Redakcje Prawo.pl i LEX przygotowały kolejną odsłonę raportu „Poprawmy prawo”. Okazuje się, że – podobnie jak w ubiegłorocznej edycji – obowiązujące przepisy wymagają wielu zmian. Chodzi właściwie o każdą dziedzinę: od podatków i prawa pracy przez prawo cywilne, gospodarcze, administracyjne, po kwestie dotyczące ochrony zdrowia. Nierzadko to kwestie absurdalne – np. opodatkowanie VAT zależy od tego, czy drewno jest okrągłe.
W raporcie „Poprawmy prawo 2023” wskazaliśmy problematyczne przepisy, które należy zmienić. Chodzi przede wszystkim o regulacje mające istotny wpływ na wymiar sprawiedliwości, prawników, podatki, pracę, działalność gospodarczą, zdrowie, oświatę, samorząd i administrację. Do akcji zaprosiliśmy także Czytelników. Troje z nich otrzymało cenne nagrody za najlepsze zgłoszenia.
Rekordowa liczba zmian w prawie
Rok 2022 był rekordowy pod względem liczby zmian w prawie. Ogłoszono 127 532 nowych aktów prawnych (w 2021 – 119 617). Dodatkowo ogłoszono 1392 tekstów jednolitych, czyli urzędowych publikacji aktów prawnych z naniesionymi wszystkimi zmianami. Przynajmniej raz zmieniono 25 191 aktów (w 2021 – 21 043), co daje wzrost ilości zmienionych aktów aż o 19,7 proc. Najczęściej zmienianym aktem prawnym była ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych – doczekała się 32 wersji tekstu.
W 2022 roku opublikowano w Dzienniku Ustaw 2829 aktów prawnych (w 2021 – 2490), w tym 547 ustaw i 2189 rozporządzeń wykonawczych. W 2021 roku ustaw opublikowano 503, a rozporządzeń 1903. Tendencja zwiększania liczby wydawanych aktów utrzymuje się. Zwraca jednak uwagę skokowy wzrost ilości wydawanych rozporządzeń wykonawczych, aż o 15 proc. rok do roku.
Wiele przepisów do poprawy
Trudno wskazać choćby jedną dziedzinę prawa, która nie wymaga zmian. Poprawy wymagają także regulacje, które są wręcz absurdalne. Opodatkowanie VAT zależy bowiem od tego, czy drewno jest... okrągłe. Zawarta w przepisach ustawy o VAT definicja działalności rolniczej wskazuje na wyjątek, którym jest drewno okrągłe z drzew tropikalnych oraz bambusa. Wyliczenie sugeruje, że jeśli drewno nie jest okrągłe, ale jest z drzewa tropikalnego, to podlega pod działalność rolniczą na gruncie VAT i trzeba je opodatkować. Problemem są także pełnomocnictwa u radców prawnych i doradców podatkowych. Doradca podatkowy może udzielić dalszego pełnomocnictwa (substytucji) innemu doradcy podatkowemu, adwokatowi lub radcy prawnemu. Radca prawny może natomiast udzielić dalszego pełnomocnictwa (substytucji) innemu radcy prawnemu, adwokatowi, prawnikowi zagranicznemu wykonującemu stałą praktykę w zakresie wynikającym z ustawy o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej. W rezultacie oznacza to, że doradca podatkowy może udzielić substytucji radcy prawnemu, ale radca prawny nie udzieli doradcy podatkowemu substytucji. Za to radca prawny może udzielić substytucji prawnikowi zagranicznemu, ale doradca podatkowy nie może udzielić substytucji takiemu prawnikowi. Na podstawie obowiązujących przepisów, radca prawny zajmujący się sprawą podatkową nie może także udzielić substytucji doradcy podatkowemu, który niejednokrotnie jest jego pracownikiem albo wspólnikiem. Tę przeszkodę formalną należałoby usunąć, dla dobra obu zawodów.
Jeśli między małżonkami nie ma sporu, rozwód powinno się załatwić nawet przed notariuszem. Tymczasem rozwód w Polsce orzec może wyłącznie sąd okręgowy – i to nawet w przypadku, gdy sprawa jest banalna, nie ma dzieci, majątku do podziału, a małżonkowie po prostu nie widzą szans na dalsze, wspólne życie. Rodzi to pytanie o sensowność takiego rozwiązania, szczególnie, że kiedyś rozwody orzekały sądy rejonowe. Warto pomyśleć o liberalizacji przepisów.
Problem mają również wszyscy podatnicy, skarbówka bowiem zagląda na konta i blokuje rachunki jak chce. W ostatnim czasie widać skokowy wzrost przepisów przyznających nowe uprawnienia organom Krajowej Administracji Skarbowej (KAS). Uszczelnienie systemu podatkowego jest niezbędne. Niepokojące jest jednak to, że przepisy dające skarbówce nowe uprawnienia, w znacznej mierze posługują się przesłankami otwartymi. Są zatem bardzo nieprecyzyjne, co powoduje, że mogą być stosowane zbyt szeroko i uznaniowo. Okazuje się, że organy podatkowe mają szersze uprawnienia niż prokuratorzy. Mogą zajrzeć w rachunki bankowe i blokować dostęp do pieniędzy na kontach. Możliwości te są jednak coraz częściej krytykowane nie tylko przez doradców podatkowych i prawników, ale także – co pokazują niedawne wyroki – przez sądy administracyjne. Teza jest jednoznaczna - przywileje fiskusa trzeba doprecyzować. Konieczna jest pilna zmiana prawa.
Z kolei przez wadliwe prawo za jedną drogę do bloku mieszkańcy płacą dwie daniny. Powszechne uwłaszczenie miało miejsce 1 stycznia 2019 r. i dotyczyło gruntów związanych z budownictwem mieszkaniowym. Okazuje się jednak, że niekoniecznie. W wielu przypadkach nie doszło do przekształcenia prawa użytkowania wieczystego, choć powinno. Bywa, że grunt pod drogą został tylko częściowo przekształcony. Za tę samą drogę płaci się więc jednocześnie i podatek od nieruchomości, i roczną opłatę z tytułu użytkowania wieczystego, co dla wielu właścicieli mieszkań w blokach jest zwyczajnie niezrozumiałe.
Wymagające poprawy są również zasady wystawiania recept. Okazuje się, że szczepionka i szczepienie są w aptece, ale nie recepta. Podczas sezonu grypowego 2022-2023 możliwość wystawienia recepty na szczepionkę przeciwko grypie przez farmaceutę mogłaby podnieść poziom wyszczepialności. Osoba, która chciała się zaszczepić musiała jednak udać się najpierw do lekarza po receptę, następnie do apteki, by kupić szczepionkę, a potem – jeśli w danej aptece nie wykonywano szczepień – wrócić do poradni POZ w celu zaszczepienia. Sejm uchwalił jednak zmianę, która umożliwia wystawienie recepty farmaceutycznej i wykonanie szczepienia w aptece. Nie zmienia to jednak sytuacji osób powyżej 75. roku życia i kobiet w ciąży, gdyż recepta farmaceutyczna jest pełnopłatna. Osoby te natomiast mają prawo do 100 proc. refundacji. Po receptę refundowaną muszą wciąż udać się do lekarza.
