“Een nieuw stelsel bekijk je met de kennis die je hebt. Voor de juridische professional is dat de kennis van het oude recht. De transponeringstabel biedt houvast: in de tabel staat waar het oude artikel terug te vinden is in de nieuwe wetgeving.” Aan het woord is hoogleraar Omgevingsrecht Chris Backes. Samen met werkstudent Ruda van Ravensteijn sprak hij over de Omgevingswet. Zij deelden hun visie op het nieuwe stelsel en wat de meerwaarde van de transponeringstabel is voor de praktijk.
Juridisch23 februari, 2023
Voorbereiden op de Omgevingswet met de transponeringstabel - in gesprek met Chris Backes en Ruda van Ravensteijn
Chris Backes is als hoogleraar Omgevingsrecht verbonden aan het Utrecht Centre for Water, Oceans and Sustainability Law van de Universiteit Utrecht. Chris is één van de redacteuren van Tekst & Commentaar Omgevingswet. Daarnaast is hij ook redacteur van M&R.
Ruda van Ravensteijn heeft onlangs de master Omgevingsrecht afgerond aan de Universiteit Utrecht en werkt nu als (juridisch) adviseur Stadsnatuur en dierenwelzijn bij de gemeente Utrecht. Zij was één van de vier werkstudenten die betrokken waren bij het opstellen van de transponeringstabel.Transitievraagstukken
Volgens Chris is het maken van een wet, die beoogt om het bestaande complex van wet- en regelgeving aanzienlijk te vereenvoudigen, vooral in de eerste jaren na inwerkingtreding een moeilijk haalbare doelstelling. “Bij het maken van nieuwe wetgeving ontstaan er vragen die de wetgever niet had kunnen bedenken. En op sommige gebieden loop je al tijdens het maken van de wetgeving achter de feiten aan, waardoor er nieuwe vraagstukken ontstaan. Al in 2009 is gestart met het nieuwe stelsel van de Omgevingswet en de situatie was toen anders dan nu. We staan voor grote opgaven in transitievraagstukken, zoals circulaire economie, de stikstofcrisis en klimaat. Kan je die problemen oplossen met de Omgevingswet en de beoogde mate van decentralisatie? Ik betwijfel dat. Volgens mij is er veel sturing door het Rijknodig. Onlangs stelde de Raad van State dat het Rijk meer verantwoordelijkheid moet nemen, maar de filosofie van het nieuwe stelsel is in mijn ogen niet in lijn met die uitspraak.”
Doorgeschoten decentralisatie
Chris meent dat er is doorgeschoten in de decentralisatie. “Normen die voorheen op rijksniveau werden bepaald, staan nu in de provinciale verordening of moeten in het omgevingsplan worden bepaald. Het wiel moet dan 344 keer worden uitgevonden, terwijl een standaardwiel met de mogelijkheden een andere maat en grote te kiezen evenveel vrijheid had gelaten, maar wel efficiënter was geweest."
“Er wordt op veel vlakken gedecentraliseerd”, vult Ruda hem aan. “Sommige gemeenten missen de financiële middelen of kennis om regels te stellen.” Chris zou er daarom voor gekozen hebben om te werken met een set standaardregels. “Dan geef je gemeenten en provincies daarbij de mogelijkheid om af te wijken van die standaardregels. Nu is de keuze gemaakt om provincies en gemeenten de vrijheid te geven over het invullen van de regels. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) zal modellen gaan opstellen en veel kleine gemeenten zullen deze toepassen. Daarmee maakt de VNG het recht en dan heb je niets aan decentralisatie. Vooral kleinere gemeenten zullen door gebrek aan capaciteit helaas genoodzaakt zijn om deze standaardmodellen toe te passen.”
Open normen
Een andere onduidelijkheid ontstaat volgens Chris door het veelvuldige gebruik van open normen en zorgplichten. “Ik denk dat de zorgplichten te veel als panacee worden genomen. In het verleden stonden er in bepaalde wetten zorgplichten. Uit studies blijkt dat er van bepalingen met algemene, brede zorgplichten in de praktijk weinig terecht komt. Daarnaast is het de vraag wat zo’n open norm betekent.”
