Przedawnienie roszczeń. Ewolucja regulacji – aktualne problemy – potrzeba nowej regulacjiKazimierz Zawada
profesor doktor habilitowany nauk prawnych, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, sędzia Sądu Najwyższego w stanie spoczynku, Polska
Przedawnienie roszczeń. Ewolucja regulacji – aktualne problemy – potrzeba nowej regulacji
W artykule przedstawiono ewolucję regulacji przedawnienia roszczeń w polskim prawie cywilnym, połączoną z krytyczną oceną obecnego stanu prawnego. Poruszono także problemy i trudności wiążące się ze stosowaniem niektórych przepisów Kodeksu cywilnego (k.c.) o przedawnieniu roszczeń, dotyczące w szczególności: zakresu zastosowania ustanowionego w art. 118 k.c. trzyletniego terminu przedawnienia roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, objęcia hipotezą art. 123 § 1 pkt 1 k.c. wniosku o nadanie klauzuli wykonalności oraz – w stanie prawnym obowiązującym do 29.06.2022 r. – wniosku o zawezwanie do próby ugodowej. W artykule rozważono również potrzebę zmian w zakresie regulacji przedawnienia w Kodeksie cywilnym oraz wskazano pożądane kierunki tych zmian.
Słowa kluczowe: przedawnienie roszczeń majątkowych, przerwanie biegu przedawnienia, wniosek o nadanie klauzuli wykonalności, wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, postulaty zmian ustawodawczych
Professor Dr Hab. Kazimierz Zawada
Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Cracow, retired judge of the Polish Supreme Court, Poland
Limitation of claims. Evolution of the regulation – current problems – need for a new regulation
The article presents the evolution of the regulation of the limitation of claims under Polish civil law, coupled with a critical assessment of the current state of the law. It also addresses problems and difficulties related to the application of certain provisions of the Polish Civil Code (PCC) on limitation of claims, regarding, in particular, the scope of application of the three-year limitation period laid down in Article 118 PCC for claims related to conducting business, the inclusion of a petition for an enforcement order in the hypothesis of Article 123 § 1, item 1 PCC and – in the state of the law in force until 29 June 2022 – a request to call for an attempt to settle. The article also considers the need to change the limitation regulations in the Civil Code and presents the required directions of these changes.
Keywords: limitation of property claims, interruption of the limitation period, petition for an enforcement order, request to call for an attempt to settle, proposals of legislative amendments
Bibliografia / References
Błaszczak Ł., Kuźmicka-Sulikowska J., Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności i wniosek o stwierdzenie wykonalności a przerwanie biegu przedawnienia roszczeń, „Polski Proces Cywilny” 2012/2.
Broniewicz W., Nowelizacja prawa postępowania cywilnego z dnia 1 marca 1996 r., „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1997/2.
Brzozowski A. [w:] Kodeks cywilny, t. I, Komentarz. Art. 1–44912, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2020.
Czachórski W., Zobowiązania. Zarys wykładu, Warszawa 1994.
Dajczak W., Kodeks zobowiązań jako lekcja metody prawnoporównawczej, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2014/4.
Derlatka J., Zawezwanie do próby ugodowej a przerwanie biegu przedawnienia roszczenia, „Przegląd Sądowy” 2019/6.
Domański L., Instytucje kodeksu zobowiązań. Komentarz teoretyczno-praktyczny. Część ogólna, Warszawa 1936.
Drapała P., Glosa do uchwały SN z dnia 26 stycznia 2005 r., III CZP 42/04, „Przegląd Sądowy” 2006/5.
Dybowski T. [w:] System Prawa Cywilnego, t. III, cz. 1, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. Z. Radwański, Wrocław 1981.
Ereciński T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. II, Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Gersdorf M., Michałowski T., Rozliczenia pieniężne jednostek gospodarki uspołecznionej, Warszawa 1961.
Gołąb A., Przypozwanie w procesie cywilnym, „Polski Proces Cywilny” 2012/1.
Górnicki L. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2007.
Gwiazdomorski J., Podstawowe problemy przedawnienia, „Nowe Prawo” 1955/1.
Gwiazdomorski J., Przedawnienie czy zarzut przedawnienia, „Nowe Prawo” 1955/4.
Ignatowicz J., Glosa do orzeczenia SN z dnia 5 grudnia 1958 r., 3 CR 1266/58, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 1959/7–8, poz. 210.
Ignatowicz J. [w:] System Prawa Cywilnego, t. I, Część ogólna, red. S. Grzybowski, Wrocław 1985.
Jędrzejewska M., Glosa do wyroku SN z dnia 12 lipca 1968 r., I CR 265/68, „Państwo i Prawo” 1970/2.
Jędrzejewska M., Możliwość przerwania biegu przedawnienia przez czynności poprzedzające wniesienie pozwu oraz w drodze przypozwania, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 1966/3.
Jędrzejewska M., Weitz K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. I, Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Klafkowski Z., Przedawnienie w prawie cywilnym, Warszawa 1970.
Klimek R., Dyskusyjne problemy przedawnienia roszczeń, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2006/3.
Kordasiewicz B. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 2, Prawo cywilne – część ogólna, red. Z. Radwański, A. Olejniczak, Warszawa 2019.
Krajewski M., Zmiany regulacji przedawnienia roszczeń, „Przegląd Prawa Handlowego” 2018/12.
Kruszyńska-Kola J., Czy zawezwanie do próby ugodowej powinno mieć wpływ na bieg terminu przedawnienia?, „Palestra” 2015/9–10.
Kruszyńska-Kola J., Ratio przedawnienia, Warszawa 2020.
Kuźmicka-Sulikowska J., Idea przedawnienia i jej realizacja w polskim kodeksie cywilnym, Wrocław 2015.
Kuźmicka-Sulikowska J., Przedmiot przedawnienia, jego terminy i skutki w projekcie Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego z 2015 roku i ustawie z dnia 13 kwietnia 2018 roku, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2019/3.
Longchamps de Bérier R., Uzasadnienie projektu kodeksu zobowiązań, Warszawa 1934.
Łętowska E., Podstawy prawa cywilnego, Warszawa 1995.
