy, posiedzenia jawnego lub posiedzenia niejawnego. Na tym tle wyłania się istotne zagadnienie, czy sąd musi odstąpić od przeprowadzenia posiedzenia zdalnego, a jeżeli tak, to w jakiej formie powinno to nastąpić. W ramach przeprowadzonych rozważań omówiono kwestię konieczności odstąpienia przez sąd od przeprowadzenia posiedzenia niejawnego, jak również zaproponowano w jakiej formie powinno to nastąpić.

Słowa kluczowe: wymiar sprawiedliwości w czasach pandemii COVID-19, zasada jawności, niejawność postępowania, posiedzenie zdalne

Pobierz treść artykułu

Jakub Płaziuk
assistant, Institute of Law, Faculty of Law and Administration, University of Silesia in Katowice, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7613-9963

The need to refrain from holding a remote hearing if a hearing or a public hearing is scheduled in the times of COVID-19

The beginning of the pandemic caused chaos and almost complete cessation of the judiciary, which, like other areas of social life, faced the need to deal with an unprecedented situation. The restoration of the functioning of the judiciary was related to the introduction of regulations governing its functioning at this difficult time. After almost two years of being in force, these regulations have undergone several changes and are still in force today. The most important issue relating to the functioning of the judiciary in times of a pandemic is the regulation of the conduct of court hearings. The legislator has decided to give priority to remote hearings. The applicable regulations, in special cases, allow the court to refrain from conducting a remote hearing and to conduct a hearing in open court or a closed session. Against this background, an important issue emerges whether the court must refrain from holding a remote hearing, and if so, in what form it should be done. As part of the considerations, the issue of the need for the court to withdraw from holding a closed session is discussed, and the form in which it should take place is proposed.

Keywords: justice in times of the COVID-19 pandemic, principle of openness, confidentiality of proceedings, remote session

This article was written by the University of Silesia in Katowice scholar as part of the implementation of the grant entitled “Impact of the COVID-19 pandemic on the justice system. Case study and suggested solutions” from the NAWA program intervention grants no. BPN/GIN/2021/1/00006/U/00001 (number UN-2105-001).