Meerwaarde van de transponeringstabel
Volgens Chris moet iedereen die met het nieuwe stelsel gaat werken zijn weg gaan vinden. “De omgevingsrechtexpert bestaat nog niet. Op dit moment zijn er experts die kennis hebben over hun deelgebied, bijvoorbeeld milieubeheer of ruimtelijke ordening. Zij kennen de huidige wetgeving, maar het nieuwe stelsel moeten zij zich nog eigen maken. In de artikelsgewijze commentaren van Tekst & Commentaar staat bij vrijwel ieder artikel van de Omgevingswet een aantekening oud recht en een aantekening overgangsrecht. Met het commentaar kijk je van nieuw naar oud. De transponeringstabel werkt andersom: de juridische professional kan het oude artikel als vertrekpunt nemen.”Opstellen van de transponeringstabel
Ruda heeft samen met andere werkstudenten de eerste versie van de transponeringstabel opgesteld, onder begeleiding van twee redactieleden van Tekst & Commentaar Omgevingswet, Chris Backes en Tonny Nijmeijer. Ruda: “Het was een enorme klus. De wet en de amvb’s zijn gigantische documenten. Sommige artikelen waren gemakkelijk te ‘transponeren’, maar voor andere artikelen waren we al snel een half uur aan het zoeken. Er zijn wel enkele transponeringstabellen opgesteld, bijvoorbeeld in de Kamerstukken bij de Omgevingswet, maar deze bleken te algemeen te zijn en sommige waren al achterhaald. We moesten daarom voor ieder lid afzonderlijk uitzoeken of deze in de nieuwe wetgeving stond. Door de structuur van de Omgevingswet kwam het geregeld voor dat lid 1 van een artikel op een hele andere plek terug te vinden was dan lid 2. Bij sommige artikelen was niet duidelijk of deze terugkwamen in de Omgevingswet en is de hulp ingeroepen van de auteurs van Tekst & Commentaar Omgevingswet.”Kwaliteitsborging
“De auteurs van Tekst & Commentaar Omgevingswet zijn allemaal specialisten in hun deelgebied en dat was een grote meerwaarde bij het opstellen van de transponeringstabel”, aldus Chris. “De Omgevingswet is zo omvangrijk. Niemand heeft het overzicht over alles. Onze auteurs hebben het wetgevingsproces van dichtbij gevolgd. Hun specialistische kennis verhoogt de kwaliteit van de tabel. Toch blijven er twijfelgevallen. Soms zijn bepalingen inhoudelijk substantieel veranderd en is het noemen van bepaalde artikelen in de Omgevingswet en de daarop berustende amvb’s tot op zekere hoogte arbitrair en biedt de tabel een goed overwogen keuze tussen meerdere mogelijkheden. Ook kan niet worden uitgesloten dat, ondanks alle zorgvuldigheid en controles, er nog onvolkomenheden in de tabel zitten. De redactie houdt zich aanbevolen voor op- of aanmerkingen.” Ruda geeft aan dat de transponeringstabel een mooi overzicht biedt voor iedereen die te maken krijgt met Omgevingswet. “Aanvankelijk is het voor de juridische professional zoeken naar de vindplaats van bepalingen. De tabel biedt houvast. In de transponeringstabel staat of het artikel terugkomt in het nieuwe stelsel, soms zelfs met uitleg of een opmerking. De tabel geeft een zinvolle en efficiënte toegang tot het toepasselijke commentaar. Op deze manier vind je je weg in het nieuwe stelsel een heel stuk sneller.”
Tekst & Commentaar Omgevingswet is nu beschikbaar. Wil je snel je weg vinden in het nieuwe stelsel van de Omgevingswet? Binnenkort wordt de transponeringstabel beschikbaar gemaakt als online tool. Met deze tool zie je in een handomdraai wat het nieuwe artikel is.
In gesprek over de Omgevingswet
De Omgevingswet wordt gezien als de grootste wetgevingsoperatie sinds de Grondwet uit 1848. Wolters Kluwer interviewt verschillende experts over de nieuwe Omgevingswet. Deze experts gaan in op de veranderingen binnen hun deelgebied. Dit interview is het achtste deel in de serie.
Eerder was Stefan Kortekaas, senior beleidsmedewerker bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat aan het woord. Ook spraken we met professor Jeroen Rheinfeld en met advocaat Ronald Olivier. Daarnaast vertelde wetgevingsjurist Harald Oldenziel over de totstandkoming van de Omgevingswet en hielden we een duo-interview met Eric Moesker en Tonny Nijmeijer. Ook Henk Addink en Willem Wensink deelden hun visie op het nieuwe stelsel. En met advocaat Minou Woestenenk spraken we over het werk dat op gemeenten afkomt met de nieuwe Omgevingswet.
Gerelateerde kennis & expertise
-
ArtikelJuridischapril 17, 2024
“Integrale wet voor beschermen en benutten fysieke leefomgeving is voordelig voor bedrijven!” – Jan van den Broek
Wij spraken Jan van den Broek, strategisch beleidsadviseur, ruim twee maanden na de inwerkingtreding van deze wet. Lees het interview. -
ArtikelJuridischmaart 20, 2024
De Groene Serie: al 60 jaar toonaangevend
De Groene Serie heeft in de afgelopen jaren een sterke reputatie opgebouwd. Een interview met Paul Bänziger en Nicolai Duin, uitgevers van de Groene Serie. -
ArtikelJuridischjanuari 08, 2024
"Ik vraag mij af of de invoering van het DSO een verantwoord risico is" - in gesprek met Verstappen
Hoogleraar Leon Verstappen over de betrouwbaarheid van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO), de veranderingen in de onteigeningsprocedure en de gecompliceerde manier waarop de gemeentelijke monumenten worden geregistreerd onder de Omgevingswet. -
ArtikelJuridischoktober 19, 2023
Werkstress en druk bij advocaten: kan legal tech helpen?
Hoge verwachtingen, strakke deadlines en de noodzaak om op de hoogte te blijven van steeds veranderende wet- en regelgeving: deze uitdagingen zijn maar wat herkenbaar voor veel advocaten.
