Zbycie części nieruchomości rolnej będącej po podziale geodezyjnym działką mniejszą niż 0,3 ha. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 17 października 2023 r., III CZP 113/22dr Michał Hejbudzki
adiunkt, Katedra Prawa Gospodarczego i Prawa Handlowego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0616-3938
Zbycie części nieruchomości rolnej będącej po podziale geodezyjnym działką mniejszą niż 0,3 ha. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 17 października 2023 r., III CZP 113/22
W glosowanym orzeczeniu Sąd Najwyższy stwierdził, że do zbycia części nieruchomości rolnej stanowiącej uprzednio wydzieloną działkę geodezyjną o powierzchni mniejszej niż 0,3 ha znajduje zastosowanie wyłączenie przedmiotowe zawarte w art. 1a pkt 1 lit. b ustawy z 11.04.2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego. W praktyce obrotu prawnego oznacza to, że przy zaistnieniu wskazanych warunków dopuszczalne jest zbywanie takich nieruchomości rolnych i zakładanie dla nich ksiąg wieczystych. Przeprowadzone rozważania pozwalają na sformułowanie wniosku, że wyrażony przez Sąd Najwyższy pogląd prawny nie koliduje z realizacją ustawowych celów polityki rolnej Państwa, jak również nie stwarza możliwości dzielenia nieruchomości rolnych na działki ewidencyjne o powierzchni do 0,3 ha celem ich zbywania z pominięciem wymogów wprowadzonych regulacjami zawartymi w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego. Rozwiązania przyjęte w obecnie obowiązującym systemie prawnym pozwalają na przeciwdziałanie powstawaniu tego rodzaju próbom obejścia norm prawnych.
Słowa kluczowe: nieruchomość rolna, podział nieruchomości rolnej, ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego, polityka rolna państwa
Dr Michał Hejbudzki
assistant professor, Department of Economic and Commercial Law, Faculty of Law and Administration, University of Warmia and Mazury in Olsztyn, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0616-3938
Disposal of a part of an agricultural property that is a plot of land of less than 0.3 ha after being divided by a surveyor. Commentary on the resolution of the Civil Chamber of the Supreme Court of 17 October 2023, III CZP 113/22
In this judgment, the Supreme Court held that the exemption provided for in Article 1a, item 1b of the Act on shaping the agricultural system of 11 April 2003 applies to the sale of a part of an agricultural property consisting of a previously separated plot of land of an area of less than 0.3 ha. In practice, this means that, if the specified conditions are satisfied, it is permissible to sell such agricultural properties and establish land and mortgage registers for them. The considerations enable the conclusion to be drawn that the legal view expressed by the Supreme Court is not in conflict with the implementation of the statutory objectives of the state’s agricultural policy and does not create the possibility of dividing agricultural properties into registered plots of an area of up to 0.3 ha in order to sell them, bypassing the requirements introduced by the regulations contained in the Act on shaping the agricultural system. The solutions adopted in the current legal system make it possible to prevent such attempts to circumvent legal norms.
Keywords: agricultural property, division of agricultural property, Act on shaping the agricultural system, the state’s agricultural policy.
Bibliografia / References
Bender P., Podstawowe problemy stosowania znowelizowanej ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, „Rejent” 2019/11.
Bieluk J., Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego. Komentarz, Warszawa 2019.
Czech T., Kształtowanie ustroju rolnego. Komentarz, Warszawa 2020.
Hejbudzki M. [w:] Prawne uwarunkowania obrotu gruntami rolnymi w świetle ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, red. J.J. Zięty, J. Dobkowski, A. Bieranowski, Warszawa 2022.
Kulas M., Glosa do uchwały SN sygn. akt III CZP 113/22, „Krakowski Przegląd Notarialny” 2023/4.
Popardowski P. [w:] Prawo rolne. Obrót nieruchomościami. Komentarz, red. P. Popardowski, Warszawa 2021.
Truszkiewicz Z., O kilku podstawowych zagadnieniach na tle ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, „Rejent” 2017/10.
Truszkiewicz Z., Zakres stosowania ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego po nowelizacji z 2016 r., „Rejent” 2017/7.
dr Aleksandra Partyk
Wydział Prawa, Administracji i Stosunków Międzynarodowych, Uniwersytet Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3196-6601
Wokół sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez ławników w sprawach o rozwód. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 14 grudnia 2023 r., III CZP 32/23
Glosowana uchwała odnosi się do problematyki składu sądu w procesie o rozwód. W sprawie tej Sąd Najwyższy orzekł, że „W sprawach o rozwód, zarówno niezakończonych do 3.07.2021 r., jak i wszczętych w okresie od 3.07.2021 r. do 14.04.2023 r., sąd pierwszej instancji orzeka w składzie jednego sędziego, chyba że prezes sądu zarządził rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów. W razie rozpoznania takiej sprawy w składzie jednego sędziego i dwóch ławników zachodzi nieważność postępowania (art. 379 pkt 4 k.p.c.)”. W ocenie autorki glosy stanowisko przedstawione w uchwale należy ocenić jako trafne, bowiem w tym okresie wolą ustawodawcy było istotne ograniczenie kolegialności orzekania, w szczególności poprzez wykluczenie z rozpoznawania spraw cywilnych ławników. W tekście krytycznie odniesiono się natomiast do treści przepisu, który legł u podstaw wydania uchwały.