Machnikowski P. (red.), Kodeks Cywilny. Księga Pierwsza. Część Ogólna. Projekt Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego przyjęty w 2015 r. z komentarzem członków zespołu problemowego KKPC, Warszawa 2017.
Machnikowski P., Nowelizacja przepisów Kodeksu cywilnego o przedawnieniu, „Przegląd Sądowy” 2018/9.
Machnikowski P., O potrzebie zmiany przepisów normujących przedawnienie roszczeń, „Państwo i Prawo” 2018/6.
Machnikowski P., Regulacja przedawnienia roszczeń w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Prawa cywilnego w latach 2014–2015 [w:] Sine ira et studio. Księga jubileuszowa dedykowana sędziemu Jackowi Gudowskiemu, red. T. Ereciński, P. Grzegorczyk, K. Weitz, Warszawa 2016.
Mączyński A., Uwagi o stanie nauki polskiego prawa cywilnego, „Państwo i Prawo” 2011/6.
Naworski J.P., Cena. Obowiązek zapłaty w obrocie gospodarczym, Warszawa 1999.
Pietrzkowski H. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. V, Postępowanie egzekucyjne, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Przybyłowski K., Dobra wiara w polskim prawie cywilnym (ogólne uwagi o pojęciu), „Studia Cywilistyczne” 1970/15.
Pyrzyńska A., Glosa do uchwały SN z dnia 26 stycznia 2005 r., III CZP 42/04, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2006/1, poz. 1.
Pyziak-Szafnicka M. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, red. P. Księżak, M. Pyziak-Szafnicka, LEX 2014.
Radwański Z., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 1994.
Skąpski J., Kodeks cywilny z 1964 r. Blaski i cienie kodyfikacji oraz jej perspektywy, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1992/1–4.
Stec M. [w:] System Prawa Handlowego, t. 5C, Prawo umów handlowych, red. M. Stec, Warszawa 2020.
Stecki L., Glosa do orzeczenia Głównej Komisji Arbitrażowej z dnia 20 czerwca 1985 r., OT-3581, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 1986/11–12, poz. 204.
Stecki L., Opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych, Poznań 1970.
Szczurowski T., Glosa do uchwały SN z dnia 26 stycznia 2005 r., III CZP 42/04, „Przegląd Sądowy” 2006/5.
Szlęzak A., Czy zawezwanie do próby ugodowej przerywa bieg przedawnienia, „Przegląd Sądowy” 2014/6.
Szlęzak A., Próba ugodowa jako przerywająca termin przedawnienia, „Przegląd Sądowy” 2019/11–12.
Szlęzak A., Zawezwanie do próby ugodowej jako czynność przerywająca bieg terminu przedawnienia – na marginesie wyroku Sądu Najwyższego z 17.06.2021 r., II CSKP 104/21, „Przegląd Prawa Handlowego” 2021/11.
Till E., Polskie prawo zobowiązań. Część ogólna. Projekt wstępny z motywami, Lwów 1923.
Trzaskowski R., Zawezwanie do próby ugodowej a przerwanie biegu terminu przedawnienia i zasiedzenia, „Palestra” 2007/3–4.
Weyers H.L., Zmiany w niemieckim prawie zobowiązań, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2002/4.
Węgrzynowski Ł., Charakterystyka umowy ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym, „Przegląd Sądowy” 2020/10.
Wielgus K., Nowelizacja instytucji przedawnienia w polskim kodeksie cywilnym z 13.04.2018 r. – analiza prawna, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2019/2.
Wolter A., Glosa do uchwały SN (7) z dnia 7 stycznia 1961 r., I CO 29/60, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 1962/12, poz. 322.
Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2018.
Wolter A., Prawo cywilne część ogólna, Warszawa 1955.
Zawada K., Ocena regulacji czynności prawnych w projektowanej księdze pierwszej kodeksu cywilnego, „Przegląd Sądowy” 2010/3.
Zawada K., Przerwanie biegu przedawnienia roszczenia przez złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności [w:] Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora Maksymiliana Pazdana, red. L. Ogiegło, W. Popiołek, M. Szpunar, Kraków 2005.
Zawada K., Wpływ zawezwania do próby ugodowej na bieg przedawnienia roszczenia – przed i po ustanowieniu art. 121 pkt 6 k.c. – i oddziaływanie prób ograniczenia tego wpływu na wykładnię art. 123 § 1 pkt 1 k.c., „Krakowski Przegląd Notarialny” 2022/3.
Zedler F., Zawezwanie do próby ugodowej wyłącznie w celu przerwania biegu przedawnienia. Glosa do wyroku SN z dnia 27 lipca 2018 r., V CSK 384/17, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2019/6, poz. 56.
Zoll F., O polskiej cywilistyce na stulecie polskiej niepodległości, czyli kilka uwag na temat geniuszu mrowiska, „Państwo i Prawo” 2020/1.
Zrałek J., Przedawnienie roszczeń w polskim prawie cywilnym – szkic prawnoporównawczy [w:] Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora Maksymiliana Pazdana, red. L. Ogiegło, W. Popiołek, M. Szpunar, Kraków 2005.
Tobiasz Nowakowski
doktorant w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych Uniwersytetu Łódzkiego, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0821-6901
Prawo najbliższych członków rodziny poszkodowanego do zadośćuczynienia pieniężnego za zerwanie więzi rodzinnej – wątpliwości dotyczące nowelizacji art. 4462 Kodeksu cywilnego
Autor wskazuje na potencjalne wątpliwości dotyczące nowelizacji art. 4462 k.c. statuującej prawo najbliższych członków rodziny poszkodowanego do otrzymania zadośćuczynienia pieniężnego za zerwanie więzi rodzinnej. Jego zdaniem uzasadnienie regulacji należy uznać za nieprzekonujące, ponieważ nie wyjaśnia, choćby czym dla ustawodawcy jest więź rodzinna. W konsekwencji ustawodawca tworzy przestrzeń do powstania kolejnych rozbieżności w doktrynie i orzecznictwie. W ocenie autora szczególne wątpliwości mogą dotyczyć wykładni art. 2 ustawy nowelizacyjnej ustanawiającego moc wsteczną art. 4462 k.c. do nieprzedawnionych roszczeń najbliższych członków rodziny o naprawienie krzywdy wywołanej zerwaniem więzi rodzinnej.
