„Inne” naruszenie przepisów postępowania administracyjnego jako podstawa uchylenia decyzji przez sądprof. dr hab. Zbigniew R. Kmiecik
Katedra Postępowania Administracyjnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1066-0075
wkład autorski w publikację – 50%
dr Magdalena Kotulska-Kmiecik
Katedra Zarządzania Jakością i Własnością Intelektualną, Wydział Zarządzania i Modelowania Komputerowego, Politechnika Świętokrzyska w Kielcach, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6615-6778
wkład autorski w publikację – 50%
„Inne” naruszenie przepisów postępowania administracyjnego jako podstawa uchylenia decyzji przez sąd
Oprócz naruszenia prawa stanowiącego podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego decyzja administracyjna może zostać skutecznie zaskarżona do sądu administracyjnego, jeżeli została wydana z innym naruszeniem przepisów postępowania, o ile naruszenie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Jako uzasadnienie skargi na decyzję podnoszone są najczęściej następujące „inne” naruszenia przepisów postępowania: błąd w ustaleniach faktycznych, niezebranie lub nierozpatrzenie całego materiału dowodowego, naruszenie zasady czynnego udziału strony w postępowaniu, naruszenie zasad przekonywania i pogłębiania zaufania uczestników postępowania do władzy publicznej, przewlekłe prowadzenie postępowania, naruszenie zasady dwuinstancyjności, błędna podstawa proceduralna decyzji, a także błędne (niepełne) uzasadnienie decyzji. W artykule autorzy rozważają, czy i kiedy powyższe okoliczności mogą stanowić podstawę uchylenia decyzji przez sąd.
Słowa kluczowe: naruszenie przepisów postępowania, uchylenie decyzji, skarga do sądu administracyjnego, związek przyczynowy
Professor Dr Hab. Zbigniew R. Kmiecik
Administrative Proceedings Department, Faculty of Law and Administration, Maria Curie-Skłodowska University in Lublin, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1066-0075
author’s contribution to the publication – 50%
Dr Magdalena Kotulska-Kmiecik
Quality Control and Intellectual Property Department, Faculty of Management and Computer Modelling, Kielce University of Technology, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6615-6778
author’s contribution to the publication – 50%
‘Other’ breach of the provisions on administrative proceedings as grounds for a court to quash a decision
Other than the breach of the law constituting the basis for reopening administrative proceedings, an administrative decision may be effectively challenged before an administrative court if it was issued with another breach of the provisions on proceedings, if the breach could have a significant impact on the outcome of the case. The following ‘other’ breaches of the provisions on proceedings are most frequently raised as a justification of a claim against a decision: an error in the factual findings, the failure to gather or examine all the evidence, the breach of the principle of a party’s active participation in the proceedings, a breach of the principle of persuading, a breach of the principle of increasing the confidence of the participants of the proceedings in the public authority, excessive lengthiness of the proceedings, a breach of the two-instance principle, an incorrect procedural basis for the decision, as well as the erroneous (incomplete) justification of the decision. In the article, the authors consider whether and when these circumstances can constitute grounds for a court to be able to quash a decision.
Keywords: breach of provisions on proceedings, quashing a decision, claim to an administrative court, causation
Bibliografia / References
Adamiak B., Borkowski J., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2011.
Daniel P., Wilczyński J., Naruszenie zasady czynnego udziału strony w postępowaniu administracyjnym jako przesłanka uchylenia aktu przez sąd administracyjny, „Administracja: Teoria – Dydaktyka – Praktyka” 2014/3.
Dawidowicz W., Ogólne postępowanie administracyjne. Zarys systemu, Warszawa 1962.
Janowicz Z., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 1999.
Jaśkowska M., Związanie decyzji administracyjnej ustawą, Toruń 1998.
Kmiecik Z.R., Dwuinstancyjność ogólnego postępowania administracyjnego w świetle Konstytucji RP i Kodeksu postępowania administracyjnego, „Annales UMCS” 2017/1, sectio G – Ius, vol. 64.
Kmiecik Z.R., Etap wszczęcia postępowania administracyjnego ogólnego [w:] System prawa administracyjnego procesowego, red. G. Łaszczyca, A. Matan, t. 2, Postępowanie administracyjne ogólne, cz. 4, Dynamika postępowania administracyjnego ogólnego, red. C. Martysz, Warszawa 2021.
Kmiecik Z.R., Inicjatywa dowodowa w postępowaniu administracyjnym, „Prokuratura i Prawo” 2008/6.
Kmiecik Z.R., Postępowanie administracyjne, postępowanie egzekucyjne w administracji i postępowanie sądowoadministracyjne, Warszawa 2019.
Kmiecik Z.R., Warunki i zakres prowadzenia postępowania dowodowego przez organ odwoławczy w postępowaniu administracyjnym, „Casus” 2007/46.
Kmiecik Z.R., Zmiana okoliczności faktycznych a istnienie i tożsamość sprawy administracyjnej [w:] Kryzys, stagnacja, renesans? Prawo administracyjne przyszłości. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Jackowi Jagielskiemu, Warszawa 2021.
Knysiak-Molczyk H., Skarga kasacyjna w postępowaniu sądowoadministracyjnym, Warszawa 2009.
Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. M. Wierzbowski, A. Wiktorowska, Warszawa 2011.
Postępowanie sądowoadministracyjne w praktyce, red. S. Babiarz, K. Aromiński, Warszawa 2015.
Sieniuć M., Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu [w:] System prawa administracyjnego procesowego, red. G. Łaszczyca, A. Matan, t. 2, Postępowanie administracyjne ogólne, cz. 2, Zasady ogólne postępowania administracyjnego, red. J.P. Tarno, W. Piątek, Warszawa 2018.
Skóra A., Zasada prawdy materialnej i prawdy formalnej w postępowaniu administracyjnym. Ujęcie dogmatyczne, logiczne i aksjomatyczne [w:] Aksjologia prawa administracyjnego, t. 1, red. J. Zimmermann, Warszawa 2017.
Wróbel A., Jaśkowska M., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2018.
Zieliński A., Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10.02.1981 r., SA 910/80, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 1992/5–6.
Ziółkowska A., Postępowanie międzyinstancyjne w postępowaniu sądowoadministracyjnym, Katowice 2019.
Żukowski Z., Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10.02.1981 r., SA 910/80, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 1993/2.
dr hab. Radosław Krajewski, prof. Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
Instytut Prawa i Ekonomii, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3413-2955
Prawnokarne aspekty praktyk sadomasochistycznych
Prawnokarne oceny praktyk sadomasochistycznych oparte są o kontratyp zgody dysponenta dobrem. Obejmuje on dyspozycyjność co do pozbawienia wolności, uderzania, lekkich uszkodzeń ciała. Nie dotyczy natomiast poważnych uszkodzeń ciała oraz narażenia życia i zdrowia na niebezpieczeństwo, które podlegają kryminalizacji na zasadach ogólnych. W grę wchodzi także odpowiedzialność za inne przestępstwa w związku z zachowaniami sadomasochistycznymi.
