Beëindiging van contracten: oud versus nieuw verbintenissenrecht

Impact nieuw verbintenissenrecht op de gronden van beëindiging van een contract

Op 1 januari 2023 treedt het nieuwe verbintenissenrecht in werking (Boek 5 Verbintenissen nieuw burgerlijk wetboek).

Dit nieuwe verbintenissenrecht zal ook een impact hebben op gronden van beëindiging van een contract of verbintenis. In dat kader wordt in de bijdrage van Thijs Tanghe stilgestaan bij belangrijke nieuwigheden inzake de nietigverklaring, het verval, de ontbinding wegens wanprestatie, de beëindiging wegens gewijzigde omstandigheden (overmacht en imprevisie), de opzegging en de ontbindende voorwaarde. Die nieuwigheden worden afgezet tegen de oude regels.

Nieuwigheden

In het nieuwe verbintenissenrecht springen o.m. volgende zaken in het oog:

• een buitengerechtelijke nietigverklaring op schriftelijke kennisgeving
• gewijzigde verjaringsregels voor de nietigheidssanctie
• geen nietigverklaring bij kennelijke ongeschiktheid van de nietigheidssanctie
• het verval als grond van beëindiging van een verbintenis maar niet van het contract
• een wettelijke grondslag voor de buitengerechtelijke ontbinding en de onwerkzaamheid ervan
• een wettelijke grondslag voor de gedeeltelijke ontbinding
• de ontbinding in geval van anticipatory breach (het recht van de schuldeiser om onder bepaalde voorwaarden het contract te (laten) ontbinden bij een voortijdige niet-nakoming van zijn schuldenaar)
• de invoering van de imprevisieleer, met een rechterlijke wijzigings- en beëindigingsbevoegdheid
• de onwerkzaamheid van een onregelmatige of abusieve opzegging van een contract van bepaalde duur
• de afschaffing van de terugwerkende kracht van de ontbindende voorwaarde
• …

Inhoudstafel bijdrage

Afdeling 1. Inleiding

1. Vooraf: nieuw BW en het aankomende nieuwe verbintenissenrecht
2. Opzet en overzicht van deze bijdrage
3. Restitutie na de beëindiging van contractuele verbintenissen

Afdeling 2. Nietigverklaring 

1.  Buitengerechtelijke nietigverklaring via kennisgeving?
2.  Verjaring van de rechtsvordering tot nietigverklaring
3.  Flexibilisering van de nietigheidssanctie 
4.  Weigering van restitutie na nietigverklaring

Afdeling 3. Verval ("caducité")

1. Verval wegens het verdwijnen van het voorwerp
2. Impact van het verval van een verbintenis op de overeenkomst?

Afdeling 4. Ontbinding wegens wanprestatie 

1. Buitengerechtelijke ontbinding
2. Rechterlijke controle 'a posteriori' en onwerkzaamheid van een buitengerechtelijke ontbinding
3. Gedeeltelijke ontbinding van een overeenkomst
4. Ontbinding bij een anticipatory breach? 

Afdeling 5. Beëindiging ingevolge gewijzigde omstandigheden: overmacht en imprevisie

1. Beëindiging wegens overmacht
2. Beëindiging wegens imprevisie

Afdeling 6. Opzegging 

1. Eenzijdige opzegbaarheid van overeenkomsten van onbepaalde duur
2. Onwerkzaamheid van de onregelmatige of abusieve opzegging en tussenkomst van de kortgedingrechter

Afdeling 7. Ontbindende voorwaarde 

1. Stilzwijgende ontbindende voorwaarde 
2. Terugwerkende kracht?