Słowa kluczowe: COVID-19, skład sądu, rozwód, nieważność postępowania, ławnik
Dr Aleksandra Partyk
Faculty of Law, Administration and International Relations, Andrzej Frycz Modrzewski Krakow University, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3196-6601
The administration of justice by lay judges in divorce cases. Commentary on the resolution of the Civil Chamber of the Supreme Court of 14 December 2023, III CZP 32/23
The resolution addresses the issue of the composition of the bench in divorce proceedings. In this case, the Supreme Court ruled that ‘In divorce cases, both those not ended by 3 July 2021 and those initiated between 3 July 2021 and 14 April 2023, the first instance court shall rule as a single judge, unless the court president orders the case to be heard by a bench consisting of three judges. The proceedings are invalid if such a case is heard by a bench consisting of one judge and two lay judges (Article 379, item 4 of the Civil Procedures Code).’ According to the author of the commentary, the position presented in the resolution should be considered correct because, at that time, the will of the legislator was to significantly reduce the collegiality of adjudication, in particular by disqualifying lay judges from ruling in civil cases. However, the article is critical of the wording of the provision underlying the issuance of the resolution.
Keywords: Covid-19, composition of the bench, divorce, invalidity of proceedings, lay judge
Bibliografia / References
Olaś A., Kolegialność a jednoosobowość – skład sądu I instancji w procesie cywilnym: doświadczenia i perspektywy, „Polski Proces Cywilny” 2020/3.
Orecki M., Instytucja ławnika sądowego w postępowaniu cywilnym. Uwagi de lege lata i de lege ferenda, „Przegląd Sądowy” 2012/7–8.
Partyk A., Czy sędziowie mają intuicję? Przyczynek do rozważań o sędziowskich mechanizmach decyzyjnych, Sosnowiec 2023.
Partyk A., Relationship between a deceased person and their close one versus compensation amount, „Prawo w Działaniu. Sprawy Cywilne” 2024/58.
Skibińska M., O zasadności przepisu art. 15zzs(1) ust. 1 pkt 4 ustawy antycovidowej z perspektywy konstytucyjnej zasady proporcjonalności, „Polski Proces Cywilny” 2023/1.
Sołowij P., Polski i amerykański wymiar sprawiedliwości w czasie i po pandemii COVID-19. Udział społeczeństwa w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, Toruń 2021.
Zembrzuski T., Nieważność postępowania w procesie cywilnym, Warszawa 2017.
Zembrzuski T., Przeciwdziałanie i zwalczanie epidemii COVID-19 w postępowaniu cywilnym, czyli pożegnanie z kolegialnością orzekania, „Polski Proces Cywilny” 2022/1.
dr hab. Barbara Nita-Światłowska, prof. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie
Katedra Prawa Karnego, Instytut Prawa, Kolegium Ekonomii, Finansów i Prawa, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2815-4119
Prawomocne rozstrzygnięcie o kosztach za pomoc prawną z urzędu oparte na niekonstytucyjnej normie prawnej. Glosa do postanowienia składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 13 grudnia 2023 r., I KZP 5/23
Glosa dotyczy postanowienia Sądu Najwyższego, w którym wskazano na możliwość stosowania art. 626 § 2 Kodeksu postępowania karnego jako podstawy prawnej uzupełniającego rozstrzygnięcia o kosztach za pomoc prawną świadczoną z urzędu. Podjęte rozważania wiążą się z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 20.12.2022 r., SK 78/21, w którym stwierdzono niezgodność z Konstytucją § 17 ust. 1 pkt 2 oraz § 17 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu ze względu na różnicowanie stawek za pomoc prawną na niekorzyść reprezentantów procesowych działających z urzędu. Wyrok ten został wydany przez TK w nieprawidłowym składzie, w związku z czym SN wskazał na możliwość stosowania rozproszonej kontroli konstytucyjnej norm prawnych zawartych w przywołanym rozporządzeniu z uwzględnieniem argumentacji przedstawionej w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 23.04.2020 r., SK 66/19, który również dotyczył konstytucyjności różnicowania stawek za pomoc prawną z wyboru i z urzędu.
