O normach sprzężonych raz jeszczeDr Mikołaj Hermann
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
O normach sprzężonych raz jeszcze
Przedmiotem artykułu jest analiza koncepcji norm sprzężonych, która została wprowadzona do polskiej teorii prawa przez J. Landego jako alternatywa wobec trójczłonowej koncepcji normy prawnej. W jego ramach omawiam ewolucję wskazanej koncepcji, w tym kolejne propozycje jej modyfikacji oraz uzupełnień dokonywanych przez wybitnych polskich uczonych. Koncentruję się w tym zakresie na następujących zagadnieniach: zakwestionowanie tradycyjnej koncepcji budowy normy prawnej, analiza oryginalnego ujęcia normy sankcjonowanej i normy sankcjonującej oraz rozumienie związku istniejącego między normami sprzężonymi. Podchodząc krytycznie do sposobu recepcji koncepcji J. Landego w doktrynie prawniczej, przedstawiam argumenty za uznaniem normy sankcjonującej za normę kompetencyjną, która upoważnia organ państwa do wymierzenia sankcji, wbrew rozpowszechnionej konwencji, zgodnie z którą norma ta miałaby być normą nakazującą jej wymierzenie. Omawiam również zagadnienie stosunku, w jakim pozostają zakresy zastosowania norm sprzężonych, zarówno w aspekcie merytorycznym, jak i w aspekcie czasowym.
Słowa kluczowe: normy sprzężone, norma sankcjonowana, norma sankcjonująca, budowa normy prawnej, sankcja, przymus
On Coupled Norms Once More
The subject of the article is an analysis of the concept of coupled norms, which was introduced into Polish legal theory by J. Lande as an alternative to the three-element concept of a legal norm. I discuss the evolution of the aforementioned concept, including subsequent proposals for its modification and supplementation made by eminent Polish scholars. In this respect, I focus on the following issues: contestation of the traditional concept of structure of a legal norm, analysis of the original approach to the sanctioned norm and the sanctioning norm, and understanding of the relationship between coupled norms. Taking a critical approach to how J. Lande’s concept was received in legal scholarship, I present arguments in favour of recognizing the sanctioning norm as a norm of competence, which authorizes a state authority to impose a sanction, contrary to the common convention according to which that norm is a norm requiring it to be imposed. I also discuss the relationship between the scopes of application of coupled norms, both in terms of content and in terms of time.
Keywords: coupled norms, sanctioned norm, sanctioning norm, structure of a legal norm, sanction, coercion
Bibliografia
Alexy R., Teoria praw podstawowych, Warszawa 2010
Austin J.L., Mówienie i poznawanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne, Warszawa 1993
Czarny P., Naleziński B., Bezpośrednie stosowanie konstytucji; normy samowykonalne w konstytucji, [w:] Charakter i struktura norm konstytucji, red. J. Trzciński, Warszawa 1997
Czepita S., Reguły konstrukcji systemu prawnego a prawotwórstwo, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 1994, nr 4
Czepita S., Reguły konstytutywne a zagadnienia prawoznawstwa, Szczecin 1996
Czepita S., Formalizacja a konwencjonalizacja działań w prawie, [w:] Konwencjonalne i formalne aspekty prawa, red. S. Czepita, Szczecin 2006
Czepita S., Formalizacja i konwencjonalizacja w systemie prawnym, [w:] System prawny a porządek prawny, red. O. Bogucki, S. Czepita, Szczecin 2008
Czepita S., O koncepcji czynności konwencjonalnych w prawie, [w:] Wykładnia konstytucji. Aktualne problemy i tendencje, red. M. Smolak, Warszawa 2016
Czepita S., O pojęciu czynności konwencjonalnej i jej odmianach, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2017, nr 1
Czepita S., Wronkowska S., Zieliński M., Założenia szkoły poznańsko-szczecińskiej w teorii prawa, PiP 2013, nr 2
Dworkin R., Biorąc prawa poważnie, Warszawa 1998
Grabowski A., Prawnicze pojęcie obowiązywania prawa stanowionego. Krytyka niepozytywistycznej koncepcji prawa, Kraków 2009
Hermann M., Derogacja w analizach teoretycznoprawnych, Poznań 2012
Hermann M., Conventional Acts and their Normative Consequences: Controversies over the Poznań Concept of Conventional Acts, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2023, nr 2
Jabłońska-Bonca J., Przesłanki stanowienia norm bez sankcji, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny 1984, nr 4
Kelsen H., Pure Theory of Law, Berkeley 1989
Kelsen H., General Theory of Norms, New York 1991
Kordela M., Zasady prawa. Studium teoretycznoprawne, Poznań 2012
Lande J., Nauka o normie prawnej, [w:] J. Lande, Studia z filozofii prawa, Warszawa 1959
Lang W., Wróblewski J., Zawadzki S., Teoria państwa i prawa, Warszawa 1986
Mikołajewicz J., Prawo intertemporalne. Zagadnienia teoretycznoprawne, Poznań 2000
Mikołajewicz J., Zmiana prawa, [w:] Problematyka intertemporalna w prawie. Zagadnienia podstawowe. Rozstrzygnięcia intertemporalne. Geneza i funkcje, red. J. Mikołajewicz, Poznań 2015
Opałek K., Wróblewski J., Zagadnienia teorii prawa, Warszawa 1969
Patryas W., Zaniechanie. Próba analizy metodologicznej, Poznań 1993
Patryas W., Rozważania o normach prawnych, Poznań 2001
Patryas W., Performatywy w prawie, Poznań 2005
Patryas W., „Norma sankcjonowana w prawie karnym...” – kilka uwag do artykułu Łukasza Pohla, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2006, nr 1
Patryas W., Performatywy konstytutywne, [w:] W poszukiwaniu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profesora Macieja Zielińskiego, red. A. Choduń, S. Czepita, Szczecin 2010.
Pietrzykowski T., Wsteczne działanie prawa i jego zakaz, Zakamycze 2004
Pietrzykowski T., Podstawy prawa intertemporalnego. Zmiany przepisów a problemy stosowania prawa, Warszawa 2011
Pohl Ł., Norma sankcjonowana w prawie karnym jako przykład normy prawnej nie będącej normą postępowania, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2006, nr 1
Pohl Ł., Struktura normy sankcjonowanej w prawie karnym. Zagadnienia ogólne, Poznań 2007
Pohl Ł., W. Patryas, Dwugłos w sprawie normy sankcjonowanej, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2006, nr 4
Problematyka intertemporalna w prawie. Zagadnienia podstawowe. Rozstrzygnięcia intertemporalne. Geneza i funkcje, red. J. Mikołajewicz, Poznań 2015
Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania – część ogólna, Warszawa 2014
Searle J.R., Czynności mowy. Rozważania z filozofii języka, Warszawa 1987
Thienel R., Der zeitliche Geltungsbereich von Normen im Lichte der Legistik, [w:] Staatsrecht in Theorie und Praxis. Festschrift für Robert Walter zum 60. Geburtstag, red. H. Mayer, Wien 1991
Tkacz S., O zintegrowanej koncepcji zasad prawa w polskim prawoznawstwie (Od dogmatyki do teorii), Toruń 2013
Tuleja P., Stosowanie Konstytucji RP w świetle zasady jej nadrzędności (wybrane zagadnienia), Zakamycze 2003
Wronkowska S., Analiza pojęcia prawa podmiotowego, Poznań 1973
Wronkowska S., W sprawie bezpośredniego stosowania Konstytucji, PiP 2001, nr 9
Wronkowska S., Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa, Poznań 2005
Wronkowska S., Kilka uwag o językowym aspekcie wykładni konstytucji, [w:] Wykładnia prawa. Tradycja i perspektywy, red. M. Hermann, S. Sykuna, Warszawa 2016
Wronkowska S., O niektórych osobliwościach konstytucji i jej wykładni, [w:] Wykładnia konstytucji. Aktualne problemy i tendencje, red. M. Smolak, Warszawa 2016
Wronkowska S., O swoistości wykładni konstytucji. Uwagi kolejne, Przegląd Konstytucyjny 2018, nr 1
Wronkowska S., Hermann M., Problematyka intertemporalna prawa konstytucyjnego. Zagadnienia podstawowe, [w:] Problematyka intertemporalna w prawie. Zagadnienia podstawowe. Rozstrzygnięcia intertemporalne. Geneza i funkcje, red. J. Mikołajewicz, Poznań 2015
