Robotisering van werk: mogelijkheden en bedreigingen

Al deze vragen zijn allerminst nieuw. Ze blijven al ettelijke decennia terugkomen, terwijl de vormen van robotisering en automatisering in snel tempo veranderen.

Wat is robotisering?

Robotisering betekent dat steeds meer werkzaamheden worden uitgevoerd door robots. Dat fenomeen is niet nieuw: industriële robots worden al vele jaren ingezet in productiebedrijven. De komende jaren zal de trend zich wellicht sterk voortzetten, met bijvoorbeeld een toenemende inzet van servicerobots. Concrete toepassingen daarvan zijn logistieke robotsystemen in magazijnen en distributiecentra, inspectierobots, operatierobots in ziekenhuizen en melkrobots in landbouwbedrijven.

Lees ook: ‘Zorgrobots: meer dan een gadget?’ in senTRAL

Impact robotisering op arbeidsmarkt: onderzoeksresultaten MIT

In mei 2020 publiceerde het Amerikaanse Massachusets Institute of Technology (MIT) een onderzoeksrapport over het effect van industrierobots op de werkgelegenheid over de periode 1990 – 2007 (Robots and Jobs: Evidence from U.S. Labor Markets).

Een van de conclusies is dat elke extra robot per 1.000 werknemers tot een vermindering van banen en tot lagere lonen heeft geleid in de onderzochte periode. Volgens inschattingen van de onderzoekers vermindert één extra robot per 1.000 werknemers de verhouding tussen werkgelegenheid en bevolking met ongeveer 0,18 tot 0,34 procentpunt, en de lonen met 0,25 tot 0,50 procent.

Bijkomend kan automatisering bijdragen aan een grotere inkomensongelijkheid bij laaggeschoolde en middelbaar geschoolde werknemers. Dat komt vooral omdat er onvoldoende vervangende werkgelegenheid is in regio’s waar industrieën automatiseren.

Anderzijds leidt toenemende robotisering ook tot de creatie van nieuwe jobs, omdat door de lagere kosten van goederen andere industrieën sterker kunnen groeien. Ook neemt de productiviteit toe, en creëren de concurrentievoordelen van automatisering nieuwe jobs.

Lees ook: Wat is de impact van artificiële intelligentie en andere ontwikkelingen op gezond en veilig werken? (senTRAL-klanten)

Positievere geluiden in Europa en Azië

De International Federation of Robotics verwacht dat het gebruik van industrierobots na de coronacrisis verder zal toenemen. Grote bedrijven hebben plannen om hun toeleveringsketens opnieuw in te richten, als reactie op de lessen die ze uit de huidige crisis trekken. Dat leerproces zal waarschijnlijk de invoering en toepassing van robots versnellen.

Tegelijk stelt de federatie dat de impact van automatisering op de werkgelegenheid vandaag in geen enkel opzicht anders is dan in vorige golven van technologiegedreven veranderingen. De productiviteit neemt toe, en de concurrentievoordelen van automatisering zorgen niet alleen voor jobdestructie. Het automatiseren van taken maakt vele jobs juist aantrekkelijker en schept ook weer nieuwe banen.

Zo kan het gebruik van professionele servicerobots het werk van mensen veiliger of minder zwaar maken. Ook voor werknemers met een lichamelijke beperking wordt het nu vaak mogelijk om werkzaamheden uit te voeren die zij voordien niet konden uitvoeren. Zo blijven werknemers in fysiek belastende beroepen waarschijnlijk langer in goede gezondheid.

Hoe mogelijke bedreigingen in kansen omzetten?

Arbeidsmarktspecialisten roepen werkgevers, werknemers en de overheid op om via een robotiseringsagenda de komende jaren maximaal bij te sturen op kansen en risico’s van robotisering op de arbeidsmarkt. Enerzijds kan een toenemende robotisering een bedreiging vormen voor laaggeschoolde jobs, waardoor heel wat werknemers uit de boot dreigen te vallen. Anderzijds kan de inzet van robots ook een oplossing bieden voor de toenemende vergrijzing van de beroepsbevolking. Als robots steeds meer in andere sectoren ingezet zullen worden, kunnen ze ervoor zorgen dat de productiviteit van de economie op peil wordt gehouden.

Mogelijke ontslagen bij laaggeschoold werk kunnen vermeden worden door tijdig in te zetten op extra nascholing en vorming. Ook zal de vraag naar technisch geschoold personeel de komende jaren toenemen, onder andere om in te staan voor de montage en het onderhoud van robots in bedrijven. Het heroriënteren van arbeiders vormt dus een belangrijke piste om te anticiperen op eventuele ontslagen.

Ten slotte blijft het belangrijk om werknemers actief te betrekken bij de invoering van robotisering op de werkvloer. Wanneer personeel mee zeggenschap krijgt over deze organisatiewijziging, vergroot het interne draagvlak aanzienlijk en beschouwen werknemers robots minder als een bedreiging.

Boeit dit topic u? Blijf op de hoogte van nieuwe artikels in senTRAL. senTRAL is de online database voor HSE-professionals en bundelt alle info over veiligheid, welzijn, elektriciteit en milieu. Probeer het gratis uit!

Auteur: Geert Van Cauwenberge

Bronnen: ARBO online en Made-in-Europe