Podatnicy VAT doczekali się końca długiej legislacyjnej drogi, jakie przeszły zmiany w ustawie o podatku od towarów i usług powszechnie funkcjonujące pod nazwą SLIM VAT 3. Pierwszy raz o tym pakiecie zmian dowiedzieliśmy się w sierpniu ubiegłego roku. 5 czerwca 2023 r., po dziesięciu miesiącach przeciągających się prac, została ogłoszona ustawa z dnia 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1509). Celem proponowanych rozwiązań jest dalsze uproszczenie rozliczania przez podatników podatku od towarów i usług.
Generalnie zmiany na plus
Ogólnym założeniem wszystkich wprowadzanych zmian trzeciej odsłony zmian z cyklu SLIM VAT jest, podobnie zresztą jak w poprzednich dwóch pakietach, wprowadzanie uproszczeń w stosowaniu przepisów prawa podatkowego normujących VAT. Ilość wprowadzanych ulepszeń jest spora i są różnej natury. Ogólnie jednak nie wywołują u podatników wielkich kontrowersji, tak jak dwie wcześniejsze odsłony z serii SLIM VAT. Ale czy długi okres procedowania przełożył się na znakomitą jakość zmian, które istotnie ułatwią życie podatnikom? Nie w każdym przypadku. Po dwóch pierwszych nowelizacjach z tej serii podatnicy wiedzą, że pomimo wyraźnych deklaracji, że wprowadzane zmiany poprawią ich funkcjonowanie, konieczne jest gruntowne prześledzenie treści nowelizacji. W praktyce bowiem, kolejny już raz okazuje się, że nawet przy takich, w założeniu korzystnych, zmianach niezbędna jest rzetelna analiza nowych przepisów, a w efekcie ich rzetelna implementacja. Czas jednak pokaże jak w praktyce przyjmą je podatnicy. Póki co śmiało można uznać, że to najważniejsze zmiany w zakresie podatku od towarów i usług wprowadzane w tym roku. Warto więc je poznać, żeby ocenić, jak wpłyną na prace działów księgowych i na prowadzony biznes. Co więc przewiduje pakiet SLIM VAT w trzeciej odsłonie i czy rzeczywiście ułatwi życie podatnikom i księgowym? Uchwalone rozwiązania mają głównie charakter upraszczający i są również odpowiedzią na `zgłaszane przez przedsiębiorców do Ministerstwa Finansów postulaty. Ustawa usuwa wiele zbędnych, niepotrzebnych już obowiązków spoczywających na firmach. Wprowadza również rozwiązania, które znacznie ułatwią rozliczanie podatku VAT.
Podwyższenie limitu sprzedaży małego podatnika
Aktualnie status małego podatnika posiada podatnik podatku od towarów i usług, u którego wartość sprzedaży (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej 1 200 000 euro lub 45 000 euro – w przypadku m.in. podatników prowadzących przedsiębiorstwa maklerskie oraz zarządzających funduszami inwestycyjnymi, których wynagrodzenie stanowi kwota prowizji. Spełnienie tego kryterium oznacza uzyskanie prawa do stosowania kasowego, zamiast powszechnie stosowanego memoriałowego, rozliczenia tego podatku oraz uzyskanie prawa do stosowania rozliczeń kwartalnych w VAT. Zmiana w tym zakresie polega na podwyższeniu limitu wartości sprzedaży (wraz z kwotą podatku) do 2 000 000 euro. Jest to de facto dostosowanie limitu z VAT, do tych które funkcjonują na gruncie podatków dochodowych. Spowoduje to zwiększenie liczby podatników uprawnionych do stosowania metody kasowej oraz kwartalnego rozliczenia w VAT. Doradca podatkowy Radosław Kowalski w trakcie szkolenia online pt.: SLIM VAT 3 dostępnym w LEX Księgowość zauważył jednak, że zmiana wchodzi w życie od połowy roku, a wyżej usytuowany próg ma zastosowanie dopiero od drugiego półrocza 2023 r., a nie dla całego tego roku. I jakkolwiek sam status nabywamy z mocy prawa, to jednak Ci podatnicy który stając się małymi podatnikami od 1 lipca 2023 r. będą chcieli skorzystać z kasowej metody rozliczania to muszą pamiętać o tym, aby poinformować o tym organ do końca czerwca, mimo że nowe przepisy jeszcze formalnie nie obowiązują.
Kursy walut obcych przy korektach rozliczeń
Sztandarową zmianą SLIM VAT 3 jest ta, która dotyczy kursów rozliczeń w korekcie VAT. Dotychczasowe zasady ustalania kursu do przeliczania stosowanego w fakturach korygujących nie były objęte regulacją ustawy o VAT, a wynikały z ugruntowanej linii interpretacyjnej – co mogło sprzyjać niepewności prawa u podatników przy korektach zmniejszających i zwiększających wartość transakcji. Wprowadzana zmiana adresuje wprost, że przy rozliczaniu korekt w VAT zasadą jest stosowanie kursu historycznego, czyli kursu pierwotnie zastosowanego. Według Radosława Kowalskiego nutę niepokoju wprowadza uzasadnienie resortu finansów do tej zmiany. Ministerstwo Finansów podnosiło w trakcie prac, że ten historyczny kurs należało stosować także przed jej formalnym zapisem w ustawie. To by oznaczało, że podatnicy którzy do 1 lipca 2023 r. nie stosowali kursu historycznego postępowali nieprawidłowo. Radosław Kowalski nie zgadza się z takim twierdzeniem, wyrażając jednocześnie nadzieję, że administracja skarbowa nie będzie próbowała w jakikolwiek sposób negatywnie wykorzystywać prezentowanego stanowiska.