Słowa kluczowe: praktyki sadomasochistyczne, uszkodzenie ciała, pozbawienie wolności, przestępstwo
Dr Hab. Radosław Krajewski, professor of the Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz
Institute of Law and Economics, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3413-2955
Criminal law aspects of sadomasochistic practices
Criminal law assessments of sadomasochistic practices are based on the counter-type of the consent of the possessor of the property. It includes availability for the deprival of freedom, hitting and minor bodily injuries. However, it does not apply to grievous bodily harm and a risk of life and health, which are criminalized on general principles. Liability for other crimes related to sadomasochistic behaviour is also at stake.
Keywords: sadomasochistic practices, bodily harm, deprival of freedom, crime
Bibliografia / References
Bafia J., Polskie prawo karne, Warszawa 1989.
Bisiecka A., Czy można wyrazić zgodę na przemoc? Biologiczne i prawne aspekty BDSM [w:] Osoba doświadczająca i stosująca przemoc w środowisku lokalnym, red. A. Pytka, A. Lewicka-Zelent, Lublin 2018.
Bojarski T., Polskie prawo karne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2006.
Daniluk P., Warunki determinujące skuteczność zgody uprawnionego w prawie karnym, „Palestra” 2005/1–2.
Filar M., Przestępstwa seksualne w polskim prawie karnym, Toruń 1985.
Gałązka M., Zgoda dysponenta dobra prawnego (zgoda pokrzywdzonego) [w:] Prawo karne, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2017.
Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2015.
Godlewski J., Sadomasochizm [w:] Medyczny słownik encyklopedyczny, red. M. Barczyński, J. Bogusz, Kraków 1993.
Grudecki M., Zgoda dzierżyciela dobra na nietypowe zachowania seksualne, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2019/3.
Gubiński A., Zgoda pokrzywdzonego, „Państwo i Prawo” 1960/7.
Lew-Starowicz Z., Seks nietypowy, Łódź 2003.
Lew-Starowicz Z., Seksuologia sądowa, Warszawa 2000.
Młynarczyk-Puławska A., Analiza porównawcza zgody wyłączającej odpowiedzialność karną w prawie europejskim, „Studia Europejskie” 2017/3.
Mozgawa M., Zgoda pokrzywdzonego [w:] Prawo karne materialne. Część ogólna, red. M. Mozgawa, Warszawa 2020.
Warylewski J., Karalność praktyk sadomasochistycznych a prawo do prywatności, „Gdańskie Studia Prawnicze” 1999, t. 4.
Warylewski J., Prawo karne. Część ogólna, Warszawa 2020.
Warylewski J., Przestępstwa seksualne, Gdańsk 2001.
Ziemski M., Praktyki BDSM a odpowiedzialność prawnokarna, „In Gremio” 2019/4.
dr Adrian Zbiciak
asystent, Katedra Postępowania Karnego, Instytut Nauk Prawnych, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II; sędzia Sądu Rejonowego w Chełmie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9501-8611
Orzekanie na rozprawie głównej pod nieobecność obwinionego w postępowaniu w sprawach o wykroczenia
Najistotniejszą odmiennością procedury wykroczeniowej względem karnej w zakresie prowadzenia rozprawy pod nieobecność obwinionego jest instytucja rozprawy zaocznej skutkująca wydaniem wyroku zaocznego. De lege lata ma to miejsce w sytuacji, gdy obwiniony został prawidłowo wezwany na rozprawę albo gdy prawidłowo zawiadomiony o jej terminie (bez obowiązku stawiennictwa) nadesłał wyjaśnienia na piśmie oraz nie stawił się na rozprawę (na choćby jeden jej termin) bez usprawiedliwienia. Wydany na takiej rozprawie wyrok zaoczny podlega doręczeniu obwinionemu z urzędu. Tak szeroko zakreślone przypadki konieczności prowadzenia rozprawy zaocznej niewątpliwie są dla obwinionego gwarancyjne, nie mają jednak uzasadnienia, jeśli porównać standard obowiązujący w sprawach o przestępstwa, gdzie wyrok wydany na rozprawie pod nieobecność oskarżonego z jednym, szczegółowym wyjątkiem (art. 422 § 2a Kodeksu postępowania karnego) nie podlega doręczeniu z urzędu, zaś instytucja rozprawy zaocznej w ogóle nie została przez ustawodawcę przewidziana. Uwzględniając jednak specyfikę postępowania w sprawach o wykroczenia, gdzie do rozpoznania sprawy przez sąd wyjątkowo może dojść bez uprzedniego przesłuchania obwinionego w postępowaniu wyjaśniającym, do takiego właśnie przypadku należałoby ograniczyć konieczność wydawania wyroku zaocznego – jest to jednak postulat de lege ferenda.
Słowa kluczowe: postępowanie w sprawach o wykroczenia; nieobecność obwinionego; wyrok zaoczny; rozprawa zaoczna
Dr Adrian Zbiciak
assistant, Criminal Proceedings Department, Institute of Legal Studies, Faculty of Law, Cannon Law and Administration, the John Paul II Catholic University of Lublin; judge of the District Court in Chełm, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9501-8611
Adjudicating at the main hearing in the absence of the accused in petty crime cases
The most important difference between the petty crime procedure and the criminal procedure in conducting a hearing in the accused’s absence is the institution of a hearing in absentia resulting in the issuance of an in absentia judgment. De lege lata this takes place when the accused has been properly summoned to the hearing or when, having been properly notified of its date (without the obligation to appear), sent written explanations and did not appear at the hearing (for at least one date) without an excuse. An in absentia judgment issued at such a hearing is served on the accused ex officio. Such broadly defined cases of the need to hold a hearing in absentia are undoubtedly a guarantee for the accused, but they are not justified if compared to the standard that applies in criminal cases, where the judgment issued at the hearing in the absence of the accused, with one specific exception (Article 422 § 2a of the Criminal Procedures Code), is not served ex officio, and the legislator has not provided for a hearing in absentia at all. However, taking into account the specificity of the proceedings in cases of petty crimes, where the case may be examined by a court, exceptionally, without prior questioning of the accused in the explanatory proceedings (pre-trial proceedings), the need to issue an in absentia judgment should be limited to such a case – however, this is purely a de lege ferenda postulate.
Keywords: petty crime procedure; absence of the accused; in absentia judgment; hearing in absentia
Bibliografia / References
Dąbkiewicz K., Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, Warszawa 2017.
Grzegorczyk T., Orzekanie zaoczne w nowym postępowaniu w sprawach o wykroczenia, „Prokuratura i Prawo” 2002/4.
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, Warszawa 2012.
Kodeks postępowania karnego. Komentarz do wybranych przepisów, red. S. Steinborn, LEX 2016.
Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, red. A. Sakowicz, Warszawa 2020.
Skwarczyński H., Rozprawa pod nieobecność obwinionego w sprawach o wykroczenia, „Monitor Prawniczy” 2002/24.