Słowa kluczowe: więź rodzinna, dobra osobiste, zadośćuczynienie pieniężne, przedawnienie
Tobiasz Nowakowski
doctoral student at the University of Łódź, Doctoral School of Social Sciences, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0821-6901
Rights of the victim’s closest family members to monetary compensation for breaking family ties – doubts regarding the amendment to Article 4462 of the Polish Civil Code
The author addresses the potential doubts regarding the amendment to Article 4462 of the Polish Civil Code, which establishes the right of the victim’s closest family members to receive monetary compensation for breaking family ties. In his opinion, the justification of the regulation should be considered unconvincing because it does not explain at least what family ties mean to the legislator. Consequently, the legislator creates space for the emergence of further differences in the doctrine and the line of judgments. According to the author, particular doubts can apply to the interpretation of Article 2 of the Act amending the Civil Code establishing a retrospective effect of Article 4462 of the Civil Code to claims of the closest family members for compensation for the harm caused by breaking the family relationship, which have not yet become time-barred.
Keywords: family ties, personal interests, monetary compensation, limitation
Bibliografia / References
Bieniek G. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część ogólna, t. III, red. J. Gudowski, Warszawa 2018.
Bogucki M., Glosa do uchwały składu 7 sędziów SN z 27.03.2018 r., III CZP 60/17, „Palestra” 2019/6.
Bosek L., W sprawie kwalifikacji więzi rodzinnej jako dobra osobistego. Krytyczne uwagi na tle aktualnego orzecznictwa Sądu Najwyższego, „Forum Prawnicze” 2015/3.
Fuchs B. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. III. Zobowiązania. Część ogólna, red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018.
Grzeszak T., Dobro osobiste jako dobro zindywidualizowane, „Przegląd Sądowy” 2018/4.
Janiszewska B. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1. Część ogólna, cz.1 (art. 1–554), red. J. Gudowski, Warszawa 2021.
Królikowska K., Ochrona więzi emocjonalnych między osobami bliskimi na podstawie przepisów o ochronie dóbr osobistych [w:] Aksjologia prawa cywilnego i cywilnoprawna ochrona dóbr, red. J. Pisuliński, J. Zawadzka, Warszawa 2020.
Księżak P. [w:] Kodeks cywilny. Część ogólna. Komentarz, red. P. Księżak, M. Pyziak-Szafnicka, Warszawa 2014.
Lackoroński B., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 22 października 2010 r., „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2011/9.
Lackoroński B., Więzi rodzinne jako dobro osobiste – uwagi na tle wyroku Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2016 r., II CSK 719/15 [w:] Studia i Analizy Sądu Najwyższego. Materiały Naukowe. Zadośćuczynienie na rzecz poszkodowanego w wypadku komunikacyjnym i na rzecz osób najbliższych, t. 5, Warszawa 2017.
Łolik M., Więź emocjonalna między osobami najbliższymi jako dobro osobiste. Glosa do uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 27.03.2018 r., III CZP 60/17, „Przegląd Sądowy” 2019/9.
Nowakowski T., Więź rodzinna jako dobro osobiste – uwagi na tle krytycznych wypowiedzi doktryny, „Przegląd Sądowy” 2021/3.
Nowakowski T., Zadośćuczynienie pieniężne przyznawane najbliższym członkom rodziny poszkodowanego za naruszenie więzi rodzinnej. Glosa do uchwały składu 7 sędziów SN z 27.03.2018 r., III CZP 60/17, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2019/5.
Osajda K., Zadośćuczynienie za doznanie przez bliskiego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku, „Państwo i Prawo” 2016/1.
Panowicz-Lipska J. [w:] Kodeks cywilny, t. 1. Komentarz. Art. 1–352, red. M. Gutowski, Warszawa 2021.
Sobolewski P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t.1. Część ogólna. Przepisy wprowadzające, red. K. Osajda, Warszawa 2017.
Strugała R., W oczekiwaniu na uchwałę połączonych izb SN, czyli o podstawach prawnych i granicach ochrony dobra osobistego w postaci „więzi rodzinnej”, „Monitor Prawniczy” 2021/1.
Szymańska vel. Szymanek P., Zadośćuczynienie za poważny uszczerbek na zdrowiu najbliższego członka rodziny, „Monitor Prawniczy” 2018/11.
Śmieja A. [w:] System Prawa Prywatnego. Prawo zobowiązań – część ogólna, t. 6, red. A. Olejniczak, Warszawa 2014.
Traple E., Nadużycie instytucji ochrony dóbr osobistych w praktyce orzeczniczej sądów polskich [w:] Aksjologia prawa cywilnego i cywilnoprawna ochrona dóbr, red. J. Pisuliński, J. Zawadzka, Warszawa 2020.
Wałachowska M. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. III. Zobowiązania. Część ogólna, red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018.
Wałachowska M., Wynagrodzenie szkód deliktowych doznanych przez pośrednio poszkodowanych, Warszawa 2014.
Zieliński M.J., Kwalifikacja więzi rodzinnej jako dobra osobistego a relacja art. 446 § 4 k.c. do art. 448 k.c. [w:] Studia i Analizy Sądu Najwyższego. Materiały Naukowe. Zadośćuczynienie na rzecz poszkodowanego w wypadku komunikacyjnym i na rzecz osób najbliższych, t. 5, Warszawa 2017.
Paweł Pratkowiecki
sędzia Sądu Okręgowego w Legnicy, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9232-2784
Wniosek oskarżonego pozbawionego wolności o sprowadzenie na rozprawę odwoławczą. Kilka uwag na tle art. 451 i art. 422 § 2a Kodeksu postępowania karnego
Artykuł poświęcony jest kwestii sposobu rozpoznania wniosku złożonego przez oskarżonego pozbawionego wolności o doprowadzenie na rozprawę odwoławczą i zawiera przede wszystkim poszerzoną wykładnię art. 451 Kodeksu postępowania karnego (k.p.k.). Analizie poddano zarówno możliwe rozstrzygnięcia, jak i formę wydania decyzji procesowych oraz podmioty uprawnione do rozpoznania wniosku. Szereg uwag poświęcono rozumieniu instytucji „odroczenia”, o której mowa w art. 451 k.p.k. Wskazano, że termin ten należy rozumieć szerzej niż tylko przez pryzmat art. 404 k.p.k. Omówiono również problematykę wyznaczenia obrońcy z urzędu na podstawie art. 451 k.p.k. oraz charakter tej obrony, w tym zwłaszcza w zakresie obowiązkowej obecności obrońcy na rozprawie. Zwrócono również uwagę, że art. 451 k.p.k. kompleksowo reguluje kwestię doprowadzenia oskarżonego na rozprawę odwoławczą oraz że nie ma tu odpowiedniego zastosowania art. 353 k.p.k. Omówiono również zagadnienie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego, dokonując poszerzonej analizy art. 422 § 2a k.p.k.
