Perturbacje ze stanem spoczynku sędziów i prokuratorów.
prof. dr hab. Andrzej Marian Świątkowski
Akademia Ignatianum w Krakowie
ORCID: 0000-0003-1753-7819
Perturbacje ze stanem spoczynku sędziów i prokuratorów
Artykuł dotyczy unijnej zasady nieusuwalności sędziów. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że ustanawiając przepisy z 12.07.2017 r., a w nich inny wiek emerytalny dla mężczyzn i kobiet, którzy są sędziami w polskich sądach powszechnych i Sądzie Najwyższym lub są prokuratorami, Rzeczpospolita Polska uchybiła ustalonym przez Unię Europejską zobowiązaniom prawnym zapisanym w TFUE i dyrektywie 2006/54/WE. Obniżając, na mocy tej samej ustawy, wiek emerytalny obowiązujący sędziów oraz przyznając Ministrowi Sprawiedliwości w Polsce prawo do decydowania, czy zezwolić na przedłużenie okresu czynnej służby Rzeczpospolita Polska naruszyła zobowiązania wynikające z TUE w związku z Kartą praw podstawowych Unii Europejskiej. Taka decyzja została podjęta ze względu na fakt, że wymóg niezależności sądów, który jest nieodłącznie związany z procesem orzekania, stanowi część istoty prawa do skutecznej ochrony sądowej i podstawowego prawa do rzetelnego procesu sądowego. W orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości obowiązuje utrwalone przekonanie, że niezbędna wolność sędziów od wszelkiej interwencji zewnętrznej lub nacisków w procesie orzekania wymaga trwałych i pewnych gwarancji przed odwołaniem ze stanowiska. Zasada nieusuwalności wymaga, aby sędziowie mogli pozostać na stanowiskach dopóki, dopóty, nie osiągną obowiązkowego wieku emerytalnego ustalonego w przepisach prawa obowiązujących w okresie, gdy rozpoczęli pracę. Nie może być wyjątków od tej zasady, chyba że są uzasadnione wyjątkowymi i przekonującymi względami. Tę regułę należy stosować, kierując się ograniczeniami wynikającymi z zasady proporcjonalności.
Autor podkreśla, że skarga dotyczy zasadniczo mechanizmu, zgodnie z którym Minister Sprawiedliwości ma prawo upoważnić niektórych sędziów do dalszego aktywnego wykonywania obowiązków sądowych po przekroczeniu wieku emerytalnego. Taki mechanizm podważa niezależność zainteresowanych sędziów, ponieważ nie pozwala zagwarantować, że będą oni wykonywać swoje obowiązki całkowicie autonomicznie i będą chronieni przed interwencją lub naciskiem zewnętrznym.
Słowa kluczowe: nieusuwalność sędziów, obniżenie wieku emerytalnego sędziów, przedłużenie zatrudnienia, wyłączna kompetencja ministra
Prof. Dr. Hab. Andrzej Marian Świątkowski
Jesuit Ignatianum University in Kraków
ORCID: 0000-0003-1753-7819
Perturbations with the retirement of judges and prosecutors
The article is about the EU principle of the irremovability of judges. The Court of Justice of the European Union held that, when laying down the law of 12 July 2017, which included a different retirement age for male and female judges of the ordinary Polish courts and the Supreme Court, or public prosecutors, the Republic of Poland failed to fulfil its legal obligations stipulated by the European Union in the TFEU and Directive 2006/54/EC. By reducing the retirement age for judges of the ordinary Polish courts and awarding the Minister of Justice in Poland the right to decide whether to authorize the extension of the period of active service as a judge, the Republic of Poland breached its obligations arising from the TEU in conjunction with the Charter of Fundamental Rights of the European Union. Such a decision was made because of the requirement of independence of the courts, which is inherently related to the process of adjudication, constitutes a part of the essence of the right of effective judicial protection and the fundamental right to a fair trial. The consolidated conviction arises from the settled case-law of the Court of Justice that the necessary freedom of judges from all external intervention or pressure requires certain permanent guarantees preventing removal from office. The principle of irremovability requires that judges may remain in office until they reach the retirement age specified in the provisions of the law that applied at the time that they started work. There can be no exceptions to that principle other than those justified by exceptional and compelling grounds, subject to the restrictions arising from the principle of proportionality.
The Author emphasizes that the complaint essentially applies to the mechanism by which the Minister of Justice has the right to authorize certain judges to continue to actively perform judicial tasks after reaching retirement age. Such a mechanism undermines the independence of the interested judges because it does guarantee that they will perform their duties entirely autonomously and that they will be protected against external intervention or pressure.
Keywords: irremovability of judges, reduction of the retirement age of judges, extension of office, the minister’s exclusive power
Bibliografia:
Bogdandy A., Kottmann M., Antpöhler C., Dickschein J., Hentrei S., Smrkolj M., Reverese Solange – protecting the essence of fundamental rights against EU Members States, “Common Market Law Review” 2012/42.
Frantziou F., Constitutional Reasoning in the European Union and the Charter of Fundamental Rights: in Search of Public Justification, “European Public Law” 2019/25.
Hofmann H., Mihaescu B., The Relation between the Charter’s Fundamental Rights and the Unwritten General Principles of EU Law: Good administration as the test case, “European Constitutional Law Review” 2013/9.
Lenaerts L., Gutiérrez-Fons J.A., The Place of the Charter in the EU Constitutional Edifice [w:] The EU Charter of Fundamental Rights: A Commentary, red. S. Peers, T. Hervey, J. Kenner, A. Ward, Oxford 2014.
Mătuşescu C., The Scope of Application of Fundamental Rights guaranteed by European Union law on Member State’ Action: Some Jurisprudential Landmarks, Law Review, “International Journal of Law and Jurisprudence Open Source Online Publication” 2017/7, numer specjalny 2.
Świątkowski A.M., Materialnoprawne rozważania na temat nieusuwalności z powodu wieku sędziów Sądu Najwyższego w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości, „Przegląd Sądowy” 2019/9.
Świątkowski A.M., Publicznoprawne oraz proceduralne podstawy i aspekty odpowiedzialności Rzeczypospolitej Polskiej za naruszenie zasady nieusuwalności sędziów Sądu Najwyższego, „Przegląd Prawa Publicznego” 2019/10.
dr Katarzyna Gajda-Roszczynialska
Uniwersytet Śląski, Wydział Prawa i Administracji, Instytut Nauk Prawnych, Postępowanie Cywilne; sędzia Sądu Rejonowego dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie
ORCID: 0000-0001-8245-9023
Między interesem publicznym a prywatnym. Granice władzy sądzenia w postępowaniu cywilnym. Część 1 – w poszukiwaniu pojęcia interesu
Artykuł podejmuje próbę określenia pojęcia i charakteru interesu na gruncie postępowania cywilnego w celu określenia na nowo władzy sądzenia. Artykuł został podzielony na dwie części. W pierwszej podjęto próbę określenia pojęcia interesu w kontekście jego charakteru. W drugiej części omówiono znaczenie władzy sądzenia rozumianej jako judicial empowerment w kontekście granic interesu prywatnego i publicznego.
Słowa kluczowe: interes prawny, władza sądzenia, prawo do sądu, nadużycie prawa procesowego, dowody nielegalne
Dr. Katarzyna Gajda-Roszczynialska
niversity of Silesia, Faculty of Law and Administration, Institute of Legal Studies, Civil Proceedings; judge of the District Court for Kraków – Krowodrza in Kraków
ORCID: 0000-0001-8245-9023
Public vs. private interest. Limits of judicial authority in civil proceedings. Part 1 - in search of the concept of interest
The article constitutes an attempt to specify the notion and nature of an interest in civil proceedings to redefine judicial authority. The article has been divided into two parts. The first is an attempt to define the notion of interest in the context of its nature. The second discusses the significance of judicial authority understood as judicial empowerment in the context of the limits of private and public interest.
Keywords: legal interest, judicial authority, right to a trial, abuse of procedural law, illegal evidence
Bibliografia:
Albors-Llorens A., Edging Towards Closer Scrutiny? The Court of Justice and Its Review of the Compatibility of General Measures With the Protection of Economic Rights and Freedoms [w:] Constitutional Order of States: Essays in EU Law in Honour of Alan Dashwood, red. A. Arnull, C. Barnard, M. Dougan, E. Spaventa, Oxford 2011.
Albors-Llorens A., Sealing the fate of private parties in annulment proceedings? The General Courtand the new standing test in Article 263(4) TFEU, „Cambridge Law Journal” 2012/71(1).
Allorio E., Bisogno di tutela giuridica?, „Jus” 1954/4.
Allorio E., Giudicato su domanda parziale, “Giurisprudenza Italiana”1958/1 (1).