Słowa kluczowe: uzupełniające orzekanie o kosztach w postępowaniu karnym, bezpośrednie stosowanie Konstytucji przez sądy, odrzucenie niekonstytucyjnego rozporządzenia o kosztach za pomoc prawną z urzędu, rozproszona kontrola konstytucyjna
Dr hab. Barbara Nita-Światłowska, Professor of the Kraków University of Economics
Criminal Law Department, Institute of Law, College of Economics, Finance and Law, Kraków University of Economics, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2815-4119
Final decision on costs of a court appointed counsel providing legal aid based on an unconstitutional provision of the law. Commentary on the ruling of the seven judges of the Criminal Chamber of the Supreme Court of 13 December 2023, I KZP 5/23
The commentary applies to the resolution of the Supreme Court stating that it is possible to apply Article 626 § 2 of the Criminal Procedures Code as the legal basis supplementing the decision on costs for a court appointed counsel providing legal aid. The considerations in the article are related to the ruling of the Constitutional Tribunal of 20 December 2022, SK 78/21, in which it held that § 17, para. 1, item 2 and § 17, para. 2, item 3 of the regulation of the Minister of Justice of 3 October 2016 on the State Treasury incurring the costs of unpaid legal aid provided by a court appointed counsel is inconsistent with the Constitution because of the differentiation of rates for legal aid to the detriment of court appointed legal counsels. An incorrect bench of the Constitutional Tribunal issued this judgment, as a result of which the Supreme Court held that it is possible to apply a dispersed constitutional review of the legal norms contained in the said regulation, taking into account the arguments presented in the ruling of the Constitutional Tribunal of 23 April 2020, SK 66/19, which also applied to the constitutionality of differentiating rates for elective legal support and legal aid provided by a court appointed counsel.
Keywords: supplementary ruling on costs in criminal proceedings, direct application of the Constitution by the courts, rejection of an unconstitutional regulation on costs for legal aid provided by a court appointed counsel, dispersed constitutional review
Bibliografia / References
Balcerzak M., Filipek P., Zastosowanie art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowiek do postępowań przed sądami konstytucyjnymi w świetle orzecznictwa strasburskiego [w:] O wolność i prawo. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Andrzejowi Rzeplińskiemu, red. B. Błońska, Ł. Chojniak, B. Gruszczyńska, A. Kosyło, K. Witkowska-Rozpara, D. Woźniakowska-Fajst, Warszawa 2022.
Nita-Światłowska B., Orzekanie o kosztach za pomoc prawną z urzędu po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 23.04.2020, SK 66/19, „Przegląd Sądowy” 2022/5.
Waltoś S., Hofmański P., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2020.
Wyrozumska A., Wyrok Trybunału Konstytucyjnego (K 6/21) dotyczący orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Xero Flor, które rzekomo „nie istnieje”, „Europejski Przegląd Sądowy” 2023/2.
dr hab. Monika Klejnowska
Kolegium Nauk Społecznych, Instytut Nauk Prawnych, Uniwersytet Rzeszowski, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0025-0371
Tryb korygowania orzeczenia o kosztach dla reprezentantów z urzędu w procesie karnym w wyniku stwierdzenia niekonstytucyjności przepisów. Glosa do postanowienia składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 13 grudnia 2023 r., I KZP 5/23
Glosa obejmuje zagadnienia karonoprocesowe i konstytucyjne, dotyczące trybu zniesienia niekorzystnych skutków zastosowania przepisów o kosztach procesu karnego stanowiących wynagrodzenia obrońców i pełnomocników z urzędu w wyniku uznania ich za niezgodne z Konstytucją RP. Nie przesądzając konstytucyjnej i ustrojowej kwestii obsady Trybunału Konstytucyjnego, rozważono dopuszczalność korekty rozstrzygnięcia o kosztach zarówno po stwierdzeniu niekonstytucyjności przez ten Trybunał, jak i w konsekwencji tzw. rozproszonej kontroli konstytucyjnej dokonanej przez sąd orzekający w sprawie. Wzbogacając argumentację Sądu Najwyższego, wskazano na dopuszczalność korekty w oparciu o instytucję uzupełniającego orzeczenia w przedmiocie kosztów na podstawie art. 626 § 2 Kodeksu postępowania karnego, w tym w zw. z art. 190 ust. 4 Konstytucji RP, a alternatywnie rozważono dopuszczalność wznowienia postępowania i kasacji w tej kwestii. Zweryfikowano też przesłanki zagadnienia prawnego skierowanego do SN przez Rzecznika Praw Obywatelskich na tle komentowanej sprawy.
Słowa kluczowe: koszty procesu, koszty obrońcy i pełnomocnika z urzędu w procesie karnym, Trybunał Konstytucyjny, zagadnienie prawne do Sądu Najwyższego
Dr hab. Monika Klejnowska
College of Social Sciences, Institute of Legal Studies, University of Rzeszów, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0025-0371
Procedure for correcting the ruling on costs for court appointed counsels in criminal proceedings as a result of finding that laws are unconstitutional. Commentary on the ruling of the seven judges of the Criminal Chamber of the Supreme Court of 13 December 2023, I KZP 5/23
The commentary addresses criminal procedural and constitutional issues regarding the procedure for eliminating the unfavourable effects of applying the laws on the costs of criminal proceedings constituting the fees of defence counsels and court appointed counsels as a result of the acknowledgment that they are inconsistent with the Polish Constitution. Without prejudging the constitutional and systemic issue of the composition of the Constitutional Tribunal, the admissibility was considered of making a correction to the decision on costs both after the Tribunal found it to be unconstitutional and as a consequence of the so-called dispersed constitutional review by the court adjudicating in the case. Increasing the Supreme Court’s arguments, the admissibility of making a correction based on the institution of a supplementary ruling on costs under Article 626 § 2 of the Criminal Procedures Code, including in connection with Article 190, para. 4 of the Polish Constitution, was indicated and, alternatively, the admissibility of reopening the proceedings and the filing of a cassation appeal in this matter was considered. The premises of the legal issue referred to the Supreme Court by the Ombudsman were also verified in the light of this case.
