Zijn dieren nog wel rechtsobjecten?

Het antropocentrisme voorbij 

Deze privaatrechtelijke innovatie sluit aan bij, en wordt soms zelfs beschouwd als een gevolg van, de steeds sterker wordende publiekrechtelijke bescherming van dieren. Hierbij wordt niet langer uitgegaan van een antropocentrische (‘op de mens gerichte’) legitimatie van de dierenwelzijnswet, maar worden de dieren zelf als begunstigden van juridische plichten beschouwd. Gerelateerd hieraan is de opwaardering van dierenbescherming door een grondwettelijke vermelding van dieren toe te voegen (artikel 7bis GW). Deze trend vindt niet enkel plaats op nationaal niveau, maar ook op het niveau van de EU: sinds 2009 worden dieren hier namelijk erkend als ‘voelende wezens’ met wiens belangen lidstaten ten volste rekening moeten houden (art. 13 VWEU). Er is dus sprake van een zekere ‘de-objectificatie’ van dieren in het recht. 

Een beginsel van dierwaardigheid

Maar hoe moeten we deze ontwikkelingen duiden? Betekent dit dat dieren nu rechtssubjecten zijn? In deze bijdrage analyseer ik de veranderende status van dieren en beargumenteer ik dat, in plaats van dieren als volledig rechtssubject te erkennen, een consistente en coherente benadering van dieren in het recht kan worden bereikt via de erkenning van een beginsel van dierwaardigheid. Volgens deze visie zijn dieren subjecten van die ‘eenvoudige rechten’ die via wetgeving aan hen worden toegekend. Eerder dan het recht op leven, of recht op vrijheid, staat het idee centraal dat dieren een waardig leven moeten kunnen leiden en zich moeten kunnen ontplooien als het individu dat ze zijn. 

Dieren kunnen niet langer als louter rechtsobjecten worden geclassificeerd. Het beginsel van dierwaardigheid kan een belangrijke rol spelen in de transitie naar een minder antropocentrisch recht, door de juridische relaties tussen mens en dier op een zodanige manier te hervormen dat respect voor dieren als intrinsiek waardevolle wezens doorheen het hele rechtssysteem gewaarborgd wordt.