Wronkowska S., Zieliński M., Problemy i zasady redagowania tekstów prawnych, Warszawa 1993
Wronkowska S., Ziembiński Z., Zarys teorii prawa, Poznań 2001
Wróbel W., Struktura normatywna przepisu prawa karnego, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1993, nr 3
Wróbel W., Konstrukcja kontratypu jako sposób uadekwatniania treści normy sankcjonowanej i sankcjonującej w procesie wykładni prawa karnego, [w:] W poszukiwaniu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profesora Macieja Zielińskiego, red. A. Choduń, S. Czepita, Szczecin 2010
Wróblewski J., Zagadnienia teorii wykładni prawa ludowego, Warszawa 1959
Wróblewski J., Reguły prawne w analitycznej teorii prawa, Studia Prawno-Ekonomiczne 1986, t. XXXIV
Wykładnia konstytucji. Inspiracje, teorie, argumenty, red. T. Stawecki, J. Winczorek, Warszawa 2014
Zieliński M., Interpretacja jako proces dekodowania tekstu prawnego, Poznań 1972
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2012
Ziembiński Z., Logiczne podstawy prawoznawstwa, Warszawa 1966
Ziembiński Z., Kompetencja i norma kompetencyjna, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1969, nr 4
Ziembiński Z., Problemy podstawowe prawoznawstwa, Warszawa 1980
Ziembiński Z., O aparaturze pojęciowej dotyczącej sytuacji prawnych, PiP 1985, nr 3
Ziembiński Z., O zawiłościach związanych z pojmowaniem kompetencji, PiP 1991, nr 4
Zoll A., Czy jest uzasadnione wyróżnianie pierwotnej i wtórnej legalności?, [w:] W poszukiwaniu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profesora Macieja Zielińskiego, red. A. Choduń, S. Czepita, Szczecin 2010
Prof. dr hab. Mateusz Stępień
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Potyczki z pojęciem „kultury prawnej”
Pojęcie kultury prawnej staje się coraz bardzie popularne w publicznych debatach oraz w języku prawniczym. Nie można nie dostrzec, że myślenie w kategoriach kultury prawnej przynosi ważne wątki dla badań prawa, skłania do zdawania nowych pytań, czy nakierowuje na szersze determinanty działania prawa. Jednak ważna jest również świadomości wad i ograniczeń związanych z jej konkretnymi ujęciami. Na tym tle celem tego tekstu jest zaproponowanie mapy dominujących ujęć kultury prawnej oraz ukazanie ogólnych wad i ograniczeń dominujących podejść do kultury prawnej. Dodatkowo, w zakończeniu zostaną sformułowane zalecenia związanych z refleksyjnym korzystaniem z tego pojęcia. Przesłanie tego tekstu jest krytyczne (dominujące ujęcia kultury prawnej w literaturze mają liczne i poważne wady), ale też konstruktywne (można ostrożnie stosować to pojęcie minimalizując wady i pułapki z nim związane).
Słowa kluczowe: kultura prawna, świadomość prawna, prawo w działaniu, socjologia prawa
Skirmishes over the Concept of ‘Legal Culture’
The concept of legal culture is becoming more and more popular in public debates, as well as in legal language. It cannot be overlooked that thinking in terms of legal culture brings along important threads that stimulate research, prompts us to ask new questions, or directs us towards broader determinants of the operation of law. However, it is also important to be aware of the disadvantages and limitations associated with particular approaches to it. Against this background, the aim the paper is to propose a map of the dominant approaches to legal culture and to discuss the general disadvantages and limitations of the orthodox approaches to legal culture. In addition, the conclusion will formulate recommendations related to reflective use of this concept. The message of this text is critical (dominant approaches to legal culture in the literature have numerous and serious flaws), but also constructive (one can use this term with caution, minimizing the flaws and pitfalls associated with it).
Keywords: legal culture, legal consciousness, law in action, sociology of law
Bibliografia
Bell J., Comparative Law and Legal Theory, [w:] Prescriptive Formality and Normative Rationality in Modern Legal Systems, red. W. Krawietz i in., Berlin 1994
Benda-Beckmann F. von, Benda-Beckmann K. von, Why Not Legal Culture, [w:] Using Legal
Bierbrauer G., Toward an Understanding of Legal Culture: Variations in Individualism and Collectivism between Kurds, Lebanese, and Germans, Law & Society Review 1994, vol. 28, no 2
Blankenburg E., Patterns of Legal Culture: The Netherlands Compared to Neighboring Germany, The American Journal of Comparative Law 1998, vol. 46, nr 1
Borucka-Arctowa M., Kultura prawna na tle myśli filozoficznej i społecznej o kulturze, Studia Prawnicze 2002, z. 1
Boyd R., A Different Kind of Animal: How Culture Transformed Our Species, Princeton 2018
Čehulić M., Perspectives of Legal Culture: A Systematic Literature Review, Revija za sociologiju 2021, vol. 51, nr 2
Cotterrell R., Law in Culture, Ratio Juris 2004, nr 17
Cotterrell R., Law, Culture and Society. Legal Ideas in the Mirror of Social Theory, Aldershot 2006
Cotterrell R., The Concept of Legal Culture, [w:] Comparing Legal Cultures, red. D. Nelken, London 1997
Dedek H., When Law Became Cultivated: ‘European Legal Culture’ between Kultur and Civilization, [w:] Towards a European Legal Culture, red. G. Helleringer, K. Purnhagen, Munich-Oxford 2014
Febbrajo A., A Typology of Legal Cultures, [w:] Law, Legal Culture and Society, red. A. Febbrajo, New York 2019
Fekete B., Inconsistencies in the Use of Legal Culture in Comparative Legal Studies, Maastricht Journal of European and Comparative Law 2018, vol 25, nr 5
Friedman L.M., Legal Culture and Social Development, Law and Society Review 1969, vol 1, nr 1
Friedman L.M., The Republic of Choice: Law, Authority, and Culture, Cambridge Mass. 1990
Gibson J.L., Caldeira G.A., The Legal. Cultures of Europe, Law and Society Review 1996, vol 30, nr 1
Gleen H.P., Legal Cultures and Legal Traditions, [w:] Epistemology and Methodology of Comparative Law, red. M. van Hoeck, Oxford 2004
Gryniuk A., Kultura prawna a świadomość prawna, PiP 2002, nr 1
Haley J.O., The myth of reluctant litigant, Journal of Japanese Studies 1987, vol. 4, nr 2
Hoecke M. von, Warrington M., Legal Cultures, Legal Paradigms and Legal Doctrine: Towards A New Model for Comparative Law, International Comparative Law Quarterly 1998, vol 47
Inglis F., Kultura, Warszawa 2007
Izydorczyk J., Kulturowe uwarunkowania stosowania prawa karnego w Japonii, Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 2012, nr 2
Kawashima T., Dispute Resolution in Contemporary Japan [w:] The Legal Order in Changing Society, red. A. von Mehren, Cambridge 1963
Kawashima T., The Sociology of Law in Japan, [w:] Norms and Actions, red. R. Treves, J.F.G. van Loon, Dordrecht 1968
Klare K.E., Legal Culture and Transformative Constitutionalism, South African Journal of Human Rights 1998, vol 14, nr 1
Kojder A., Kultura prawna: problem demarkacji i użyteczności pojęcia, [w:] Kultura prawna i dysfunkcjonalność prawa, Warszawa 1988
Kurczewski J., Prawem i lewem. Kultura prawna społeczeństwa polskiego po komunizmie, Studia Socjologiczne 2007, vol. 185, nr 2
Kurkchiyan M., Comparing Legal Cultures: Three Models of Court for Small Civil Cases, [w:] Using Legal Culture, red. D. Nelken, London 2012
Ledvinka T., The Disenchantment of the Lore of Law: Jacob Grimm’s Legal Anthropology Before Anthropology, The Journal of Legal Pluralism and Unofficial Law 2020, vol. 52, nr 2
Leszczyński L., O japońskim porządku prawnym – między literą prawa a otwartością norm, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska 2019, vol. 66, nr 1
Merry S.M., What is Legal Culture? An Anthropological Perspective, [w:] Using Legal Culture, red. D. Nelken, London 2012
Mezey N., Law as Culture, Yale Journal of Law & the Humanities 2001, vol. 13
Miton H., DeDeo S., The Cultural Transmission of Tacit Knowledge, Journal of the Royal Society Interface 2022, vol. 19, nr 195
