De veranderende rol van de advocaat: wat heeft een advocaat nodig om waarde te blijven toevoegen?

Tijdens het webinar ‘Disruptie in de juridische sector’ bleek dat bedrijfsjuridische afdelingen andere eisen zijn gaan stellen aan het werk van een advocaat, waardoor advocaten gedwongen worden om anders te gaan werken. Wat is er voor advocaten nodig om te gaan veranderen, welke skills worden belangrijk voor een advocaat en hoe kunnen studenten beter worden voorbereid op de arbeidsmarkt? Ivar Timmer, Senior-onderzoeker lectoraat Legal Management aan de Hogeschool van Amsterdam en panellid tijdens het webinar, gaf in een interview met ons antwoord op deze vragen.
 

De veranderende juridische sector
Bedrijfsjuridische afdelingen veranderen. Volgens Ivar moeten ze wel: “Bedrijfsjuridische afdelingen krijgen steeds meer taken en zoeken naar manieren om efficiënter te werken. Als zij sneller gaan werken, dan is het pure winst. Bij advocatenkantoren ligt dit anders: de urgentie om te veranderen is er nu nog niet.” Volgens Wendela is het besef dat veranderingen nodig zijn wel doorgedrongen binnen haar kantoor, Dentons Amsterdam: “Maar het besef op zich is niet voldoende om te gaan veranderen.” Saskia merkt dat de maatregelen vanwege COVID-19 ervoor zorgen dat advocatenkantoren veranderingen sneller doorvoeren: “Wat ik van deze situatie meeneem is het inzicht dat anders gaan werken wel degelijk op korte termijn mogelijk is.”

De advocatuur is een kennisintensieve beroepspraktijk met een lange traditie. Dat is volgens Ivar een van de redenen waarom anders gaan werken lastig is: “Je wilt een verandering doorvoeren in de beroepscultuur en dat is niet makkelijk. Ik denk dat de veranderingen daarom afgedwongen gaan worden door bedrijfsjuridische afdelingen. Een goed voorbeeld hiervan is de mogelijkheid om met eDiscovery software documenten te doorzoeken. Uit onderzoek blijkt dat de combinatie mens en machine beter en sneller resultaat oplevert dan handmatig werk, daarnaast is het goedkoper. Bedrijfsjuridische afdelingen gaan het gebruik van deze software op den duur als voorwaarde stellen aan de dienstverlening van advocatenkantoren.”
 

De toenemende waarde van de superspecialist
Wendela ziet dat de meerwaarde van superspecialisten steeds groter wordt, juist vanwege de mogelijkheden van legal tech: “Tegelijkertijd zorgt legal tech ervoor dat een deel van de opleiding van de startende advocaat wegvalt: due diligence vormde een belangrijk onderdeel van de opleiding. Wij zijn daarom op zoek naar andere manieren om een jonge medewerker op het niveau van een superspecialist te krijgen.”
 

De juridische opleiding moet veranderen
Om juridische professionals beter voor te bereiden op de veranderende arbeidsmarkt moet de opleiding van studenten gaan veranderen, stelt Ivar. “Er wordt bij universiteiten geen aandacht besteed aan organisatiekunde of de mogelijkheden van legal tech, enkele uitzonderingen daargelaten. Het grootste deel van de opleiding bestaat uit het opdoen van juridische kennis. Dit zie je terug in de manier van werken: als het druk wordt dan focussen medewerkers zich op het juridische werk.”

Bij de hogescholen zijn de veranderingen al in gang gezet: het is geen klassiek juridische opleiding meer. De opleiding bestaat uit een combinatie van recht, technologie, organisatie en communicatie. “Hbo’ers worden opgeleid als T-shaped lawyers. De staander van de T staat voor de juridische kennis. De ligger staat voor vaardigheden als communicatie, organisatie en het gebruik van legal tech.”

Ivar meent dat de grote verschillen tussen de opleidingen goed te verklaren zijn: “Allereerst is het voor civiel effect vereist dat een groot deel van het curriculum bestaat uit juridische vakken. Studenten houden graag alle opties open en kiezen daarom voor programma’s met civiel effect. Universiteiten zijn daarnaast georganiseerd via vakgroepen. Als je iets nieuws in het programma wilt stoppen dan gaat dat ten koste van bepaalde vakken en stuit je direct op weerstand. Een mogelijkheid die ik zie is om de regels voor het civiel effect te veranderen. Vergroot de juridische kennis die je opdoet tijdens de Beroepsopleiding Advocaten, zodat universiteiten het curriculum kunnen aanpassen aan de vaardigheden die juridische professionals nodig gaan hebben. Maar mijn ervaring leert dat ik allerlei oplossingen kan aandragen, maar die hebben pas nut als de juridische sector wil veranderen.“
 

Inspelen op de veranderende markt
Dat de juridische wereld verandert staat vast. Ivar raadt advocatenkantoren daarom aan om nu al in te zetten op verandering. “Bijvoorbeeld door het beter benutten van de mogelijkheden die legal tech biedt. Dat is een win-win situatie: aan de ene kant speel je in op de toekomstige verwachtingen van de cliënt doordat je bijvoorbeeld de mogelijkheid biedt om in beperkte tijd duizenden contracten te doorzoeken. Aan de andere kant creëer je hiermee een organisatie waarin plek is voor verschillende soorten juridische professionals. Het inzetten op verandering kan er volgens mij juist voor zorgen dat zowel de cliënt als de getalenteerde professional kiest voor jouw kantoor.”