Keywords: costs of the proceedings, costs of the defence counsel and the court-appointed defence counsel in criminal proceedings, Constitutional Tribunal, legal issue for the Supreme Court
Bibliografia / References
Florczak-Wątor M. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2023.
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego wraz z komentarzem do ustawy o świadku koronnym, Kraków 2004.
Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek K., Kodeks postępowania karnego. Komentarz do artykułów 468–682, t. III, Warszawa 2007.
Jasiński M., Bezpośrednie stosowanie konstytucji przez sądy powszechne. Glosa do wyroku SN z dnia 16 kwietnia 2004 r., I CK 291/03, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2005/4.
Kaftal A., W sprawie prawomocności orzeczeń dotyczących kosztów sądowych, „Nowe Prawo” 1984/9.
Klejnowska M., Ograniczenia sądu odwoławczego orzekającegow sprawie karnej po wniesieniu środka zaskarżenia, Rzeszów 2008.
Klejnowska M., § 45. Koszty procesu, II. Zwolnienie od kosztów sądowych w procesie karnym [w:] Praxis. Prawo karne procesowe dla sędziów, prokuratorów, obrońców i pełnomocników, red. M. Olężałek, Warszawa 2024.
Klejnowska M., § 45. Koszty procesu, III. Orzekanie o kosztach procesu [w:] Praxis. Prawo karne procesowe dla sędziów, prokuratorów, obrońców i pełnomocników, red. M. Olężałek, Warszawa 2024.
Naleziński B. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2023.
Nowicki K. [w:] System Prawa Karnego Procesowego. Tom XVIII. Koszty procesu w sprawach karnych, red. nacz. P. Hofmański, red. nauk. M. Klejnowska, Warszawa 2018.
Podkowik J., Oczywista niekonstytucyjność jako przesłanka odmowy stosowania ustawy przez sąd. Glosa do wyroku WSA z dnia 8 marca 2017 r., II SA/Po 1034/16, „Państwo i Prawo” 2018/5.
Stefański R.A., Glosa do uchwały SN z dnia 29 października 2012 r., I KZP 17/12, „Prokuratura i Prawo” 2013/9.
Steinborn S. [w:] Komentarz aktualizowany do art. 425–673 Kodeksu postępowania karnego, red. L.K. Paprzycki, LEX 2015.
Szczucki K., Ustawa o Sądzie Najwyższym. Komentarz, Warszawa 2021.
Świecki D., Czynności procesowe obrońcy i pełnomocnika w sprawach karnych. Rozdział VIII. Przebieg postępowania odwoławczego. 3. Rozprawa apelacyjna. 3.6. Koszty postępowania odwoławczego. Orzeczenie uzupełniające w przedmiocie kosztów, Warszawa 2018.
Trociuk S., Ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich. Komentarz, LEX 2020.
dr Anna Napiórkowska
adiunkt, Katedra Prawa Pracy, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2540-9112
Praca wykonywana co najmniej „w połowie wymiaru czasu pracy” uwzględniana przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej na podstawie art. 50b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2023 r., I USKP 9/22
W glosowanym wyroku Sąd Najwyższy wyraził słuszne zapatrywanie, że pojęcie pracy wykonywanej co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy, uwzględnianej przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej na podstawie art. 50b ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie może być utożsamiane z pojęciem pracy przez połowę dniówek roboczych w miesiącu. Pojęcie połowy wymiaru czasu pracy należy odnieść do obowiązującego u danego pracodawcy okresu rozliczeniowego.
Słowa kluczowe: emerytura górnicza, okresy pracy górniczej, system ubezpieczeń społecznych, ubezpieczony
Dr Anna Napiórkowska
assistant professor, Department of Labour Law, Faculty of Law and Administration, Nicolaus Copernicus University in Toruń, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2540-9112
Work performed over at least ‘half the standard working time’ taken into account when determining the entitlement to a miner’s retirement pension under Article 50b of the Act on pensions and annuities from the Social Insurance Fund of 17 December 1998. Commentary on the judgment of the Supreme Court of 21 March 2023, I USKP 9/22
In the judgment under review, the Supreme Court expressed the correct view that the notion of work performed for at least half the standard working time taken into account when determining the right to a miner’s retirement pension under Article 50b of the Act on pensions and annuities from the Social Insurance Fund of 17 December 1998, cannot be equated with the notion of work during half of the working days in a month. The notion of half the standard working time should be referred to the settlement period in force at the employer’s premises.
Keywords: miner’s retirement pension, mining work periods, social insurance system, the insured person
Bibliografia / References
Antonów K. [w:] Komentarz do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych [w:] Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz do trzech ustaw emerytalnych, red. K. Antonów, LEX 2019.
Florek L., Wymiar a norma czasu pracy [w:] Czas pracy, red. L. Florek, Warszawa 2011.