Stachurski D., Sens i nonsens odmiennych regulacji zawartych w procedurach: karnej i wykroczeniowej, „Monitor Prawniczy” 2017/5.
Świecki D., Metodyka pracy sędziego w sprawach o wykroczenia, Warszawa 2012.
Wysocki D., Przewlekłość procesu karnego, Kraków 2001.
dr Magdalena Skibińska
adiunkt, Katedra Prawa Cywilnego, Postępowania Cywilnego oraz Komparatystyki Prawa Prywatnego, Instytut Nauk Prawnych, Uniwersytet Zielonogórski, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1676-1157
wkład autorski w publikację – 50%
dr Sebastian Kowalski
adiunkt, Katedra Prawa Karnego i Postępowania Karnego, Instytut Nauk Prawnych, Uniwersytet Zielonogórski, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1993-1211
wkład autorski w publikację – 50%
Kwestia związania sądu cywilnego prawomocnym wyrokiem sądu karnego skazującym za przestępstwo skarbowe
Celem artykułu jest jednoznaczne udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy sąd w postępowaniu cywilnym jest związany prawomocnym wyrokiem sądu karnego skazującym za przestępstwo skarbowe, a to z uwagi na rozbieżności w doktrynie dotyczące tej kwestii oraz rosnące praktyczne znaczenie przepisów polskiego Kodeksu karnego skarbowego. Autorzy stawiają tezę, że pojęcie „przestępstwo” użyte w art. 11 Kodeksu postępowania cywilnego de lege lata nie obejmuje przestępstw skarbowych. Tezę tę opierają z jednej strony na uprzedniej analizie treści wskazanego przepisu z której wynika, że związanie sądu cywilnego skazującym wyrokiem sądu karnego stanowi ograniczenie w postępowaniu cywilnym zasad: swobodnej oceny dowodów, bezpośredniości i niezawisłości sędziowskiej. Z drugiej zaś – na analizie przepisów szeroko rozumianych prawa karnego i postępowania karnego, zauważając, że na gruncie tychże przestępstwo i przestępstwo skarbowe tradycyjnie traktuje się jako zgoła różne typy czynów zabronionych, nie pozostające ze sobą w relacji: nadrzędny – podrzędny.
Słowa kluczowe: związanie sądu cywilnego, przestępstwo, przestępstwo skarbowe, wyrok skazujący
Dr Magdalena Skibińska
Assistant Professor, Department of Civil Law, Civil Proceedings and Comparative Private Law, Institute of Legal Studies, University of Zielona Góra, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1676-1157
author’s contribution to the publication – 50%
Dr Sebastian Kowalski
Assistant Professor, Department of Criminal Law and Criminal Proceedings, Institute of Legal Studies, University of Zielona Góra, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1993-1211
author’s contribution to the publication – 50%
The issue of whether a civil court is bound by a final criminal conviction for a tax crime
The objective of this article is to unequivocally answer the question of whether a court is bound in civil proceedings by a final judgment of a criminal court sentencing for a tax crime, because of the differences in the legal doctrine on this matter, as well as the growing practical significance of the provisions of the Polish Fiscal Crime Code. The authors state that the term ‘crime’ used in the Article 11 of the Polish Civil Procedures Code de lege lata does not include tax crimes. On the one hand, this thesis is based on a prior analysis of that article from which it transpires that binding a civil court with a criminal conviction limits the principles of free evaluation of evidence, directness and judicial independence in civil proceedings. On the other, it is based on the analysis of the broadly understood provisions of the criminal law and criminal proceedings on the basis of which a crime and a tax crime are traditionally treated as separate types of prohibited acts that are not related to each other as being superior – inferior.
Keywords: binding a civil court, crime, tax crime, conviction
Bibliografia / References
Arczyński P., Moc wiążąca wyroku karnego w postępowaniu cywilnym – artykuł 11 kodeksu postępowania cywilnego w świetle orzecznictwa i poglądów doktryny, „Humanistyczne Zeszyty Naukowe – Prawa Człowieka” 2017/20.
Baniak S., Prawo karne skarbowe, Kraków 2001.
Błaszczak Ł., O tzw. ograniczonej samodzielności jurysdykcyjnej sądu cywilnego w procesie cywilnym [w:] Ewolucja polskiego postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych. Materiały konferencyjne Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Postępowania Cywilnego, Szczecin–Niechorze, 28–30 września 2007 r., red. H. Dolecki, K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2009.
Bogdan G., Relacja pojęć przestępstwa i przestępstwa skarbowego w polskim prawie karnym, „Przegląd Sądowy” 1997/5.
Chwalibogowski K., Ustalenia faktyczne w procesie karnym i cywilnym i ich wzajemna moc wiążąca, „Nowe Prawo” 1965/9.
Dąbrowski M., Zasada podległości sędziów Konstytucji oraz ustawom a procesowe instytucje związania sądu cywilnego orzeczeniami innych sądów [w:] Państwo demokratyczne, prawne i socjalne. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Zbigniewowi Antoniemu Maciągowi. Tom 1, Studia konstytucyjne, red. M. Grzybowski, P. Tuleja, Kraków 2014.
Gabriel-Węglowski M., Kwalifikacja prawna czynu zabronionego wystawienia nierzetelnej faktury VAT, LEX 2014.
Gajda-Roszczynialska K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 1, Komentarz. Art. 1–729, red. A. Góra-Błaszczykowska, Warszawa 2016.
Gostyński Z., W prawie karnym skarbowym bez zmian, „Przegląd Sądowy” 1996/10.
Gromska-Szuster I. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, Artykuły 1–366, wyd. II, red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, Warszawa 2013.
Hartman L., System prawa karnego skarbowego materjalnego i formalnego, Lwów 1930.
Jędrzejewski Z., Wpływ wyroku karnego na ustalenie bezprawności w procedurze cywilnej a zasada jedności porządku prawnego (jednolitego ujęcia bezprawności) [w:] Problemy prawa polskiego i obcego w ujęciu historycznym, praktycznym i teoretycznym, cz. 2, red. B.T. Bieńkowska, D. Szafrański, Warszawa 2009.
Jodłowski J. [w:] J. Jodłowski, W. Siedlecki, Postępowanie cywilne. Część ogólna, Warszawa 1958.
Kłak C.P., Postępowanie nakazowe w sprawach karnych skarbowych. Cześć 2 – Przebieg postępowania i skutki skazania wyrokiem nakazowym, „Palestra” 2008/9–10.
Kłak C.P., Wpływ prawomocnego wyroku skazującego na postępowanie cywilne, „Ius et Administration” 2004/2.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, Art. 1–47716, red. M. Manowska, Warszawa 2021.
Kodeks postępowania cywilnego, t. 1A, Komentarz. Art. 1–42412, red. A. Góra-Błaszczykowska, Warszawa 2020.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–50539, t. 1, red. T. Szanciło, Warszawa 2019.
Kodeks postępowania cywilnego, t. 1, Komentarz. Art. 1–205, red. A. Marciniak, Warszawa 2019.
