Auteur(s): Edelhart Kempeneers
Oproep voor een Europees verbod
Een groep artsen uit Nederland en het Verenigd Koninkrijk roept op tot een Europees verbod op kwartscomposiet, een veelgebruikt materiaal voor keukenwerkbladen. Deze oproep volgt na een reeks gevallen van silicose, een ongeneeslijke longaandoening, bij arbeiders die met dit materiaal werken. Australië heeft al zo'n verbod ingevoerd op 1 juli 2024. De oproep van de artsen is gepubliceerd in de vakbladen Thorax en Occupational & Environmental Medicine.Wat is silicastof?
Silica is een groep mineralen die bestaan uit silicium en zuurstof, twee van de meest voorkomende elementen in de aardkorst. De chemische formule van silica is SiO₂. Silica komt meestal voor in kristallijne vorm, die hard en chemisch inert is. Kwartsstof is de meest voorkomende vorm van kristallijne silica en het op één na meest verspreide mineraal ter wereld. In de bouwsector wordt veel gewerkt met materialen die kwartsstof bevatten. Het is schadelijk bij inademing, en kan leiden tot aandoeningen zoals silicose (pneumoconiose), chronische obstructieve longaandoeningen en longkanker. In 1997 classificeerde het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) kristallijn silicastof als kankerverwekkend.Gezondheidsrisico's en beroepsmatige blootstelling
Silicose, veroorzaakt door het inademen van kristallijn silicastof, is een oude, soms fatale longaandoening. Ondanks een wereldwijde afname van het aantal gevallen, neemt de ziekte weer toe, ook bij jongere werknemers. Dit is vooral te zien in beroepen waar met kunststeen wordt gewerkt, zoals keukenmontage. Voor consumenten die keukenwerkbladen van kwartscomposiet thuis hebben en deze niet bewerken, is er geen direct risico.
Sinds 2010 zijn gevallen van silicose gemeld in landen als Italië, Spanje, de VS, Israël, Australië, China en België. Steven Ronsmans, specialist beroepsziekten aan het UZ Leuven, heeft samen met collega’s in de wetenschappelijke literatuur gerapporteerd over zes Belgische gevallen. Twee mannen hadden een bedrijf dat werkbladen maakte en plaatste. Ze werkten zonder adequate beschermingsmaatregelen, slechts af en toe met een mondmasker. Een scan toonde longschade aan en de diagnose stoflong werd gesteld. In 2022 werden vier andere gevallen gemeld bij mannen tussen 38 en 59 jaar. Hun klachten begonnen na 7 tot 27 jaar werken in een bedrijf dat plinten van composiet maakte. Deze plinten werden gebruikt als "hygiënische wand" in de voedings- en farmaceutische industrie.
Wettelijke maatregelen en controle
De Europese Unie classificeerde in 2017 werkzaamheden met blootstelling aan silicastof als kankerverwekkend. In België is er een wettelijke drempelwaarde van 100 microgram per kubieke meter kwartsstof, die mogelijk wordt verlaagd naar 50 microgram. Ondanks voorzorgsmaatregelen zoals stofzuigen en het gebruik van water om stof te onderdrukken, blijven de huidige maatregelen vaak onvoldoende effectief. Niet iedereen in de sector is zich bewust van de risico's.
Zolang er geen verbod van kracht is, moeten alle mogelijke maatregelen worden genomen om de blootstelling van werknemers aan schadelijk stof te beperken.
Voorbeelden van verboden activiteiten
Er zijn diverse activiteiten en werkzaamheden die in de EU of wereldwijd verboden zijn omwille van gezondheidsredenen. Deze verboden zijn meestal het resultaat van wetgeving.
Asbestverwerking: Asbest werd veel gebruikt in de bouw vanwege zijn brandwerende en isolerende eigenschappen. Na ontdekking van de ernstige gezondheidsrisico's, waaronder longkanker en asbestose, hebben veel landen de verwerking en het gebruik van asbest verboden. In de Europese Unie is asbest sinds 2005 verboden. Maar de economisch opkomende BRIC-landen en de Verenigde Staten produceren en gebruiken nog altijd asbesthoudende materialen.
Loodhoudende benzine: Loodhoudende benzine werd verboden vanwege de schadelijke effecten van lood op het milieu en de volksgezondheid. Lood kan ernstige neurologische schade veroorzaken, vooral bij kinderen. Japan verbood de verkoop van loodhoudende benzine al in 1980. In de VS kon je vanaf 1996 geen loodhoudende benzine meer tanken. Europa hinkte wat achter, met een algemeen verbod op benzine met lood vanaf 2000. Sinds 30 augustus 2021 is gelode benzine wereldwijd nergens meer verkrijgbaar.
DDT (Dichloordifenyltrichloorethaan): DDT was een veelgebruikt organisch chemisch insecticide dat later verboden werd vanwege de schadelijke effecten op het milieu en de gezondheid. Het kan onder andere leiden tot kanker en heeft negatieve effecten op het wildleven. Het gebruik van DDT is in veel landen sinds de jaren '70 verboden, maar komt in Afrika wel nog voor, om de malariamug in huizen aan te pakken.
Lees meer in senTRAL
Kwartsstof (Kristallijn silica)
Kwartsstof - Gezondheidseffecten
Toolbox meeting - Slim omgaan met kwartsstof
Nog geen toegang tot senTRAL? Ontdek de databank voor HSE-professionals vrijblijvend.
Bronnen:
De Standaard - Artsen vragen verbod op populair materiaal voor keukenwerkbladen: “Miljoenen arbeiders lopen risico stoflong te ontwikkelen”
BMJ Occupational & Environmental Medicine - Should engineered stone products be banned?
Australian Government - Prohibition on the use of engineered stone