Słowa kluczowe: postępowanie odwoławcze, wniosek oskarżonego pozbawionego wolności o doprowadzenie na rozprawę odwoławczą, obrona z urzędu, odroczenie, termin do złożenia wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku
Paweł Pratkowiecki
judge of the Regional Court in Legnica, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9232-2784
A motion of a detained accused to be brought to an appeal hearing. A few remarks based on Article 451 and Article 422 § 2a of the Criminal Procedures Code
The article is devoted to the method of examining an application filed by an accused deprived of freedom to be brought to an appeal hearing and, primarily, contains an extended interpretation of Article 451 of the Criminal Procedures Code. It presents an analysis of both the possible decisions and the form in which procedural decisions are issued, as well as the entities authorized to examine the application. It contains a number of comments about the understanding of the institution of ‘deferral’, as referred to in Article 451 of the Criminal Procedures Code. It points out that this term should be construed more broadly than just from the point of view of Article 404 of the Criminal Procedures Code. It discusses the issue of appointing a defence attorney under Article 451 of the Criminal Procedures Code and the nature of this defence, especially with regard to the obligatory presence of a defence attorney at the trial. It also states that Article 451 of the Criminal Procedures Code comprehensively regulates the issue of bringing the accused to an appeal hearing and that Article 353 of the Criminal Procedures Code does not apply in this case. The also addresses issue of the deadline for filing an application for a justification of the judgment of the appellate court through an extended analysis of Article 422 § 2a of the Criminal Procedures Code.
Keywords: appeal proceedings, motion of an accused deprived of freedom to be brought to an appeal hearing, court-appointed defence attorney, deferral, deadline for filing an application for the preparation and service of the justification of the judgment
Bibliografia / References
Eichstaedt K. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz aktualizowany. Tom II, red. D. Świecki, LEX 2021.
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 1, LEX 2014.
Kala D., Klubińska M., Kara łączna i wyrok łączny, Kraków 2017.
Matras J. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. K. Dudka, LEX 2020.
Świecki D., Postępowanie odwoławcze w sprawach karnych. Komentarz. Orzecznictwo, LEX 2022.
Świecki D. [w:] B. Augustyniak, K. Eichstaedt, M. Kurowski, D. Świecki, Kodeks postępowania karnego. Komentarz aktualizowany. Tom II, LEX 2021.
Zabłocki S. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz. Tom IV, red. R.A. Stefański, LEX 2021.
Zagrodnik J., Ponikowski R. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Legalis 2021.
Piotr Bogacki
doktor nauk prawnych, adwokat Okręgowej Rady Adwokackiej w Częstochowie, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7052-186X
Problematyka opiniowania zaburzeń preferencji seksualnych sprawców przestępstw wykorzystywania treści pornograficznych z udziałem małoletniego
Celem artykułu jest przedstawienie problematyki opiniowania seksuologicznego sprawców przestępstw wykorzystywania treści pornograficznych z udziałem małoletniego. Autor, odnosząc się do praktyki procesowej przejawiającej się w większości przypadków do braku powoływania przez prokuratora oraz sąd biegłego seksuologa przy tej kategorii przestępstw, wskazuje na problem niedostatecznej ochrony dobra dziecka. Brak tego rodzaju opiniowania ma znaczenie dla poddania skazanego oddziaływaniom terapeutycznym, oddziaływaniom prewencyjnym i ochrony dzieci przed popełnieniem w przyszłości innych poważniejszych przestępstw seksualnych na ich szkodę.
Słowa kluczowe: pornografia, zaburzenia preferencji seksualnych, opinia psychiatryczna, opinia seksuologiczna
Dr Piotr Bogacki
attorney-at-law of the Regional Bar Council in Częstochowa, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7052-186X
Giving opinions on sexual disorders of perpetrators of child pornography crimes
The objective of the article is to present the issue of giving sexological opinions on perpetrators of child pornography crimes. The author refers to the procedural practice in most cases where the prosecutor and the court do not appoint an expert sexologist in this category of offences and specifies the problem of insufficient protection of the child’s welfare. The lack of such an opinion is important for subjecting the convict to therapeutic interventions, preventive actions and protection of children against the commitment of other, more serious sexual crimes to their detriment in the future.
Keywords: pornography, sexual disorders, psychiatric opinion, sexological opinion
Bibliografia / References
Bafia J., Miodulski K., Siewierski M., Kodeks karny. Komentarz, t. 2, Warszawa 1987
Ciepły F. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Legalis 2021.
Eichstaed K. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. D. Świecki, t. 1, Warszawa 2020.
Eichstaedt K., Sądowa ocena opinii psychiatrycznej z udziałem lekarza seksuologa sporządzonej w postepowaniu karnym, „Seksuologia po dyplomie. Kwartalnik specjalistyczny” 2013/3.
Filar M., Pornografia. Studium z dziedziny polityki kryminalnej, Toruń 1977, cyt. za A. Szczechowicz, Prezentowanie treści pornograficznych – wybrane aspekty, „Zeszyt Studencki Kół Naukowych Wydziału Prawa i Administracji UAM” 2014/4.
Lew-Starowicz Z., Zarys seksuologii sądowej dla prawników, Warszawa 2000.
Romańczyk-Grącka M., Uczestnictwo w prezentacji treści pornograficznych z udziałem małoletniego, „Studia Prawnoustrojowe” 2015/29.
Szczechowicz A., Prezentowanie treści pornograficznych – wybrane aspekty, „Zeszyt Studencki Kół Naukowych Wydziału Prawa i Administracji UAM” 2014/4.