Kodeks postępowania cywilnego, t. 1, Komentarz do art. 1–729, red. A. Jakubecki, Warszawa 2017.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 3, Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 6, Międzynarodowe postępowanie cywilne. Sąd polubowny (arbitrażowy), red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Kodeks postępowania cywilnego, t. 1, Komentarz. Art. 1–366, red. A. Marciniak, K. Piasecki, Warszawa 2014.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, red. Z. Resich, W. Siedlecki, Warszawa 1969.
Konarska-Wrzosek V. [w:] V. Konarska-Wrzosek, J. Skorupka, T. Oczkowski, Prawo i postępowanie karne skarbowe, Warszawa 2010.
Koper R., Granice mocy wiążącej wyroków karnych w postępowaniu cywilnym, „Studia Prawnicze” 2016/1.
Kowalski S., Skibińska M., Pojęcie przestępstwa w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego, „Studia Prawnicze” 2021/1.
Litauer J.J., O mocy dowodowej wyroku karnego (z prac przygotowawczych do projektu polskiego postępowania cywilnego), „Palestra” 1926/6.
Marszałkowska-Krześ E., Mazur-Bądel M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Legalis 2020.
Mazur-Bądel M. [w:] Meritum. Postępowanie cywilne, t. 1, Postępowanie rozpoznawcze i zabezpieczające, red. E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2021.
Kodeks postępowania cywilnego. Tom IV. Komentarz. Art. 730–10951, red. A. Marciniak, Warszawa 2019.
Mogilnicki A., Dwutorowość represji karnej przy przestępstwach zwykłych i skarbowych, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1937/3.
Nowicki M., Wpływ ustaleń wydanych w postępowaniu karnym na postępowanie cywilne oraz zakres związania sądu [w:] Tendencje prawa materialnego i procesowego cywilnego, red. E. Marszałkowska-Krześ, Wrocław 2017.
Ostrowski L., O kwestiach prejudycjalnych w procesie cywilnym (problematyka związana z art. 177 k.p.c.), „Palestra” 1965/11.
Piasecki K., Niektóre aspekty uzasadnienia wpływu postępowania i wyroku karnego na postępowanie cywilne [w:] Księga pamiątkowa ku czci Kamila Stefki, Warszawa–Wrocław 1967.
Pietrzkowski H., Metodyka pracy sędziego w sprawach cywilnych, Warszawa 2021.
Prusak F., Nowe podwyższenie granic kar majątkowych oraz progów rozgraniczających przestępstwa i wykroczenia skarbowego, „Przegląd Sądowy” 1996/10.
Raglewski J., Relacja pojęć „przestępstwo” – „przestępstwo skarbowe” oraz „wykroczenie” – „wykroczenie skarbowe” w polskim systemie prawa karnego materialnego, „Prokuratura i Prawo” 1998/5.
Rodziewicz J., Prejudycjalność w postępowaniu cywilnym, Gdańsk 2000.
Siedlecki W., Stosunek postępowania karnego do postępowania cywilnego w świetle przepisów nowego Kodeksu postępowania cywilnego, „Palestra” 1966/9.
Siwik Z., Główne kierunki zmian dokonanych w Kodeksie karnym skarbowym z 1999 roku. Ogólna charakterystyka [w:] Kodeks karny skarbowy po dziesięciu latach obowiązywania. Ocena i perspektywy zmian. Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowo – szkoleniowej zorganizowanej przez Katedrę Kryminologii i Prawa Karnego Gospodarczego Uniwersytetu Wrocławskiego, red. Z. Siwik, Wrocław 2010.
Siwik Z., Systematyczny komentarz do ustawy karnej skarbowej. Część ogólna, Wrocław 1993.
Stefański R.A., Przegląd uchwał Izby Karnej oraz Izby Wojskowej Sądu Najwyższego w zakresie prawa karnego materialnego za 2013 r., „Ius Novum” 2014/1.
Wilk L., Zagrodnik J., Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2018.
Wilk L., W sprawie autonomii materialnego prawa karnego skarbowego, „Państwo i Prawo” 2009/8.
Wiśniewski A., Zagadnienie odrębności prawa karnego skarbowego, Szczecin 2012.
Włodkowski O., Reguła wyłączności polskiego ustawodawstwa karnego skarbowego w zakresie typizacji czynu zabronionego jako „przestępstwa skarbowego” lub „wykroczenia skarbowego”, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2013/2.
Kodeks postępowania cywilnego. Tom II. Komentarz do art. 730–1217, red. A. Jakubecki, Warszawa 2017.
Zieliński A., Flaga-Gieruszyńska K., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2017.
Michalska-Warias A., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 4.04.2005 r., I KZP 7/05, „Prokuratura i Prawo” 2007/7–8.
Potulski J., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 4.04.2005 r., I KZP 7/05, „Gdańskie Studia Prawnicze. Przegląd Orzecznictwa” 2006/1.
Michalska-Warias A., Glosa do uchwały SN z 4.04.2005 r., I KZP 7/05, „Prokuratura i Prawo” 2007/7–8.
Potulski J., Glosa do uchwały SN z 4.04.2005 r., I KZP 7/05, „Gdańskie Studia Prawnicze. Przegląd Orzecznictwa” 2006/1.
dr Patryk Kowalski
adiunkt, Katedra Prawa Finansowego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3027-2683
Funkcje zdań odrębnych od wyroków sądów administracyjnych w sprawach podatkowych
Celem artykułu jest analiza problematyki funkcji, jakie pełnią zdania odrębne składane od wyroków polskich sądów administracyjnych. Pierwsza część opracowania obejmuje przegląd polskiej i zagranicznej literatury prawniczej omawiającej zdania odrębne. Rozważania autora koncentrują się na wybranych fragmentach tych prac dotyczących funkcji, jakie pełni tytułowa instytucja. Druga część pracy to charakterystyka najważniejszych funkcji zdań odrębnych składanych od wyroków sądów administracyjnych w sprawach podatkowych w Polsce. Analiza tych zagadnień pozwoliła autorowi na wyszczególnienie pięciu typów funkcji: procesowej, judykacyjnej, naukowo-badawczej, prawotwórczej oraz gwarancyjnej.
Słowa kluczowe: zdania odrębne, sądy administracyjne, sprawy podatkowe, opinie odrębne, votum separatum
Dr. Patryk Kowalski
Assistant Professor, Department of Financial Law, Faculty of Law and Administration, University of Łódź, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3027-2683
Functions of tasks that are separate from the judgments of administrative courts in tax cases
The objective of the article is to analyse the issues of functions of dissenting opinions regarding judgments of Polish administrative courts. The first part of the article contains a review of Polish and foreign legal literature discussing dissenting opinions. The author’s considerations focus on selected parts of this work regarding the functions that this institution performs. The second part describes the most important functions of dissenting opinions regarding judgments of administrative courts in tax cases in Poland. The analysis of these issues enabled the author to identify five types of functions: procedural, judicative, research, law-making and guarantee.
