“ESG zou niet over het beperken van de aansprakelijkheid moeten gaan.” – Advocaat Alexandra Jurgens-Boot

Jullie houden je op allerlei manieren bezig met ESG. Waarom vinden jullie het belangrijk om je in te zetten voor verduurzaming?

“Op mijn leeftijd en met mijn achtergrond zie ik het als mijn taak om bij te dragen verbeteringen op het gebied van verduurzaming”, geeft Alexandra aan. “Ongeveer tien jaar geleden werd de regelgeving over ESG ingezet en in 2019 raakte dit in een versnelling. We merkten op dat de regelgeving rond ESG als een soort tsunami over bedrijven heen zou komen. Daarom hebben we ons er toen al grondig in verdiept. We hebben bij de Universiteit van Cambridge de opleiding Sustainable Finance gevolgd om de achtergrond te begrijpen. Dit was ver voor de markt uit, want in Nederland zie je pas het laatste jaar een versnelling.”

Waar richt die versnelling in Nederland zich op?

Alexandra ziet dat veel juridische kantoren zich storten op ESG. “Daar verbaas ik mij eerlijk gezegd over. De focus op ESG is in de basis goed, maar advocaten moeten zich wel scholen om onderbouwd advies te kunnen geven. De meeste advocaten richten zich op de aansprakelijkheid en het beperken daarvan. Natuurlijk is dat deels je werk als advocaat, maar het gaat bij ESG niet alleen om de aansprakelijkheid. Keer het om en kijk of je de kennis die je hebt op een positieve manier kan toepassen. Je kan je steentje bijdragen door te procederen en geschillen te creëren, maar je kan ook bijdragen door stappen te zetten voordat er een probleem is.”

Jullie proberen het voldoen aan ESG bereikbaar te maken voor ondernemers, onder meer met jullie digitale oplossing Stainable. Waarom zien sommige ondernemers op tegen het werken aan duurzaamheid?

Volgens Alexandra komt dit onder meer door de generatiekloof en de weerstand tegen verandering. “Jongeren vinden het belang van duurzaamheid volstrekt normaal. Volgens hen is het belachelijk dat de verandering zo langzaam gaat. Het is bekend dat mensen verandering lastig vinden en daarnaast voelt men zich machteloos. Elders in de wereld wordt plastic in de oceaan gegooid en ondernemers vragen zich daarom af wat voor impact hun bijdrage op het geheel heeft. Hier ben ik het niet mee eens. De huidige situatie is onhoudbaar. Als we op deze manier doorgaan met produceren, dan heb je vijf aardbollen nodig. Daarom worden er nu gelukkig stappen naar verandering gezet. Dat begon bij de financiële wereld en de herallocatie van geld. Nu zijn bedrijven aan de beurt. Zij moeten door de rapportageplicht indirect meedoen aan verduurzaming, omdat zij de verplichting krijgen om transparant te worden over hun positie.”

De dubbele materialiteit zou de kern van betekenisvolle duurzaamheidsverslaggeving zijn. Welke tips geven jullie organisaties die hiermee aan de slag gaan?

Alexandra vindt het voor bedrijven die hiermee aan de slag gaan belangrijk om advies in te winnen. “ESG is volgens ons geen verkoopmodel. Bedrijven hoeven er geen tonnen aan uit te geven en ze hoeven er ook geen jaren over te doen om de processen rond ESG goed op gang te krijgen. Wel denk ik dat het raadzaam is om in het eerste jaar advies in te winnen. Wij raden bedrijven aan om klein te beginnen. Je kunt je hele huis opruimen, maar begin liever met één kamer. Er is geen ondergrens vastgelegd in wat je moet doen. Stel het nulpunt vast door te onderzoeken waar je staat en wat je al doet. Vervolgens onderzoek je welke kansen er liggen.”

Joanneke stelt dat dubbele materialiteit een moeilijk woord is voor het vaststellen wat de prioriteiten zijn. “Je wilt weten waar je staat en waar je naartoe wilt. Ik spreek daarom liever over een prioriteitenassessment. Het blijft natuurlijk de vraag wat jouw impact op de omgeving is en wat de impact van de omgeving op jou is. Start bij begrijpen waar deze materie over gaat en daarna kijk je welke medewerkers je betrekt bij het prioriteitenassessment. Ook wil je vaststellen wat voor soort impact je kan maken en welke indicatoren er dan spelen.”

Welke tips geven jullie aan bedrijven die de dubbele materialiteit willen vaststellen?

