Właściwe i zgodne z przepisami ustalenie tożsamości pacjenta jeszcze przed udzieleniem mu danego świadczenia medycznego, to jeden z kluczowych obowiązków leżących po stronie placówki medycznej i jej personelu. Ustalenie tożsamości danej osoby i jej uprawnień do świadczeń medycznych jest też wymagane w związku z realizacją żądania wynikającego z art. 15-22 RODO.
Ewentualna pomyłka w ustaleniu tożsamości pacjenta może się bowiem wiązać z poważnymi konsekwencjami dla podmiotu leczniczego z narażeniem zdrowia lub życia świadczeniobiorcy na czele. Wiąże się to również z ryzykiem finansowym (np. gdy ze świadczenia skorzysta osoba nieuprawniona) czy też prawnym (np. gdy dokumentację medyczną/wiadomość dotyczącą stanu zdrowia pacjenta uzyska osoba nieuprawniona).
Kilkuletnia praktyka związana ze stosowaniem rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27.04.2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (weszło w życie w 2018 r.), pozwoliło podmiotom leczniczym wypracować dobre praktyki związane z ochroną danych osobowych pacjentów oraz wyjaśnić niektóre wątpliwości dotyczące postępowania w sytuacjach "niestandardowych" podczas kontaktu z pacjentem, oraz osobami z nim związanymi (jego przedstawicielami, najbliższymi czy osobami upoważnionymi przez pacjenta). W każdym jednak z tych przypadków konieczna jest weryfikacja przez personel medyczny, z kim rozmawiamy i czy rzeczywiście danej osobie przysługują określone prawa. Tutaj również udało się wypracować pewne standardy postępowania dla placówek medycznych, które w skrócie przybliżymy.
Weryfikacja tożsamości pacjenta na podstawie dokumentu tożsamości i innych dokumentów
Ustalenie, czy osoba, której ma zostać udzielone świadczenie medyczne czy też której mamy przekazać dane informacje jest właściwym pacjentem (lub osobą upoważnioną), wymaga weryfikacji jej tożsamości. Większych wątpliwości w tym zakresie nie będzie budziło okazanie przez daną osobę dowodu osobistego. Nie wszyscy jednak taki dokument posiadają (np. cudzoziemcy) i wówczas z pomocą tu przychodzi art. 50 ust. 2 pkt 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowych ze środków publicznych. Wskazuje on, że świadczeniobiorca może potwierdzić swoją tożsamość przez okazanie (oprócz wspomnianego już dowodu osobistego), paszportu, prawa jazdy, legitymacji szkolnej albo przy użyciu dokumentu mObywatel. W efekcie poza dowodem osobistym możliwe jest potwierdzenie tożsamości przy użyciu także innych dokumentów.
Przedstawiciel pacjenta, opiekun, osoba upoważniona przez pacjenta – jak to zweryfikować?
Problem pojawia się jednak, gdy dana osoba musi poświadczyć fakt bycia np. rodzicem czy przysposabiającym. Mając na uwadze podstawowe prawa pacjenta, placówka musi upewnić się, że osoba przedstawiająca się jako opiekun pacjenta rzeczywiście nią jest. Dotychczasowa praktyka podsuwa tutaj dwa rozwiązania do wyboru:
- weryfikacja tożsamości takiej osoby, a następnie złożenie przez nią pisemnego oświadczenia, w którym oświadcza, iż jest uprawniona do reprezentacji pacjenta.
- okazanie dokumentu potwierdzającego fakt pozostawania z pacjentem w stosunku pokrewieństwa/przysposobienia, jak chociażby wyrok przysposabiający/akt urodzenia dziecka.
Okazanie dokumentu poświadczającego tożsamość pacjenta, ale nie jego utrwalenie
Obojętnie, który z dokumentów, o których wspominaliśmy wyżej, zostanie przedstawiony do wglądu podmiotowi leczniczemu celem weryfikacji tożsamości pacjenta (lub jego opiekuna), trzeba pamiętać o jednej zasadzie: placówka ma prawo żądać, aby dokument ten został okazany, ale absolutnie nie może zostać utrwalony. Zrobienie ksera lub skanu i usprawiedliwienie się, że podjęto takie działania, aby chcąc uchronić przed ewentualnymi roszczeniami, absolutnie nie będzie uzasadniało podjętego działania. Dopuszczalne jest jednak utrwalenie cechy dokumentu, na bazie którego ustaliliśmy tożsamość danego pacjenta, jego opiekuna prawnego czy upoważnionej przez niego osoby. Przykładem będzie tu chociażby zapisanie numeru oraz serii tego dokumentu.
Jak ustalić tożsamość pacjenta, gdy konsultacja odbywa się zdalnie?
Problem ustalenia tożsamości pacjenta oraz innych osób w ramach tzw. teleporad (udzielanych m.in. w formie telefonicznej, wideorozmowy, a w uzasadnionych przypadkach także drogą mailową) wybrzmiał szczególnie mocno w czasie pandemii. To właśnie wówczas wydane zostało rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego teleporady w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. W tym przypadku (przed teleporadą) lekarz czy pielęgniarka POZ również musi właściwie potwierdzić tożsamość pacjenta. Może to zrobić na podstawie danych z dokumentacji medycznej (czy deklaracji wyboru), jeśli pacjent już w przeszłości korzystał z usług placówki, możemy go poprosić o podstawowe informacje, które będziemy w stanie zweryfikować na bazie posiadanej dokumentacji (np. numer PESEL). W przypadku wideoporady możemy również poprosić o okazanie dokumentu tożsamości albo weryfikację przy wykorzystaniu elektronicznego konta pacjenta.
Norbert Bonin
Product manager LEX Ochrona Zdrowia oraz LEX Medica