Bibliografia / References
Biała M., Rozpoznawanie spraw cywilnych na posiedzeniach niejawnych w świetle przepisów kpc oraz tzw. tarcz antykryzysowych, LEX 2021.
Biała M., Rozprawy zdalne w postępowaniu cywilnym, LEX 2021.
Bieliński A., Informatyzacja: czym jest, dokąd prowadzi, czy możemy się bez niej obejść? Ogólne rozważania w związku z informatyzacją cywilnego postępowania rozpoznawczego i egzekucyjnego [w:] Ius est a iustitia appellatum. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Wiśniewskiemu, red. T. Ereciński, J. Gudowski, M. Pazdan, M. Tomalak, Warszawa 2017.
Broniewicz W., Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19.03.1969 r., I CZ 106/68, „Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych” 1980, poz. 121.
Broniewicz W., Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10.11.1970, II CZ 139/70, „Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych” 1971, poz. 178.
Broniewicz W., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2016.
Broniewicz W., W kwestii zarządzeń sądu w postępowaniu cywilnym, „Nowe Prawo” 1972/7–8.
Dąbkowski P., Zasada jawności w dawnem prawie polskiem, Lwów 1937.
Dziurda M., Związanie wnioskiem strony o przeprowadzenie rozprawy apelacyjnej w postępowaniu uproszczonym, „Monitor Prawniczy” 2021/19.
Ereciński T. [w:] P. Grzegorczyk, J. Gudowski, M. Jędrzejewska, K. Weitz, T. Ereciński, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, Warszawa 2016.
Flaga-Gieruszyńska K., Jawność zewnętrzna procesu cywilnego – wizja przyszłości [w:] Zasady postępowań sądowych w perspektywie ostatnich nowelizacji, red. D. Gil, E. Kruk, Lublin 2016.
Flejszar R., Wydanie wyroku na posiedzeniu niejawnym w postępowaniu w sprawach gospodarczych, „Prawo Spółek” 2003/10.
Frąckowiak H., Prekluzja zarzutu uchybienia przez sąd przepisom postępowania w kontekście orzekania na posiedzeniu niejawnym w trybie art. 1481 KPC [w:] Ars in vita. Ars in iure. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Januszowi Jankowskiemu, red. A. Barańska, S. Cieślak, Warszawa 2018.
Gajda-Roszczynialska K., Zasada jawności w postępowaniu cywilnym, „Iustitia” 2013/1.
Gapska E., Bieg postępowania w sprawach cywilnych w czasie epidemii. Cz. I – sprawy pilne, „Monitor Prawniczy” 2020/17.
Gapska E., Czynności decyzyjne sądów w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2010.
Garlicki L., Przesłanki ograniczania konstytucyjnych praw i wolności (na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego), „Państwo i Prawo” 2001/10.
Gąsiorowski J., Ograniczenia, możliwości i funkcjonowanie sądownictwa powszechnego i stałych sądów polubownych w sprawach cywilnych podczas trwania epidemii w Polsce, „ADR. Arbitraż i Mediacja” 2020/2.
Gołaczyński J., Kotecka-Kral S., Elektronizacja pism procesowych, doręczeń i posiedzeń jawnych w postępowaniu cywilnym w okresie pandemii COVID-19, „Polski Proces Cywilny” 2020/4.
Gołaczyński J., Zalesińska A., Nowe technologie w sądach na przykładzie wideokonferencji i składania pism procesowych i doręczeń elektronicznych w dobie pandemii COVID-19, „Monitor Prawniczy” 2020/12.
Gołaczyński J., Dymitruk M., Rozprawa zdalna i doręczenia elektroniczne w dobie pandemii COVID-19 po wejściu w życie nowelizacji z 28.5.2021 r., „Monitor Prawniczy” 2021/13.
Goździaszek Ł., Normy informatyczne w prawie postępowania cywilnego, „Przegląd Sądowy” 2017/2.
Góra-Błaszczykowska A., Kilka uwag na temat wykonalności i skuteczności postanowień sądu pierwszej instancji w procesie cywilnym, „Opolskie Studia Administracyjno-Prawne” 2004/2.
Góra-Błaszczykowska A., Redagowanie postanowień wydawanych w procesie cywilnym, „Opolskie Studia Administracyjno-Prawne” 2007/4.
Grzegorczyk P., Weitz K. [w:] Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Gudowski J., Przegląd orzecznictwa z zakresu prawa cywilnego procesowego (za II półrocze 1994 r.), „Przegląd Sądowy” 1998/4.
Koralewski M., Zmiany w postępowaniach sądowych w związku z epidemią COVID-19, LEX 2021.
Kostro M., Udział czynnika społecznego w wymiarze sprawiedliwości jako realizacja zasady publiczności, „Białostockie Studia Prawnicze” 2016/21.
Kościółek A., Jawność posiedzeń sądowych w postępowaniu cywilnym w dobie pandemii COVID-19, „Przegląd Sądowy” 2021/5.
Kościółek A., Regulacja prawna apelacji w świetle nowelizacji KPC, „Monitor Prawniczy” 2019/21.
Kościółek A., Rozpoznawanie spraw cywilnych na posiedzeniu niejawnym [w:] Ius est a iustitia apellatum. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Wiśniewskiemu, red. M. Tomalak, Warszawa 2017.
Kościółek A., Zasada jawności w świetle nowelizacji związanych z wykorzystaniem nowoczesnych rozwiązań technologicznych w postępowaniu cywilnym. Zagadnienia wybrane. [w:] Zasady postępowań sądowych w perspektywie ostatnich nowelizacji, red. D. Gil, E. Kruk, Lublin 2016.
Kulski R., Wpływ stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 na postępowanie cywilne, „Monitor Prawniczy” 2020/9.