Volgens Tristan is het uitvoeren van dit assessment onmogelijk zonder technische ondersteuning. “Met een spreadsheet kom je er niet, je hebt de juiste infrastructuur nodig. Daarnaast begint het vastleggen van de dubbele materialiteit bij goede data. Als je weet waar je staat en waar je heen wilt gaan, dan weet je wat je moet gaan doen. Het startpunt is heel belangrijk. Veel bedrijven beginnen op 1 januari met het verzamelen van data, dit doe je door de juiste vragen te stellen. Zorg ervoor dat je goed start, met de juiste data. Anders moet je daarna veel tijd investeren in het verbeteren van de kwaliteit van de data.”

Alexandra drukt bedrijven op het hart om meerdere medewerkers te betrekken, zodat ze het proces goed in gang kunnen zetten. “Als je aan de voorkant blijft adviseren, dan komt het niet tot een plan. ESG is niet alleen juridisch, het gaat ook over strategie. De veranderingen en verbeteringen moeten juist ook van onderuit gedragen worden.”

Joanneke raadt bedrijven af om een medewerker aan te nemen voor het uitvoeren van het assessment. “Dat kan natuurlijk goed gaan, maar het succes hangt van de grootte en de cultuur in het bedrijf af. We hebben vaak genoeg gezien dat zo’n medewerker als een planeet wordt gelanceerd, maar ergens in het heelal blijft zweven. Zeker bij een groot bedrijf moet ESG in alle lagen worden geïmplementeerd. Bedrijven die succes boeken durven door te pakken en je ziet dat de leiding verstand heeft van ESG.”

Wat zijn aandachtspunten om op te letten bij het adviseren van cliënten over de dubbele materialiteit?

Het begint volgens Alexandra met het beperken van ambities en een goede tijdsplanning. “Zet in op goed verwachtingsmanagement, want je kan niet alles in een keer doen. Ga bij het bepalen van de ambities na wat haalbaar is, ook qua tijd. Verbeteren en verduurzaming is een journey. Kijk goed naar wie je bent, waar je staat en waar je naartoe wilt. Aan het eind van het jaar ga je na of dat gelukt is. Je kan alles willen, maar begin met het werken aan één of twee ambities. Pak de verbeterpunten op en laat komend jaar zien wat je hebt bereikt. Daarmee kom je echt in een versnelling. En realiseer je hierbij dat je kan worden uitgesloten als je niet meedoet. Stel dat jouw product op dit moment in de schappen van grote supermarkten ligt. Deze supermarkten vragen jou in de komende jaren wat jouw impact is. Als je dat niet kan vertellen, dan kan de consequentie zijn dat jouw product uit de schappen wordt gehaald.”

Zijn er onderdelen in de wetgeving die jullie graag anders willen zien?

Joanneke zou graag zien dat bepaalde onderwerpen beter worden uitgewerkt. “Het lijkt soms alsof de aandacht op was na het neerzetten van de E. De SFDR verplicht financiële ondernemingen om uit te leggen wat hun impact is op beleggingen. Er zijn indicatoren waar je verslag over moet doen, maar het is niet altijd helder wat je erover moet opschrijven. Dat gebrek aan informatie komt niet alleen bij de SFDR voor. Je moet bijvoorbeeld aangeven wat de man-vrouwverhouding is binnen een organisatie, maar er wordt niet aangegeven wat je erover moet opschrijven. De S ziet op het betalingsbeleid van personeel en de veiligheid op de werkvloer. De veiligheid van personeel is breder dan het aantal bedrijfsongevallen, maar dat wordt niet benoemd. Ik zou het mooi vinden als er nu wordt aangegeven dat de E af is en de aandacht wordt gelegd op het goed neerzetten van de S.”

Jullie gaven aan dat steeds meer juridische professionals inspringen op ESG. Wat zouden jullie ze mee willen geven?

Tristan ziet het werken aan een betere wereld als een gigantische kans. “Het is wel zo dat je deze kans zelf moet pakken. ESG is blijvend, dus het is verstandig om mee te bewegen met de veranderingen. Dat vereist een andere skillset en andere interesses dan in de traditionele advocatuur nodig is.”

Volgens Alexandra is het belangrijk om je te verdiepen in de regelgeving en na te denken over je rol als juridisch professional. “ESG is change management in een juridisch kader. Advocaten blijven op dit moment nog achter en het is ook de vraag wat hun rol wordt. Ik denk dat zij zich breder moeten gaan opstellen en samenwerkingen buiten de advocatuur moeten opzoeken. Ik ben bang dat advocaten zich alleen richten op de aansprakelijkheid en dat zij daardoor de wortel vergeten. Het is jammer dat ESG nu wordt gezien als verdienmodel. Ik zou willen dat de motivatie ligt in de wereld duurzamer maken.”