Allorio E., Problemi di diritto. L’ordinamento giuridico nel prisma dell’accertamento giudiziale ed altri studi, Milano 1957.
Attardi A., L’interesse ad agire, Padwa 1955.
Balthasar S., Locus standi rules for challenges to regulatory acts by private applicants: the new art. 263(4) TFEU, “European Law Review” 2010/35(4).
Bast J., New categories of acts after the Lisbon reform: dynamics of parliamentarization in EU Law, “Common Market Law Review” 2012/49.
Baumgärtel G., Treu und Glauben im Zivilprozeß, “Zeitschrift für Zivilprozeß” 1973/86 (3).
Berriat Saint-Prix J., Cours de procédure civile fait à la faculté de droit de Paris, t. 1, Bruxelles–Stapleau 1823.
Garsonnet E., Ch. Cézar-Bru, Précis de Procédure Civile, Paris 1923.
Berrod F., Mariatte F., Le pourvoi dans l'affaire Unión de Pequeños Agricultores c/ Conseil: le retour de la procession d'Echternach, „Europe” 2002/12.
Bianchi P., Un'amicizia interessata. L'amicus curiae davanti alla corte suprema degli Stati Uniti, “Giurisprudenza Costituzionale” 1995/6 (40).
Bix B., Conceptual Questions and Jurisprudence, “Legal Theory” 1995/1.
Błaszczak Ł., Banaszewska A., Problem interesu prawnego jako przesłanki dopuszczalności powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały oraz powództwa o ustalenie nieistnienia uchwały zgromadzenia wspólników spółki kapitałowej [w:] Ius est ars boni et aequi: księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Józefowi Frąckowiakowi, red. A. Dańko-Roesler, M. Leśniak, M. Skory, B. Sołtys, Warszawa 2018.
Błaszczak Ł., Znaczenie interesu prawnego w poszukiwaniu ochrony prawnej w procesie cywilnym na przykładzie poszczególnych rodzajów powództw [w:] Ius est a iustitia appellatum: księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Wiśniewskiemu, red. M. Tomalak, Warszawa 2017.
Bley E., Klagrecht und rechtliches Interesse, Leipzig 1923.
Blomeyer A., Zivilprozessrecht. Erkenntnisverfahren, Berlin 1963.
Blomeyer, Zivilprozessrecht. Erkenntnisverfahren, Berlin 1985.
Böhm P., Die Lehre vom Rechtsschutzbedürfnis, „Juristische Blätter“ 1974/531.
Bohnet F., Kollektiver Rechtsschutz in der Schweiz: the seven-year itch, „Revue suisse de procédure civile” 2013/5, rok 9.
Bohnet F., Prozessführungsrecht, Prozessführungsbefugnis, Prozessstandschaft, Sachlegitimation et qualité pour agir: plaidoyer pour un réexamen conceptuel et terminologique: en mémoire de Philippe Schweizer, „Revue suisse de procédure civile” 2017/5, rok 13.
Bonadio G., Nuovi sviluppi in tema di legittimazione a ricorrere avverso gli atti comunitari, “Rivista Italiana di Diritto Pubblico Comunitario” 2002/5.
Boutard-Labarde M.Ch., Chronique de jurisprudence de la Cour de justice des Communautés européennes. III.– Libre circulation des personnes et des services, “Journal du droit international” 1988/49.
Braun J.D., Kettner M., Die Absage des EUGH an eine richterrechtliche Reform des EG-Rechtsschutzsystems, „Die öffentliche Verwaltung” 2003/2.
Broniewicz W., Interes prawny przy powództwie o zasądzenie, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego” 1964/37; seria I.
Buchanan C., Long Awaited Guidance on the Meaning of ‘Regulatory Act’ for Locus standi under the Lisbon Treaty, „The European Journal of Risk Regulation” 2012/1.
Bueno C.S., Amicus curiae no processo civil brasileiro, São Paulo 2008.
Bueno C.S., Amicus curiae no processo civil brasileiro: um terceiro enigmático, “Revista dos Tribunais” 2015/953.
Bülow A., Außenwirtschaftsdienst des Betriebs-Beraters, “Recht der Internationalen Wirtschaft” 1963/1.
Bülow O., Die neue Prozessrechtswissenschaft und das System des Civilprozessrechts, „Zeitschrift für Zivilprozess“ 1900/27.
Byström M., Mycket väsen för ingenting? Enskildas snäva talerätt vid gemenskapsdomstolarna bekräftad, “Europarättslig tidskrift” 2002/3.
Cabral A., Il principio del contraddittorio come diritto d'influenza e dovere di dibattito, ”Questa rivista” 2005/2.
Cabral A., Interesse ad agire e zone di interesse (Standing to sue and zones of interest), “Civil Procedure Review” 2010/1 (1).
Cabrera Bazán J., La libre circulación de trabajadores y la homologación de diplomas, Noticias CEE 1988/42.
Cadiet L., Normand J., Amrani Mekki S., Théorie générale du procès, Paryż 2010.
Cadiet L., Les conventions relatives au procès en droit français. Sur la contractualisation du règlement des litiges, “Revista de Processo” 2008/160.
Calamandrei P., Relatività del concetto di azione, “Rivista di Diritto Processuale Civile” 1939/1.
Canova C., Unicità del diritto e del processo di risarcimento, “Rivista Italiana di Diritto del Lavoro” 1986/2.
Caponi R., L’efficacia del giudicato civile nel tempo, Milano 1991.
Caponi R., Litisconsorzio 'aggregato'. L'azione risarcitoria in forma colletiva dei consumatori, „Rivista Trimestrale di Diritto e Procedura Civile” 2008/3.
Caranta R., I limiti alla legittimazione ad impugnare atti comunitari generali, „Giurisprudenza italiana” 2003/7.
Carnelutti C., Lineamenti della riforma del processo civile di cognizione, in Studi di Diritto Processuale, t. 4, Padwa 1939.
Carnelutti F., Giudicato implicito in tema di liquidazione del danno, „Rivista Trimestrale di Diritto e Procedura Civile” 1957/3.
Carnelutti F., Sistema del diritto processuale civile, t. II, Padwa 1936–1938.
Cassia P., Continuité et rupture dans le contentieux de la recevabilité du recours en annulation des particuliers, “Revue du marché commun et de l’Union européenne” 2002/77.
Cassia P., Quelles perspectives pour la recevabilité du recours en annulation des particuliers?, „Recueil Le Dalloz” 2002/34 Juridique.
Chiovenda G., L’azione nel sistema dei diritti (Bologna 1903), t. 1, przedruk, Mediolan 1993;
Chiovenda G., Principii di diritto processuale civile, przedruk, Napoli 1965.
Christonakis G., Das verwaltungsprozessuale Rechtsschutzinteresse, Berlin 2004.
Cieśliński M.M., Kilka uwag na temat interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia [w:] Aurea praxis aurea theoria. Księga Pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, red. J. Gudowski, K. Weitz, t. 1, Warszawa 2011.
Costa e Silva C., A ordem do juízo de D.João III e o regime processual experimental, “Revista de Processo” 2008/156.
Creus A., “Puertas abiertas”: la legitimación activa de los particulares en la jurisdicción comunitaria, “Gaceta Jurídica de la Unión Europea y de la Competencia” 2002/219.
Crivelli E., Novità in tema di accesso dei singoli al giudice comunitario: aumenta il livello di tutela dei diritti?, “Quaderni costituzionali” 2002/4.
Cruz e Tucci J.H., A causa petendi no processo civil, São Paulo, “Revista dos Tribunais” 2009/2.
Daniele L., Indebito comunitario e ordinamento italiano, “Il Foro italiano” 1984/4.
De Lange F., European Court of Justice, Uniòn de Paqueños Agricultores v. Council, „Review of European Community & International Environmental Law” 2003/12.
Didier Jr. F., Pressupostos processuais e condições da ação. O juízo de admissibilidade do Processo, São Paulo–Saraiva 2005.
Didier Jr. F., Pressupostos processuais e condições da ação. O juízo de admissibilidade do Processo, São Paulo–Saraiva 2005.
Díez-Picazo I., de la Oliva Santos A., Vegas Torres J., Curso de derecho procesal civil I : parte general, Madrid 2017.
Dross M., Roller G., de Sadeleer N., Access to Justice in Environmental Matters and the Role of NGOs, Empirical Findings and Legal Appraisal, Groeningen 2005.
Dubouis L., A propos de deux principes généraux du droit communautaire (droit au contrôle juridictionnel effectif et motivation des décisions des autorités nationales qui portent atteinte à un droit conféré par la règle communautaire), “Revue française de droit administratif“ 1988/12.