Nelken D. (red.), Culture, London 2012
Nelken D., Puzzling Out Legal Culture, [w:] Comparing Legal Cultures, red. D. Nelken, Dartmouth 1997
Nelken D., Sociology of Legal Culture, [w:] Reaserch Handboon on Law and Society, Cheltenham 2020
Nelken D., Thinking About Legal Culture, Asian Journal of Law and Society 2014, vol. 1, nr 2
Nelken D., Understanding/invoking Legal Culture, Socio-Legal Studies 1995, vol 4, nr 4
Nelken D., Using Legal Culture: Purposes and Problems, [w:] Using Legal Culture, red. D. Nelken, London 2012
Nelken D., Using the Concept of Legal Culture, Australian Journal of Legal Philosophy 2004, vol. 29
Pałecki K., O użyteczności pojęcia kultura prawna, PiP 1973, nr 3
Pennisi C., Legal Culture and Empirical Research: Improving the Socio-legal Character of the Sociology of Law, Onati Socio-legal Series 2022, vol.12, nr 6
Pichlak M., Sytuacja autorytarna i rządy prawa. Socjologiczno-prawne wyjaśnienia kryzysu konstytucyjnego, Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 2021, 43, nr 1
Podgórecki A., Prestiż prawa, Warszawa 1966
Quinn G., Legal Culture and the CRPD, [w:] Recognising human rights in different cultural contexts: the United Nations Convention on the rights of persons with disabilities (CRPD), red. E.J. Kakoullis, K. Johnson, London 2020
Ramseyer M., The Puzzling (In)dependence of Courts: A Comparative Approach, Journal of Legal Studies 1994, vol. 23
Rosen L., Law as Culture. An Invitation, Princeton 2006
Skuczyński P., Pojęcie kryzysu w filozofii i naukach społecznych a kryzysy prawne, Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna 2018, nr 1
Stępień M., Exploring New Avenues for Studying the Legal Culture: Drawing on Homi Bhabha’s Theorization of “Culture”, [w:] Law and Culture, red. M. Stępień, J. Klakla, Cham 2022
Stępień M., Kultura prawna, [w:] Leksykon socjologii prawa, red. A. Kociołek-Pęksa, M. Stępień, Warszawa 2013
Stępień M., Kultura prymatów innych niż człowiek jako wyzwanie dla nauk społecznych, Studia Socjologiczne 2008, nr 4
Stępień M., Sposoby rozumienia „kultury” przez prymatologów, Studia Socjologiczne 2017, nr 2
Stępień M., Sprawności prawne – pomiędzy „umysłem” a „działaniem”. Ku ekologicznemu ujęciu świadomości prawnej, [w:] Świadomościowy wymiar prawa, red. M. Dudek, K. Struzińska, Nomos 2018
Wagner R., The Invention of Culture, Chicago 1981
Webber J., Culture, Legal Culture, and Legal Reasoning: A Comment on Nelken, Australian Journal of Legal Philosophy 2004, vol. 29
Winczorek J., Systems Theory and Puzzles of Legal Culture, Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 2012, nr 1
Ziembiński Z., Socjologia prawa jako nauka prawna, Warszawa-Poznań 1975
Zirk-Sadowski M., Prawo a kultura, Acta Universitatis Lodziensis. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne 1977, nr 19
Prof. dr hab. Grzegorz Wierczyński
Uniwersytet Gdański
O wzajemnym oddziaływaniu kultury prawnej i technologii stosowanych w procesach kodyfikowania wiedzy prawniczej
Technologia przechowywania i udostępniania informacji prawnych jest jednym z najważniejszych czynników kształtujących kulturę prawną. Jednocześnie od jakości i poziomu kultury prawnej zależy, czy i w jakim stopniu technologia będzie wykorzystywana do kodyfikacji dostępnej wiedzy prawniczej. Rewolucja technologiczna, której jesteśmy świadkami w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat, zmienia procesy kodyfikacji wiedzy prawnej. W procesach automatyzacji ujednolicania i zestawiania obowiązujących przepisów szczególne znaczenie mają metaregulacje. Można je rozpoznawać automatycznie (za pomocą algorytmów), jednak aby to osiągnąć, muszą być formułowane w ustandaryzowany sposób.
Słowa kluczowe: wiedza prawnicza, kodyfikacja, kultura prawna, algorytmy, technologia, wpływ technologii na prawo
On the Interaction of Legal Culture and Technologies Used in the Processes of Codifying Legal Knowledge
The technology for storing and sharing legal information is one of the most important factors shaping a legal culture. At the same time, the quality and level of legal culture determine whether and to what extent technology will be used to codify existing legal knowledge. The technological revolution that we have been witnessing in the last few decades is changing the processes of codifying legal knowledge. In the processes of automating the unification and compilation of applicable regulations, meta-regulations are of particular importance. They can be recognized automatically (using algorithms), but in order to achieve this they must be formulated in a standardized way.
Keywords: legal knowledge, codification, legal culture, algorithms, technology, impact of technology on law
Bibliografia
Bentham J., A General View of a Complete Code of Laws, [w:] The Works of Jeremy Bentham, t. I, red. J. Bowring, Edinburgh 1843
Berman J., Reid C.J., Roman Law in Europe and the Jus Commune: A Historical Overview with Emphasis on the New Legal Science of the Sixteenth Century, Syracuse Journal of International Law and Commerce 1994, t. 20, nr 1
Bing J., Let there be LITE: a brief history of legal information retrieval, European Journal of Law and Technology 2010, vol 1, nr 1
Conway S. (red.), The Correspondence of Jeremy Bentham, Volume 8: January 1809 to December 1816, Oxford 1988
Eisenstein E.L., Rewolucja Gutenberga, Warszawa 2004
Febvre L., Martin H.J., Narodziny książki, Warszawa 2014
Klein M., Die Neubekanntmachung von Gesetzen vor dem Hintergrund der staatlichen Konsolidierungspflicht, Duncker & Humblot, Berlin 2010
Lagus K., Protestatio...adversus improbam suorum commentariorum de doctrina iuris editionem ab Egenolpho factam, Bazylea 1544
Łysiak L., Roman S. (oprac,), Polskie statuty ziemskie w redakcji najstarszych druków (Syntagmata), Wrocław–Kraków 1958
McLuhan M., Understanding Media: The Extensions of Man, New York 1964
Uruszczak W., Commune incliti Poloniae Regni privilegium constitutionum et indultuum. O tytule i mocy prawnej Statutu Łaskiego z 1506 roku, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Instytutu Prawa Własności Intelektualnej 2006, nr 96
Uruszczak W., Próba kodyfikacji prawa polskiego w pierwszej połowie XVI wieku. Korektura praw z 1532 r., Warszawa 1979
Wierczyński G., Czego nie ma w systemach informacji prawnej?, [w:] P. Ciurak, G. Wierczyński, Nowe technologie w praktyce prawnika, Gdańsk 2021
Wierczyński G., Udostępnianie informacji o prawie jako warunek skutecznej działalności prawotwórczej, Gdańsk 2015
Mgr Patryk Ciurak
Uniwersytet Gdański
Przeszkody w ewolucji prawa do postaci kodu źródłowego
Elektroniczny tekst aktu normatywnego, mimo że nadal może być odbierany jako novum, nie jest finalnym etapem ewolucji formy prawa. Obecnie liczne normy prawne mają odzwierciedlenie w formie kodu źródłowego systemów informatycznych używanych przez administrację publiczną czy wymiar sprawiedliwości. Nie jest to jednak forma oficjalna; proces powstawania kodu nie podlega regulacjom zbliżonym do procesu legislacyjnego. Godzi to w zasadę praworządności i rodzi pytania o możliwość ewentualnych nadużyć w kształtowaniu sytuacji prawnej adresatów norm. Forma kodu źródłowego budzi nieufność ze względu na wyłączenie możliwości interpretacji prawa, natychmiastowość jego wykonania oraz problem z zachowaniem znaczenia identycznego z tekstem zapisanym językiem naturalnym. W artykule Autor dokonuje krytycznej analizy wskazanych przeszkód. W zwięzły sposób przedstawia też poglądy międzynarodowej nauki prawa na temat wymogów, które powinien spełniać kod źródłowy, aby być nośnikiem norm prawnych. Ostatnim punktem artykułu jest omówienie metodyki tworzenia prawa jako kodu źródłowego, która jest efektem badań prowadzonych w Nowej Zelandii i Australii.