Keywords: dissenting positions, administrative courts, tax cases, dissenting opinions, votum separatum
Bibliografia / References
Adler J., Dissent in Courts of Last Resort: Tragic Choices?, “Oxford Journal of Legal Studies” 2000/20.
Bartoszewski J., Zdanie odrębne w procesie karnym, Warszawa 1973.
Bielska-Brodziak A., Tobor Z., Zdania odrębne w orzecznictwie podatkowym, „Przegląd Podatkowy” 2013/9.
Blackstone B., Collins P., Strategy and the Decision to Dissent on the U.S. Courts of Appeals, “Justice System Journal” 2014/35.
Bladowski B., Metodyka pracy sędziego w sprawach cywilnych, Warszawa 1993.
Bojańczyk A., Zdania odrębne w postępowaniu karnym, „Forum Prawnicze” 2012/6.
Brennan W. J., In defense of dissent, „Hastings Law Journal” 1986/37.
Bricker B., Breaking the Principle of Secrecy: An Examination of Judicial Dissent in the European Constitutional Courts, „Law & Policy” 2017/39.
Drachal J., Stankiewicz R., Wiktorowska A. [w:] Prawo w postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, red. R. Hauser, M. Wierzbowski, Legalis 2021.
Garlicki L., Zdania odrębne w Europejskim Trybunale Praw Człowieka [w:] Amicus Hominis Et Defensor Iustitiae. Przyjaciel człowieka i obrońca sprawiedliwości. Księga Jubileuszowa w 70. rocznicę urodzin Sędziego Ferdynanda Rymarza, red. D. Dudek, M. Gapski, W. Łączkowski, Lublin 2010.
Ginsburg R. B., The Role of Dissenting Opinions, „Minnesota Law Review” 2010/428.
Grochowski M., Uzasadnienie zdania odrębnego [w:] Uzasadnienia decyzji stosowania prawa, red. I. Rzucidło-Grochowska, M. Grochowski, Warszawa 2015.
Gujda J., Zdanie odrębne jako forma „krytyki” wyroku sądowego w procesie karnym, „ISUTITIA – Kwartalnik Stowarzyszenia Sędziów Polskich” 2015/3.
Hussain I., Dissenting and Separate Opinions at the World Court, Dordrecht 1984.
Kelemen K., Dissenting Opinions in Constitutional Courts, „German Law Journal” 2013/14.
Konstytucja RP, t. 2, Komentarz do art. 87–243, red. M. Safjan, L. Bosek, Legalis 2018.
Kowalski P., Polish Administrative Court’s Dissenting Opinions in Excise Duty Cases, „Kyiv-Mohyla Law and Politics Journal” 2020/6.
Kowalski P., Zdania odrębne od wyroków wojewódzkich sądów administracyjnych w sprawach podatku od towarów i usług (2004–2018). Analiza ilościowa i jakościowa [w:] Regulacje prawa finansów publicznych i prawa podatkowego. Podsumowanie stanu obecnego i dynamika zmian. Księga jubileuszowa dedykowana profesor Wiesławie Miemiec, red. P. Borszowski, K. Kopyściańska, M. Kopyściański, W. Srokosz, P. Zawadzka, Warszawa 2020.
Kruk E., Zdanie odrębne sędziego w polskim procesie karnym. Zagadnienia wybrane [w:] W kręgu teorii i praktyki prawa karnego. Księga poświęcona pamięci Profesora Andrzeja Wąska, red. L. Leszczyński, E. Skrętowicz, Z. Hołda, Lublin 2005.
Laffranque J., Dissenting Opinion and Judicial Independence, „Juridica International” 2003/8.
Lipczyńska M., Votum separatum we współczesnym polskim ustawodawstwie karnoprocesowym oraz w praktyce [w:] Księga pamiątkowa ku czci prof. dra Witolda Świdy, red. J. Fiema, W. Gutekunst, S. Hubert, Warszawa 1969.
Mastor W., Les opinions séparées des juges constitutionnels, „Presse Universitaire d'Aix-Marseille” 2005.
Mazur P., Ujawnienie zdania odrębnego z perspektywy filozoficznoprawnej, „Acta Universitstis Lodziensis. Folia Iuridica” 2017/79.
Murzynowski A., Istota i zasady procesu karnego, Warszawa 1994.
Pankiewicz R., Votum separatum w prawie kanonicznym i prawie polskim, „Kościół i Prawo” 2016/2.
Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, red. B. Dauter, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, LEX 2021.
Prusak F., Dopuszczalność ujawnienia zdania odrębnego, „Nowe Prawo” 1964/1.
Raffaelli R., Dissenting opinions in the Supreme Courts of the Member States, https://www.europarl.europa.eu/document/activities/cont/201304/20130423ATT64963/20201304ATT64963EN.pdf (dostęp: 16.05.2022).
Rosengarten F., Zdanie odrębne w procesie karnym, „Nowe Prawo” 1984/1.
Rymarz F., Zdanie odrębne w przepisach i praktyce orzeczniczej Trybunału Konstytucyjnego, „Przegląd Sądowy” 1996/11–12.
Szerer M., Funkcja zdania odrębnego, „Państwo i Prawo” 1968/2.
Szerer M., Votum separatum, „Nowe Prawo” 1956/7–8.
Kempisty H., Votum separatum, „Państwo i Prawo” 1963/2.
Tobor Z., Spór o zdania odrębne [w:] Wielowymiarowość prawa, red. J. Czapska, M. Dudek, M. Stępień, Toruń 2014.
Wedel-Domaradzka A., Opinie odrębne i ich znaczenie dla praktyki orzeczniczej ETPC – uwagi na tle doświadczeń w sprawach dotyczących początku życia ludzkiego, „Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego” 2017/8.
Wojciechowski M., Epistemologia sporu w kontekście instytucji sędziowskiego zdania odrębnego, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 2015/3662.
Wojciechowski M., Spory sędziowskie. Zdania odrębne w polskich sądach, Gdańsk 2019.
Wojciechowski M., Uzasadnienie zdania odrębnego jako wypowiedź dialogiczna na przykładzie wybranych orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej” 2018/1.
Wróblewski J., Votum separatum w teorii i ideologii sądowego stosowania prawa, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 1975/15.
Zdziennicki B., Zdanie odrębne w orzecznictwie polskiego Trybunału Konstytucyjnego [w:] Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, red. M. Zubik, Warszawa 2006.