Dürr F., Das Rechtsschutzbedürfnis im Konkurs, insbesondere im Konkurseröffnungsverfahren, Tübingen, 1960; Stephan B., Das Rechtsschutzbedürfnis, Berlin 1967.
Dziurda M., Szczególna zdolność sądowa, Warszawa 2019.
Eliantonio M., Backes Ch.W., van Rhee C.H., Spronken T., Berlee A. (red.), Standing up for Your Right(s) in Europe A Comparative Study on Legal Standing (Locus Standi) before the EU and Member States’ Courts, Cambridge–Antwerp–Portland 2013.
Eliantonio M., Stratieva N., From Plaumann, through UPA and Jégo-Quéré, to the Lisbon Treaty: The Locus Standi of Private Applicants under Article 230(4) EC through a political lens, “Maastricht Faculty of Law Working Paper” 2009/13.
Ellis E., Can Public Safety Provide an Excuse for Sex Discrimination?, “The Law Quarterly Review” 1986/102.
Engström J., Turning a Deaf Ear to Effective Judicial Protection? The ECJ's Judgment in C-50/00 P Unión de Pequeños Agricultores, „Tilburg Foreign Law Review” 2003/8.
Ereciński T., Apelacja w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2009.
Everling U., Lissabon-Vertrag regelt Dauerstreitube, Nichtigkeitsklage Privater, “Europäische Zeitschrift für Wirtschaftsrecht” 2012/15.
Fabiani E., Interesse ad agire, mero accertamento e limiti oggettivi del giudicato, “Rivista di Diritto Processuale” 1998/3.
Fernández Pérez B., Tutela judicial effectiva de los particulares y legitimación para impugnar directamente actos normativos comunitarios, “Diario La Ley” 2002/5576.
Ferrand C., The respective role of the judge and the parties in the preparation of the case. France [w:] The reforms of civil procedure in comparative perspective, red. N. Trocker, V. Varano, Torino 2005.
Friedenthal J., Kane M., Miller A., Civil procedure, Washington 1996.
Gajda-Roszczynialska K., Abuse of procedural rights in Polish and European civil procedure law and the notion of private and public interest, “Access to Justice in Eastern Europe” 2019/2(3).
Gajda-Roszczynialska K., Kilka uwag o dopuszczalności dowodów nielegalnych na tle prawnoporównawczym w polskim postępowaniu cywilnym [w:] Sine ira et studio. Księga jubileuszowa dedykowana Sędziemu Jackowi Gudowskiemu, red. T. Ereciński, P. Grzegorczyk, K. Weitz, Warszawa 2016.
Gajda-Roszczynialska K., Między prokuratorem a organizacjami pozarządowymi: udział podmiotów innych niż materialnie uprawnione (uwagi de lege lata i de lege ferenda) [w:] Podmioty w postępowaniu cywilnym, red. K. Markiewicz, A. Torbus, Warszawa 2018.
Gajda-Roszczynialska K., Nadużycie prawa w europejskim prawie procesowym cywilnym [w:] Nadużycie prawa procesowego cywilnego, red. P. Grzegorczyk, M. Walasik, F. Zedler, Warszawa 2019.
Gajda-Roszczynialska K., Ograniczenia dopuszczalności dowodów nielegalnych w postępowaniu cywilnym: granica czy fundament dążenia do prawdy w postępowaniu cywilnym?, “Polski Proces Cywilny” 2016/3 (numer specjalny dedykowany Profesorowi Tadeuszowi Erecińskiemu).
Gajda-Roszczynialska K., Pierwsze podejście Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej do zagadnienia dowodów nielegalnych w postępowaniu cywilnym. Glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 27 września 2017 r., C-73/16, „Polski Proces Cywilny” 2019/2.
Gajda-Roszczynialska K., Udział organizacji społecznych w postępowaniu cywilnym – uwagi de lege lata, de lege ferenda [w:] Reforma postępowania cywilnego w świetle projektów Komisji Kodyfikacyjnej, red. K. Markiewicz, Warszawa 2011.
Gajda-Roszczynialska K., Udział podmiotów innych niż materialnie uprawnione w postępowaniu cywilnym jako stron w procesie cywilnym a kryterium interesu prawnego – zagadnienia wybrane, „Polski Proces Cywilny” 2015/3.
Garbagnati E., Azione e interesse, „Jus” 1955/2-3.
Garsonnet E., Ch. Cézar-Bru, Précis de Procédure Civile, Paris 1923.
Gilliaux P., L'arrêt Unión de Pequeños Agricultores: entre subsidiairité juridicitonnelle et effectivité, „Cahiers de droit européen” 2003/1–2, vol. 39.
Gimeno Verdejo C., Crónica de la Jurisprudencia del Tribunal de Justicia de las Comunidades Europeas. La sentencia Unión de Pequeños Agricultores. Confirmación de las estrictas condiciones de admisibilidad de los recursos de anulación de disposiciones comunitarias, „Cuadernos Europeos de Deusto” 2003/28.
Goffin L., Plaumann & Co. v. EWG, “Common Market Law Review” 1963/1.
Goffin L., La responsabilité de la CEE peut-elle être engagée par un acte non annulé de sa Commission?, “Le droit européen” 1963/4.
Gołąb S., Interwencja uboczna, “Palestra” 1934/8.
Gori P., Poteri e obblighi dell'esecutivo della CEE in materia di deroghe alla tariffa doganale comune, “Il Foro Padano” 1964/V.
Görlitz N., Kubicki P., Rechtsakte „mit schwierigem Charakter”, “Europäische Zeitschrift für Wirtschaftsrecht” 2011/7.
Granger M.P., Towards a Liberalisation of Standing Conditions for Individuals Seeking Judicial Review of Community Acts: Jégo-Quéré et Cie SA v Commission and Uniòn de Pequeños Agricultores v Council, “The Modern Law Review” 2003/1, vol. 66.
Granger M.P., Standing for the Judicial Review of Community Acts potentially harmful to the Environment: Some Light at the End of the Tunnel?, „Environmental Law Review” 2003/5.
Grasso E., Note per un rinnovato discorso sull'interesse ad agire [w:] Studi in onore di Gioacchino Scaduto, Padwa 1970.
Grasso E., Note per un rinnovato discorso sull’interesse ad agire, „Jus” 1968/3–4.
Greco L., A teoria da ação no processo civil, São Paulo 2003.
Greger G., Verbandsklage und Prozeßrechtsdogmatik– Neue Entwicklungen in einer schwierigen Beziehung, “Zeitschrift für Zivilprozeß” 2000/113.
Grisary D., Gas S., Chevalier C., L'arrêt Jégo-Quéré – 3 mai 2002: révolution, évolution ou erreur de parcours? Vers un élargissement du droit de recours en annulation des particuliers, “L’Observateur de Bruxelles” 2002.
Grunsky W., Grundlagen des Verfahrensrechts, Bielefeld 1974.
Grunsky W., Grundzüge des Zwangsvollstreckungs- und Konkursrechts, Tübingen 1983.
Grzegorczyk P., Immunitet państwa w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2010.
Gutiérrez de Caviedes P., Hidalgo de Caviedes E., La tutela jurisdiccional de los intereses supraindividuales: colectivos y difusos, Nawarra 1999.
Heinitz E., I limiti oggettivi della cosa giudicata, Padwa 1937.
Hellwig K., Klagrecht und Klagmöglichkeit, Leipzig 1905.
Hellwig K., System des deutschen Zivilprozessrechts, Leipzig 1919.
Héron T., le Bars T., Droit judiciaire privé, Paryż 2019.
Herrmann C., Individualrechtsschutz gegen Rechtsakte der EU „mit Verordnungscharakter” nach dem Vertrag von Lissabon, “Neue Zeitschrift für Verwaltungsrecht” 2011/22.
Herzig G., Zulässigkeit von Nichtigkeitsklagen vor dem EuG, Ecolex 2002.
Hubeau F., Amministrazione delle Finanze dello Stato v. SpA San Giorgio, “Common Market Law Review” 1985/22.
Ihering I., El espíritu del a Derecho romano, Buenos Aires 1947.
Jans J., On Inuit and Judicial Protection in a Shared Legal Order, “European Energy and Environmental Law Review” 2012/21.
Jarocha A., Interes prawny jako podstawa zabezpieczenia roszczeń w postępowaniu cywilnym [w:] Proces cywilny. Nauka–Kodyfikacja–Praktyka. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Feliksowi Zedlerowi, red. P. Grzegorczyk, K. Knoppek, M. Walasik, Warszawa 2012.
Jauernig O., Berger Ch., Zwangsvollstreckungs- und Insolvenzrecht, Monachium 2010.
Jauernig O., Zivilprozessrecht, Monachium 2003.
Jeuland E., Droit processuel general, Paryż 2018.
