Państwo i Prawo 5/2023

Czy nowy kierunek rozwoju prawa o postępowaniu administracyjnym?Prof. dr hab. Zbigniew Kmieciak
Uniwersytet Łódzki

Czy nowy kierunek rozwoju prawa o postępowaniu administracyjnym?

W 2017 r. dokonano głębokiej zmiany przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Jednak dopiero ustawa pakietowa z 7.10.2022 r. umożliwiła realizację założeń zmian, w szczególności przez „skonsumowanie” kodeksowych odesłań do innych uregulowań. W wyniku tego uproszczono formułę postępowania administracyjnego w wybranych grupach spraw. Pojawiły się jednak nowe zagrożenia w związku z upowszechnieniem elektronicznych formularzy urzędowych. Perspektywa rozwoju prawa o postępowaniu administracyjnym nie jest jasna. Nie wiadomo bowiem, czy legislatywa zdecyduje się na kontynuowanie tego kierunku zmian. Uproszczenie zasad i form postępowania administracyjnego nie może oczywiście prowadzić do obniżenia standardów ochrony interesu jednostkowego.  

Słowa kluczowe: Kodeks postępowania administracyjnego, ustawa „pakietowa”, formalizm procesowy, postępowanie uproszczone, odesłania kodeksowe 

Is There a New Direction in the Development of the Law on Administrative Procedure ?

In 2017, the provisions of the Code of Administrative Procedure were thoroughly revised. However, it was only the Business Deregulation Act of 7 October 2022 that made it possible to implement the assumed changes, in particular by ‘consuming’ the references made in the Code to other regulations. As a result, the administrative procedure in selected groups of cases was simplified. However, new threats have emerged in connection with the growing popularity of electronic official forms. The prospects for the development of the law on administrative procedure are not clear. This is because it is not known whether the legislature will decide to continue this direction of changes. Of course, simplification of the rules and types of administrative procedures must not lead to lowering the standards of protection of individual interests. 

Keywords: Code of Administrative Procedure, Business Deregulation Act, procedural formalism, simplified procedure, references contained in the Code