Słowa kluczowe: law as code, rules as code, better regulation, legalny kod, ewolucja prawa
Obstacles to the Evolution of Law into a Source Code Form
The aim of the article is to discuss the conditions necessary for the law to take form of, and to function as, a legal and reliable source code. The article examines selected approaches to the idea of law as code and the obstacles that hinder the functioning of law in the form of a source code. It emphasises the need to include a human in the process of applying the law and the role of an in-depth analysis of the purpose of the regulation as factors that can alleviate the concerns around applying law as code. The existing methods of simultaneous drafting of legal provisions and source code are also discussed, as well as the impact that these methods have on legal culture and increasing individuals’ trust in the law.
Keywords: law as code, rules as code, better regulation, legal source code, evolution of law
Bibliografia
Bekkum M. van, Borgesius F.Z., Digital welfare fraud detection and the Dutch SyRI judgment, European Journal of Social Security 2021, vol. 23, nr 4
Bench-Capon T., Coenen F., Isomorphism and legal knowledge based systems, Artificial Intelligence and Law, vol. 1, nr 1
Borsook P., Cyberselfish: Ravers, Guilders, Cyberpunks, And Other Silicon Valley LifeForms, Yale Symposium on Law and Technology 2001, vol. 3, nr 1
Brownsword R., Technological management and the Rule of Law, Law, Innovation and Technology 2016, vol. 8, nr 1
Diver L., Digisprudence: the design of legitimate code, Law, Innovation and Technology 2021, vol. 13, nr 2
Diver L., Interpreting the Rule(s) of Code: Performance, Performativity, and Production, MIT Computational Law Report z 7.12.2021 r.
Heikkilä M., Dutch scandal serves as a warning for Europe over risks of using algorithms, Politico z 29.03.2022 r.
Hildebrandt M., The Adaptive Nature of Text-Driven Law, Journal of Cross-Disciplinary Research in Computational Law z 26.10.2020 r.
Kitchin R., Thinking critically about and researching algorithms, Information Communication and Society 2016, vol. 20, nr 1
Kowalski R., Algorithm = logic + control, Communications of the ACM 1979, vol. 22, nr 7
Mohun J., Roberts A., Cracking the code: Rulemaking for humans and machines, OECD Working Papers on Public Governance 2020, nr 42
Sergot M., Sadri F., Kowalski R., Kriwaczek F., Hammond P., Cory H., The British Nationality Act as a Logic Program, Communications of the ACM 1986, vol. 29, nr 5
Wierczyński G., Udostępnianie informacji o prawie jako warunek skutecznej działalności prawotwórczej, Gdańsk 2015
Wong M.W., Rules as code: Seven levels of digitisation, Singapore 2020
Dr Michał Stambulski
Erasmus University Rotterdam
Deficyt obywatelskości. Demokracja, edukacja prawnicza i kryzys władzy sędziowskiej
W tekście Autor porusza problem edukacji prawniczej jako czynnika społecznego legitymizowania władzy sądowniczej w społeczeństwie demokratycznym. Edukacja sędziowska jest zmuszona realizować dwa pozostające w napięciu cele: (1) budowanie autonomicznej i niezależnej od oczekiwań i nacisków wspólnoty osobowości, (2) która będzie jednocześnie w stanie przyjąć perspektywę członków tej wspólnoty i się z nimi efektywnie komunikować. Sposób w jaki edukowani są sędziowie umożliwia lub ogranicza ich możliwości rozumienia nieprofesjonalnych współobywateli, którzy następnie dzięki decyzjom wyborczym mogą decydować o kształcie tej władzy. Więc im mniej perspektywy obywatelskiej w ramach edukacji prawniczej tym większa możliwość populistyczno-demokratycznego sprzeciwu wobec władzy sądowniczej. Brak uwzględnienia perspektywy innych, nieprofesjonalnych członków wspólnoty politycznej jest nie tylko czynnikiem delegitymizacji, lecz także ograniczeniem możliwości moralnego rozwoju dla prawników i prawa. W końcowych fragmentach Autor zastanawia się nad warunkami bardziej demokratycznej i obywatelskiej edukacji prawniczej.
Słowa kluczowe: demokracja, legitymacja, socjologia, prawo, edukacja prawnicza, sądownictwo, władza, zaangażowanie obywatelskie
A Deficit of Civic Attitude? Democracy, Legal Education, and the Power of Judges
In the article, I address the issue of legal education as a factor in the social legitimization of the judicial power in a democratic society. The education of judges, by necessity, has to pursue two conflicting goals: (1) building an autonomous personality, independent of the expectations and pressures of the community, (2) which will at the same time be able to assume the perspective of that community’s members and communicate effectively with them. The way in which judges are educated enables them to understand their non-professional fellow citizens or limits their ability to do so. And then such fellow citizens can, through election decisions, decide about the shape of this power. Thus, the less civic perspective there is in the education of judges, the greater the possibility of populist-democratic opposition to the judicial power. Failure to consider the perspective of other, non-professional members of the political community is not only a delegitimizing factor, but it also limits the opportunities of moral development for lawyers and the law. In the final paragraphs, I reflect on the conditions for a more democratic and civic legal education.
Keywords: democracy, legitimacy, sociology, law, legal education, judiciary, power, civic engagement
Bibliografia
Aikin S.F.,Talisse R.B, Why We Argue (and How We Should). A Guide to Political Disagreement in an Age of Unreason, Routledge 2019
Albiński T., Mózgi w naczyniu, Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna 2012, t. 1, nr 1
Bodnar A., Polish Road Toward an Illiberal State: Methods and Resistance, Indiana Law Journal 2021, vol. 96, nr 4
Bucholc M., The Rule of Law as a Postcolonial Relic: The Narrative of the Polish Right, Zeitschrift für Rechtssoziologie 2022, vol. 42, nr 1
Burdziej S., Sprawiedliwość i prawomocność. O społecznej legitymizacji władzy sądowniczej, Toruń 2017
Canovan M., Trust the People! Populism and the Two Faces of Democracy, Political Studies 1999, vol. 47 nr 1
Czarnota A., Kryzys nauki prawa a edukacja prawnicza. O niekonieczności produkowania „użytecznych idiotów”, Prawo i Więź 2013, nr 2
Czarnota A., Paździora M., Stambulski M. (red.) Nużąca konieczność. Powody podjęcia i ocena studiów prawniczych na WPAE UWr, Wrocław 2017
Czarnota A., Populistyczny konstytucjonalizm czy nowy konstytucjonalizm?, Krytyka Prawa 2019, tom 11, nr 1
Fleck Z., Judges under Attack in Hungary, VerfBlog z 14.05.2018
Goldstein L.F., From Democracy to Juristocracy?, Law & Society Review 2004, vol. 38, nr 3
Grabowska-Moroz B., Śniadach O., The Role of Civil Society in Protecting Judicial Independence in Times of Rule of Law Backsliding in Poland, Utrecht Law Review 2021, vol. 17, nr 2
Grygieńć J., Demokracja na rozdrożu. Deliberacja czy partycypacja polityczna?, Kraków 2017
Hałas E., Polityka symbolizacji w ujęciu Pierre’a Bourdieu a interakcjonizm symboliczny, Studia Socjologiczne 1999, nr 4
Jabłońska-Bonca J., Trzeba inaczej uczyć. Kilka uwag o homo zappiens i miękkich umiejętnościach komunikacyjnych prawników, Krytyka Prawa 2018, vol. 10, nr 2
Janusz-Pohl B., Zasada udziału czynnika społecznego w procesie karnym a legitymizacja wymiaru sprawiedliwości, Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 2022, nr 4
Juchacz P., Trzy tezy o sędziach społecznych i ich udziale w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w Polsce, Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna 2016, t. V, nr 1
Kaczmarczyk M., Legitymizacja roli sędziowskiej, Studia Socjologiczne 2020, vol. 4
Kaczmarek P., Jabłoński P., Pichlak M. (red.), Regionalizacja rozumu? Spotkanie prawa i filozofii (rozmowa Artura Kozaka z Leszkiem Kleszczem), [w:] Perspektywy juryscentryzmu, red. P. Kaczmarek, P. Jabłoński, M. Pichlak, M. Paździora, Wrocław 2011
Kaczmarek P., Tożsamość „wykonawcy poleceń” w roli zawodowej jako problem moralnej odpowiedzialności, [w:] Integracja zewnętrzna i wewnętrzna nauk prawnych, cz. 1, red. T. Bekrycht, B. Wojciechowski, M. Zirk-Sadowski, Łódź 2014
Kaczyński J., Czy Polska jest państwem prawa? Wykład na Uniwersytecie Jagiellońskim, Pressje 2010, t. XXIV
Kocemba K., Interakcje w przestrzeniach edukacji prawniczej, niepubl. praca doktorska
Kocemba K., Stambulski M., Dydaktyka ma znaczenie. Aplikacja sędziowska i prokuratorska w Polsce, Wrocław 2020
Koczanowicz L., Jednostka-działanie-społeczeństwo. Koncepcje jaźni w filozofii amerykańskiego pragmatyzmu, Warszawa 1994
Koczanowicz L., Polityka dialogu. Demokracja niekonsensualna i wspólnota krytyczna, Warszawa 2015
Łetowska E., Boska sztuka interpretacji, [w:] Prawo, społeczeństwo, jednostka, red. A. Łopatka, B. Kunicka-Michalska, S. Kiewlicz, Warszawa 2003
Łętowska E., Kilka uwag o praktyce wykładni, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2002, nr 1
Łętowska E., Rzeźbienie państwa prawa. 20 lat później, Warszawa 2016
Lind G., Edukacja moralna. Teoria dwuaspektowa, tłum. K.M. Budzińska, Principia 2013, t. 57–58
Machnikowska A. (red.), Legitymizacja władzy sędziowskiej, Gdańsk 2016
Młynarska-Sobaczewska A., Nuda w pałacu sprawiedliwości. O edukacji prawniczej w Polsce, Prawo i Więź 2013, nr 2
Nowak E., Demokracja zaczyna się w umyśle. Rozwijając osobowość demokratyczną, Principia 2013, t. 57–58
Peirce Ch.S., O nieskończonej wspólnocie badaczy, tłum. A. Hensoldt, Opole 2008
Pichlak M., Refleksyjność prawa. Od teorii społecznej do strategii regulacji i z powrotem, Łódź 2019
Pietraszewski M., Niemcewicz J., Sądzą nas technicy prawa, Duży Format z 21.10.2014 r.