Kernaleguen F., Intérêt, qualité, pouvoir: le ménage à trois de la théorie de l’action? [w:] Justices et droit du procès: du légalisme procédural à l’humanisme processue. Mélages en l’honneur de Serge Guinchard, Paryż 2010.
Klein F., Vorlesungen über die Praxis des Civilprocesses, Wien 1900.
Klimkowicz J., Interwencja uboczna według kodeksu postępowania cywilnego, Warszawa 1972.
Koch C., Locus standi of private applicants under the EU Constitution: preserving gaps in the protection of individuals’ right to an effective remedy, “European Law Review” 2005/30.
Köngeter M., Die Ambivalenz effektiven Rechtsschutzes Einzelner gegen EG-Verordnungen, “Zeitschrift für Rechtsvergleichung, internationales Privatrecht und Europarecht” 2003/24.
Köngeter M., Erweiterte Klageberechtigung bei Individualnichtigkeitsklagen gegen EG-Verordnungen?, “Neue Juristische Wochenschrift” 2002/31.
Kronenberger V., P. Dejmek, Die Klagebefugnis von Einzelpersonen vor den Gerichten der Gemeinschaft nach Art. 230 Abs. 4 EG: Illusionen und Ernüchterungen nach den Entscheidungen Jégo-Quéré (T-177/01) und Unión de Pequeños Agricultores (C-50/00 P), „The European legal forum” 2002/5.
Kronenberger V., Dejmek P., Locus standi degli individui dinanzi alle Corti comunitarie ai sensi dell'art. 230 CE comma 4:Illusioni e Disillusioni in seguito alle pronunce Jégo-Quéré (T-177/01) e Uniòn de Pequeños Agricultores (C-50/00 P), “The European Legal Forum” 2002/5.
Kuhn T., Christensen R., Was heißt individuelle Betroffenheit des Klägers oder wie behandelt man einen Konflikt um die Lesart des Gesetzes [w:] Rechtssprache Europas, Berlin 2004.
Lanfranchi L., Note sull’interesse ad agire, „Rivista Trimestrale di Diritto e Procedura Civile” 1972/3.
Lang A., Das Rechtsschutzinteresse beim Antrag auf Eröffnung des Insolvenzverfahrens, Frankfurt nad Menem 2003.
Leipold D., Die Verbandsklage zum Schutz allgemeiner und breitgestreuter Interessen in der Bundesrepublik Deutschland [w:] Effektivität des Rechtsschutzes und verfassungsmäßige Ordnung, Berlin 1983.
Lenaerts K., Maselis I., Gutman K., EU Procedural Law, Oxford 2014.
Lenaerts K., Le traité de Lisbonne et la protection juridictionnelle des particuliers en droit de l’Union, “Cahiers de droit européen” 2009/5– 6, vol. 45.
Lenaerts K., Maselis I., Gutman K., EU Procedural Law, Oxford 2014.
Lenaerts K., New Horizons for the Rule of Law Within the EU, „German Law Journal” 2020/21.
Lent F., Zur Unterscheidung von Lasten und Pflichten der Parteien im Zivilprozeß, “Zeitschrift für Zivilprozeß” 1954/67 (5).
Liebman E.T., Manual de Direito Processual Civil. Trad. Cândido Rangel Dinamarco, Rio de Janeiro 1984.
Lorenz D., Das Rechtsschutzbedürfnis. Verwaltungsprozeßrecht [w:] Enzyklopädie der Rechts- und Staatswissenschaft, Berlin 2018.
Ludewig G.P., A lost opportunity: No new approach to the concept of locus standi under Articel 230 EC, „European Law Reporter” 2002/2.
Lüke G., Betrachtungen zum Prozeßrechtsverhältnis, “Zeitschrift für Zivilprozeß” 1995/108 (4).
Malferrari L., Lerche Ch., Zulässigkeit der Nichtigkeitsklage von Privatpersonen nach Art. 230 EG – Niedergang und Wiederaufleben des Plaumann–Tests, “Europäisches Wirtschafts- und Steuerrecht“ 2003/6.
Malvasio F., L'arrêt Jégo-Quéré – 3 mai 2002: révolution, évolution ou erreur de parcours? L'évolution de la jurisprudence de la Cour et du Tribunal en matière de recevabilité des recours intentés par des particuliers, “L’Observateur de Bruxelles” 2002/48.
Mandrioli C., Carrata A., Corso di Diritto Processuale Civile, Torino 2019.
Mandrioli C., Uso ed abuso del concetti di interresse ad agire, “Rivista Trimestrale di Diritto e Procedura Civile” 1956/10.
Ghirga M.F., La meritevolezza della tutela richiesta. Contributo allo studio sull’abuso dell’azione giudiziale, Milano 2004.
Manowska M., Apelacja w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2016.
Maresca M., L'integrazione fra il diritto comunitario e il diritto interno nella disciplina della ripetizione dell'indebito in materia fiscale comunitaria, “Diritto e pratica tributaria” 1984/2.
Marinelli M., La clausola generale dell'art. 100 C.P.C. Origini, metamorfosi e nuovi ruoli, Trento 2005.
Mauro J., A propos des arrêts de la Cour, le droit communautaire et les femmes, “Gazette du Palais” 1986 III Doctronielle.
Meij A.W.H., Rechtstreekse toegang van particulieren tot de EU-rechter, Het recht van de Europese Unie in 50 klassieke arresten, red. Boom Juridische Uitgevers – Den Haag 2010.
Menchini S., I limiti oggettivi del giudicato civile, Milano 1987.
Montero Aroca J., Introducción al Derecho Procesal: Jurisdicción, acción y proceso, Madrid 1976.
Moraes M., Interesse e legitimação para recorrer no processo penal brasileiro, São Paulo 2000.
Morel R., Traité Élémentaire de Procédure Civile (Organisation judiciaire, Compétence, Procédure), Paris 1949.
Morris P.E., Sex Discrimination, Public Order and the European Court, “Public Law” 1987/32.
Motulsky H., Le droit subjectif et l’action en justice, “Archives de la Philosophie de Droit” 1964/IX.
Motulsky H., Principes d’une réalisation méthodique du droit privé (La théorie des éléments générateurs des droits subjectifs), Paryż 1948, przedruk z 2002 r.
Moura Ramos R.M., Tribunal de Primeira Instância (Primeira Secção Alargada), Acórdão de 3 de Maio de 2002, e Tribunal de Justiça, Acórdão de 25 de Julho de 2002. (Locus Standi dos Particulares no Contencioso de Anulação em Direito Comunitário), „Revista de legislação e de jurisprudência” 2006/3935.
Mucha J., Interes publiczny w procesie cywilnym, „Studia Prawa Publicznego” 2013/1.
Müller T., Gesetzliche und prozessuale Parteipflichten, Zürich 2001.
Nasi A., Interesse ad agire, Enc.dir., XXII, Milano 1972.
Neuner R., Privatrecht und Prozeßrecht, Mannheim 1925, przedruk Aalen 1970.
Nihoul P., Individus, entreprises et recours en annulation. Quelques soubresauts, „Journal des tribunaux/droit européen” 2002/92.
Obwexer W., Nichtigkeitsklagen Einzelner gegen Gemeinschaftsakte allgemeiner Geltung, Ecolex 2002.
Passo Cabral A., Pelas asas de Hermes: a intervenção do amicus curiae, um terceiro especial: o amicus e o Vertreter des öffentlichen Interesses, “Revista de Direito Administrativo” 2003/234.
Pedraz Calvo M., La protección jurisdiccional de los derechos fundamentales y el principio de igualdad de trato entre el hombre y la mujer, Noticias CEE 1987/24.
Pohle P., Zur Lehre vom Rechtsschutzbedürfnis [w:] Festschrift für Friedrich Lent zum 75. Geburtstag, Monachium 1957.
Pohle R., Zur Lehre vom Rechtsschutzbedürfnis [w:] Festschrift für Lent, Monachium–Berlin 1957.
Półtorak N., Kto jest związany zasadą efektywnej ochrony prawnej – uwagi na tle orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Unión de Pequeños Agricultores, „Kwartalnik Prawa Publicznego” 2002/3.
Ragolle F., Access to justice for private applicants in the Community legal order: recent (r)evolutions, “European Law Review” 2003/28.
Reich N., Public Interest Litigation Before European Jurisdictions [w:] Public Interest Litigation before European Courts, red. H.-W. Micklitz, N. Reich, t. 2, Baden-Baden 1996.
Ricci E.F., Sull'accertamento della nullita' e della simulazione dei contratti come situazioni preliminari, „Rivista Trimestrale di Diritto e Procedura Civile”1994/48.
Rocco U., Trattato di diritto processuale civile, t. 1, Parte generale, Torino 1996.
Rowiński T., Interes prawny w procesie cywilnym i w postępowaniu nieprocesowym, Warszawa 1971.