Świecki D. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. D. Świecki, t. 1, Warszawa 2020.
Warylewski J. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R. Stefański, LEX 2021.
Zgryzek K., Badanie stanu zdrowia psychicznego oskarżonego – uwagi na tle art. 202 i 203 k.p.k. [w:] Funkcje procesu karnego. Księga jubileuszowa Profesora Janusza Tylmana, red. T. Grzegorczyka, Warszawa 2011.
Zoll A., Kodeks karny. Komentarz. Część szczególna, t. 2, LEX 2013.
Marek Skwarcow
doktor nauk prawnych, sędzia Sądu Okręgowego w Gdańsku, wykładowca współpracujący z Wydziałem Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0626-2661
Status prawny Izby Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego oraz test bezstronności sędziego – uwagi do ustawy z 9.06.2022 r.
Celem artykułu jest przedstawienie zmian wprowadzonych ustawą z 9.06.2022 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw, która zlikwidowała Izbę Dyscyplinarną, powołując w jej miejsce Izbę Odpowiedzialności Zawodowej i wprowadzając także szereg zmian dotyczących funkcjonowania sądów w Polsce, takich jak test bezstronności sędziego oraz przepisy nowelizujące odpowiedzialność dyscyplinarną sędziów. Pomimo jednak tych zmian trudno uznać, że realizują one w pełni postanowienia zawarte w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 15.07.2021 r., w sprawie C-791/19, i osłabiają moc represyjnych rozwiązań przyjętych w ustawie z 20.12.2019 r., zwanej „ustawą kagańcową”.
Słowa kluczowe: Sąd Najwyższy, Izba Dyscyplinarna, Izba Odpowiedzialności Zawodowej, Krajowa Rada Sądownictwa, sędziowie sądów powszechnych, postępowanie dyscyplinarne, przesłanki odpowiedzialności dyscyplinarnej
Dr Marek Skwarcow
judge of the Regional Court in Gdańsk, associate lecturer at the Faculty of Law at the University of Gdańsk, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0626-2661
Legal status of the Chamber of Professional Liability of the Supreme Court and judicial impartiality test – comments on the Act of 9 June 2022
The objective of the article is to present the changes introduced by the Act of 9 June 2022 amending the Act on the Supreme Court and certain other Acts, which liquidated the Disciplinary Chamber and established the Chamber of Disciplinary Liability in its place. It also introduced numerous changes regarding the functioning of the courts in Poland, such as the impartiality test of a judge and the provisions amending the disciplinary liability of judges. Despite these changes, it is difficult to conclude that they fully implement the orders contained in the judgment of the Court of Justice of the European Union of 15 July 2021 in case C-791/19 and weaken the strength of the repressive solutions adopted in the Act of 20 December 2019, referred to as the ‘Muzzle Act’.
Keywords: Supreme Court, Disciplinary Chamber, Chamber of Professional Liability, National Council of the Judiciary, judges of the ordinary courts, disciplinary proceedings, grounds for disciplinary liability
Bibliografia / References
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne, Warszawa 2020.
Garlicki L., Trybunał Strasburski a kryzys polskiego sądownictwa. Uwagi na tle wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 19.12.2020 r., Àstráđsson przeciwko Islandii, „Przegląd Sądowy” 2021/4.
Gomułowicz A., Rysa na obliczu temidy, „Kwartalnik Prawa Podatkowego” 2022/2.
Grabowski A., Naleziński B., Konstytucyjne prawo do niezawisłego i bezstronnego sądu w państwie pozornie praworządnym, „Państwo i Prawo” 2020/10.
Gudowski J., Iudex impurus. Wyłączenie z mocy samej ustawy sędziego objętego zarzutem wadliwego powołania lub przejścia na wyższe stanowisko sędziowskie, „Przegląd Sądowy” 2022/5.
Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek K., Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz do art. 1–296, red. P. Hofmański, Warszawa 2011.
Izdebski H., Bezstronność [w:] Etyka zawodów prawniczych – nowe wyzwania. Panel dyskusyjny [w:] Etyka zawodów prawniczych w praktyce. Wzajemne relacje i oczekiwania, red. G. Borkowski, Lublin 2012.
Jasiński W., Bezstronność sądu i jej gwarancje w polskim procesie karnym, Warszawa 2009.
Jasiński W., Charakterystyka zmian w ustroju i organizacji sądownictwa powszechnego w Polsce w latach 2016–2018, „Kwartalnik Krajowej Rady Sądownictwa” 2018/1 (38).
Jaworski C., Niezależność i niezawisłość [w:] Etyka zawodów prawniczych. Etyka Prawnicza, red. H. Izdebski, P. Skuczyński, Warszawa 2006.
Kamieński G., Wyłączenie z mocy samego prawa sędziego delegowanego na podstawie art. 77 Prawa o ustroju sądów powszechnych (art. 48 § 1 pkt. 1 k.p.c.), „Przegląd Sądowy” 2022/10.
Kappes A., Skrzydło J., Czy wyroki neo-sędziów są ważne? – rozważania na tle uchwały trzech połączonych Izb Sądu Najwyższego z 23.01.2020 r., (BSA I-4110-1/20), „Palestra” 2020/5.
Kryszkiewicz M., Postępowanie dyscyplinarne sędziów w rękach polityków, „Dziennik Gazeta Prawna” z 20.03.2018 r.
Laskowski M., Uchybienie godności urzędu sędziego jako podstawa odpowiedzialności dyscyplinarnej, Warszawa 2019.
Lipiński K., Ustawowy test niezawisłości i bezstronności sędziego w sprawach karnych, „Palestra” 2022/10.
Łazarska A., Niezawisłość sędziowska i jej gwarancje w procesie cywilnym, Warszawa 2018.
Murzynowski A., Zieliński A., Ustrój wymiaru sprawiedliwości w przyszłej konstytucji, „Państwo i Prawo” 1992/9.
Piotrowski R., Konstytucyjne gwarancje reformowania sądownictwa, „Kwartalnik Krajowej Rady Sądownictwa” 2017/2 (35).
Radajewski M., Status prawny Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego oraz jej sędziów, „Przegląd Sądowy” 2019/5.
