Skala produkcji prawa w Polsce
Przyjrzyjmy się bliżej ilościowemu czynnikowi wywołującemu inflację prawa. Liczba 133 420 nowych aktów prawnych opublikowanych w 2024 r. (143 155 w 2023 r. – spadek aż o 9735 aktów rok do roku) mieści w sobie dokumenty pochodzące z wydawanych obecnie 64 dzienników urzędowych. Są wśród nich Dziennik Ustaw czy Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej zawierające najważniejsze akty prawne, 16 dzienników wojewódzkich, a także 44 dzienniki urzędowe ministerstw i urzędów centralnych. A są to tylko obecnie wydawane dzienniki. Wszystkich, w tym dawno już niewydawanych, ale zawierających obowiązujące akty, jest kilkaset. Z satysfakcją jednak odnotowuję, że zmiana rządu w 2023 r. nie przełożyła się na wzrost liczby wydawanych obecnie dzienników ministerstw i urzędów centralnych.
Duża i zmienna ilość publikatorów urzędowych nie sprzyja przejrzystości prawa i sprawia, że próba opisania wszystkich rodzajów aktów pochodzących ze wszystkich dzienników urzędowych nie może zakończyć się powodzeniem.
Na potrzeby tej analizy skupię się więc na aktach publikowanych w 2024 r. w Dzienniku Ustaw – ustawach i rozporządzeniach, czyli aktach mających największe znaczenie dla obrotu prawnego w Polsce.
W 2024 r. opublikowano w Dzienniku Ustaw 1984 aktów prawnych (w 2023 – 2824). Oznacza to istotne zmniejszenie, po raz pierwszy od wielu lat, podaży najważniejszych dla systemu prawnego aktów prawnych aż o 840 pozycji. Opublikowano 476 ustaw i 1424 rozporządzenia wykonawcze. W 2023 r. były to 542 ustawy i 2179 rozporządzeń. Różnica w ilości opublikowanych aktów prawnych w Dzienniku Ustaw wynika więc nie z mniejszej liczby ustaw, lecz przede wszystkim ze znacznego ograniczenia ilości wydawanych rozporządzeń.
Częstotliwość zmian w prawie
Spośród 23 493 aktów, które zostały zmienione w 2024 r. (w 2023 – 32 017), 890 to ustawy i rozporządzenia (w 2023 – 1241). Wszystkich obowiązujących ustaw jest 1706, a rozporządzeń 87913. Z podanych liczb wynika, że w 2024 r. przynajmniej raz zmienionych zostało 9,37 proc. ustaw i rozporządzeń (w 2023 – 11,92 proc.).
W 2024 r. akty opublikowane w Dzienniku Ustaw zmieniono 1298 razy, w tym 683 razy ustawy i 606 razy rozporządzenia (w 2023 r. – ustawy zmieniono 1132, a rozporządzenia 867 razy). Każda zmiana aktu prawnego generuje wersję treści na dzień wejścia w życie. Im więcej wersji czasowych danego aktu prawnego – tym większa niepewność, jakie brzmienie aktu właściwe jest do oceny konkretnego stanu faktycznego.
Gdy nowych wersji czasowych pojawia się wiele w krótkim czasie, konsumenci prawa muszą poświęcić więcej czasu na zapoznawanie się z kolejnymi zmianami. W 2024 r. powstało 1375 nowych wersji czasowych aktów prawnych opublikowanych w Dzienniku Ustaw, w tym 734 dla ustaw i 632 dla rozporządzeń. W 2023 r. było 2298 nowych wersji, w tym 1351 dla ustaw i 932 dla rozporządzeń.
Wieloletni trend zwiększania liczby aktów zmieniających i generowanych w związku z tym nowych wersji czasowych aktów został w 2024 r. nagle zatrzymany. 1375 nowych wersji czasowych to o prawie 300 mniej niż w 2020 r., gdy było ich „tylko” 1766. Rekord padł w 2019 r. – powstały aż 2303 wersje czasowe aktów opublikowanych w Dzienniku Ustaw.