Bibliografia
Barnes J., Towards a Contemporary Understanding of Administrative Procedure, [w:] Contemporary Concepts of Administrative Procedure. Between Legalism and Pragmatism, red. Z. Kmieciak, Łódź–Warszawa 2023
Brewer-Carias A., Principios generales del procedimiento administrativo: hacia un estándar continental, [w:] Procedimiento y justicia administrativa en América Latina, red. C. Steiner, México 2009
Cananea G. della, Due Process of Law Beyond the State. Requirements of Administrative Procedure, Oxford University Press 2016
Carroll A., Constitutional and Administrative Law, Harlow 2009
Cassese S., Function of Administrative Procedure, [w:] Lisbon Meeting on Administrative Procedure. Function and Purposes of Administrative Procedures: New Problems and New Solutions, Lisbon 2011
Custos D., United States, [w:] Codification of Administrative Procedure, red. J.-B. Auby, Bruxelles 2014
Đerđa D., Republic of Croatia, [w:] Codification of Administrative Procedure, red. J.-B. Auby, Bruxelles 2014
Firlus J.G., Reguła kolizji z art. 189a § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego, Przegląd Prawa Publicznego 2022, nr 12
Gamero Casado E., Purposes and Regulatory Structure of Administrative Procedures in Spain, [w:] Contemporary Concepts of Administrative Procedure. Between Legalism and Pragmatism, red. Z. Kmieciak, Łódź–Warszawa 2023
Gamero Casado E., Fernández Ramos F., Manual Básico de Derecho Administrativo, Madrid 2021
Gellhorn E., Levin R.M., Administrative Law and Process in a Nutshell, Saint Paul 2006
Kmieciak Z., Postępowanie administracyjne w Norwegii – dowód uniwersalizmu czy separatyzmu idei kodyfikacyjnych?, Administracja 2011, nr 4
Kmieciak Z., Instancyjność postępowania administracyjnego w świetle Konstytucji RP, PiP 2012, nr 5
Kmieciak Z., Węgierska ustawa o ogólnych zasadach postępowania w sprawach administracyjnych – koegzystencja dwóch wizji porządku prawnego?, PiP 2017, nr 4
Kmieciak Z., Oblicza nowelizacji kodeksu postępowania administracyjnego (w odpowiedzi prof. Janowi Zimmermannowi), PiP 2018, nr 2
Kmieciak Z., In the Circle of the Austrian Codification Ideas, [w:] Administrative Proceeding in the Habsburg Succession Countries, red. Z. Kmieciak, Łódź–Warszawa 2021
Knysiak-Sudyka H., Klat-Wertelecka L., Model administracyjnego postępowania uproszczonego, PiP 2016, nr 7
Łętowska E., Spylandum est vs prawo do sądu, Dziennika Gazeta Prawna z 4–6.11.2022 r.
Molnár C., The Hungarian road to codification of administrative procedure, Przegląd Prawa Publicznego 2020, nr 5
Patyi A., Hungary, [w:] Administrative Proceedings in the Habsburg Succession Countries, red. Z. Kmieciak, Łódź–Warszawa 2021
Schneider J.-P., Germany [w:] Codification of Administrative Procedure, red. J.-B. Auby, Bruxelles 2014
Staša J., Tomášek M., Czech Republic, [w:] Codification of Administrative Procedure, red. J.B. Auby, Bruxelles 2014
Stelkens U., Andrijauskaitė A., Introduction – Setting the Scene for a „True European Administrative Law” [w:] Good Administration and the Council of Europe. Law, Principles and Effectiveness, red. U. Stelkens, A. Andrijauskaitė, Oxford 2020
Szubiakowski M., Postępowanie uproszczone – nowa instytucja polskiej procedury administracyjnej, [w:] Idea kodyfikacji w nauce prawa administracyjnego procesowego. Księga pamiątkowa Profesora Janusza Borkowskiego, red. Z. Kmieciak, W. Chróścielewski, Warszawa 2018
Wegner J., Locus standi in Administrative Procedure, [w:] Contemporary Concepts of Administrative Procedure. Between Legalism and Pragmatism, red. Z. Kmieciak, Łódź–Warszawa 2023
Werhan K., Principles of Administrative Law, Saint Paul 2008
Wróblewski J., Przepisy odsyłające, [w:] Jerzy Wróblewski. Pisma wybrane, wybór i wstęp M. Zirk-Sadowski, Warszawa 2015
Zimmermann J., Kilka refleksji o nowelizacji kodeksu postępowania administracyjnego, PiP 2017, nr 8 

Dr Hanna Dębska
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Między teorią a praktyką. Pole filozofii prawa w Polsce

Celem artykułu jest odkrycie, na przykładzie wewnętrznego funkcjonowania polskiego pola filozofii prawa, logiki funkcjonowania pola naukowego. Każdy świat naukowy, w tym świat ogólnych nauk o prawie, stanowi relatywnie odrębne uniwersum z własnymi podziałami i specyficznymi zasobami, o które toczy się w nim gra. Pole to, osadzone na przecięciu linii wpływu kilku dyscyplin (prawo, filozofia, socjologia) oraz sił zewnętrznych (rynek usług prawniczych), daje wgląd w szersze procesy, w jakie uwikłana jest nauka oraz, co za tym idzie, w jaki sposób jest ona produkowana i reprodukowana.Badanie, oparte na danych prosopograficznych, obejmuje wszystkich naukowców zatrudnionych w katedrach filozofii bądź teorii prawa polskich uniwersytetów (n=148). Metodą badawczą jest wieloraka analiza korespondencji. Oprócz wskazania ukrytych podziałów między jednostkami, które ujawnia dwuwymiarowa struktura pola (dominujący vs dominowani; akademicy vs naukowcy), rysuje się klarowna struktura między praktykami lokalnymi a międzynarodowym w polu, homologia między pozycją jednostki a podejmowanymi przez nią praktykami naukowymi (np. tematy naukowe) i pozanaukowymi (zajmowanie pozycji poza akademią w zawodzie prawniczym i/lub w innym polu społecznym).