Kiryło H. [w:] Emerytury i renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Emerytury pomostowe. Komentarz, red. B. Gudowska, K. Ślebzak, Warszawa 2013.
Oleksyn M., Wymiar czasu pracy, LEX.
Pismo Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej do Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczące problemów związanych z nabywaniem prawa do emerytury przez górników zatrudnionych w kopalniach węgla brunatnego; Warszawa, 8 listopada 2019 r., https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/Odpowied%C5%BA%20MRPiPS%2C%208%20listopada%202019.pdf.
Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze, ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, druk nr 2205, Sejm RP IX kadencji.
dr Joanna May
adiunkt, Katedra Prawa Handlowego, Morskiego i Postępowania Cywilnego, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu; radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8660-0784
Konwersja pracowniczego ubezpieczenia społecznego w podleganie ubezpieczeniu społecznemu osoby prowadzącej pozarolniczą działalność. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 9 marca 2023 r., II USKP 25/22
Problematyka ustalenia właściwego tytułu ubezpieczenia społecznego, w tym także jego ram czasowych (momentu powstania i ustania), będąca przedmiotem glosowanego wyroku, ma istotne znaczenie dla praktyki stosowania prawa. W wyroku tym Sąd Najwyższy wyjaśnił, kiedy ustaje pracowniczy tytuł ubezpieczenia społecznego wspólnika dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, który w wyniku dziedziczenia udziałów w tej spółce staje się jej jedynym wspólnikiem. Wskazał jednocześnie, że zasada pewności prawa powinna zapewnić zachowanie ubezpieczeniowego status quo w sytuacji niepewności dotyczącej faktycznej liczby wspólników spółki z o.o., determinującej podleganie ubezpieczeniu pracowniczemu lub ubezpieczeniu społecznemu osoby prowadzącej pozarolniczą działalność. Dokonana przez Sąd Najwyższy wykładnia pozwoliła na uniknięcie negatywnych skutków prawnych wyłączenia przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych jedynego wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z pracowniczego ubezpieczenia społecznego (obejmującego obowiązkowe ubezpieczenie chorobowe) i powstanie w jego miejsce obowiązku podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu oraz wypadkowemu osoby prowadzącej działalność gospodarczą.
Słowa kluczowe: tytuł ubezpieczenia społecznego, jedyny wspólnik, spółka jednoosobowa, zatrudnienie członka zarządu, pracownicze ubezpieczenie społeczne członka zarządu, dziedziczenie udziałów w spółce
Dr Joanna May
assistant professor, Department of Commercial Law, Maritime Law and Civil Procedure, Nicolaus Copernicus University in Toruń; legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8660-0784
Conversion of employee social insurance into social insurance cover for a person running a non-agricultural business. Commentary on the ruling of the Labour and Social Insurance Chamber of the Supreme Court of 9 March 2023, II USKP 25/22
The matter of determining the appropriate title of social insurance, including its time frame (the moment of creation and termination), which is the subject of the judgment at issue, is of particular importance to the practice of applying the law. In this judgment, the Supreme Court explained when the employee’s social insurance title ceases for a shareholder of a two-person limited liability company who, after inheriting shares in that company, becomes its sole shareholder. It simultaneously pointed out that the principle of certainty of the law should ensure the maintenance of the insurance status quo in the event of uncertainty regarding the actual number of shareholders in a limited liability company determining that they are covered by employee insurance or social insurance of the person running a non-agricultural business. The Supreme Court’s interpretation enabled the avoidance of the negative legal consequences of the exclusion of the sole shareholder of a limited liability company from employee social insurance (including compulsory sickness insurance) by the Social Insurance Institution and, instead, the emergence of the obligation to be subject to retirement, disability and accident insurance for a person running a business.
Keywords: social insurance title, sole shareholder, sole proprietorship, employment of a member of the management board, employee social insurance of a member of the management board, inheritance of shares in the company
Bibliografia / References
Barański M., Ćwiertniak B. M., Kosut A., Książek D., Kuba M., Lach D.E., M. Lekston, Perdeus W., Piątkowski J., Prusinowski P., Sierocka I., Stefański K., Tomaszewska M., Włodarczyk M., Wyka T., Baran K.W., Kodeks pracy. Komentarz. Tom I. Art. 1–93, Warszawa 2022.
Czerniak-Swędzioł J., Niepracowniczy tytuł ubezpieczenia społecznego w przypadku zatrudnienia wspólnika dominującego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na stanowisku specjalistycznym. Glosa do wyroku sądu Najwyższego – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 października 2020 r., III UK 190/19, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2022/7–8.
Drobot J., Glosa do wyroku SN z 7.4.2010 r., II UK 357/09, „Monitor Prawa Pracy” 2021/3.
Drobot J., Wygaśnięcie stosunku pracy z przyczyny nieujętej w przepisach prawa – glosa do uchwały SN z 1.2.2017 r., III PZP 11/16, „Studia Iuridica Toruniensia” 2019/XXV.
Duraj T., Dopuszczalność zawarcia umowy o pracę z jedynym wspólnikiem – członkiem jednoosobowego zarządu spółki z o.o. – część II, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2000/12.