Roszkiewicz J., Indywidualny test niezawisłości sędziego powołanego z naruszeniem prawa – uwagi na tle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, „Przegląd Sądowy” 2022/11.
Safjan M., Prawo do skutecznej ochrony sądowej – refleksje dotyczące wyroku TSUE z 19.11.2019 r., w sprawach połączonych C-585/18, C-624/18, C-625/18, „Palestra” 2020/5.
Stefański K., Konsekwencje ukarania sędziego przez Izbę Dyscyplinarną Sądu Najwyższego, „Państwo i Prawo” 2021/12.
Tokarczuk R., Etyka prawnicza, Warszawa 2005.
Tuleja P., Ustrojowe znaczenie uchwały SN z 23.01.2020 r., „Państwo i Prawo” 2020/10.
Waltoś S., Hofmański P., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2018.
Wróbel W., Izba Dyscyplinarna jako sąd wyjątkowy w rozumieniu art. 175 ust. 2 Konstytucji RP, „Palestra” 2019/1.
Wrzołek-Romańczuk M., Status prawny osoby formalnie powołanej na urząd sędziego na skutek rekomendacji udzielonej przez Krajową Radę Sądownictwa w obecnym składzie – Uwagi na tle wyroku Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 19.11.2019 r. oraz orzeczeń Sądu Najwyższego będących konsekwencją tego rozstrzygnięcia, „Palestra”2020/5.
Grzegorz Kamieński
doktor nauk prawnych, adiunkt, Akademia Nauk Stosowanych Angelusa Silesiusa w Wałbrzychu, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1278-7950
Nieważność postępowania (art. 379 pkt 4 Kodeksu postępowania cywilnego) spowodowana naruszeniem zakazu z art. 50 § 3 pkt 2 Kodeksu postępowania cywilnego lub nierozpoznaniem wniosku o wyłączenie sędziego
Przepis art. 50 § 3 pkt 2 k.p.c. określa, że do czasu rozstrzygnięcia wniosku o wyłączenie sędziego nie może zostać wydane orzeczenie lub zarządzenie kończące postępowanie w sprawie. Pojawia się jednak pytanie o konsekwencje prawne wydania orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie wbrew zakazowi wynikającemu z przywołanej normy prawnej. Autor rozważa skutki, jakie niesie za sobą wydanie orzeczenia, zanim zostanie prawomocnie rozpoznany wniosek o wyłączenie sędziego. Ponadto rozważane są zagadnienia związane z wadliwym pozostawieniem złożonego wniosku o wyłączenie sędziego w aktach sprawy bez nadawania mu biegu, na podstawie przepisu art. 531 k.p.c. Omawiane zagadnienie ma coraz większe znaczenie w praktyce sądowej, w szczególności w związku z faktem, iż wnioski o wyłączenie sędziego są rozpoznawane przez ten sam sąd, i to zarówno w zakresie rozpoznania wniosku, jak i w zakresie rozpoznania zażalenia w tym przedmiocie. Stosownie bowiem do przepisu art. 3941a § 1 pkt 10 k.p.c., zażalenie do innego składu sądu pierwszej instancji przysługuje na postanowienia tego sądu, których przedmiotem jest oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego. Podobna regulacja odnosi się do sądu drugiej instancji (art. 3942 § 11 pkt 2 k.p.c.).
Słowa kluczowe: wyłączenie sędziego z mocy ustawy, wyłączenie sędziego na wniosek, kodeks postępowania cywilnego, prawo do bezstronnego sądu i rzetelnego procesu
Dr Grzegorz Kamieński
assistant professor, Angelus Silesius University of Applied Sciences in Wałbrzych, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1278-7950
The invalidity of the proceedings (Article 379, item 4 of the Civil Procedures Code) because of a breach of the prohibition of Article 50 § 3 item 2 of the Civil Procedures Code or failure to examine a motion to remove a judge
The provision of Article 50 § 3, item 2 of the Code of Civil Procedures Code stipulates that, until a petition to remove a judge is resolved, no judgment or order ending proceedings may be issued in the case. However, the question arises of the legal consequences of issuing a ruling ending the proceedings in the case, despite the prohibition arising from the said legal norm. The author considers the consequences of a ruling being issued before a final decision is made on the motion to remove a judge. Furthermore, the author considers issues related to defectively leaving the application that was filed in the case files, without taking up the matter, in accordance with the provision of Article 531 of the Civil Procedures Code. The issue in question is of increasing importance in court practice, in particular because applications to remove a judge are examined by the same court, both in terms of examining the application and examining a complaint in this matter. This is because according to the provision of Article 3941a § 1, item 10 of the Civil Procedures Code, a complaint may be filed to another bench in the first instance of that court, the subject of which is the dismissal of the application to remove a judge. A similar regulation applies to the court of the second instance (Articled 3942 § 11, item 2 of the Civil Procedures Code).
Keywords: removal of a judge by law, removal of a judge on application, Civil Procedures Code, right to a fair trial and an impartial court
Bibliografia / References
Biedroń I. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2021.
Derlatka J., Kilka uwag na temat nowelizacji przepisów o wyłączeniu sędziego w postępowaniu cywilnym po 8.9.2016 r., „Iustitia” 2017/3.
Derlatka J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do zmian 2019. Tom I i II. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2021.
Ereciński T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 3, Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Flaga-Gieruszyńska K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2022.
Gibiec J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2021.
Gudowski J., Iudex impurus. Wyłączenie z mocy samej ustawy sędziego objętego zarzutem wadliwego powołania lub przejścia na wyższe stanowisko sędziowskie, „Przegląd Sądowy” 2022/5.
Kamieński G., Wyłączenie z mocy samego prawa sędziego delegowanego na podstawie art. 77 Prawa o ustroju sądów powszechnych (art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c.), „Przegląd Sądowy” 2022/10.
Kłos M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Marciniak, Warszawa 2019.
Kunicki I. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. T. 1A. Komentarz, red. A. Góra-Błaszczykowska, Warszawa 2020.
Machnikowska A., O niezawisłości sędziów i niezależności sądów w trudnych czasach. Wymiar sprawiedliwości w pułapce sprawności, Warszawa 2018.