Posner R.A., Legal Formalism, Legal Realism, and the Interpretation of Statues and the Constitution, Case Western Reserve Law Review 1986–1987, vol. 37, nr 2
Rodak L., Kiełb M., Pamięciowa nauka prawa. W poszukiwaniu straconego czasu, Prawo i Więź 2013, nr 2
Sadurski W., Prawo przed sądem. Studium sądownictwa konstytucyjnego w państwach Europy Środkowej i Wschodniej, Warszawa 2008
Schmitt C., Legalność i prawomocność, tłum. B. Baran, Warszawa 2015
Selznick P., Foundations of the theory of organization, American Sociological Review 1948, vol. 13, nr 1
Skąpska G., Z wkuwania ustaw na pamięć nie będzie intelektualnych fajerwerków, Kultura Liberalna 2021, nr 638
Solum L.B., On the Indeterminacy Crisis. Critiquing Critical Dogmas, University of Chicago Law Review 1987, vol. 54, nr 462
Stambulski M., Wiadomość od cesarza. Pojęcie prawa w teorii analitycznej i postanalitycznej, Warszawa 2021
Stambulski M., Zomerski W., Nużący rytuał. Aplikacja adwokacka i radcowska w Polsce, Centrum Edukacji Prawniczej i Teorii Społecznej, Wrocław 2019
Sweet A.S., Governing with Judges, Oxford 2000
Winczorek J., Muszyński K., The access to justice gap and the rule of law crisis in Poland, Zeitschrift für Rechtssoziologie 2022, vol. 42, nr 1
Wróblewski J., Modele prawoznawstwa a typy kształcenia prawniczego, PiP 1981, nr 4
Żak M. Kompetencje zawodowe sędziów a instytucjonalizacja partycypacji społecznej w wymiarze sprawiedliwości, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2020, nr 3
Zomerski W., W stronę demokratycznej nauki prawa? Dogmatyka, edukacja, postanalityczność, niepubl. praca doktorska
Dr Wojciech Bańczyk
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Spadkobierca nieruchomości położonej w Polsce powołany na podstawie testamentu z wykorzystaniem konstrukcji trustu oraz personal representative (uwagi na tle postanowienia SN z 17.12.2020 r., III CSK 141/18)
Niniejszy artykuł dotyczy kwestii stwierdzenia nabycia spadku w zakresie nieruchomości położonej w Polsce na podstawie testamentu sporządzonego w kraju tradycji common law i zawierającego typowe dla niego instytucje prawne jak personal representative oraz powołanie trustu na spadkobiercę. Stwierdzono w nim, że pozycja personal representative co do zasady odpowiada pozycji wykonawcy testamentu w prawie polskim, a zatem beneficjent powinien być traktowany jak zapisobierca windykacyjny (jeśli przypadają mu pojedyncze składniki majątkowe) lub spadkobierca (jeśli przypada mu tzw. dyspozycja residue). Jeżeli jednak na spadkobiercę powołany jest trust, jako spadkobiercy powinien być traktowany powiernik (trustee), a beneficjentom trustu najbliżej do zapisobierców zwykłych. Powyższe może jednak zależeć od szczegółowych regulacji danego kraju i np. ustawodawstwo angielskie wymaga odmiennych wniosków.
Słowa kluczowe: testament, prawo amerykańskie, common law, trust, wykonawca testamentu
An Heir to Real Property Located in Poland, Appointed on the Basis of a Last Will Establishing Trust and Personal Representative Instruments (Comments About the Supreme Court's Decision of 17 December 2020, III CSK 141/18)
This article concerns the confirmation of acquisition of estate consisting of real property located in Poland on the basis of a last will drafted in a common law country and containing legal institutions typical to it, such as a personal representative and the appointment of a trust as an heir. It is stated that the position of a personal representative generally corresponds to the position of the executor of a last will under Polish law, therefore the beneficiary should be treated as a legatee per vindicationem (if they are entitled to individual assets) or an heir (if they are entitled to the so-called residuary disposition). However, if a trust is appointed as an heir, the trustee should be treated as the heir, and the trust's beneficiaries should be deemed legatees per damnationem. However, the above may depend on the detailed regulations applicable in a given country so, for example, English legislation requires different conclusions.