Litauer J.J., Forma i typy orzeczeń sądowych w kodeksie postępowania cywilnego, „Przegląd Prawa i Administracji im. Ernesta Tilla, Rozprawy i zapiski literackie” 1931.
Litowski J., Ograniczenie jawności postępowania cywilnego z uwagi na stan epidemii wywołany wirusem COVID-19, „Monitor Prawniczy” 2021/2.
Lizer S., W kwestii zarządzeń sądu w postępowaniu cywilnym, „Nowe Prawo” 1973/7–8.
Lizer S., Zarządzenia według kodeksu postępowania cywilnego, „Nowe Prawo” 1969/6.
Łabno A., Ograniczenie wolności i praw człowieka na podstawie art. 31 Konstytucji III RP [w:] Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, red. B. Banaszak, A. Preisner, Warszawa 2002.
Łazarska A., Rzetelny proces cywilny, Warszawa 2012.
Łuczak-Noworolnik L., Żebrowska A., Przeprowadzenie rozprawy i postępowania dowodowego drogą elektroniczną – założenia, cele, przyjęte rozwiązania, „Polski Proces Cywilny” 2018/3.
Mączyński M., Ograniczenie prawa podmiotów gospodarczych do sądu, „Państwo i Prawo” 2000/5.
Mendrek A., Wyrokowanie na posiedzeniu niejawnym – zagadnienia wybrane [w:] Ius est a iustitia appellatum. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Wiśniewskiemu, red. T. Ereciński, J. Gudowski, M. Pazdan, M. Tomalak, Warszawa 2017.
Miączyński A., Struktura i funkcja orzeczeń w sprawach cywilnych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” 1971/51.
Miszewski W., Jawność w procesie cywilnym w związku z przepisami kodeksu postępowania cywilnego, „Nowy Proces Cywilny” 1933/1.
Obrębski R., Pojęcie postanowień kończących postępowanie w sprawach cywilnych, „Przegląd Sądowy” 1999/11–12.
Obrębski R., Procesowe skutki błędnej oceny charakteru sprawy cywilnej na przykładzie spraw gospodarczych, „Przegląd Sądowy” 1995/7–8.
Piasecki K. [w:] System prawa procesowego cywilnego. Postępowanie rozpoznawcze przed sądem pierwszej instancji, red. Z. Resich, Wrocław 1987.
Pilitowski B., Kociołowicz-Wiśniewska B., Raport z przestrzegania w Polsce zasady jawnego procesu i publicznego ogłoszenia wyroku w czerwcu 2020 r., https://courtwatch.pl/wp-content/uploads/2020/08/FCWP-Monitoring-jawno%C5%9Bci-2020-06-25-v.1.1.pdf (dostęp 2.12.2021 r.).
Richter M., O ustność i jawność, „Głos Prawa” 1924/5.
Rylski P., Zembrzuski T., Rozpoznanie spraw cywilnych na posiedzeniu niejawnym, „Przegląd Sądowy” 2006/6.
Rylski P., Zmiany w przepisach o postępowaniu apelacyjnym w świetle modelu apelacji cywilnej, „Polski Proces Cywilny” 2020/1.
Schulbaum K., O postanowieniach i zarządzeniach w k.p.c., „Głos Prawa” 1933/6.
Siedlecki W., Uchybienia procesowe w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 1971.
Siedlecki W., Zarys postępowania cywilnego, Warszawa 1966.
Skibińska M., Artykuł 1481 k.p.c. jako przykład odformalizowania postępowania cywilnego [w:] W kierunku odformalizowania postępowania sądowego, red. D. Gil, Lublin 2017.
Skibińska M., Nowe technologie w służbie zasad jawności i ustności w postępowaniu cywilnym [w:] Zasady postępowań sądowych w perspektywie ostatnich nowelizacji, red. D. Gil, E. Kruk, Lublin 2016.
Skibińska M., Rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy cywilnej na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 1481 KPC w świetle zasad postępowania cywilnego i treści art. 5 KPC [w:] Ars in vita. Ars in iure. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Januszowi Jankowskiemu, red. A. Barańska, S. Cieślak, Warszawa 2018.
Skorupka A., E-rozprawa i zmiany w sposobie procedowania w tarczy 3.0, LEX 2020.
Sorysz M., Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym w postępowaniu cywilnym w świetle zmiany K.P.C. z 10 lipca 2015 r., „Monitor Prawniczy” 2016/9.
Stawecki T., Jawność jako wartość prawna, „Studia Iuridica” 2004/43.
Szkurłat A., E-rozprawa i posiedzenia niejawne w postępowaniu cywilnym w świetle przepisów Tarczy 3.0 – odpowiedzi na pytania, LEX 2020.
Taelman P., The impact of COVID-19 on civil procedure in Belgium [w:] Civil Courts Coping with COVID-19, red. B. Krans, A. Nylund, Haga 2021, https://boeken.rechtsgebieden.boomportaal.nl/publicaties/9789462362048#5 (dostęp 27.01.2022 r.).
Waligórski M., Polskie prawo procesowe. Funkcja i struktura procesu, Warszawa 1947.
Wyrzykowski M., Granice praw i wolności – granice władzy [w:] Rzecznik Praw Obywatelskich 1988–1998. Obywatel – jego wolności i prawa, red. B. Oliwa-Radzikowska, Warszawa 1998.
Zedler F., Zmiana rozumienia terminu „zarządzenie” występującego w Kodeksie postępowania cywilnego, „Polski Proces Cywilny” 2020/3.
Zembrzuski T., Dokąd zmierza apelacja w postępowaniu cywilnym?, „Przegląd Sądowy” 2019/7–8.
Zembrzuski T., Ograniczenia jawności postępowania w sprawach cywilnych w dobie pandemii – potrzeba chwili czy trwałe rozwiązania?, „Forum Prawnicze” 2021/3.
Ziemianin K., Nowy model jawności postępowania na tle informatyzacji postępowania cywilnego [w:] Zasady postępowań sądowych w perspektywie ostatnich nowelizacji, red. D. Gil, E. Kruk, Lublin 2016.