Markiewicz K., Wpływ regulacji „covidowych” na zasadę niezmienności (stabilności) oraz kolegialność składów sądów odwoławczych, „Polski Proces Cywilny” 2022/1.
Partyk A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie procesowe. Komentarz aktualizowany, red. O.M. Piaskowska, LEX 2022.
Reiwer R. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. P. Rylski, Warszawa 2022.
Reiwer R., Wyłączenie sędziego w procesie cywilnym. Komentarz, Warszawa 2020.
Siedlecki W., Nieważność procesu cywilnego, Warszawa 1965.
Stefańska E. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1–477(16), red. M. Manowska, LEX 2022.
Waśkowski E., System procesu cywilnego, Wilno 1932.
Weitz K., Skarga o wznowienie postępowania [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego, tom III, cz. 2, red. J. Gudowski, Warszawa 2013.
Zembrzuski T., Nieważność postępowania w procesie cywilnym, Warszawa 2017.
Zembrzuski T., Przeciwdziałanie i zwalczanie epidemii COVID-19 w postępowaniu cywilnym, czyli pożegnanie z kolegialnością orzekania, „Polski Proces Cywilny” 2022/1.
Zembrzuski T., Zażalenie po nowelizacji, czyli o standardzie środka zaskarżenia, „Palestra” 2019/11–12.
Mateusz Radajewski
doktor nauk prawnych, adiunkt, Wydział Prawa i Komunikacji Społecznej, SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny we Wrocławiu, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7547-9197
Badanie wymogów niezawisłości i bezstronności sędziego na podstawach określonych w ustawie z 9.06.2022 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw
Przedmiotem artykułu jest nowy mechanizm weryfikacji bezstronności i niezawisłości sędziów wprowadzony ustawą z 9.06.2022 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw. Analizy autora dotyczą istoty tego mechanizmu, zakresu jego stosowania oraz kryteriów weryfikacji niezawisłości i bezstronności sędziów prowadzonej w omawianym trybie. W artykule zamieszczone zostały także refleksje dotyczące podstawowych aspektów proceduralnych wiążących się z analizowanym zagadnieniem. Przeprowadzone badania prowadzą przede wszystkim do wniosku, że przewidziany w ustawie z 9.06.2022 r. mechanizm weryfikacji bezstronności i niezawisłości nie zakończy sporów o status sędziów powołanych na wniosek zreformowanej Krajowej Rady Sądownictwa. Oprócz tego posiada on inne istotne mankamenty, które powodują, że jego wprowadzenie do polskiego systemu prawa ocenić trzeba zdecydowanie negatywnie.
Słowa kluczowe: niezawisłość, bezstronność, wyłączenie sędziego, Sąd Najwyższy, test bezstronności
Dr Mateusz Radajewski
Assistant Professor, Faculty of Law and Social Communication, SWPS University of Social Sciences and Humanities in Wrocław, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7547-9197
Examination of the independence and impartiality of the judge based on the Act on the amendment to the Act on the Supreme Court and certain other Acts of 9 June 2022
The article discusses the new mechanism for verifying the impartiality and independence of judges introduced by the Act amending the Act on the Supreme Court and certain other Acts of 9 June 2022. The author’s analyses apply to the essence of this mechanism, the scope of its application and the criteria for checking the independence and impartiality of judges conducted in this procedure. The article also includes reflections on the basic procedural aspects related to the issue in question. The research conducted primarily leads to the conclusion that the mechanism of verifying impartiality and independence provided for in the Act of 9 June 2022 will not end disputes over the status of judges appointed on the motion of the reformed National Council of the Judiciary. In addition, it has other significant shortcomings which make the assessment of its introduction into the Polish legal system decidedly negative.
Keywords: independence, impartiality, removal of a judge, Supreme Court, test of impartiality
Bibliografia / References
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2012.
Banaszak B., Niezawisłość sędziowska i niezależność sądów – gwarancje i zagrożenia [w:] Konstytucyjny model władzy sądowniczej w Polsce – wybrane problemy, red. M. Jabłoński, S. Jarosz-Żukowska, Wrocław 2013.
Czeszejko-Sochacki Z., Prawo do sądu w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, „Państwo i Prawo” 1997/11–12.
Garlicki L. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, t. 4, Warszawa 2005.
Grabowski A., Naleziński B., Konstytucyjne prawo do niezawisłego i bezstronnego sądu w państwie pozornie praworządnym, „Państwo i Prawo” 2020/10.
Grzegorczyk P., Weitz K. [w:] Konstytucja RP. Komentarz, red. M. Safjan, L. Bosek, t. 1, Warszawa 2016.
Jaworski S.J., Niezawisłość sędziego Trybunału Konstytucyjnego [w:] Konstytucja i gwarancje jej przestrzegania. Księga pamiątkowa ku czci prof. Janiny Zakrzewskiej, red. J. Trzciński, A. Jankiewicz, Warszawa 1996.
Kardas P., Instytucjonalne aspekty bezstronności sędziego. O proceduralnych podstawach i sposobach rozpoznawania wniosków dotyczących wyłączenia sędziego z uwagi na brak instytucjonalnych gwarancji bezstronności [w:] Bezstronność sędziego w sprawach karnych w świetle zarzutu wadliwości jego powołania, red. P. Wiliński, R. Zawłocki, Warszawa 2022.
Łazarska A., Niezawisłość sędziowska w sprawowaniu urzędu [w:] Pozycja ustrojowa sędziego, red. R. Piotrowski, Warszawa 2015.
Murzynowski A., Zieliński A., Ustrój wymiaru sprawiedliwości w przyszłej konstytucji, „Państwo i Prawo” 1992/9.
Piasecki K., Niezawisłość sędziowska – uwarunkowania i zagrożenia [w:] Niezawisłość sędziowska, red. J. Gaj, Warszawa 1990.
Radajewski M., Status prawny asesorów sądowych w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2022.
Sarnecki P. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, t. 3, Warszawa 2003.
Serafin S., Szmulik B., Organy ochrony prawnej RP, Warszawa 2010.
Sobczak J., Niezawisłość sędziowska i niezależność sądów. Problem ważny i ciągle aktualny, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2015/4.