Wiążąca moc WIS. Czy to aby legalna zmiana?
Obecnie występuje duże rozproszenie organów załatwiających sprawy dotyczące wiążących informacji. Krajowa Administracja Skarbowa umożliwia uzyskanie wiążącej informacji w czterech różnych organach. Przedsiębiorcy mogą mieć zatem problemy z ustaleniem, który z organów jest właściwy do wydania danej wiążącej informacji, który jest właściwy do rozpoznania odwołania/zażalenia i który sąd jest właściwy do rozpatrzenia skargi. SLIM VAT 3 powierza obsługę jednemu organowi. Od 1 lipca 2023 r. wszystkie kompetencje do obsługi wiążących informacji podatkowych przejmie Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. Zmiana zapewni przedsiębiorcom uzyskanie informacji w jednym miejscu, za pośrednictwem tego samego organu, bez konieczności każdorazowego ustalania, który organ KAS jest właściwym dla uzyskania wiążącej informacji w pożądanym zakresie.
Radosław Kowalski podczas webinaru, a także w komentarzu praktycznym pt.: Pakiet SLIM VAT 3 opublikowanymi w LEX Księgowość negatywnie jednak ocenił zmianę w zakresie modyfikacji mocy wiążącej WIS. W aktualnym do końca czerwca stawnie prawnym wnioskodawcy nie są związani uzyskanym WIS. Takie związanie, wobec podmiotów, które uzyskały WIS dotyczy jedynie organów podatkowych. Od 1 lipca 2023 r. sytuacja ulega pogorszeniu. Związany treścią prawomocnego WIS został również podatnik, który go uzyskał oraz podmiot wykonujący (zamierzający wykonywać) czynność opodatkowaną, nawet jeżeli nie jest podatnikiem posiadającym numer VAT. Szczególnie zaskakujące jest jednak to, że związanie ma dotyczyć również WIS wydanych lub zmienionych przed 1 lipca 2023 r. Zdaniem Radosława Kowalskiego wyrażonym podczas szkolenia online w przypadku tej zmiany można mieć wątpliwości co do jej legalności.
Rozliczanie VAT naliczonego przy WNT
Część podatników ponosi negatywne konsekwencje związane z wymogiem posiadania faktury dotyczącej WNT przy odliczaniu podatku naliczonego z tego tytułu. Chodzi o regulacje, na podstawie których nieuzyskanie przez podatnika dokonującego wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów faktury od dostawcy w praktyce pozbawia go możliwości odliczenia VAT naliczonego. W praktyce skutkuje to „kredytowaniem” budżetu państwa podatkiem VAT przez podatników w okresie między zawitym terminem wskazanym w ustawie (3 miesiące od upływu miesiąca, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu WNT), a momentem otrzymania faktury z tytułu dokonania WNT. Zdaniem Radosława Kowalskiego to absurdalne i niezgodne z prawem unijnym procesy. SLIM VAT 3 odchodzi więc od ich stosowania. Szkoda tylko, że nie wstecznie. Czyli jeżeli wskazany 3 miesiąc będzie przypadał na lipiec tego roku, wówczas podatnik korekty nie zastosuje.
Identyfikacja preproporcji i proporcji
Podatnicy, którym nie przysługuje pełne odliczenie podatku naliczonego, podlegają obowiązkom związanym ze stosowaniem prawa do odliczenia VAT na zasadach odliczenia proporcjonalnego. Przykładami takich obowiązków i ograniczeń są:
- wymóg dla określonych podatników, obowiązanych do stosowania współczynnika i prewspółczynnika, uzgadniania z naczelnikiem urzędu skarbowego w formie protokołu, proporcji do odliczenia podatku naliczonego,
- brak możliwości odliczenia 100% podatku VAT u podatników, u których proporcja przekroczyła 98% a kwota VAT z tytułu dokonanych zakupów, która nie może zostać odliczona w skali roku wyniosła 500 zł lub więcej,
- wymóg dokonywania korekty rocznej odliczonego podatku, nawet jeżeli różnica między proporcją wstępną a ostateczną jest bardzo niewielka.