Aleksandra Orzeł-Jakubowska
doktor nauk prawnych, adiunkt, Katedra Postępowania Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1368-1461

Recenzja monografii pt. „Civil Courts Coping with COVID-19” pod red. Barta Kransa i Anny Nylund, Haga 2021

Pobierz treść artykułu

dr Aleksandra Orzeł-Jakubowska
assistant, Department of Civil Proceeding, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1368-1461

Review of the monograph entitled “Civil Courts Coping with COVID-19”, ed. Bart Krans and Anna Nylund, Hague 2021

Rozstrzygnięcie VII Konkursu Towarzystwa Naukowego Procesualistów Cywilnych o Nagrodę „Polskiego Procesu Cywilnego” za najlepszą pracę magisterską z dziedziny postępowania cywilnego

Pobierz treść artykułu

The Results of the 8th Competition of the Scholarly Association of Civil Procedure Lawyers for the Polish Civil Procedure Journal Award for the Best Master of Law Thesis in the Field of Civil Procedure

Uchwała nr 2 z dnia 24 września 2021 r. Uczestników Zjazdu Katedr i Zakładów Postępowania Cywilnego w sprawie zmian w Kodeksie postępowania cywilnego

Pobierz treść artykułu

Resolution No. 2 of 24 September 2021 of the Participants of the Congress of Chairs and Institutes of Civil Procedure on Amendments to the Polish Civil Procedure Code

Przeglądaj powiązane tematy

Komunikaty prasowe
Prawo
19 listopada, 2024
Prawnicze gwiazdy nagrodzone! Znamy wyniki konkursu Rising Stars Prawnicy – liderzy jutra 2024
Mają różne specjalizacje, ale posiadają olbrzymią wiedzę, chęć dalszego rozwoju oraz angażują się społecznie. Tacy są laureaci konkursu Rising Stars Prawnicy – liderzy jutra 2024 r.
Czytaj dalej
Komunikaty prasowe
Prawo
18 listopada, 2024
„Podatkowo-Kadrowy Rollercoaster 2024” – jubileuszowa edycja konferencji Wolters Kluwer
Już 27 listopada odbędzie się konferencja „Podatkowo-Kadrowy Rollercoaster, czyli codzienność księgowych, kadrowych i doradców podatkowych”.
Czytaj dalej
Aktualności
Prawo
18 listopada, 2024
LEX Komentarze – nowości w aktualizacji październik 2024
Zapraszamy do zapoznania się z listą komentarzy dodanych do produktów LEX Komentarze w aktualizacji październik 2024
Czytaj dalej
Global News
Prawo
14 listopada, 2024
Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Szkoleniowa pt. Wydawanie rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach studentów
W dniach 27-29 listopada 2024 roku w m Toruniu odbędzie się Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Szkoleniowa pt. Wydawanie rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach studentów
Czytaj dalej

Brazylia

Kanada

Ameryka Łacińska

Stany Zjednoczone

Belgia

Czechy

Denmark

Francja

Niemcy

Węgry

Włochy

Holandia

Norwegia

Polska

Portugal

Romania

Słowacja

Hiszpania

Szwecja

Wielka Brytania

Australia

Chiny

Hongkong

Indie

Japonia

Malezja

Nowa Zelandia

Filipiny

Singapur

Korea Południowa

Tajwan

Tajlandia

Wietnam

Ochrona zdrowia

Rozwiązania

Analizy ekspertów

Księgowość i podatki

Rozwiązania

Analizy ekspertów

ESG

Rozwiązania

Analizy ekspertów

Finanse i bankowość

Rozwiązania

Analizy ekspertów

Compliance

Rozwiązania

Analizy ekspertów

Prawo

Rozwiązania

Analizy ekspertów

Polski Proces Cywilny 1/2022

Przeglądaj powiązane tematy

Follow Wolters Kluwer