Keywords: last will/testament, US law, common law, trust, personal representative
Bibliografia
Andersen R.W., Bloom I.A., Fundamentals of Trusts and Estates, Newark, San Francisco, Charlottesville 2002
Bańczyk W., [w:] Kodeks spółek handlowych. Prawo spadkowe przedsiębiorców. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis 2022
Bańczyk W., Opinia prawna biegłego sądowego ad hoc w przedmiocie ustalenia znaczenia prawnego trustu za życia (living trust) oraz testamentu powołującego trust na „spadkobiercę” w stanie Illinois na zlecenie Sądu Rejonowego w Tarnowie, I Ns 946/21, 2022
Bańczyk W., Pozaspadkowe sposoby kształtowania następstwa na wypadek śmierci – o przełamaniu monopolu prawa spadkowego, Kraków 2021 (niepubl. rozprawa doktorska)
Bańczyk W., The efficiency of the foreign legacy by vindication in a state not recognising it and the borders of succession law, based on Regulation (EU) No 650/2012, European Court of Justice, 12.10.2017, Zeitschrift für Europäisches Privatrecht 2020, nr 3
Celichowski M., Kilka uwag do dyskusji na temat formy pełnomocnictwa z USA, Rejent 2017, nr 8
Ciszewski J., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. VI, Międzynarodowe postępowanie cywilne. Sąd polubowny (arbitrażowy), red. T. Ereciński, LEX 2021
Czubik P., Kwalifikacja pojęcia „formy” pełnomocnictw amerykańskich (replika na teksty dra Wojciecha Kwiatkowskiego w nr 4 i 9 „Rejenta” z 2016 r., Rejent 2017, nr 4
Czubik P., Uwaga na kanwie tekstów Wojciecha Kwiatkowskiego zamieszczonych w „Rejencie” 2015 nr 6 i 7, dotyczących „notariatu” w USA, Rejent 2015, nr 9
Dacey N.F., How to Avoid Probate, New York 1983
Gajda-Roszczynialska K., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Marciniak, Legalis 2020
Górniak K., Trust w prawie kontynentalnym, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2022, nr 2
Grebieniow A., On the boundaries of the property law – trust in a civil law system, [w:] Possessio ac iura in re. Z dziejów prawa rzeczowego, red. M. Mikuła, W. Pęksa, K. Stolarski, Kraków 2012
Hrycaj A., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. V, Art. 1096–1217, red. T. Wiśniewski, LEX 2017
Kaleta M., Nabycie spadku przez trust w polskim prawie spadkowym – studium przypadku na podstawie testamentu Czesława Miłosza, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2017, nr 2
Kerridge R., Succession, [w:] English Private Law, red. A. Burrows, Oxford 2013
Kozioł A., System administracji spadku w porządkach prawnych państw kręgu anglosaskiego, Rejent 2006, nr 2
Księżak P., Podstawienie powiernicze zapisobiercy, [w:] Rozprawy cywilistyczne. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Edwardowi Drozdowi, red. M. Pecyna, J. Pisuliński, Podrecka M., Warszawa 2013
Księżak P., Zapis windykacyjny, Warszawa 2012
Kwiatkowski W., Odpowiedź na tekst Pawła Czubika zamieszczony w nr. 9 „Rejenta” z 2015 r., a dotyczący artykułów opublikowanych przeze mnie w tymże periodyku w nr. 6 i 7, Rejent 2016, nr 4
Kwiatkowski W., Skuteczność czynności prawnej dokonanej przed notariuszem stanowym w USA, a dotyczącej rzeczy położonej w Polsce, Rejent 2015, nr 7
Langbein J.H., The Nonprobate Revolution and the Future of the Law of Succession, Harvard Law Review 1983–1984, nr 97
Leslie M.B., Sterk S.E., Trusts and Estates, New York 2011
Margoński M., Ogólna charakterystyka europejskiego poświadczenia spadkowego, Prawo w Działaniu. Sprawy Cywilne 2016, nr 27
Margoński M., Wyłączny charakter jurysdykcji wynikającej z art. 4 unijnego rozporządzenia spadkowego (analiza na kanwie pytania prejudycjalnego w sprawie C-20/17, Oberle), Polski Proces Cywilny 2017, nr 3
McCouch G.M.P., Probate Law Reform and Nonprobate Transfer, University of Miami Law Review 2008, nr 62
Michałowska K., Trust i stosunki powiernicze w prawie angielskim, Kwartalnik Prawa Prywatnego 1996, nr 2
Mycek-Maro K., Trust a umowa zarządu powierniczego. Zarys konstrukcji i analiza porównawcza, [w:] Usus magister est optimus. Rozprawy prawnicze ofiarowane Profesorowi Andrzejowi Kubasowi, red. B. Jelonek-Jarco, R. Kos, J. Zawadzka, Warszawa 2016
Niezbecka E., Zapis, Lublin 1990
Olczak-Dąbrowska D., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. II, red. T. Szanciło, Legalis 2019
Osajda K., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis 2022, wyd. 26
Osajda K., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis 2022
Osajda K., Ustanowienie spadkobiercy w testamencie w systemach prawnych common law i civil law, Warszawa 2009
Pazdan M., Zachariasiewicz M., [w:] Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, red. M. Pazdan, Legalis 2018
Pruś P., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. II, Art. 478–1217, red. M. Manowska, LEX 2020
Pyka B., M. Utracka, Ustanowienie trustu w drodze testamentu – próba określenia prawa właściwego oraz dopuszczalności w świetle księgi czwartej kodeksu cywilnego, Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ 2017, nr 9
Rendell C., Law of Succession, Hampshire–London 1997
Restatement of Law, Restatement 3rd of Property, Wills and Donative Transfers, Westlaw 2022
Rykowski P., Pojęcie powiernictwa – konstrukcja prawna zarządu powierniczego, Warszawa 2005
Scalise R.J., Testamentary Formalities in the United States of America, [w:] Comparative Succession Law vol. I, Testamentary Formalities, red. K.G.C. Reid, M.J. de Waal, R. Zimmermann, Oxford 2011
Sitkoff R.H., J. Dukeminer, Wills, Trusts, and Estates, New York 2017
Spyra M., Osobiści przedstawiciele spadkodawcy (personal representatives) jako wspólnicy polskiej spółki. Kwalifikacja uprawnień trustee w odniesieniu do majątku położonego w Polsce, Przegląd Sądowy 2022, nr 3
Stec P., O anglosaskim i kontynentalnym rozumieniu powiernictwa, Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego 2003, vol. I
Stec P., Powiernictwo w prawie polskim na tle porównawczym, Kraków 2005
Szpunar A., O powierniczych czynnościach prawnych, Rejent 1993, nr 11
Trocha B., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. II, red. J. Jankowski, Legalis 2019
Weitz K., Jurysdykcja krajowa w sprawach spadkowych w świetle rozporządzenia spadkowego, [w:] Nowe europejskie prawo spadkowe, red. M. Pazdan, J. Górecki, Warszawa 2015
Wójcik M., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. II, Art. 730–1217, red. A. Jakubecki, LEX 2019
Wójcik S., Zoll F., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 10, Prawo spadkowe, red. B. Kordasiewicz, Warszawa 2015
Wysocka-Bar A., Jurysdykcja krajowa sądów polskich a kolizyjna jednolitość spadku, Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego 2016, vol. XIV
Zachariasiewicz M., Trust i inne stosunki powiernicze w prawie porównawczym i prawie prywatnym międzynarodowym, Katowice 2016
Zachariasiewicz M., Trust w praktyce polskich sądów i notariatu, Rejent 2004, nr 3–4
Zachariasiewicz M., Ustanowienie trustu w testamencie lub za pomocą innej czynności prawnej mortis causa pod rządami polskiego prawa spadkowego, Rejent 2009, nr 2
Zoll F., W. Bańczyk, Uproszczenie wykazania nabycia spadku na tle prawa niemieckiego oraz rozporządzenia 650/2012, [w:] Ius et Ratio. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Elżbiecie Skowrońskiej-Bocian, red. W. Borysiak, J. Wierciński, A. Gołaszewska, M. Olechowski, Warszawa 2022
Dr Tomasz Tomczak
Uniwersytet Opolski
Francuski administrator zabezpieczeń
W artykule dokonano analizy francuskich przepisów regulujących instytucję agenta ochrony (franc. agent des sûretés). Przedstawione rozważania prowadzą do sformułowania kilku stwierdzeń, które wskazują, jak należy interpretować lub ewentualnie zmieniać polskie przepisy dotyczące podobnej instytucji.
Słowa kluczowe: administrator zabezpieczeń, agent zabezpieczeń, separacja podmiotowa, zabezpieczenie wierzytelności
The French Security Agent
This article analyses the French provisions regulating the institution of security agent (French: agent des sûretés). The presented considerations lead to formulating several statements that indicate how the Polish provisions concerning a similar institution should be interpreted or, possibly, amended.