Marcin Burdzik
lekarz, prawnik, doktorant w Szkole Doktorskiej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach; członek Zespołu Prawa Karnego Procesowego w Instytucie Nauk Prawnych Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6607-6663
Warunkowe umorzenie postępowania karnego wobec sprawcy z zaburzeniami osobowości
Zaburzenia osobowości mogą być przyczyną postaw i zachowań patologicznych, które w istotny sposób odbiegają od wzorców uznanych w społeczeństwie za typowe. Wystąpienie tego rodzaju zaburzeń u sprawcy czynu zabronionego wymaga ich każdorazowego uwzględnienia w ramach tzw. prognozy kryminologicznej, która poprzedza decyzję zastosowaniu środków probacyjnych. Osobowość sprawcy jest jednym z elementów definiujących jego właściwości osobiste. Ewentualne zaburzenia w tym zakresie mają więc relewantne znaczenie w kontekście predykcji przyszłych zachowań sprawcy. Celem artykułu jest ocena wpływu poszczególnych, specyficznych zaburzeń osobowości na możliwość zastosowania wobec sprawcy warunkowego umorzenia postępowania karnego (art. 66 § 1 Kodeksu karnego). W artykule dokonano również oceny adekwatności obecnych rozwiązań prawnych, odnoszących się do środków reakcji prawnokarnej, które posiadają komponent terapeutyczny i mogą być wykorzystane w procesie resocjalizacji sprawców z zaburzeniami osobowości.
Słowa kluczowe: zaburzenia osobowości, warunkowe umorzenie postępowania karnego, niepsychotyczne zaburzenia psychiczne, środki probacyjne, proces karny
Marcin Burdzik
a physician, lawyer, doctoral student at the Doctoral School at the University of Silesia in Katowice; member of the Criminal Procedural Law Team at the Institute of Legal Studies of the Faculty of Law and Administration at the University of Silesia in Katowice, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6607-6663
Conditional discontinuation of criminal proceedings with respect to a perpetrator with personality disorders
Personality disorders can cause pathological attitudes and behaviours that significantly differ from patterns considered typical in society. Such disorders in the perpetrator of a prohibited act should be taken into account each time during the criminological prognosis, which precedes the decision to conditionally discontinue criminal proceedings. The perpetrator’s personality is one of the elements defining his personal properties. Therefore, any disorders that appear in this area are relevant in predicting the perpetrator’s future behaviour. The objective of the article is to assess the impact of individual, specific personality disorders on the possibility of conditionally discontinuing criminal proceedings with respect to the perpetrator. The article also assesses the adequacy of the current legal solutions related to measures of criminal law response, which have a therapeutic component and can be used in the process of rehabilitation of perpetrators with personality disorders.
Keywords: personality disorders, conditional discontinuance of criminal proceedings, non-psychotic mental disorders, probationary measures, criminal trial
Bibliografia / References
Bach B., Somma A., Keeley J.W., Editorial: Entering the Brave New World of ICD-11 Personality Disorder Diagnosis, “Frontiers in Psychiatry” 2021/12, s. 2 i n.; DOI: 10.3389/fpsyt.2021.793133.
Bafia J., Warunkowe umorzenie postępowania karnego według projektów k.k. i k.p.k., „Palestra” 1968/12.
Banasik M., Gierowski J.K., Nowakowski K., Agresywność a nasilenie cech psychopatycznych z perspektywy różnic międzypłciowych, „Psychiatria Polska” 2017/51 (4).
Bielska T., Wybrane cechy osobowości sprawców zabójstw i innych przestępstw. Materiały dydaktyczne, Szczytno 2003.
Blüml V., Doering S, ICD-11 Personality Disorders: A Psychodynamic Perspective on Personality Functioning, “Frontiers in Psychiatry” 2021/12, DOI: 10.3389/fpsyt.2021.654026.
Brożek E., Z problematyki badania osobowości sprawcy w kodyfikacji karnej z 1969, „Palestra” 1970/5
Burdzik M., Lekarz w procesie karnym jako gwarant tajemnicy lekarskiej, Warszawa 2021.
Burdzik M., Prawa osób z zaburzeniami psychicznymi w polskim procesie karnym w świetle standardów prawa międzynarodowego, [w:] Wyzwania dla polskiego systemu ochrony praw człowieka u progu trzeciej dekady XXI wieku, red. J. Jaskiernia, K. Spryszak, Toruń 2021.
Gałecki P., Szulc A., Psychiatria, Wrocław 2018.
Gawda B., Cechy zaburzeń osobowości a kontrola emocji negatywnych i regulacja nastroju, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – Paedagogia-Psychologia” 2018/3, t. 31.
Gawda B., Czubak K., Style przywiązania a cechy zaburzeń osobowości, „Studia Psychologica” 2012/2 (12).
Golonka A., Zaburzenia osobowości i ich wpływ na ocenę poczytalności sprawcy przestępstwa, „Zeszyty Prawnicze” 2013/3 t. 13/13.3.
Goniewicz G., Pozytywna prognoza kryminologiczna jako przesłanka stosowania środków probacyjnych, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2017/4.
Grabski B., Gierowski J.K., Zaburzenia osobowości – różne spojrzenia i próby ich integracji, „Psychiatria Polska” 2012/5, t. 46.
Jakubik A., Diagnostyka osobowości dyssocjalnej, „Studia Psychologica” 2006/6
Kalisz T., Warunkowe zwolnienie z reszty kary pozbawienia wolności z perspektywy problemów z ustaleniem treści i kierunku prognozy kryminologicznej, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2013, t. 30.
Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne, red. S. Pużyński, J. Wciórka, Warszawa 2000.
Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz do artykułów 1–116, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2021.
Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2021.
Kodeks karny. Komentarz, red. R. Stefański, Warszawa 2021.
Kraiński W., Osobowość dyssocjalną jako przyczyna psychiczna nieważności małżeństwa, „Ius Matrimoniale” 2010/15 (21).
Krakowiak D., Psychopatia, socjopatia i charakteropatia a odpowiedzialność karna, „Prokuratura i Prawo” 2019/3.
Kubala W., Z rozważań nad pojęciem „właściwości i warunków osobistych” w ujęciu Kodeksu karnego z 1969 r., „Palestra” 1977/10.
Millon T., Davis R. i in., Zaburzenia osobowości we współczesnym świecie, Warszawa 2005.
Psychiatria kliniczna, red. S. Siadorowicz, Wrocław 1998.
Psychiatria, red. M. Jarema, Warszawa 2016.
Soroko E., Wybra.ne sposoby analizy autonarracji w diagnozie klinicznej na przykładzie paranoicznego zaburzenia osobowości, „Roczniki Psychologiczne” 2013/1, t. 16.
Strus W., Niedojrzałość emocjonalna i moralna a zaburzenia osobowości, „Studia Psychologica” 2004/5.
Szczepaniec M., Zasada indywidualizacji kary na gruncie Kodeksu karnego z 1997 r., „Zeszyty Prawnicze” 2012/12.
Szwed M., Przymusowe umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym w świetle współczesnych standardów ochrony praw człowieka, Warszawa 2020.
Wciórka J., Psychopatologia: objawy i zespoły zaburzeń psychicznych [w:] Psychiatria, t. 1, red. A. Bilikiewicz, J. Rybakowski, S. Pużyński, J. Wciórka, Wrocław 2002.
Witkowska-Rozpara K., Pozytywna prognoza kryminologiczna jako materialna przesłanka warunkująca zastosowanie warunkowego zawieszenia wykonania kary. Uwagi na tle pojęcia „prognoza” oraz orzecznictwa sądów polskich, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2019, t. 53.