Słowa kluczowe: filozofia prawa, Pierre Bourdieu, wieloraka analiza korespondencji, pole prawne, akademickie pole prawne, prawnicy akademicy. 

Between Theory and Practice. The Field of Legal Philosophy in Poland

The aim of the article is to reveal and explain the inner workings of the Polish field of legal philosophy. Every academic world, including field of legal philosophy, is a relatively separate universe with its own divisions and specific resources for the social game. This field, set at the intersection of the impact lines of several disciplines (law, philosophy, sociology) and external forces (the legal market), gives an insight into the wider processes in which science is involved and, consequently, how it is produced and reproduced. The study, based on detailed prosopographical data, includes all scholars employed in departments of philosophy and theory of law of all Polish universities (n=148). The research method is multiple correspondence analysis. In addition to indicating the hidden divisions between individuals that the two-dimensional structure of the field reveals (the dominant vs. the dominated; researchers vs. scientists), a clear structure is drawn between local and international practices in the field, a homology between an individual’s position and the academic (e.g. research topics) and non-academic practices they undertake (taking a position outside the academia in the legal profession and/or in another social field). 

Keywords: legal philosophy, Pierre Bourdieu, multiple correspondence analysis, legal field, academic legal field, legal scholars

Bibliografia
Benzécri J-P., Correspondence analysis handbook, New York–Dekker 1992
Bourdieu P., Homo Academicus, Stanford 1988
Bourdieu P., Medytacje pascaliańskie, Warszawa 2006
Bourdieu P., Passeron J.-C., Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania, Warszawa 2006
Bourdieu P., Science of Science and Reflexivity, Chicago 2004  
Bourdieu P., The Force of Law: Toward a Sociology of the Juridical Field, The Hastings Law Journal 1987, s. 805-853
Bourdieu P., The Market of Symbolic Goods, Poetics 1985, vol. 14, nr 1–2
Bourdieu P., The Political Ontology of Martin Heidegger, Stanford 1991
Bourdieu P., The production of belief: contribution to an economy of symbolic goods, Media, Culture & Society 1980, nr 2
Caenegem R.C., Judges, Legislators and Professors: Chapters in European Legal History, Cambridge 1993
Casanova P., Światowa republika literatury, Kraków 2017
Dębska H., Homo academicus iuridicus. Geneza i struktura akademickiego pola prawnego w warunkach półperyferyjnych, nieopubl. rozprawa doktorska UW, Warszawa 2021
Dębska H., Idea i struktura. Społeczne warunki kształtowania się filozofii i teorii prawa  w Polsce, PiP 2019, nr 6
Dębska H., Iluzje prawniczego rozumu. O społecznych warunkach praktyk bezrefleksyjnych, Studia Prawno-Ekonomiczne 2014, t. XCII
Dębska H., Między autonomią a heteronomią. Trajektoria polskiej filozofii prawa w latach 1945–1956, PiP 2019, nr 11
Dębska H., Prawo jako pole. Ujęcie modelowe, PiP 2016, nr 9 
Dębska H., Strategia wielopozycyjności w półperyferyjnym polu prawnym. Homo academicus na rynku, [w:] Polska jako peryferie, red. T. Zarycki, Warszawa 2016
Dębska H., Trajektorie i strategie. Społeczne struktury pola filozofii prawa, PiP 2021, nr 6
Dębska H., Warczok T., Kapitały, inwestycje, zyski. Ekonomia praktyk naukowych w polskim polu filozofii prawa, PiP 2021, nr 6
Domański H., Prestiż, Toruń 2012
Éber M.Á., Which Duality? Why Dual? On the Gains and Losses of Hungarian Sociology’s Dual-society Theories, Review of Sociology 2011, nr  4
Greenacre M., Corresponadance Analysis in Practice, Barcelona 2017
Le Roux B., Bienaise S.,  Durand J.-L.,  Combinatorial Inference in Geometric Data Analysis, Routledge 2019
Le Roux B., Rouanet H., Multiple Correspondence Analysis, London 2010
Lebaron F., Dogan A., Central Bankers' Biographies Matter?, Sociologica 2016, nr 2
Lebaron F., Economist and the Economic Order. The Field of Economic and the Field of Power in  France, European Societies 2001, nr 3
Lebaron F., European Central Bank leaders in the global space of central bankers: A Geometric Data. Analysis approach, French Politics 2010, nr 3 
Perkowska U., Formacja zawodowa i intelektualna studentek Uniwersytetu Jagiellońskiego, [w:] Kobieta i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Zbiór studiów, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa, 1995 
Sapiro G., Field Theory from the Transnational Perspective, [w:] The Oxford Handbook of Pierre Bourdieu, red. T. Medvetz, J.J. Sallaz, Oxford  2015
Warczok T., Beyer S., The logic of knowledge production: Power structures and symbolic divisions in the elite field of American sociology, Poetics 2021, vol. 87, nr 1
Warczok T., Dębska H., Nierówności w nauce i ich uwarunkowania, Przegląd Socjologiczny 2019, nr 2
Warczok T., Zarycki T., Gra peryferyjna. Polska politologia w globalnym polu nauk społecznych, Warszawa 2016
Wróblewski A.K., Nauka w Polsce według rankingów bibliometrycznych, Nauka 2005, nr 2

