Jorian Hamster: “Zonder ESG-strategie en hands-on expertise loop je risico op claims, boetes en reputatieschade.”

Welke soorten ESG-wetgeving zijn er en wat zijn de bijbehorende risico’s?

"ESG-wetgeving is omvangrijk en complex. Ik verdeel de materie meestal in drie hoofdcategorieën: de eerste zijn de due diligence-verplichtingen op het gebied van mensenrechten en milieu. Die zien we veel in de EU, denk aan de ontbossingsverordening, maar ook de Battery Regulation of diverse nationale wetgeving. De tweede categorie omvat market access regulations: als je producten niet aan bepaalde ESG-standaarden voldoen, krijg je simpelweg geen toegang tot de EU-markt. De derde categorie is de enorme hoeveelheid verplichtingen rond transparantie en disclosures, zoals de CSRD of de Green Claims Directive."

"Elk van die drie categorieën kent een eigen sanctiemechanisme, van boetes tot marktoegangsverlies. Voor rapportageverplichtingen in de derde categorie verwachten we de eerste jaren nog enige coulance van toezichthouders, die hun strategieen en prioriteiten voor handhaving nog moeten bepalen ."

Hoe voorkom je sancties onder deze nieuwe regelgeving?

"Ons advies is altijd: betrek je advocaat zo vroeg mogelijk. De regels zijn nieuw en onwennig, de kans op fouten is groot. Bij due diligence maken veel bedrijven vanzelf die reflex, maar bij rapportage zie ik vaak dat ondernemingen vooral rekenen op accountants of het communicatieteam. Terwijl juist bij rapportage de toelichting cruciaal is: als je data nog niet volledig zijn, is het belangrijk om je bevindingen helder te duiden. Toezichthouders zullen dan eerder begrip tonen dan wanneer je halve data presenteert als harde feiten."

Moeten bestuurders zich zorgen maken over persoonlijke aansprakelijkheid?

"Dit is een vraag die we vaak krijgen, en die zorg is begrijpelijk, want de ESG-regelgeving vraagt veel van bestuurders. Tegelijkertijd ligt de drempel voor bestuurdersaansprakelijkheid in Nederland écht hoog, en hanteren veel ESG-regelgevingen een open norm: bestuurders moeten bijvoorbeeld aantoonbaar ‘betrokken’ zijn. Als je als bestuurder een serieuze inspanning levert om ESG-regels naar beste eer en geweten na te leven, zul je die aansprakelijkheidsdrempel niet snel overschrijden."

"Strategische procedures van NGO’s gaan we zeker zien, simpelweg omdat een zaak tegen een CEO van een grote onderneming veel aandacht trekt. Daarbij is winnen niet altijd het doel, het effect zit vooral in de publieke impact. Zolang je ESG serieus neemt en actief bijblijft, is dit niet het eerste waar je je zorgen over hoeft te maken."

Wat voor ESG-geschillen komen jullie bij DLA Piper in de praktijk tegen?

"We zien veel issues rond mensen- en milieurechten in wereldwijde toeleveringsketens, vooral in sectoren waar grondstoffen centraal staan. Denk aan milieuproblemen bij voedselproductie in Latijns-Amerika of mensenrechtenschendingen bij mijnbouw in Afrika. Zulke zaken komen uiteindelijk ook bij Nederlandse ondernemingen terecht. Soms reactief, in andere gevallen preventief: bedrijven signaleren risico’s in hun keten en willen weten hoe ze die kunnen aanpakken."

"Het helpt dat we als DLA Piper in veel landen aanwezig zijn, in Afrika alleen al in meer dan twintig. Daardoor krijgen we snel zicht op wat er lokaal speelt. Daarnaast hebben we bewust geïnvesteerd in nichekennis rond mensenrechten, milieurecht en klimaatrecht. Die expertise hebben we zelf in huis, en dat waarderen cliënten. We werken in een geïntegreerd ESG-team, met collega’s in Nederland, Londen, de VS en daarbuiten. Zo combineren we juridische scherpte met praktisch inzicht, lokaal én internationaal."

Welke concrete stappen kunnen bedrijven zetten om ESG-risico’s te beheersen?

"Zorg dat je een team hebt dat weet wat er speelt en perfect op de hoogte is van de relevante regelgeving. Neem daarnaast je activiteiten en toeleveringsketen grondig onder de loep: waar zitten de risico’s, wat zijn mogelijke red flags? ESG lijkt in die zin sterk op andere compliancegebieden. Stel een duidelijk beleid op om risico’s zoals kinderarbeid of ontbossing te voorkomen, train medewerkers en zorg dat mogelijke schendingen gemeld kunnen worden. En minstens zo belangrijk: ga in gesprek met stakeholders. Vertegenwoordigers van werknemers bij dochterondernemingen, bijvoorbeeld: zij kunnen helpen om risico’s helder in kaart te krijgen."

Wat zou er beter kunnen aan de huidige regelgeving?

"Zeker op het gebied van transparantie wordt er ontzettend veel van ondernemingen gevraagd. De eisen zijn complex en bovendien sluiten de verschillende richtlijnen - zoals de CSRD en de taxonomieverordening - niet altijd goed op elkaar aan. Het is wat mij betreft een no brainer dat we moeten inzetten op stroomlijning en vereenvoudiging van rapportageverplichtingen. Dat is ook de belofte van de Omnibuswetgeving. Als dat lukt, zou dat een enorme stap vooruit zijn."

"Ook op het vlak van due diligence is de regelgeving ingewikkeld. Pas als toezichthouders helderheid verschaffen over de toepassing, wordt het echt werkbaar. Tegelijkertijd worstelen ondernemingen met een gebrek aan juridische helderheid. Ze zijn bezig met implementatie, terwijl nationale regels achterlopen en nieuwe EU-verplichtingen zich alweer aandienen. Wat vandaag in gang wordt gezet, moet morgen weer on hold. Ondernemingen hebben behoefte aan heldere spelregels en die ontbreken nu vaak."

Welk advies wil je juridische professionals meegeven die zich met ESG bezighouden?

"ESG is een relatief complex en onbekend rechtsgebied. Thema’s als mensenrechten, klimaat en milieu liggen ver buiten de klassieke praktijk van de Zuidasadvocaat. Mijn advies: investeer in diepgaande kennis. Begrijp niet alleen het juridische kader, maar ook wat het in de praktijk betekent, bijvoorbeeld om een mijn in Indonesië te hebben, of actief te zijn in de landbouwsector van Latijns-Amerika. ESG vraagt om juridische scherpte én praktisch inzicht, anders loop je het risico op onhaalbare adviezen die de realiteit van cliënten missen."