Zaburzenia osobowości. Problemy diagnozy klinicznej, red. L. Cierpiałkowska, E. Soroko, Poznań 2017.
Żerdziński M., Natręctwa, Poznań 2018.
dr Łukasz Węgrzynowski
radca prawny w Warszawie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7567-3758
Wierzycielska kara umowna
Kara umowna jest konstrukcją prawną, która cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem praktyki kontraktowej. Umożliwia proste i skuteczne zabezpieczenie interesów stron umowy, zaś elastyczna konstrukcja daje szansę na optymalne dostosowanie do potrzeb występujących w konkretnej relacji kontraktowej. Jednym z problemów pojawiających się w ramach dyskusji o granicy kary umownej jest dopuszczalność jej zastrzeżenia na wypadek naruszenia obowiązku przez wierzyciela. Pojawia się pytanie, czy taka konstrukcja mieści się w ramach art. 483–484 Kodeksu cywilnego oraz czy jest wówczas dopuszczalne miarkowanie wierzycielskiej kary umownej.
Słowa kluczowe: kara umowna, miarkowanie kary umownej, wierzyciel, obowiązki wierzyciela, swoboda umów, szkoda, odszkodowanie
Dr Łukasz Węgrzynowski
legal counsel in Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7567-3758
Creditor’s contractual penalty
A contractual penalty is a legal construct that has experienced a great deal of interest in contractual practice. It enables the simple and effective protection of the interests of the contracting parties, while its flexible structure gives the opportunity to optimally adapt to the needs of the specific contractual relationship. One of the problems that arise in the discussion on the limit of the contractual penalty is the admissibility of its reservation in the event of a breach of an obligation by the creditor. A question arises as to whether such a construct falls within the scope of Articles 483–484 of the Civil Code and whether it is then permissible to reduce the creditor’s contractual penalty.
Keywords: contractual penalty, reduction of the contractual penalty, creditor, creditor’s obligations, contractual freedom, damage, compensation
Bibliografia / References
Gawrysiak M., Wina jako przesłanka zwłoki wierzyciela, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1979/1.
Jastrzębski J., Nietypowe kary umowne – swoboda sankcji kontraktowych i ochrona dłużnika, „Przegląd Prawa Handlowego” 2014/6.
Klein A., Skutki prawne braku współdziałania wierzyciela z dłużnikiem [w:] Prace prawnicze, red. J. Frąckowiak, E. Gniewek, A. Śmieja, Wrocław 1990.
Stecki L., Opóźnienie wierzyciela w przyjęciu przedmiotu świadczenia [w:] Studia z prawa cywilnego. Księga Pamiątkowa dla uczczenia 50-lecia pracy naukowej prof. dr hab. Adama Szpunara, red. A. Rembieliński, Warszawa–Łódź 1983.
Zagrobelny K., O wierzycielskiej karze umownej [w:] IUS est ars boni et aequi. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Józefowi Frąckowiakowi, red. A. Dańko-Roesler, M. Leśniak, M. Skory, B. Sołtys, Wrocław 2018.
dr hab. Joanna Bodio, profesor Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Katedra Postępowania Cywilnego i Międzynarodowego Prawa Handlowego, Instytut Nauk Prawnych, Wydział Prawa i Administracji, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0428-7267
Korelacja zdolności sądowej i procesowej. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 14.03.2019 r., II PZ 3/19
Sąd Najwyższy stwierdził explicite, że korelacja zdolności sądowej i procesowej polega na uznaniu, iż każda osoba prawna oraz każda jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 64 § 11 Kodeksu postępowania cywilnego, która ma zdolność sądową, posiada jednocześnie zdolność procesową. Należy podkreślić, że stanowisko Sądu Najwyższego odnieść można tylko do podmiotów niebędących osobami fizycznymi.
Przyczyn powiązania zdolności procesowej ze zdolnością sądową podmiotów niebędących osobami fizycznymi należy upatrywać w uwarunkowaniach historycznych. Mimo iż w Kodeksie postępowania cywilnego z 1930 r. uregulowano jedynie kwestię zdolności procesowej, to uznawano, że zdolność ta obejmuje dwa elementy, tj. zdolność występowania w charakterze strony (zdolność sądowa) oraz zdolność do podejmowania czynności procesowych.
De lege lata te same podmioty, które posiadają zdolność sądową, mają również zdolność procesową. Korelacja zdolności sądowej i procesowej, o której mowa w glosowanym orzeczeniu, obejmuje wszystkie podmioty niebędące osobami fizycznymi posiadające zdolność sądową. Zdolność procesowa osób prawnych i jednostek organizacyjnych wyposażonych w zdolność prawną jest więc atrybutem ich zdolności sądowej lub inaczej mówiąc – przesłanką zdolności procesowej tych podmiotów jest ich zdolność sądowa. Konsekwencją tej zależności jest uznanie, że wskazane podmioty posiadają zdolność procesową w takim samym zakresie i czasie, w jakim mają zdolność sądową. Zawsze jest to pełna zdolność procesowa.
Słowa kluczowe: zdolność sądowa, zdolność procesowa, korelacja zdolności sądowej i zdolności procesowej, postępowanie cywilne, kodeks postępowania cywilnego
Dr Hab. Joanna Bodio, professor of the Maria Curie‑Skłodowska University in Lublin
Department of Civil Proceedings and International Commercial Law, Institute of Legal Studies, Faculty of Law and Administration, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0428-7267
Correlation between judicial capacity and capacity to sue or be sued. Commentary on the decision of the Supreme Court of 14 March 2019, II PZ 3/19
The Supreme Court has explicitly stated that the correlation of judicial capacity and the capacity to sue or be sued involves the recognition that every legal person and every organizational unit referred to in Article 64 § 11 of the Civil Procedures Code, which has judicial capacity, also has the capacity to sue or be sued. It should be emphasized that the position of the Supreme Court can only be applied to entities that are not natural persons.
The reasons for linking the capacity to sue or be sued with the judicial capacity of entities that are not natural persons should be sought in the historical conditions. Although the Civil Procedures Code of 1930 only regulated the issue of the capacity to sue or be sued, it was acknowledged that this capacity had two elements, i.e., the capacity to be a party (judicial capacity) and the capacity to take procedural steps.
De lege lata, the same entities that have judicial capacity also have the capacity to sue or be sued. The correlation of judicial capacity and the capacity to sue or be sued referred to in the judgment in question encompasses all entities that are not natural persons with judicial capacity. The capacity of legal persons and organizational units with legal capacity to sue or be sued is therefore an attribute of their judicial capacity or, in other words, the premise of the capacity to sue or be sued of these entities is their judicial capacity. The consequence of this dependence is the acknowledgement that these entities have the capacity to sue or be sued to the same extent and for the same time in which they have judicial capacity. It is always full procedural capacity.