Rylski P., Weitz K., Intérêt, interesse ad impugnare, Beschwer, aggrievance [w:] Oblicza Prawa Cywilnego. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Janowi Błeszyńskiemu, red. K. Szczepanowska-Kozłowska, Warszawa 2013.
Sassani B., Note sul concetto di interesse ad agire, Rimini 1983.
Satta S., A proposito dell'accertamento preventivo, “Rivista Trimestrale di Diritto e Procedura Civile” 1960/14.
Satta S., Interesse ad agire e legittimazione ad agire, „Foro it.” 1954/4.
Satta S., Interesse ad agire e legittimazione, “Foro Italiano” 1954/77 (8).
Satta-Punzi S., Diritto Processuale Civile, Padwa 2000.
Sauer W., Grundlagen des Prozessrechts, “Kant-Studien” 1920/1.
Sauer W., Grundlagen des Prozeßrechts, Stuttgart 1929.
Scarpa R., Illegittimità della norma nazionale che osti all'esercizio dei diritti attribuiti dall'ordinamento comunitario, “Giustizia civile” 1984/1.
Schabad M., Rechtsschutzanspruch und Urteil, Inaugural-Dissertation, Zurich 1916.
Schneider H.P., Es gibt noch Richter in Luxemburg – Zum Individualrechtsschutz durch europäische Gerichte, “Neue Juristische Wochenschrift” 2002/40.
Schohe G., Arhold Ch., Betroffen und kein Klagerecht? – Zum Individualrechtsschutz gegen Eingriffsnormen der Europäischen Gemeinschaft, “Europäisches Wirtschafts- und Steuerrecht” 2002/7.
Schohe G., Rechtsschutz des Einzelnen gegenüber abgeleitetem Gemeinschaftsrecht: eine schwarze Serie, „Europäisches Wirtschafts- und Steuerrecht” 2002/9.
Schönke A., Das Rechtsschutzbedürfnis [w:] Studien zu einem zivilprozessualen Grundbegriff, Detmold (Nauck) 1950.
Schönke A., Schröder H., Werner N., Lehrbuch des Zivilprozessrechts, Karlsruhe 1956.
Schönke A., Il bisogno di tutela giuridica – Un concetto giusprocessualistico fondamentale, “Rivista di Diritto Processuale” 1948/1.
Schwarze J., Rechtsschutz Privater gegen Rechtsakte mit Verordnungscharakter gemäß Art. 263 Abs. 4 Var. 3 AEUV [w:] Europäisches Recht zwischen Bewährung und Wandel – Festschrift für Dieter H. Scheuing, red. P.C. Müller-Graff, S. Schmahl, V. Skouris, Baden-Baden 2011.
Shrubsall V., Protective Practices and the Equal Treatment Directive, “The Industrial Law Journal” 1987/16.
Siedlecki W., Podstawy rewizji cywilnej, Warszawa 1959.
Slater D., Contentieux. Arrêt “Jégo-Quéré”, “Revue du droit de l’Union européenne” 2002/2.
Sousse M., Elargissement des conditions d'accès au juge communautaire et réaffirmation du droit à un recours effectif, “Recueil Le Dalloz” 2002/34.
Sprung R., Konkurrenz von Rechtsbehelfen im zivilgerichtlichen Verfahren, Wiedeń–Nowy Jork 1966.
Stein P., Über die Voraussetzungen des Rechtschutzes, insbesondere bei der Verurteilungsklage, Halle 1903.
Stein V., Die Sachentscheidungsvoraussetzung des allgemeinen Rechtsschutzbedürfnis im Verwaltungsprozeß, Berlin 2000.
Brehm W., Rechtsschutzbedürfnis und Feststellungsinteresse [w:] 50 Jahre Bundesgerichtshof. Festgabe aus der Wissenschaft, t. 3, Monachium 2000.
Streinz R., (Keine) Ausweitung der Klagebefugnis von Individuen – EuGH vs. EuG?, „Europäisches Wirtschafts- und Steuerrecht” 2002/10.
Studzińska J., Interwencja uboczna w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2019.
Temple Lang J., Actions for declarations that Community regulations are invalid: the duties of national courts under Article 10 EC, “European Law Review” 2003/28.
Trzaskalik Ch., Die Rechtsschutzzone der Feststellungsklage im Zivil- und Verwaltungsprozeß. Studien zur Fortentwicklung d. Rechtsschutzverständnisses, Berlin 1978.
Leipold D., Internationale Rechtshängigkeit, Streitgegenstand und Rechtsschutzinteresse [w:] Gedächtnisschrift für Arens, Monachium 1993.
Usher J.A., Direct and individual concern – an effective remedy or a conventional solution?, „European Law Review” 2003/28.
Van den Broek N., Long A., Hot Summer for Individual Concern? The European Court's Recent Case Law on Direct Actions by Private Parties and a Plea for a Foreign Affairs Exception, “Legal Issues of Economic Integration” 2003/30.
Van der Wal G., Arrest Jégo-Quéré: een zwaluw die lente maakt?, “Nederlands tijdschrift voor Europees recht” 2002/11–12.
van Wolferen M., The Limits to the CJEU's Interpretation of Locus Standi, a Theoretical Framework, “Journal of Contemporary European Research” 2016/12 (4).
Verde G., Sulla «minima unità strutturale» azionabile nel processo (a proposito di giudicato e di emergenti dottrine), „Rivista Trimestrale di Diritto e Procedura Civile” 1989/2.
Veroone M., La Cour de Luxembourg et le “procès équitable”, “Gazette du Palais” 1984 III Doctronielle.
Wach A., Der Feststellungsanspruch. Ein Beitrag zur Lehre vom Rechtsschutzanspruch. Reimpressione dell'originale, Leipzig 1888
Wach A., Der Rechtsschutzanspruch, „Zeitschrift für deutschen Civilprozeß“ 1904/32.
Wach A., Handbuch des deutschen Civilprozessrechts, Leipzig 1885.
Waelbroeck M., La garantie du respect du droit communautaire par les Etats membres. Les actions au niveau national, “Cahiers de droit européen” 1985/1, vol. 22.
Wahl U., Die verfehlte internationale Zuständigkeit. Forum non conveniens und internationales Rechtsschutzbedürfnis, Berlin 1974.
Walasik M. [w:] System prawa procesowego cywilnego, red. T. Ereciński, t. 5. Postępowanie zabezpieczające, red. A. Jakubecki, M. Walasik, Warszawa 2015.
Wallace R., Remedies for Foul Play, “European Law Review” 1988/13.
Warzocha E., Ustalenie stosunku prawnego lub prawa w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 1982.
Wathelet M., Wildemeersch J., Recours en annulation: une première interprétation restrictive du droit d’action élargi des particuliers?, “Journal des tribunaux: droit européen” 2012/187.
Weitz K., Charakter interesu prawnego jako przesłanki powództwa o ustalenie (art. 189 k.p.c.), „Przegląd Sądowy” 2018/7–8.
Werhanowski W., Znaczenie interesu prawnego w procesie cywilnym, Lwów 1908.
Werkmeister C., Pötters St., Traut J., Regulatory Acts within Article 263(4) TFEU – A dissonant Extension of Locus Standi for Private Applicants, “Cambridge yearbook of European legal studies” 2010–2011/13.
Wieser E., Das Rechtsschutzinteresse des Klägers im Zivilprozeß, Bielefeld 1971.
Wilczyńska A., Interes prawny i jego granice w postępowaniu cywilnym, „Palestra” 2010/9–10.
Wiśniewski T., Apelacja [w:] System prawa procesowego cywilnego, t. 3, cz. 1, Środki zaskarżenia, red. J. Gudowski, Warszawa 2013.
Wiśniewski T., Postępowanie apelacyjne [w:] System prawa handlowego, t. 7, Postępowanie sądowe w sprawach cywilnych z udziałem przedsiębiorców, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2013.
Włodyka S., Interes prawny jako przesłanka dopuszczalności zaskarżenia orzeczeń w procesie cywilnym, „Nowe Prawo” 1963/9.
Wölker U., Rechtsschutz Privater gegenüber dem europäischen Gesetzgeber, “Die öffentliche Verwaltung” 2003/14.
Wurms G., Zollkontingente nach dem EWG-Vertrag, Außenwirtschaftsdienst des Betriebs-Beraters, “Recht der Internationalen Wirtschaft” 1963/3.
Zajkowski J., Wstęp do badań nad pojęciem interesu w prawie i procesie cywilnym, Wilno 1935.
Zarrilli S., La ripetizione dell'indebito nel diritto comunitario, “Diritto comunitario e degli scambi internazionali” 1983/4.