Keywords: security administrator, security agent, separation between entities, security for a debt
Bibliografia
Czech T., Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz, Warszawa 2014
Endréo G., Agent des sûretés et émission obligataire, Bulletin Joly Bourse 2017, nr 5
Gentil E., Delbard J., L'agent des sûretés: pour une modification de l'article 2328-1 du Code civil, Droit & Expertise 2009, nr 10
Kućka M., Administrator zabezpieczeń, Warszawa 2017
Kućka M., Legitymacja obligatariusza do zaspokojenia się z przedmiotu hipoteki zarządzanej przez administratora hipoteki. Glosa do uchwały Sadu Najwyższego z 27.02.2020 r., III CZP 55/19, Polski Proces Cywilny 2021, nr 3
Mallet-Bricout B., Un Agent Très Spécial (à Propos De L’ordonnance N° 2017-748 Du 4 Mai 2017 Relative à L'agent Des Sûretés), Revue Trimestrielle De Droit Civil 2017, nr 3
Osajda K., Borysiak W. (red.), Ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów. Komentarz, Warszawa 2020
Piette G., Droit des sûretés 2020/2021, Paris 2020
Robine D., Le nouvel agent des sûretés français: Une attrayante figure en clair-obscur, Revue De Droit Bancaire Et Financier 2017, nr 3
Sójka T. (red.), Ustawa o obligacjach. Komentarz, Warszawa 2022
Stec M. (red.), System Prawa Handlowego, t. 5, Prawo umów handlowych, Warszawa 2017
Stec P., Powiernictwo w prawie polskim na tle porównawczym, Kraków 2005
Stokłosa A., Syp S. (red.), Ustawa o obligacjach. Komentarz, Warszawa 2020
Tomczak T., Potrzeba klauzuli długu równoległego w przypadku kredytowania konsorcjalnego. Praca porównawcza na tle prawa polskiego i holenderskiego, Monitor Prawa Bankowego 2017, nr 5
Tomczak T., The Institution of Security Agent: A Comparative Study of Polish and French laws, European Business Law Review 2022, nr 7
Tomczak T., Zabezpieczenia akcesoryjne w kredytowaniu konsorcjalnym – problem separacji podmiotowej, Wrocław 2021
Prof. dr hab. Joanna Kielin-Maziarz
Akademia Leona Koźmińskiego
The Role of the European Union in the Implementation of the International Metropolitan Policy (Based on Habitat III New Urban Agenda)
To talk about the new role that cities play, the article analyses the concepts mentioned above of polycentricity and bicentricity, referring to the relationship that connects the EU and the Member States in shaping metropolitan policy. In this context, the functional approach and its role are presented. The paper includes the characteristics of the existing relationship between cities and the EU. Until now, cities have been considered outsiders in relations between the Member States and the EU. They had no direct relations with the EU. Relations between authorities at levels lower than national and the EU could only have been indirect. Therefore, the paper attempts to answer whether, due to implementing the New Urban Agenda, we can talk about a change in these relations. Have cities increased their autonomy with regard to the Member States and the EU by increasing interconnections, thanks to which they can have a more significant impact on the regulations adopted in the EU concerning them? Consequently, can we talk about the new role of cities? Is it just being created, or is it already established, and cities are already a new actor in developing policy and legislation? And can it be argued that thanks to the Habitat III program, adopted by the EU and implemented in the form of the New Urban Agenda, cities are beginning to play a more significant role in shaping policies and norms concerning them?
Rola Unii Europejskiej w realizacji Międzynarodowej Polityki Metropolitalnej (na podstawie Nowej Agendy Miejskiej Habitat III)
Artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, czy patrząc na obecną rolę miast, która wynika z przystąpienia UE do Nowej Agendy Miejskiej ONZ, przyjętej na konferencji Habitat III, możemy postawić tezę o początkach federalizacji w UE, czy raczej o policentryczności w kształtowaniu polityki i prawodawstwa UE dotyczącego miast, a może nadal o dwucentryczności w stosunkach między UE, a państwami członkowskimi. By móc odpowiedzieć na postawione pytanie w tekście dokonano analizy koncepcji policentryczność i dwucentryczności, odnosząc się do relacji łączących UE i państwa członkowskie w kształtowaniu polityki metropolitalnej. W tym kontekście przedstawiono podejście funkcjonalne i jego rolę. Wskazano na istniejące relacje między miastami a UE. Do tej pory bowiem miasta były uważane za outsiderów w stosunkach między państwami członkowskimi a UE. Agenda miejska niewątpliwie ożywiła rolę miast, dając im przestrzeń do wpływania na kształtowanie odpowiedniej polityki i prawodawstwa UE. Mają one jednak jedynie wpływ na ich kształt bez prawa inicjatywy prawodawczej. Miasta otrzymały możliwość wspólnego kształtowania polityki UE ich dotyczącej i „zasiadania przy unijnym stole”. Pomimo udziału samorządów w kreowaniu polityki UE, mniejszego zaangażowania państw członkowskich i delegacji uprawnień, zjawisk tych nie można traktować jako przesłanki federalizacji, ale raczej jako argument na rzecz zbliżania się w kierunku policentryczności w kształtowaniu polityki i prawodawstwa UE, do której odwołuje się Pakt Amsterdamski.
Bibliography
Aligica P., Tarko V., Polycentricity: From Polanyi to Ostrom, and Beyond, 25 Governance: An International Journal of Policy, Administration, and Institutions (2012).
Azoulai L., “Integration Through Law” and Us, 14 International Journal of Constitutional Law (2016).
Bengoetxea J., Autonomous Constitutional Regions in a Federal Europe, in: Federalism in the European Union (G. De Baere, E. Cloots, S. Sottiaux eds., Hart 2012).
Bogdandy von A., Ways to Frame the European Rule of Law: Rechtsgemeinschaft, Trust, Revolution, and Kantian Peace, 14 European Constitutional Law Review (2018).
Búrca de G., Rethinking Law in Neofunctionalist Terms, 12 Journal of European Public Policy (2006).
Dijkstra L., Poelman H., Cities in Europe. The New OECD – EC Definition, 1 Regional Focus (2012).
Finck M., Challenging the Subnational Dimension of Subsidiarity in EU Law, 8 European Journal of Legal Studies, (2015).
Finck M., Subnational Authorities in EU Law (Oxford University Press 2017).
Finck M., Fragmentation as an Agent of Integration: Subnational Authorities in EU Law, 15 International Journal of Constitutional Law (2017).
Frug G., The City as a Legal Concept, 93 Harvard Law Review (1980).
Gerken H., Federalism All the Way Down, 124 Harvard Law Review (2010).
Ipsen H., Als Bundesstaat in der Gemeinschaft, in Probleme des europäischen Rechts. Festschrift für Walter Hallstein zu seinem 65. Geburtstag (W. Hallstein, E. von Caemmerer, H.J. Schlochauer, E. Steindorff eds, Klostermann 1966).
Jääskinen N., The Case of the Åland Islands—Regional Autonomy Versus the European Union of States, in The Role of Regions and Sub-National Actors in Europe (S. Weatherill, U. Bernitz eds., Hart 2005).
Jaremba U., Mayoral J., The Europeanization of National Judiciaries: Definitions, Indicators and Mechanisms, 29 Journal of European Public Policy (2019).
Kielin-Maziarz J., The ‘Right to the City’ and the New Urban Agenda Habitat III, 13 Krytyka Prawa (2021).
Kielin-Maziarz J., Miasto czy państwo – jaka jest rzeczywista rola samorządu w realizacji koncepcji zrównoważonego rozwoju?, in Wspólnotowy wymiar samorządu terytorialnego. Rzeczywistość a oczekiwania (K. Małysa-Sulińska, M. Stec eds., Wolters Kluwer 2022).
Kottmann J., Europe and the Regions: Subnational Entity Representation at Community Level, 26 European Law Review (2001).
Nowak M.J., Prawo do miasta a wyzwania polityki miejskiej w Polsce, Wolters Kluwer 2022.
Resnik J., Law's Migration: American Exceptionalism, Silent Dialogues, and Federalism's Multiple Ports of Entry, 115 Yale Law Journal (2006).
Stawasz D., Współczesne miasta. Aktualne możliwości rozwoju (Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2020).
Stębelski M., Szafrański A., Wojciechowski P. Zrównoważone miasto. Stan faktyczny i wyzwania prawne realizacji Agendy 2030, C.H. Beck 2022.
Szlachta J., Europejski wymiar polityki miejskiej, 153 Studia KPZK PAN (2013).
Weiler J., The Transformation of Europe, 100 Yale Law Journal (1991).
Weinrib L., Postwar Paradigm and American Exceptionalism, in: The Migration of Constitutional Ideas (S. Choudhry ed., Cambridge University Press 2007).
Visser De M., The Future is Urban: The Progressive Renaissance of the City in EU Law, 7(2) Journal of International and Comparative Law (2020).
Zelaia Garagarza M., The Spanish State Structure and EU Law: The View of the Spanish Constitutional Court, in: Federalism in the European Union (E. Cloots, G. de Baere, S. Sottiaux eds., Hart Publishing 2012).
Dr hab. Mikołaj Małecki
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Ekskulpowane przerwanie ciąży (odpowiedź M. Grudeckiemu i M. Derkowi )
Artykuł jest odpowiedzią na opracowanie Michała Grudeckiego: O charakterze prawnym przerwania ciąży. (Refleksje na temat prawa obowiązującego i pożądanego pod wpływem artykułu M. Małeckiego). Polemika wyjaśnia, jak rozumieć prawnokarną zasadę indywidualizacji odpowiedzialności karnej oraz anormalną sytuację motywacyjną w sytuacji przerwania ciąży. Zakładano, że podmiot zawodowy – lekarz przerywający ciążę – uczestniczy w uniewinnieniu kobiety i jego czyn zasługuje na usprawiedliwienie.