Gersdorf M., Podstawowe dylematy związane z rozwojem prawa pracy w okresie transformacji ustrojowej, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2003/5.
Giaro M., Pracowniczy status członka zarządu - jedynego wspólnika spółki. Glosa do wyroku SN z dnia 7 kwietnia 2010 r., II UK 357/09, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2011/10.
Gładoch M., Umowy o pracę. Nowelizacja Kodeksu pracy. Wzory umów i klauzul. Komentarz. Linia orzecznicza, Warszawa 2024.
Gwiazdomorski P., Prawo spadkowe w zarysie, Warszawa 1968.
Hajn Z., Zatrudnienie (się) we własnym zakładzie pracy w świetle ustrojowych podstaw prawa pracy [w:] Współczesne problemy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, red. L. Florek, Ł. Pisarczyk, Warszawa 2011.
Koczur S., Umowa o pracę wspólnika – członka zarządu spółki kapitałowej jako tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13 października 2021 r., III USKP 65/21, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2023/6.
Kwaśnicki R.L., Letolc P., Jedyny udziałowiec spółki nie może być jej pracownikiem (II UK 357/09), „Monitor Prawniczy” (dodatek) 2010/19.
Łakomy K., Kontrowersje wokół stosunku pracy prezesów zarządu spółek kapitałowych „Przegląd Prawa Handlowego” 2004/11.
May J., Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne członka zarządu spółki z o.o. zatrudnionego na umowę o pracę i uzyskującego jednocześnie ryczałt za posiedzenia zarządu spółki, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2019/11.
Raczkowski M., Rączka K., Gersdorf M., Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2014.
Roszewska K., Zieleniecki M. [w:] Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz, red. K. Antonów, Warszawa 2024.
Rygoł M., Skutki śmierci wspólnika w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością według kodeksu spółek handlowych, „Przegląd Sądowy” 2001/3.
Sadlik R., Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym członków zarządu, „Monitor Prawa Pracy” 2020/2.
Sadlik R., Zatrudnienie wspólnika spółki z o.o. jako członka jej zarządu, „Monitor Prawa Pracy” 2017/6.
Stelina J., Ewolucja kodeksowej regulacji wygaśnięcia stosunku pracy, „Studia Iuridica Lublinensia” 2015/ XXIV.
Zdanikowski P., Ograniczenie lub wyłączenie wstąpienia spadkobiercy wspólnika a zapis windykacyjny udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, „Przegląd Prawa Handlowego” 2016/3.
Mateusz Kupiec
asystent, Zakład Prawa Administracyjnego, Instytut Nauk Prawnych, Polska Akademia Nauk; prawnik w kancelarii Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7280-8955
Przechowywanie danych osobowych odrzuconych kandydatów do pracy po zakończeniu procesu rekrutacyjnego. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 lutego 2024 r., III OSK 2700/22
Przedmiotem glosowanego wyroku jest ocena zgodności z przepisami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27.04.2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO) przechowywania danych osobowych odrzuconych kandydatów przez pracodawców po zakończeniu procesu rekrutacji w celu zabezpieczenia danych na potrzeby potencjalnej obrony przed roszczeniami odszkodowawczymi. Naczelny Sąd Administracyjny za Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Warszawie uznał, że takie dalsze przetwarzanie danych osobowych mieści się w prawnie uzasadnionym interesie administratora, polegającym na możliwości zabezpieczenia informacji niezbędnych do obrony przed potencjalnymi roszczeniami. Orzeczenie to ma istotne znaczenie dla praktyki stosowania RODO, gdyż kwestionuje wieloletnią interpretację Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, która nie uznawała możliwości dalszego przechowywania danych byłych kandydatów do pracy po zakończeniu rekrutacji. Choć na aprobatę zasługuje korzystne dla pracodawców stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego, to należy wskazać, że skład orzekający – dokonując wykładni art. 6 ust. 1 lit. f RODO – nie dokonał wystarczająco szczegółowej analizy wymogu rzeczywistego charakteru prawnie uzasadnionego interesu, w oparciu o który administrator planuje uzasadnić przetwarzanie danych.
Słowa kluczowe: RODO, kandydaci do pracy, dane osobowe, retencja danych
Mateusz Kupiec
research assistant, Department of Administrative Law, Institute of Law Studies, Polish Academy of Sciences, lawyer at Traple Konarski Podrecki & Partners, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7280-8955
Retention of personal data of unsuccessful job applicants after the completion of the recruitment process. Commentary on the ruling of the Supreme Administrative Court of 20 February 2024, III OSK 2700/22
The judgment under review is an assessment of the compliance with the provisions of the Regulation (EU) 2016/679 of the European Parliament and of the Council of 27 April 2016 on the protection of natural persons with regard to the processing of personal data and on the free movement of such data, and repealing Directive 95/46/EC (GDPR) of the retention by employers of the personal data of unsuccessful job applicants after the completion of the recruitment process to safeguard the data for a potential defence against claims for damages. The Supreme Administrative Court agreed with the Voivodship Administrative Court in Warsaw that such further processing of personal data falls within the controller’s legitimate interest, which involves being able to safeguard information that is necessary for handling a defence against potential claims. The judgment is of importance to the practical application of the GDPR because it challenges the long-standing interpretation of the president of the Personal Data Protection Office (PUODO), which did not accept that the data of former job candidates could be retained after the completion of the recruitment. While the Court’s position, which is favourable for employers, deserves to be approved, it should be pointed out that, when interpreting Article 6(1)(f) GDPR, the court did not conduct a sufficiently detailed analysis of the requirement of the real nature of the legitimate interest on the basis of which the controller plans to justify the processing of the data.