Zedler F., Interes prawny jako podstawa zabezpieczenia roszczeń w postępowaniu cywilnym [w:] Studia z prawa postępowania cywilnego. Księga pamiątkowa ku czci Zbigniewa Resicha, Warszawa 1985.
Zembrzuski T., Dostępność skargi kasacyjnej w procesie cywilnym, Warszawa 2008.
Zeuner A., Überlegungen zum Begriff des Rechtsverhältnisses i.S.von § 256 Z.P.O. [w:] Festschrift für Schumann, Tübingen 2001.
dr Dorota Miler
pracownik naukowy w Katedrze prawa cywilnego, prawa gospodarczego i historii prawa na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Augsburgu (Niemcy)
ORCID: 0000-0002-4634-7208
Czynności prawne mające na celu obejście ustawowego prawa pierwokupu
Powszechnie przyjmuje się, że prawo pierwokupu (art. 596–602 Kodeksu cywilnego) jest szczególnie podatne na udaremnienie i nie zapewnia dostatecznej ochrony uprawnionemu. W dotychczasowej literaturze omawiano możliwość stwierdzenia pozorności (art. 83 § 1 Kodeksu cywilnego) w przypadku zniweczenia prawa pierwokupu. Autor przedstawia alternatywną kwalifikację prawną przez rozważenie przesłanek i sankcji orzeczenia obejścia ustawowego prawa pierwokupu (art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego). Analiza została przeprowadzona w oparciu o stany faktyczne wybranych orzeczeń sądów polskich, w których strony zawarły umowy pożyczki zabezpieczonej hipoteką, a potem umowę przeniesienia własności nieruchomości obciążonej prawem pierwokupu na pożyczkodawcę w celu zwolnienia się przez pożyczkobiorcę z długu zabezpieczonego hipoteką. Autor dochodzi do wniosku, że (1) nie w każdym przypadku zniweczenia ustawowego prawa pierwokupu pozorność jest alternatywą dla orzeczenia obejścia prawa i (2) udowodnienia obejście prawa może być dla uprawnionego z tytułu prawa pierwokupu łatwiejsze do niż udowodnienie pozorności oświadczeń woli stron umowy.
Słowa kluczowe: obejście prawa, czynność prawna mająca na celu obejście ustawy, prawo pierwokupu, pozorność oświadczenia woli, nieważność czynności prawnej
Dr. Dorota Miler
academic and research assistant at the Chair of Civil Law, Business Law and Legal History at the Faculty of Law of the University of Augsburg (Germany)
ORCID: 0000-0002-4634-7208
Legal transactions having the objective of circumventing the statutory pre-emption right
It is widely accepted that the pre-emption right (Articles 596–602 of the Polish Civil Code – PCC) is particularly vulnerable to frustration and does not provide sufficient protection for the person entitled to it. The existing literature discusses the possibility of finding that declarations of intent of parties were made for the sake of appearance (Article 83 § 1 PCC) in case of frustration of the pre-emption right. The author presents an alternative legal qualification by considering the premises and sanctions related to establishing that the statutory pre-emption right had been circumvented (Article 58 § 1 PCC). The analysis is based on the circumstances of selected judgments of Polish courts, in which the parties concluded loan agreements secured by a mortgage, followed by an agreement on the transfer of ownership of the real estate burdened with the pre-emption right to the lender to release the borrower from the debt secured by the mortgage. The author concludes that (1) the statutory pre-emption right is not necessarily frustrated in every case, finding that the declarations of intent of the parties were made for the sake of appearance is an alternative to finding that the law had been circumvented and, (2) it may be easier for the person entitled to the pre-emption right to prove circumvention of the law than to prove that the declarations of intent of the parties were made for the sake of appearance.
Keywords: circumvention of the law, evasion of the law, pre-emption right, declaration of intent made for the sake of appearance, invalidity of a legal transaction
Bibliografia:
Brzozowski A., Kocot, W. J., Skowrońska-Bocian, E., Prawo cywilne. Część ogólna, Warszawa 2015.
Drozd E., Zagadnienie dopuszczalności ochrony uprawnionego z tytułu prawa pierwokupu przy pomocy art. 59 k.c., „Palestra” 1974/5.
Gawlik Z. [w:] Kodeks cywilny. Zobowiązania. Część szczególna, red. A. Kidyba, t. 3, Warszawa 2014.
Górecki J., Prawo pierwokupu. Komentarz do art. 596–602 k.c. i innych przepisów regulujących prawo pierwokupu, Kraków 2002.
Górecki J., Umowne prawo pierwokupu, Zakamycze 2000.
Grykiel J., Lemkowski, M., Czynności prawne. Art. 56–81 KC. Komentarz, Warszawa 2010.
Grzybowski S., System prawa cywilnego. Część ogólna, Ossolineum 1974.
Gutowski M., Radwański Z., Wady oświadczenia woli [w:] System prawa prywatnego, red. Z. Radwański, t. 2, Prawo cywilne – część ogólna, red. Z. Radwański, A. Olejniczak, Warszawa 2019.
Jezioro J. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2017.
Kalinowski, M., Granice legalności unikania opodatkowania w polskim systemie podatkowym, Toruń 2001.
Kubiak-Cyrul A. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Załucki, Warszawa 2019.
Lewaszkiewicz-Petrykowska B. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Pyziak-Szafnicka, P. Księżak, Warszawa 2014.
Miler D., Czynności mające na celu obejście ustawy na tle orzecznictwa sądów polskich, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2019/4.
Mularski K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Gutowski, t. 2, Warszawa 2019.
Mularski K., Olejniczak A., Ochrona uprawnionego z tytułu prawa pierwokupu przed pozornym oświadczeniem woli, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2013/1.
Mularski K., W sprawie charakteru nieważności bezwarunkowej umowy sprzedaży naruszające ustawowe prawo pierwokupu, „Ius Novum” 2013/3.
Mularski K., Zakres autonomii woli w ramach prawa pierwokupu [w:] Współczesne problemy prawa zobowiązań, red. A. Olejniczak, J. Haberko, A. Pyrzyńska, D. Sokołowska, Poznań 2015.
Olejniczak, A., Zamiana [w:] System Prawa Prywatnego, red. Z. Radwański, t. 7, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. J. Rajski, Warszawa 2018.
Olejniczak A., Udaremnienie prawa pierwokupu – uwagi na tle art. 600 § 1 Kodeksu cywilnego [w:] Rozprawy z prawa prywatnego oraz notarialnego. Księga pamiątkowa dedykowana profesorowi Maksymilianowi Pazdanowi, red. A. Dańko-Roesler, A. Oleszko, R. Pastuszko, Warszawa 2014.
Osajda K., Pozorność czynności prawnej a ważność czynności prawnej ukrytej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2012/4.
Pyziak-Szafnicka M., Stosowanie art. 59 KC w razie naruszenia umownego prawa pierwokupu, czyli rzecz o budowaniu pomnika Kodeksu cywilnego [w:] Współczesne problemy prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ku czci profesora Edwarda Gniewka, red. P. Machnikowski, J. Gołaczyński, Warszawa 2010.
Radwański Z., Trzaskowski, R., Treść czynności prawnej [w:] System prawa prywatnego, red. Z. Radwański, t. 2, Prawo cywilne – część ogólna, red. Z. Radwański, A. Olejniczak, Warszawa 2019.
Safjan M., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, t. 2, Warszawa 2018.
Stawecki T., Obejście prawa. Szkic na temat granic prawa i zasad jego wykładni [w:] Nadużycie prawa, red. H. Izdebski, A. Stępkowski, Warszawa 2003.
Tracz G., Zoll F. Przewłaszczenie na zabezpieczenie, Kraków 1996.
Trzaskowski R. [w:] Kodeks Cywilny. Komentarz, red. J. Gudowski, Warszawa 2014.
Vidal J., Essai d'une théorie générale de la fraude en droit français, le principe efraus omnia corrumpite, Toulouse 1957.
Wąsowicz W., Obejście prawa jako przyczyna nieważności czynności prawnych, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1999/1.
Wolter A., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2001.
Wypiórkiewicz A. [w:] Kodeks Cywilny, Komentarz, red. H. Ciepła, t. 1, Warszawa 2005.
Wyżyn-Urbaniak K., Sposoby ochrony uprawnionego z tytułu umownego prawa pierwokupu, „Rejent” 1996/10.
