Profesjonalny pełnomocnik, praktykujący, odnoszący sukcesy i... niekorzystający z orzecznictwa sądów - czy to możliwe? Mimo, że orzecznictwo sądowe nie jest źródłem prawa powszechnie obwiązującego, to w praktyce ma ono ogromny wpływ na pracę prawnika, o czym dowiedli Eksperci w "Raporcie Orzeczniczym 2024 r. Orzecznictwo w pracy współczesnego prawnika".
Jak trafnie zaznaczył dr Dawid Rogoziński: "Żadnego prawnika, tym bardziej praktyka, nie trzeba chyba przekonywać do tezy, że rola orzecznictwa w ostatecznym kształtowaniu modelu norm prawnych obowiązujących w Polsce jest nieprzeceniona".
Jak orzecznictwo wpływa na pracę prawnika?
Radca prawny Sylwester Szczepański stawia sprawę jasno: "Znajomość orzecznictwa sądów powszechnych, administracyjnych, Sądu Najwyższego oraz orzecznictwa sądów europejskich to niezbędny element prawidłowego wykonywania zawodu".
Powyższe przekonanie jest powszechne wśród wielu współczesnych prawników, w związku z tym, warto odpowiedzieć na kluczowe pytanie - dlaczego korzystanie z orzecznictwa jest uznawane za takie istotne?
Korzyści płynących z orzecznictwa jest naprawdę wiele! Przede wszystkim stanowi ono doskonałe źródło inspiracji do budowania argumentacji w konkretnych sprawach i pozwala zapoznać się z różnymi sposobami interpretacji przepisów stosowanymi przez innych sędziów. Ponadto mocą swojej wykładni może naprawiać wady tekstu prawnego przyjętego przez ustawodawcę.
Zdaniem Research Services Manager Barbary Szczepańskiej: "Orzecznictwo sądowe to prawo w działaniu – czytając wyroki i ich uzasadnienia poznajemy tok rozumowania sędziów, ich sposób odczytania przepisów, rodzaje wykładni zastosowane w konkretnej sprawie czy typach spraw - widzimy jak normy prawne funkcjonują w praktyce".
Ilość wydawanych orzeczeń - ułatwienie czy utrudnienie w pracy prawnika?
Każdego roku sądy wydają setki tysięcy orzeczeń w różnych sprawach, co jest widoczne chociażby w bazie orzeczeń LEX, której zawartość w ciągu ostatnich 10 lat powiększyła się niemal dziesięciokrotnie. Co więcej - proces ten wcale się nie zakończył, a przyrost orzeczeń pozostaje równie dynamiczny.
Jak podkreśla prof. Grzegorz Wierczyński: "Statystycznie przez 20 lat redakcja Systemu Informacji Prawnej LEX wprowadzała do bazy ponad 3200 orzeczeń tygodniowo".
Z jednej strony - z powodu imponującej ilości powszechnie dostępnych i nierzadko wydawanych orzeczeń sądowych - mamy do czynienia z licznymi, ww. korzyściami. Jednakże z drugiej strony odnalezienie wśród dostępnej masy orzeczeń, tych które rzeczywiście są warte wykorzystania i zacytowania czy powołania, stanowi niekiedy poważne wyzwanie nawet dla najbardziej doświadczonych prawników.
- "Obecnie mamy do czynienia z zalewem orzecznictwa. Z jednej strony utrudnia to pracę zawodowego pełnomocnika, ponieważ większość publikowanych orzeczeń nie zawiera żadnych oryginalnych myśli, a jedynie powiela wyrażane wcześniej stanowiska. Z drugiej strony właściwie w każdej sprawie mamy szanse znaleźć orzeczenia, które wspierają nasze stanowisko w sprawie". - dodał Prezes Krajowej Rady Radców Prawnych Włodzimierz Chróścik.
Sposoby prawników na efektywną pracę z orzecznictwem
Doskonałym rozwiązaniem na przytłaczającą ilość dostępnych orzeczeń może być... sztuczna inteligencja oraz nowe technologie! Jak celnie podkreśla adw. Paulina Rzeszut: "Delegować zadania można też do nowych technologii, a nie tylko do człowieka".
W branży prawniczej, już od pewnego czasu obecne są nowoczesne rozwiązania, które wspierają prawników w wykonywaniu różnorodnych, powtarzalnych i czasochłonnych zadań. Mimo to, wciąż wielu z nich obawia się zagrożeń wynikających ze sztucznej inteligencji i niechętnie korzysta z jej szerokich możliwości. Jednak jak się okazuje - nie ma powodu do obaw! Radca prawny Sebastian Grzywacz, specjalizujący się w AI i nowych technologiach zapewnia - "AI nie jest dzikim i krwiożerczym zwierzakiem czyhającym na nasz zawodowy los. Technologię wystarczy poznać, nauczyć się, ujarzmić i polubić".
Rola orzecznictwa w pracy prawnika
Dynamiczny wzrost orzecznictwa sądów, widoczny w ostatniej dekadzie nasuwa jeden niewątpliwy wniosek - rola orzecznictwa będzie stale wzrastać. Ponadto, jak wieloletni sędzia SN Jacek Gudowski zaznacza: "Prawo stosowane przez sąd nabiera życia, a orzeczenie daje wskazówkę, jak norma prawna będąca podstawą rozstrzygnięcia – zazwyczaj abstrakcyjna i otwarta semantycznie – działa w praktyce, w zderzeniu z rzeczywistością".
W związku z powyższym, warto - w szczególności jako prawnik - podążać za bieżącym orzecznictwem i jego kierunkami, nie zapominając przy tym o wykorzystaniu udogodnień oferowanych przez rynek, nowe technologie oraz sztuczną inteligencję.
Aleksandra Kępa
Dział Zarządzania Produktami
Wolters Kluwer Polska