Keywords: GDPR, job applicants, personal data, data retention
Bibliografia / References
Fajgielski P. [w:] Komentarz do rozporządzenia nr 2016/679 w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) [w:] Ogólne rozporządzenie o ochronie danych. Ustawa o ochronie danych osobowych. Komentarz, Warszawa 2022.
D. Dörre-Kolasa [w:] Ochrona danych osobowych w zatrudnieniu, red. D. Dörre-Kolasa, Warszawa 2020.
Martini M. [w:] Datenschutzgrundverordnung. Bundesdatenschutzgesetz, red. B. Paal, D. Pauly, München 2021.
Korus P. [w:] Kodeks pracy. Komentarz, red. A. Sobczyk, Legalis 2023.
Sartor G. [w:] General Data Protection Regulation Article-by-Article Commentary, red. I. Spiecker gen. Döhmann, V. Papakonstantinou, G. Hornung, P. De Hert, Baden-Baden 2023.
Schulz S. [w:] Datenschutz-Grundverordnung, Bundesdatenschutzgesetz: DS-GVO/BDSG, red. P. Gola, D. Heckmann, Monachium 2022.
Katarzyna Węcłaś
radca prawny, Poznań, Polska
ORCID: https://orcid.org/0009-0008-7421-0330
Stan faktyczny ustalony przez organ administracji a weryfikacja decyzji w trybie nadzwyczajnym. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 maja 2022 r., II OSK 1779/19
Przedmiotem glosowanego orzeczenia jest ocena skutków prawnych wydania decyzji w przedmiocie pozwolenia na budowę z naruszeniem art. 28 ust. 1 Prawa budowlanego, tj. pomimo rozpoczęcia robót budowlanych jeszcze przed uzyskaniem tej decyzji. Na tle wskazanej regulacji Naczelny Sąd Administracyjny poruszył problematykę dotyczącą korelacji pomiędzy stanem faktycznym ustalonym przez organ prowadzący postępowanie w sprawie pozwolenia na budowę a późniejszą możliwością weryfikacji tej decyzji w ramach jednego z tzw. trybów nadzwyczajnych. Naczelny Sąd Administracyjny stanął na stanowisku, że pozwolenie na budowę wydane po stwierdzonym przez organ rozpoczęciu robót budowlanych dotknięte jest sankcją nieważności na podstawie art. 156 § 1 pkt 2 Kodeksu postępowania administracyjnego. Natomiast, w sytuacji, gdy organowi wydającemu pozwolenie na budowę nie była znana okoliczność rozpoczęcia robót, to wówczas uzasadnione jest uznanie tejże okoliczności za podstawę wznowienia postępowania na podstawie art. 145 § 1 pkt 5 Kodeksu postępowania administracyjnego. Glosowane orzeczenie ma istotny charakter. Nie tylko podsumowuje dotychczasowy dorobek orzeczniczy sądów administracyjnych, lecz także stanowi wyraz jasnego stanowiska Naczelnego Sądu Administracyjnego co do wytycznych determinujących wybór jednego z omawianych nadzwyczajnych trybów weryfikacji decyzji administracyjnej.
Słowa kluczowe: rozpoczęcie robót budowlanych przed uzyskaniem pozwolenia na budowę, stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej, wznowienie postępowania administracyjnego.
Katarzyna Węcłaś
legal counsel, Poznań, Poland
ORCID: https://orcid.org/0009-0008-7421-0330
The factual situation determined by the administrative authority and the verification of an administrative decision in an extraordinary procedure. Commentary on the ruling of the Supreme Administrative Court of 11 May 2022, II OSK 1779/19
The subject of this judgment is the assessment of the legal consequences of issuing planning permission in breach of Article 28, para. 1 of the Construction Law, i.e., despite the start of construction works before receipt of this decision. In the light of this regulation, the Supreme Administrative Court addressed issues regarding the correlation between the factual situation found by the authority handling the planning permission proceedings and the subsequent possibility of verifying this decision in one of the so-called extraordinary modes. The Supreme Administrative Court took the view that planning permission issued after the start of construction works, as determined by the authority, is invalid under Article 156 § 2 item 2 of the Administrative Procedures Code (APC). However, in the situation where the authority issuing the planning permission was unaware that works had started, it is reasonable to consider this circumstance as a basis for reopening the proceedings under Article 145 § 1 item 5 APC. The judgment in question is important. It not only summarizes the judgments to date of the administrative courts but also represents a clear stance of the Supreme Administrative Court regarding the guidelines determining the choice of one of the said extraordinary procedures of verifying an administrative decision.