Żuławska C., Trzaskowski R. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część szczegółowa, red. J. Gudowski, t. 4, Warszawa 2017.
dr Karol Szadkowski
adiunkt w Katedrze Prawa Cywilnego, Handlowego i Ubezpieczeniowego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; adwokat
ORCID: 0000-0002-9927-9640
Potrącenie roszczeń o odsetki za opóźnienie
W artkule omówiono problematykę dopuszczalności oraz skutków potrącenia roszczeń o odsetki za opóźnienie. Ze względu na asymetrię przesłanek potrącenia, zagadnienie to rozpatrywane jest osobno dla dwóch przypadków. Po pierwsze, gdy roszczenia o odsetki występują w roli wierzytelności aktywnej. Po drugie, gdy roszczenia te stanowią wierzytelność pasywną. Mając na uwadze wsteczną moc oświadczenia o potrąceniu, kluczowym problemem jest ulokowanie w czasie skutku w postaci wzajemnego umorzenia przeciwstawnych roszczeń. Zaproponowane rozstrzygnięcie tej kwestii jest konsekwencją specyfiki roszczeń o odsetki za opóźnienie, które to powstają z każdym dniem opóźnienia i za każdy dzień stają się osobno wymagalne. W rezultacie w większości przypadków skutek potrącenia będzie następował stopniowo, tj. z każdym kolejnym dniem, w którym roszczenia o odsetki powstawały (gdy były wierzytelnością pasywną) albo stawały się wymagalne (gdy były wierzytelnością aktywną). Poza tym w artykule omówiono problematykę potrącenia roszczeń o odsetki za opóźnienie w kontekście przedawnienia oraz skutków, jakie pociąga za sobą potrącenie roszczenia głównego. Wskazano również na najistotniejsze kwestie związane z odpowiednim stosowaniem do potrącenia przepisów o zaliczeniu zapłaty.
Słowa kluczowe: potrącenie, odsetki za opóźnienie, roszczenie, skutek wsteczny
Dr. Karol Szadkowski
Assistant professor at the Chair of Civil, Commercial and Insurance Law of the Adam Mickiewicz University in Poznań; attorney-at-law
ORCID: 0000-0002-9927-9640
Offsetting claims for default interest
The article discusses the issue of admissibility and the effects of offsetting claims for default interest. This issue is considered separately for two cases because of the asymmetry of the conditions for offset. First, when claims for interest appear as active claims. Second, when these claims are a passive claim. Given the retroactive effect of the declaration of offset, the key problem is the positioning of the effect in the form of the mutual waiver of counter-claims in time. The proposed resolution of this issue is a consequence of the specificity of claims for default interest, which arise with each day of delay and become separately due and payable for each day. As a result, in most cases, the offset will be made gradually, namely with each successive day on which the claims for interest arise (if they were a passive claim) or become due and payable (if they were an active claim). Furthermore, the article discusses the issue of offsetting claims for default interest in the context of limitation and the effects of offsetting the main claim. The most important issues related to the appropriate application of the regulations on crediting payments to offsetting were also indicated.
Keywords: offset, default interest, claim, retroactive effect
Bibliografia:
Berek M., Potrącenie ustawowe w Kodeksie cywilny i Zasadach europejskiego prawa umów, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2010/3.
Borysiak W. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. IIIA, red. K. Osajda, Warszawa 2017.
Janiak A. [w:] Kodeks cywilny, t. II. Komentarz, red. M. Gutowski, Warszawa 2019.
Księżak P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. IIIA, red. K. Osajda, Warszawa 2017.
Kuźmicka-Sulikowska J., Zarachowanie świadczenia dłużnika na rzecz roszczenia przedawnionego na gruncie art. 451 k.c., „Przegląd Sądowy” 2016/6.
Lemkowski M. [w:] Kodeks cywilny, t. II. Komentarz, red. M. Gutowski, Warszawa 2019.
Lemkowski M., Odsetki cywilnoprawne, Warszawa 2007.
Łętowska E., Bezpodstawne wzbogacenie, Warszawa 2000.
Machnikowski P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2017.
Machnikowski P. [w:] System prawa prywatnego. Prawo zobowiązań – część ogólna, t. 5, red. E. Łętowska, Warszawa 2013.
Milewski M., Uwagi o przedawnieniu wierzytelności w kontekście dopuszczalności potrącenia, „Ius Novum” 2010/1.
Popiołek W. [w:] Kodeks cywilny, t. II. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2018.
Pyrzyńska A., Glosa do uchwały SN z dnia 26 stycznia 2005 r., III CZP 42/04, OSP 2006/1, poz. 1.
Pyrzyńska A., Zobowiązania ciągłe jako konstrukcja prawna, Poznań 2017.
Pyziak-Szafnicka M., Potrącenie w prawie cywilnym, Kraków 2002.
Radwański Z., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2004.
Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania – część ogólna, Warszawa 2005.
Ruszkiewicz B. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, Warszawa 2014.
Serda W., Nienależne świadczenie, Warszawa 1998.
Sokołowski K.P., Tajne zarachowanie zapłaty i inne problemy art. 451 § 1 zd. 2 k.c., „Rejent” 2017/8.
Stecki L., Opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych, Poznań 1970.
Stępniak L., Potrącenie w systemie polskiego prawa cywilnego, Ossolineum 1975
Szadkowski K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. II, red. M. Gutowski, Warszawa 2016.
Szadkowski K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. II, red. M. Gutowski, Warszawa 2019.
Szanciło T. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Załucki, Warszawa 2019.
Zagrobelny K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2017.
Zawada K. [w:] Kodeks cywilny, t. II. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2018.
Zoll F. [w:] System prawa prywatnego. Prawo zobowiązań – część ogólna, t. 6, red. A. Olejniczak, Warszawa 2018.
Artur Ozimek
sędzia sądu okręgowego
Sprzeciw prokuratora w przedmiocie wyłączenia jawności – zagadnienia teoretyczne i praktyczne
Ustawa z 10.06.2016 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz ustawy o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta zmieniła zasady dotyczące jawności rozprawy. Wprowadziła między innymi regulację dającą nowe uprawnienia prokuratorowi w postaci sprzeciwu do wyłączenia jawności rozprawy. Oznacza ona, że aktualnie prokurator jest w stanie skutecznie zablokować wyłączenie jawności przez sąd. Może to uczynić poprzez złożenie sprzeciwu bez żadnego uzasadnienia. Artykuł jest próbą analizy sprzeciwu od strony teoretycznej i praktycznej. Skupia się na wyjaśnieniu istoty sprzeciwu prokuratora w nawiązaniu do występujących już w Kodeksie postępowania karnego instytucji sprzeciwu jako środka zaskarżenia oraz oświadczenia woli. Ponadto dokonuje oceny tej instytucji z punktu widzenia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Słowa kluczowe: sprzeciw, sprzeciw prokuratora, jawność rozprawy, wyłączenie jawności, zasada równości broni
Artur Ozimek
Regional Court Judge
Prosecutor’s objection to considering a case behind closed doors – theoretical and practical issues
The Act amending the Criminal Procedures Code, the Act on the Profession of Physician and Dentist and the Act on Patient Rights and the Patient Ombudsman of 10 June 2016 changed the rules on openness of a hearing. It introduced new regulations giving the prosecutor new rights in the form of an objection to the consideration of a case behind closed doors. This means that a prosecutor is currently able to successfully block a court from considering a case behind closed doors. He can do this by submitting an objection without any justification. The article is an attempt to analyse the theoretical and practical sides of the objection. It focuses on the explanation of the essence of the prosecutor’s objection according to the similar institution appearing in the Criminal Procedures Code as a kind of appeal and a declaration of intent. Furthermore, it presents an assessment of this objection from the point of view of the European Convention on Human Rights and The European Court of Human Rights.
Keywords: objection, prosecutor’s objection, openness of a hearing, consideration of a case behind closed doors, equality of arms
Bibliografia:
Światłowski A. [w:] Kodeks postępowania karnego Komentarz, red. J. Skorupka, Warszawa 2015.
Dąbkiewicz K., Kodeks postępowania karnego. Komentarz do zmian 2015, LEX/el. 2015.
Hofmański P. (red.), Kodeks postępowania karnego, t. 2, Komentarz do artykułów 297–467, Warszawa 2007.
Eichstaedt K. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz do zmian 2016, red. D. Świecki, Warszawa 2016.
Świecki D. (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 1, Warszawa 2018.
Świecki D. (red.), Kodeks postępowania karnego, t. 1, Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2019.
Gostyński Z., Obowiązek informowania uczestników postępowania o ich obowiązkach i uprawnieniach jako przejaw zasady uczciwego (rzetelnego) procesu [w:] Zasady procesu karnego wobec wyzwań współczesności księga ku czci profesora Stanisława Waltosia, Warszawa 2000.