Wprowadzane zmiany w obszarze uproszczeń w stosowaniu proporcji i preproporcji mają na celu eliminowanie uciążliwych obowiązków dla wskazanych powyżej sytuacji. Dlatego zdecydowano się na radykalne podwyższenie, bo z 500 zł do 10.000 zł kwoty, z którą jest porównywana różnica przy zastosowaniu w roku odliczenia według wskaźnika 99 i 100%. Dotychczas, jeżeli wskaźnik proporcji wynikających z obliczenia wynosi 99%, to podatnik powinien zastosować go do kwoty VAT naliczonego i wynik porównać ze 100%owym VAT. Jeżeli różnica była mniejsza niż 500 zł, wówczas podatnik może stosować pełne odliczenie. Od 1 lipca 2023 r. zastosowanie znajdzie kwota 10.000 zł, a co za tym idzie podatnicy z proporcją 99% znacznie częściej dokonają pełnego odliczenia. Co istotne zmienione regulacje dotyczące wskaźników stosuje się od początku 2023 r., czyli dla całego tego roku.
Zmiana w TAX FREE
Już od ponad półtora roku w systemie TAX FREE obowiązuje elektroniczny obieg dokumentów i elektroniczne potwierdzanie przez organy celne wywozu towarów poza terytorium UE. Oznacza to, że co do zasady sprzedawca otrzymuje elektroniczne potwierdzenie wywozu towarów poza UE w dniu, w którym nastąpił ten wywóz. Aby uzyskać zwrot podatku w formie gotówkowej podróżny musi przyjechać ponownie do Polski w celu osobistego odbioru zwracanego podatku. W takim przypadku dokument, na których podróżny potwierdził własnoręcznym czytelnym podpisem otrzymanie zwrotu kwoty podatku, ze wskazaniem daty otrzymania zwrotu, sprzedawca co do zasady może otrzymać po terminie do złożenia deklaracji podatkowej pomimo posiadania już elektronicznego potwierdzenia wywozu. W konsekwencji do danej dostawy towarów sprzedawca nie może zastosować stawki 0%. SLIM VAT 3 eliminuje wątpliwości co do możliwości dokonywania korekt podatku należnego od dostawy towarów dokonanej dla podróżnego w ramach systemu TAX FREE, w sytuacji, gdy zwrot podatku podróżnemu nastąpił w formie wypłaty gotówkowej po upływie terminu do złożenia deklaracji podatkowej, w której rozliczona została dana dostawa.
Sankcja VAT - zmiany, które wymusza wyrok TSUE
Nie wszystkie zmiany wprowadzane SLIM VAT 3 wchodzą w życie 1 lipca 2023 r. Pierwsza z nich obowiązuje już od 6 czerwca 2023 r. Chodzi o zmianę, która realizuje wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-935/19. Trybunał w powołanym wyroku uznał, że przepisy prawa unijnego stoją na przeszkodzie stosowaniu obowiązujących w Polsce rozwiązań w zakresie 20% sankcji. Trybunał stwierdził, że tryb stosowania sankcji wykracza poza to, co jest niezbędne do realizacji celów polegających na zapewnieniu prawidłowego poboru podatku i zapobieganiu oszustwom podatkowym, gdyż sankcja VAT jest stosowana automatycznie, a przepisy nie dają organom podatkowym możliwości zindywidualizowania nałożonej sankcji (dostosowania do okoliczności danej sprawy). Dostosowując prawo krajowe do wspólnotowego ustawodawca w ramach pakietu SLIM VAT 3 nie tylko „widełkuje” sankcje podatkowe, ale również zapisał przesłanki, jakie organ musi wziąć pod uwagę nakładając w drodze decyzji dodatkowe zobowiązanie podatkowe. Organy będą więc teraz musiały przeprowadzić rzetelne postępowanie, aby wykazać, że ta sankcja powinna być nałożona oraz w jakiej wysokości. Widełkowanie nie zostanie jednak zastosowane w przypadku sankcji 100%.
Więcej podatków i opłat regulowanych z rachunku VAT
Wśród szeregu zmian, których celem jest dalsze uproszczenie rozliczania przez podatników podatku od towarów i usług znalazły się też zmiany do ustawy - Prawo bankowe dotyczące rachunków VAT. Już od 1 lipca 2023 r. poszerza się lista podatków i należności, jakie mogą być regulowane środkami z rachunku VAT. Katalog ten uzupełnią:
- podatek od wydobycia niektórych kopalin,
- podatek cukrowy,
- podatek od produkcji okrętowej,
- opłatę od „tzw. małpek” oraz
- podatek tonażowy.
Pakiety SLIM VAT w LEX Księgowość
Wszystkie trzy odsłony pakietów SLIM VAT wprowadziły do polskiego systemu podatkowego ogromne ilości zmian. Nie wszystkie zostały ciepło i entuzjastycznie przyjęte przez podatników. Szereg z nich było bowiem kontrowersyjnych, niejasnych lub wręcz utrudniających prowadzenie działalności. Ale trzeba przyznać, że wiele z nich jednak istotnie przyczyniło się usprawnienia rozliczeń i spełniania licznych obowiązków sprawozdawczych czy ewidencyjnych. Wszystkie te zmiany są przedmiotem dedykowanych analiz w LEX Księgowość. Pakiet SLIM VAT 1, w tym najbardziej chyba kontrowersyjną zmianę dotyczącą zasad rozliczania faktur korygujących obniżających in minus, opisuje seria komentarzy praktycznych, poradników i szkolenia online.