Keywords: start of construction works before receiving planning permission, declaration of invalidity of an administrative decision, reopening of administrative proceedings
Bibliografia / References
Jaśkiewicz J., Błędne ustalenie stanu faktycznego sprawy administracyjnej jako przesłanka "rażącego naruszenia prawa" w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. Glosa do wyroku NSA z dnia 8 listopada 2018 r. sygn. I OSK 1613/16, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2019/3.
Jędrzejewski St., Postępowanie administracyjne w procesie budowlanym, Księga Pamiątkowa profesora Eugeniusza Ochendowskiego, Toruń 1999.
Longchamps F., Problem trwałości decyzji administracyjnej, „Państwo i Prawo” 1961/12.
Kosicki A. [w:] Prawo budowlane, Komentarz, red. A. Plucińska-Filipowicz, M. Wierzbowski, LEX 2023.
Ostrowska A., Pozwolenie na budowę, Warszawa 2009.
Pułło M., Zbieg postępowań w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej oraz w sprawie wznowienia postępowania administracyjnego, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2023/6 (111).
Sypniewski D. [w:] R. Godlewski, M. Goss, J. Góralski, W.Ł. Gunia, D. Sypniewski, Prawo budowlane. Komentarz, Warszawa 2022.
Mateusz Zawadka
doktorant, Katedra Prawa Administracyjnego i Gospodarczego Publicznego, Akademia Leona Koźmińskiego, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9571-9258
Opodatkowanie dochodów osiągniętych za granicą podczas podróży służbowej. Glosa krytyczna do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15 grudnia 2022 r., II FSK 1151/20
Rosnące znaczenie międzynarodowej mobilności pracowników (global mobility) skutkuje coraz częstszymi sporami dotyczącymi kwestii opodatkowania dochodów osiąganych z pracy podczas podróży służbowej lub oddelegowania. Naczelny Sąd Administracyjny w komentowanym wyroku stwierdził, że wykonywanie pracy za granicą (w tym przypadku na terytorium Niemiec) w ramach podróży służbowej skutkuje opodatkowaniem dochodów za pracę wyłącznie w Polsce. Podstawą do takiego rozstrzygnięcia jest nieprawidłowo dokonana wykładnia przepisów umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (UPO) zawartej pomiędzy Polską a Niemcami dokonana w oparciu o definicję podróży służbowej zawartej w polskim Kodeksie pracy z pominięciem kontekstu, w jakim należy interpretować umowy dwustronne oparte na modelu OECD. Rozstrzygnięcie jest skrajnie niekorzystne dla podatników, którym uniemożliwia się skorzystanie z uprawnień gwarantowanych na mocy UPO, czyli uniknięcia opodatkowania dochodu dwukrotnie (przez oba umawiające się państwa).
Słowa kluczowe: PIT, podatek dochodowy od osób fizycznych, podróż służbowa, oddelegowanie, unikanie podwójnego opodatkowania
Mateusz Zawadka
doctoral student, Department of Administrative and Public Economic Law, Koźmiński University in Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9571-9258
Taxation of income earned abroad during business travel. Critical commentary on the judgment of the Supreme Administrative Court of 15 December 2022, II FSK 1151/20
The growing importance of global mobility of employees means more disputes about taxing income obtained during business travel or secondments. In this judgment, the Supreme Administrative Court ruled that work abroad (in this case in Germany) during business travel results in taxation of income from employment exclusively in Poland. The basis of this judgment is the incorrect interpretation of the agreement between Poland and Germany for the avoidance of double taxation based on the definition of business travel in the Polish Labour Code, ignoring the context in which double taxation agreements based on the OECD model should be interpreted. This judgment is highly detrimental for taxpayers who are prevented from taking advantage of their rights guaranteed by the double taxation agreement, namely the avoidance of double taxation (by both contracting states) on their income.
Keywords: PIT, personal income tax, business travel, secondment, avoidance of double taxation
Bibliografia / References
Dziurdz K., Article 15 of the OECD Model: The 183-Day Rule and the Meaning of “Borne by a Permanent Establishment”, “Bulletin for International Taxation”, March 2013.
Kostić S.V., In Search of the Digital Nomad – Rethinking the Taxation of Employment Income under Tax Treaties, “World Tax Journal”, May 2019.
Lang M., Introduction to the Law of Double Taxation Conventions, Wien 2021.
Litwińczuk H., Międzynarodowe prawo podatkowe, Warszawa 2020.
Morawski W., Miejsce wykonywania pracy w rozumieniu art. 15 umowy luksembursko-belgijskiej oraz Modelu Konwencji OECD, „Przegląd Podatkowy” 3/2010.
OECD 2014, Modelowa konwencja w sprawie podatku od dochodu i majątku. Wersja skrócona 2014, przeł. K. Bany, Warszawa 2016.
Zieliński R., Zawadka M., Noclegi pracowników delegowanych finansowane przez pracodawcę a przychód ze stosunku pracy. Glosa aprobująca do wyroku NSA z 1 sierpnia 2023 r., II FSK 270/21, LEX nr 3612004, „Krytyka Prawa. Niezależne Studia nad Prawem” 2023/4, t. 15.