Zbigniew Mierzejewski
sędzia Sądu Okręgowego w Łodzi, Katedra Postępowania Karnego i Kryminalistyki, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki
ORCID: 0000-0001-6771-9544
Zasada instancyjności oraz postępowanie odwoławcze we włoskiej procedurze karnej
Zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego (il principio di doppio grado di giurisizione) we włoskim postępowaniu karnym odnoszona jest do dwukrotnego merytorycznego rozpoznania sprawy zarówno przez sąd pierwszej, jak i drugiej instancji. Uznawana jest ona za jedną z głównych zasad postępowania karnego. Wobec braku wyraźnego umocowania konstytucyjnego jest ona wywodzona przez doktrynę włoskiego procesu karnego z innych norm konstytucyjnych.
W artykule przedstawiono argumenty powoływane jako uzasadnienie obwiązywania zasady dwuinstancyjności postępowania we włoskim systemie prawa karnego procesowego, jak również dokonano jej analizy poprzez przedstawienie struktury sądów powszechnych, środków zaskarżenia oraz przebiegu postępowania odwoławczego w aspekcie, w jakim realizuje ono zasadę dwuinstancyjności postępowania.
Artykuł uwzględnia zmiany legislacyjne dotyczące przebiegu postępowania odwoławczego dokonane w latach 2017–2018, a także aktualne orzecznictwo włoskiego Sądu Kasacyjnego.
Słowa kluczowe: zasada dwuinstancyjności postępowania, struktura sądów, postępowanie odwoławcze, apelacja, kasacja
Zbigniew Mierzejewski
judge of the Regional Court in Łódź, Chair of Criminal Proceedings and Forensics, Faculty of Law and Administration, University of Łódź
ORCID: 0000-0001-6771-9544
Principle of instances and appeal proceedings in Italian criminal procedures
The principle of two-instances of court proceedings (il principio di doppio grado di giurisizione) in Italian criminal proceedings applies to the substantive examination of a case by both the court of the first and of the second instance. It is considered one of the main principles of criminal proceedings. In the absence of explicit constitutional authority, it is inferred by the Italian doctrine on criminal proceedings from many other constitutional norms.
The article presents arguments referred to as the justification of the principle of proceedings in two instances in the Italian criminal procedural law system and was analysed by presenting the structure of the ordinary courts, the means of appeal and the course of appeal proceedings to the extent to which it implements the principle of two-instance proceedings.
The article takes into account the legislative changes with regard to the course of the appeal proceedings in 2017–2018, as well as the current case-law of the Italian Court of Cassation.
Keywords: principle of two-instance proceedings, structure of courts, appeal proceedings, appeal, cassation
Bibliografia:
Bolognari M., L’appello Nel Processo Penale Italiano: Tra Riforme E Prassi Giurisprudenziali, “Journal of Penal Law and Criminology”, Istanbul Uniwersity, 2018.
Brusco C., La Corte di cassazione e il sistema delle impugnazioni penali: prospettive di riforma, “Questione Giustizia” 2017/3.
Caligaris A., Le modifiche all’art. 618 cpp: verso un effettivo ed auspicato potenziamento della funzione nomofilattica, “La legislatione penale”, http://www.lalegislazionepenale.eu/wp-content/uploads/2018/07/Caligaris-approfondimenti.pdf, dostęp: 15.02.2020 r.
Canzio G., Relazione sull’amministrazione della giustizia nell’anno 2015, Roma 2016.
Canzio G., Relazione sull’amministrazione della giustizia nell’anno 2016, Roma 2017.
Caprioli F., I nuovi presupposti di ammissibilità dei ricorsi per cassazione, “La legislatione penale”, http://www.lalegislazionepenale.eu/wp-content/uploads/2018/01/Caprioli-inammissibilit%C3%A0-ricorsi-per-cassazione.pdf, dostęp: 15.02.2020 r.
Chinnici D., Verso il „giusto processo” d’appello: se non ora, quando? Dalla irriducibile staticità nello ius positum italiano al dinamismo cognitivo nel „diritto vivente” europeo, “Archivio Penale” 2012.
De Caro A., Doppio grado di giurisdizione ed efficienza del processo penale, “Studium Iuris” 1999.
De Caro A., Riccio G., Marotta S., Principi costituzionali e riforme della procedura penale, Napoli 1991.
Di Chiara G., Tranchina G., Diritto Processuale Penale, Milano 1999.
Ingrao C., Pardo I., La riforma delle impugnazioni penali (L. Orlando), Milano 2017.
Liebman E. T., Il giudizio di appello e la Costituzione, Rivista italiana di diritto e procedura penale, 1980.
Mammone G., Relazione sull’amministrazione della giustizia nell’anno 2017, Roma 2018.
Pojnar P., Prawo sądu odwoławczego do własnych ustaleń faktycznych, a zasada kontroli procesu – rozważania de lege lata i de lege ferenda [w:] Zasady procesu karnego wobec wyzwań współczesności. Księga ku czci Prof. S. Waltosia, red. J. Czapska, A. Gaberle, A. Światłowski, A. Zoll, Warszawa 2000.
Pardo I., Profili critici dell’appello penale, Roma 2015.
Serges G., Il principio del doppio grado di giurisdizione, Milano 1993.
Warchoł M., Włoski proces karny [w:] System prawa karnego procesowego, t. 2, Proces karny rozwiązania modelowe w ujęciu porównawczym, red. P. Hofmański, P. Kruszyński, Warszawa 2014.
dr Tomasz Czech
radca prawny
ORCID: 0000-0002-3284-4182
Zbiorcza hipoteka przymusowa w postępowaniu karnym. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 5.06.2019 r., V CSK 145/18
Ocena glosowanego orzeczenia Sądu Najwyższego jest niejednoznaczna. Należy podzielić stanowisko Sądu Najwyższego co do możliwości interpretowania treści postanowienia prokuratora. Jeżeli w takim postanowieniu wskazano maksymalną sumę potencjalnych należności, które objęto zabezpieczeniem, można to uznać za określenie sumy hipoteki przymusowej. Krytycznie trzeba jednak ocenić pogląd Sądu Najwyższego, w którym dopuszczono ustanowienie zbiorczej hipoteki przymusowej na rzecz Skarbu Państwa w celu zabezpieczenia wierzytelności przysługujących różnym podmiotom. W obecnym stanie prawnym brak jest podstaw do zastosowania takiej konstrukcji prawnej. Pozostaje ona sprzeczna z zasadą akcesoryjności i szczegółowości hipoteki.
Słowa kluczowe: hipoteka przymusowa, zabezpieczenie w postępowaniu karnym, zasada akcesoryjności hipoteki, zasada szczegółowości hipoteki
Dr Tomasz Czech
legal counsel
ORCID: 0000-0002-3284-4182
The collective mortgage in criminal proceedings. Commentary on the judgment of the Supreme Court of 5 June 2019, V CSK 145/18
The assessment of this judgment of the Supreme Court is ambiguous. The position of the Supreme Court should be accepted with regard to the ability to interpret the content of the prosecutor’s decision. If such a decision refers to a maximum amount of potential receivables encompassed by security, this can be considered to be the definition of the amount of the compulsory mortgage. However, the Supreme Court’s view that a collective compulsory mortgage can be established to the favour of the State Treasury to secure receivables of various entities should be criticized. There are no grounds for creating such a legal structure under the current legislation. It is in conflict with the principle of accessoriness and specificity of the mortgage.
Keywords: compulsory mortgage, security in criminal proceedings, principle of accessoriness of a mortgage, principle of specificity of a mortgage
Bibliografia:
Czech T., Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz, Warszawa 2014.
Kostecki S. [w:] Komentarze prawa prywatnego, t. 2, Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Warszawa 2017.
Matczak M., Summa iniuria. O błędzie formalizmu w stosowaniu prawa, Warszawa 2007.
Pisuliński J., Hipoteka kaucyjna Kraków 2002.
Pisuliński J. [w:] System prawa prywatnego, t. 4, Prawo rzeczowe, red. J. Panowicz-Lipska, Warszawa 2012.
Pisuliński J., Zasada szczegółowości i akcesoryjności hipoteki po nowelizacji [w:] Współczesne problemy prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Edwarda Gniewka, red. J. Gołaczyński, P. Machnikowski, Warszawa 2010.
Rudnicki S., Hipoteka jako zabezpieczenie wierzytelności, Warszawa 2008.
Seweryn R., Wybrane zagadnienia dotyczące zabezpieczenia majątkowego, „Monitor Prawniczy” 2013/5.
Swaczyna B. [w:] Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Postępowanie wieczystoksięgowe. Komentarz, red. J. Pisuliński, Warszawa 2014.
Szpunar A., Akcesoryjność hipoteki, „Państwo i Prawo” 1993/8.
Zaradkiewicz K., Nowa regulacja prawa hipotecznego, „Przegląd Prawa Handlowego” 2011/1 (dodatek).
Zduński I., Rogowski B., Rogowska A., Korzystanie przez prokuratora z ksiąg wieczystych – zabezpieczenie majątkowe, „Przegląd Sądowy” 2011/11–12.