Keywords: judicial capacity, capacity to sue or be sued, correlation between judicial capacity and the capacity to sue or be sued, civil proceedings, Civil Procedures Code
Bibliografia / References
Allerhand M., Kodeks handlowy. Komentarz, Warszawa 1999.
Allerhand M., Kodeks postępowania cywilnego, Lwów 1932.
Błaszczak Ł., Podmiotowość procesowa jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi oraz innych struktur organizacyjnych z perspektywy art. 64 k.p.c., „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo” 2008/304.
Bodio J., Zdolność prawna a zdolność sądowa – wybrane zagadnienia materialnoprawne i procesowe [w:] Profesor Aleksander Wolter w 105. rocznicę urodzin, red. M. Grochowski, Lublin 2011.
Bodio J., Zdolność sądowa a zdolność procesowa w postępowaniu cywilnym [w:] Prawo wobec wyzwań współczesności, red. P. Ruczkowski, Kielce 2011.
Broniewicz W., Brak zdolności procesowej i jego skutki w procesie cywilnym, „Nowe Prawo” 1967/7–8.
Broniewicz W., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 1999.
Broniewicz W., Zdolność sądowa w postępowaniu cywilnym, „Nowe Prawo” 1966/5.
Doliwa A., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2004.
Dziurda M., Szczególna zdolność sądowa organów państwowych oraz państwowych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, „Polski Proces Cywilny” 2010/1.
Dziurda M., Szczególna zdolność sądowa, Warszawa 2019.
Dziurda M., Zdolność sądowa i jej znaczenie [w:] Podmioty w postępowaniu cywilnym, red. K. Markiewicz, A. Torbus, Warszawa 2018.
Feliga P. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–50539. Tom I, red. T. Szanciło, Legalis 2019.
Flejszar R. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 1A, Komentarz. Art. 1–42412, red. A. Góra-Błaszczykowska, Legalis 2020.
Gniewek E., Utrata zdolności sądowej przez osobę prawną w trakcie procesu, „Rejent” 1998/5.
Grzegorczyk P. [w:] Kodeks postepowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, LEX 2016.
Harla A., Zdolność sądowa w świetle obowiązujących przepisów prawnych, „Studia Prawnicze” 1985/3–4.
Jagieła J., Brak zdolności sądowej i procesowej – jako podstawy wznowienia postępowania cywilnego, „Przegląd Sądowy” 2002/2.
Jakubecki A., Zdolność procesowa w Kodeksie postępowania cywilnego (de lege lata i de lege ferenda) – wybrane zagadnienia [w:] Podmioty w postępowaniu cywilnym, red. K. Markiewicz, A. Torbus, Warszawa 2018.
Jakubecki A., Zdolność sądowa według Kodeksu postępowania cywilnego i przepisów odrębnych (de lege lata i de lege ferenda) [w:] Postępowanie rozpoznawcze w przyszłym Kodeksie postępowania cywilnego. Materiały Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr i Zakładów Postępowania Cywilnego w Katowicach-Kocierzu (26–29 września 2013 r.), red. K. Markiewicz, A. Torbus, Warszawa 2014.
Jędrzejewska M., Problemy wynikające z regulacji zdolności sądowej w kodeksie postępowania cywilnego, „Przegląd Sądowy” 1993/10.
Jędrzejewska M., Weitz K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze, t. 1, red. T. Ereciński, Warszawa 2009.
Jodłowski J. [w:] J. Jodłowski, Z. Resich, J. Lapierre, T. Misiuk-Jodłowska, K. Weitz, Postępowanie cywilne, Warszawa 2009.
Kaczmarek P., Wokół rozumienia zdolności sądowej w procedurze cywilnej, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2003/2545, „Przegląd Prawa Administracji”, t. 58.
Kaczmarek P., Z rozważań nad istotą sporu o rozumienie znaczenia zdolności sądowej w nauce prawa procesowego cywilnego, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2004/2664, „Przegląd Prawa i Administracji”, t. 63.
Kaczmarek P., Zdolność sądowa a zdolność prawna: analiza zagadnienia [w:] Kompetencja ze stanowiska teorii i filozofii prawa, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2004/2627.
Kaczmarek P., Zdolność sądowa jako problem teorii prawa, Kraków 2006.
Misiurek G. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, Artykuły 1–366, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021.
Nawojska-Fahrenholz A., Reprezentacja podmiotów niebędących osobami fizycznymi w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2020.
Obrębski R., Zarys istoty zdolności procesowej w postępowaniu cywilnym, „Polski Proces Cywilny” 2017/1.
Obrębski R., Zarys istoty zdolności sądowej w postępowaniu cywilnym, „Polski Proces Cywilny” 2016/1.
Pietrzkowski H., Zdolność sądowa według kodeksu postępowania cywilnego i przepisów szczególnych [w:] Aurea praxis, aurea teoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, red. J. Gudowski, K. Weitz, Warszawa 2011.
Polska Procedura Cywilna. Projekty referentów z uzasadnieniem, Kraków 1921.
Radwański Z., Podmioty prawa cywilnego w świetle zmian kodeksu cywilnego przeprowadzonych ustawą z 14 lutego 2003 r., „Przegląd Sądowy” 2003/7–8.
Rawczyński P., Zdolność procesowa w sądowym postępowaniu rozpoznawczym w sprawach cywilnych, LEX 2018.
Rudkowska-Ząbczyk E. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska-Krześ, Legalis 2021.
Sawczuk M., Zdolność procesowa w postępowaniu cywilnym, Warszawa 1963.
Sawczuk M., Zdolność procesowa w projekcie k.p.c., „Nowe Prawo” 1962/2,
Sawczuk M., Zdolność sądowa według Kodeksu postępowania cywilnego (ze szczególnym uwzględnieniem zdolności sądowej organizacji, o których mowa w art. 64 § 2 k.p.c.), „Nowe Prawo” 1969/11–12.
Siedlecki W. [w:] Postępowanie cywilne, część ogólna, red. J. Jodłowski, W. Siedlecki, Warszawa 1958.
Siedlecki W., Świeboda., Postępowanie cywilne. Zarys wykładu, Warszawa 2004.
Sychowicz M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do art. 1–366, t. 1, red. K. Piasecki, Warszawa 2010.
Sychowicz M., Marciniak A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 1, Komentarz. Art. 1–205, red. A. Marciniak, Warszawa 2019.
Telenga P. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 1, Komentarz do art. 1–729, red. A. Jakubecki, Warszawa 2017.
Waligórski M., Polskie prawo procesowe cywilne. Funkcja i struktura procesu, Warszawa 1947.
Waśkowski E., Podręcznik procesu cywilnego, Wilno 1932.
Weitz K. [w:] J. Jodłowski, Z. Resich, J. Lapierre, T. Misiuk-Jodłowska, K. Weitz, Postępowanie cywilne, Warszawa 2009.
Włodyka S., Zdolność sądowa i procesowa w nowym ustawodawstwie cywilnym, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 1966/5.
Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne, Warszawa 1996.
Zieliński A., Postępowanie cywilne. Kompendium, Warszawa 1996.