Sokolewicz W., Konstytucyjna regulacja władzy sądowniczej [w:] Konstytucja. Ustrój, system finansowy państwa. Księga pamiątkowa ku czci prof. Natalii Gajl, red. T. Dębowska-Romanowska, A. Jankiewicz, Warszawa 1999.
Steinborn S., Tryb uprzedniej weryfikacji w procesie karnym wątpliwości dotyczących niezawisłości sędziowskiej wynikających z wadliwości powołania sędziego [w:] Bezstronność sędziego w sprawach karnych w świetle zarzutu wadliwości jego powołania, red. P. Wiliński, R. Zawłocki, Warszawa 2022.
Jędrzej M. Kondek
doktor nauk prawnych, adiunkt w Szkole Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości w Warszawie, sędzia Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6663-9411
Zakres przedmiotowy mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 13.05.2021 r., V CSKP 73/21
Zagadnienie mocy wiążącej orzeczenia sądowego, a zatem tego, czy związanie sądów i innych organów prawomocnym orzeczeniem sądu na podstawie art. 365 § 1 k.p.c. dotyczy wyłącznie związania sentencją tego orzeczenia czy też także jego uzasadnieniem, jest zagadnieniem zarazem niezwykle spornym, jak i mającym istotne znaczenie dla praktyki prawniczej. Sąd Najwyższy przyjął, że moc wiążąca orzeczenia rozciąga się zasadniczo na jego sentencję. Jedynie wyjątkowo, zwłaszcza w przypadku oddalenia powództwa, gdy zakres przedmiotowy rozstrzygnięcia nie wynika z sentencji, istotne dla ustalenia granic mocy wiążącej takiego orzeczenia mogą mieć motywy rozstrzygnięcia. Tymczasem nie można utożsamić wyroku z jego sentencją. Treść art. 325 k.p.c. nie definiuje pojęcia „orzeczenie”, o którym mowa w art. 365 k.p.c., lecz określa jedynie tego orzeczenia składnik, który – w przeciwieństwie do uzasadnienia – zawsze przybiera formę materialną, jednak który pojęcia orzeczenia nie pochłania. Równorzędnym składnikiem orzeczenia sądowego jest jego uzasadnienie. W istocie sentencja wyroku bez jego uzasadnienia byłaby niejako „zawieszona w próżni”. Skoro zatem nie można ograniczyć pojęcia orzeczenia do jego sentencji, to – lege non distinguente – nie można też uznawać, by dyspozycja art. 365 k.p.c. odnosiła się wyłącznie do sentencji orzeczenia, a nie do jego uzasadnienia.
Słowa kluczowe: orzeczenie sądowe, wyrok, moc wiążąca orzeczenia, sentencja orzeczenia
Dr Jędrzej M. Kondek
Assistant Professor at the Academy of Justice in Warsaw, judge of the District Court for the Capital City of Warsaw in Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6663-9411
Scope of the binding force of a final judgment. Commentary on the judgment of the Supreme Court of 13 May 2021, V CSKP 73/21
The problem of the binding force of a court decision and therefore whether the binding of courts and other authorities by a final court decision under Article 365 § 1 of the Civil Procedures Code only applies to being bound by the operative part of that judgment, or also by its justification is both an extremely controversial and particularly important issue for legal practice. The Supreme Court accepted that, essentially, the binding force of the judgment extends to its operative part. The reasons for the decision may only exceptionally be important in establishing the limits of the binding force of such a decision, especially in the case of the dismissal of an action, when the scope of the decision does not arise from the operative part. Meanwhile, the judgment cannot be equated with its operative part. The content of Article 325 of the Civil Procedures Code does not define the term ‘judgment’ referred to in Article 365 of the Civil Procedures Code, but purely specifies a component of that judgment. Contrary to the justification, this component always assumes a material form, but which does not absorb the notion of a judgment. The justification is an equivalent component of a court decision. Essentially, in a way, the operative part of the judgment, without its justification, would be ‘suspended in a vacuum’. Therefore, since the notion of a judgment cannot be limited to its operative part, then – lege non distinguente – it cannot be acknowledged that the provision of Article 365 of the Civil Procedures Code refers exclusively to the operative part of the judgment and not to its justification.
Keywords: court judgment, judgment, binding force of the judgment, operative part of the judgment
Bibliografia / References
Bladowski B., Metodyka pracy sędziego cywilisty, Warszawa 2009.
Dąbrowski S., Łazarska A., Uzasadnienie orzeczeń sądowych w prawie cywilnym, „Przegląd Sądowy” 2012/3.
Dziurda M., Wyrok w procesie częściowym a prawomocność materialna, „Monitor Prawniczy” 2020/23.
Flaga-Gieruszyńska K., Klich A., Nowy model uzasadnienia wyroku w procesie cywilnym, „Prawo Mediów Elektronicznych” 2015/1.
Góra-Błaszczykowska A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. T. 1A. Komentarz. Art. 1–42412,. red. A. Góra-Błaszczykowska, Warszawa 2020.
Góra-Błaszczykowska A. [w:] System prawa procesowego cywilnego, red. T. Ereciński, t. 3, cz. 2, Postępowanie procesowe przed sądem pierwszej instancji, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2016.
Grzegorczyk P., Przedmiotowy zakres prawomocności materialnej wyroku w procesie częściowym [w:] Aurea Praxis Aurea Theoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, red. J. Gudowski, K. Weitz, t. 1, Warszawa 2011.
Gudowski J., Normatywny, jurysdykcyjny i kulturowy kryzys uzasadnienia wyroku. Droga znikąd donikąd, „Polski Proces Cywilny” 2020/3.
Olaś A., Zakres uprawnienia do zgłoszenia zarzutu potrącenia w procesie cywilnym w ujęciu podmiotowym, „Polski Proces Cywilny” 2019/4.
Olaś A., Zarzut potrącenia w procesie cywilnym, Warszawa 2020.
Rososzczuk A., Moc wiążąca prawomocnego wyroku zasądzającego solidarnie odszkodowanie od pracodawcy i pracownika na rzecz osoby trzeciej w sprawie o roszczenia regresowe – glosa – I ACa 697/13, „Monitor Prawniczy” 2017/4.
Rzucidło I., Uzasadnienie orzeczenia sądowego, Warszawa 2020.
Wiśniewski T., Przebieg procesu cywilnego, Warszawa 2009.
