Zbycie udziału w spółce z o.o.

Jeśli mowa o obowiązkach wobec spółki osoby, która nabyła członkostwo, to z założenia jest ich mniej i mogą wynikać przede wszystkim z umowy spółki z o.o.

Warto też nadmienić, że w przypadku praw i obowiązków udziałowych istnieją one tak długo, jak istnieje udział. Z kolei prawa i obowiązki osobiste występują, dopóki wspólnik jest członkiem spółki albo nie został ich w jakiś sposób pozbawiony.

Ograniczenia w zbywalności udziałów w spółce z o.o.

Zgodnie ze wspomnianym wyżej art. 182 k.s.h., zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie udziału umowa spółki może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć. Jeśli umowa spółki nie stanowi inaczej, zgody udziela zarząd w formie pisemnej. Zgoda może być udzielona przed dokonaniem czynności, ale może być też udzielona później. W przypadku gdy zgody odmówiono, sąd rejestrowy może pozwolić na zbycie, jeżeli istnieją ważne powody. W takiej sytuacji, spółka może w terminie wyznaczonym przez sąd rejestrowy przedstawić innego nabywcę. W razie braku porozumienia cenę nabycia i termin jej zapłaty ustala sąd rejestrowy na wniosek wspólnika lub spółki, po zasięgnięciu, w miarę potrzeby, opinii biegłego. Jeżeli wskazana przez spółkę osoba nie uiściła ceny nabycia w wyznaczonym terminie, wspólnik może rozporządzać swobodnie swoim udziałem, jego częścią lub ułamkową częścią udziału, chyba że nie przyjął oferowanej zapłaty.

Innymi słowy, zbycie udziałów w spółce z o.o. może być w jakiś sposób ograniczone, nie może być jednak tak, że zostanie całkowicie wyłączone, czy w sposób nadmierny utrudnione.

Warto też odnotować, że ograniczenie obrotu udziałami może dotyczyć wszystkich udziałów albo tylko niektórych z nich. Ograniczenia w zbywaniu udziałów mogą mieć charakter podmiotowy, w efekcie np. dopuszczać tylko określoną kategorię podmiotów, które mogą być nabywcami.

Jak wskazuje się w doktrynie, w przypadku, gdy udział jest objęty wspólnością łączną i wspólnik może mieć więcej niż jeden udział, może być przedmiotem obrotu jako całość. Nie jest możliwy obrót częściami takiego udziału ze względu na charakter wspólności łącznej do niepodzielnej ręki. Wspólnik z udziału objętego wspólnością nie może samodzielnie dysponować swym udziałem w tej wspólności. Jeżeli wspólnicy mogą mieć najwyżej jeden udział, uprawnieni ze wspólności łącznej mogą, działając wspólnie, zbyć część udziału. Po zniesieniu wspólności (na przykład przez rozwód, rozwiązanie spółki cywilnej) wspólność łączna zostaje przekształcona we wspólność w częściach ułamkowych i ułamkowe części udziału mogą być przedmiotem obrotu. (A. Kidyba [w:] M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2023, art. 182.)

Zgodnie z art. 258 k.s.h., jeżeli umowa spółki lub uchwała o podwyższeniu kapitału nie stanowi inaczej, dotychczasowi wspólnicy mają prawo pierwszeństwa do objęcia nowych udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym w stosunku do swoich dotychczasowych udziałów. Prawo pierwszeństwa należy wykonać w terminie miesiąca od dnia wezwania do jego wykonania. Wezwania te zarząd przesyła wspólnikom jednocześnie. Oświadczenie dotychczasowego wspólnika o objęciu nowego udziału bądź udziałów lub o objęciu podwyższenia wartości istniejącego udziału bądź udziałów wymaga formy aktu notarialnego.

Formy prawne zbycia udziałów w spółce z o.o.

Jedną z kluczowych kwestii związanych z obrotem udziałami spółek z o.o., od których zależy byt całego procesu, jest spełnienie wymogów co do formy dokonania przedmiotowych czynności. Zgodnie z art. 180 k.s.h., zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz jego zastawienie powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.

Forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi polega na tym, że notariusz zamieszcza na dokumencie klauzulę stwierdzającą własnoręczność podpisu złożonego przez wskazaną w tej klauzuli osobę. Jeśli przedmiotowa forma umowy nie zostanie zachowana, umowa tak nie będzie ważna. W efekcie, sąd rejestrowy odmówi przyjęcia do rejestru spółki z o.o. nowej listy wspólników.

Ważność zachowa również umowa sprzedaży udziałów w spółce z o.o. w formie aktu notarialnego.

Moment samego złożenia podpisów oraz moment ich poświadczenia przez notariusza mogą, ale nie muszą się pokrywać. Uznanie podpisu przed notariuszem może mieć miejsce w dacie późniejszej. O dacie zawarcia umowy zbycia udziałów w spółce z o.o. decyduje data poświadczenia przez notariusza.

Warto również nadmienić, że w przypadku spółki z o.o., której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, zbycie przez wspólnika udziałów jest możliwe również przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym. Oświadczenia zbywcy i nabywcy opatruje się:

• kwalifikowanym podpisem elektronicznym,
• podpisem zaufanym albo
• podpisem osobistym.

Autor: dr Wojciech Kowalski, senior product manager Działu Legal