Słowa kluczowe: aborcja, ekskulpacja, wina, struktura przestępstwa, kryminalizacja
Exculpated Termination of Pregnancy (Reply to M. Grudecki and M. Derek)
The article is a response to the study by Michal Grudecki: About the Legal Character of Termination of Pregnancy. (Reflections about the Current and Desired Law Prompted by M. Małecki’s Article). The discussion clarifies how to understand the criminal law principle of individualization of criminal responsibility and the anomalous motivational situation in the situation of pregnancy termination. It was assumed that the professional entity – the physician terminating the pregnancy – takes part in the women’s exculpation and his or her act deserves to be excused.
Keywords: abortion, exculpation, guilt, structure of the crime, criminalization
Bibliografia
Bańko M. (red.), Inny słownik języka polskiego, t. II, Warszawa 2000
Dubisz S. (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, t. IV, Warszawa 2003
Derek M., Przerwanie ciąży, które nie wyłącza winy (polemika z M. Małeckim), PiP 2023, nr 9
Dudek P.M., Małecki M., Charakter prawny kontratypu w świetle koncepcji zbiegu wartościowań tego samego czynu, PiP 2019, nr 3
Grudecki M., O charakterze prawnym przerwania ciąży (rozważania de lege lata i de lege ferenda w związku z artykułem M. Małeckiego, PiP 2022, nr 12
Grudecki M., O okolicznościach uniemożliwiających przypisanie bezprawności czynu (polemika z artykułem P.M. Dudka i M. Małeckiego), PiP 2020, nr 7
Małecki M., Dlaczego kontratypy pozaustawowe nie istnieją? Bo nie mogą istnieć, Dogmaty Karnisty z 15.04.2019 r.
Małecki M., Przerwanie ciąży wyłączające winę, PiP 2021, nr 8
Małecki M., Przypisanie winy. Podstawy teorii ekskulpantów, Kraków 2019
Małecki M., Sławiński M., Guilt in Criminal Law: Guilt in Us or in the Stars?, [w:] Law and Mind. A Survey of Law and the Cognitive Sciences, red. B. Brożek, J. Hage, N.A Vincent, Cambridge 2021
Prof. dr hab. Krzysztof Sobieralski
Uniwersytet Wrocławski
Legitymacja strony w postępowaniu administracyjnym. Glosa do wyroku NSA z 29.08.2022 r., I OSK 2034/20
Interes prawny jest kategorią normatywną. Jego istnienie w konkretnym przypadku jest jednym z warunków uzyskania statusu strony w jurysdykcyjnym postępowaniu administracyjnym. Stosunek cywilnoprawny i będąca jego emanacją umowa cywilnoprawna może być źródłem interesu prawnego jedynie wtedy, gdy wyraźnie przewiduje to norma prawa publicznego.
Słowa kluczowe: postępowanie administracyjne, Naczelny Sąd Administracyjny, interes prawny, strona w postępowaniu administracyjnym
A Party’s Locus Standi in Administrative Proceedings. Commentary on Judgment of the Supreme Administrative Court of 19 August 2022, I OSK 2034/20
Legal interest is a normative category. Its existence in a specific case is one of the conditions for obtaining the status of a party in administrative jurisdiction proceedings. A civil law relationship and the civil law contract emanating from it can only be a source of legal interest when this is expressly provided for by a norm of public law.
Keywords: administrative proceedings, Supreme Administrative Court, legal interest, party in administrative proceedings
Bibliografia
Adamiak B., Borkowski J., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2017
Adamiak B., Borkowski J., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2021
Adamiak B., Borkowski J., Metodyka pracy sędziego w sprawach administracyjnych, Warszawa 2009
Blicharz J., Lisowski P., Prawo administracyjne. Zagadnienia ogólne i ustrojowe, Warszawa 2022
Borkowski J., Pojęcie władztwa administracyjnego, Acta Universitatis Wratislaviensis, Przegląd Prawa i Administracji 1972, nr 16
Dawidowicz W., Ogólne postępowanie administracyjne, zarys sytemu, Warszawa 1962
Duda A., Interes prawny w polskim prawie administracyjnym, Warszawa 2008
Filipek J., Stosunek administracyjnoprawny, Kraków 1968
Folak Ł., Administracyjnoprawne a cywilnoprawne źródła interesu prawnego, [w:] Pogranicze prawa administracyjnego, red. J. Zimmermann, Warszawa 2019
Jakimowicz W., Publiczne prawa podmiotowe, Kraków 2002
Jendrośka J., Adamiak B., Zagadnienie rażącego naruszenia prawa w postępowaniu administracyjnym, PiP 1986, nr 1
Klonowiecki W., Strona w postępowaniu administracyjnym, Lublin 1938
Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. H. Knysiak-Sudyka, Warszawa 2019
Longchamps F., O pojęciu stosunku administracyjno-prawnego w gospodarce państwowej, PiP 1958, nr 1
Longchamps F., O pojęciu stosunku prawnego w prawie administracyjnym, Acta Universitatis Wratislaviensis, Prawo 1964, nr 19
Łaszczyca G., Martysz C., Matan A., Postępowanie administracyjne ogólne, Warszawa 2003
Prawo administracyjne, red. M. Zdyb, J. Stelmasiak, Warszawa 2020
Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2013
Rousset M., Droit administratif, t. I, Grenoble 1994
Rowiński T., Interes prawny w procesie cywilnym i w postępowaniu nieprocesowym, Warszawa 1971
Sobieralski K., Rozpoznanie sprawy sądowoadministracyjnej, Wrocław 2019
Wróblewski J., Stosowanie prawa (model teoretyczny), PiP 1967, nr 3
Wyrzykowski M., Pojęcie interesu społecznego w prawie administracyjnym, Warszawa 1986
Zimmermann M., Z rozważań nad postępowaniem jurysdykcyjnym i pojęciem strony w kodeksie postępowania administracyjnego, [w:] Księga pamiątkowa ku czci Kamila Stefki, Warszawa-Wrocław 1967
Dr Artur Olszewski
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach
Dopuszczalność drogi sądowej podmiotów niepublicznych w zakresie dochodzenia zapłaty należnej dotacji. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 15.06.2022 r., II CSKP 380/22
Orzeczenie Sądu Najwyższego dotyczy zagadnienia dopuszczalności oraz podstawy prawnej roszczenia o zapłatę wobec organu dotującego z tytułu braku zapłaty w pełnej wysokości dotacji oświatowej. Konkluzja, która nie jest aprobowana przez autora wiąże się z uznaniem wyłącznie deliktowego charakteru roszczenia odszkodowawczego z jednoczesnym odrzuceniem uznania, że ustawa o systemie oświaty stanowi w tym przypadku źródło powstania stosunku zobowiązaniowego pomiędzy organem dotującym a beneficjentem, a tym samym wyłączenie możliwości dochodzenia zapłaty należnej dotacji, względnie roszczenia o odszkodowania z tytułu odpowiedzialności kontraktowej. Na marginesie orzeczenia rozważane jest również zagadnienie dopuszczalności zmian linii orzeczniczej z perspektywy ochrony wartości konstytucyjnych, w tym zasady pewności prawa.
Słowa kluczowe: dotacja, odszkodowanie, przedszkole, szkoła, finansowanie oświaty
Permissibility of the Judicial Path for Non-public Entities Pursuing Claims for Payment of a Subsidy Due to Them. Commentary on the Supreme Court’s Judgment of 15 June 2022, II CSKP 380/22
The judgment of the Supreme Court concerns the admissibility of and legal basis of a claim for payment against the subsidizing authority for failure to pay the full amount of educational subsidy. The conclusion, which is not approved by the author, is related to the recognition of the purely tortious basis of the claim for damages, while rejecting the recognition that the Act on the Education System, in this case, is the source of an obligation relationship between the subsidizing authority and the beneficiary, and thus excluding the possibility of claiming payment of the subsidy due or claims for damages under contractual liability. On the sidelines of the judgment, the article also considers the issue of the admissibility of changes in a line of case law from the perspective of protecting constitutional values, including the principle of legal certainty.
Keywords: subsidy, damages, kindergarten, school, financing of education
Bibliografia
Supera Ł., Ochrona uzasadnionych oczekiwań a wsteczne działanie wykładni orzeczniczej w prawie cywilnym, Warszawa 2013
Wiśniewski T., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. III, Zobowiązania. Część ogólna, red. J. Gudowski, Warszawa 2018
Zamów prenumeratę: https://www.profinfo.pl/czasopisma