Prof. dr hab. Jarosław Zagrodnik
Uniwersytet Śląski

Pojęcie Criminal Compliance

Artykuł jest poświęcony ustaleniom definicyjnym w kwestii pojęcia Criminal Compliance. Nie zostało ono dotąd poddane analizie naukowej w polskim piśmiennictwie, głównie dlatego, jak wolno sądzić, że stosunkowo niedawno zagościło w polskich realiach prawnogospodarczych. Rezultatem przeprowadzonych rozważań są dwa zasadnicze wnioski. Po pierwsze, że pod pojęciem Criminal Compliance należy rozumieć reguły i standardy zachowania lub postępowania w warunkach prowadzenia działalności gospodarczej, które służą zapewnieniu jej zgodności z obowiązującym prawem w aspekcie prawnokarnym. Po drugie, że aspekt prawnokarny w kontekście Criminal Compliance wymaga szerokiego zakreślenia, obejmującego nie tylko tradycyjne prawo karne (gospodarcze) czy prawo karne skarbowe, ale również normatywną płaszczyznę odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione, odpowiedzialności dyscyplinarnej oraz płaszczyznę prawa administracyjno-karnego.

Słowa kluczowe: Compliance, Criminal Compliance, reguły i standardy zgodności, indywidualna i ponadindywidualna (zbiorowa) odpowiedzialność karna

The Concept of Criminal Compliance

The article is devoted to definitional aspects of the concept of criminal compliance. This concept has not been analysed in Polish literature so far, mainly because it has appeared relatively recently in the Polish legal and economic reality. The two main conclusions are the results of the presented considerations. Firstly, criminal compliance should be understood as rules and standards of behaviour in the business environment that are aimed at ensuring its compliance with applicable law in the criminal law aspect. Secondly, the criminal law aspect in the context of criminal compliance should be broadly defined, as one that includes not only criminal law (economic criminal law) or fiscal penal law, but also the normative level of liability of collective entitles for prohibited acts, disciplinary responsibility, as well as administrative and criminal law.  

Keywords: compliance, criminal compliance, compliance rules and standards, individual and collective criminal responsibility

Bibliografia
Amoretti Navarro M.E., Strafrecht und Criminal Compliance in philosopchiser Perspektive. Eine Kritik des postmodernes Zeitgeists im Strafrecht und sejner Wissenschaft, Berlin 2022
Arystoteles, Topiki, [w:] Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 1, Warszawa 1990
Błachnio-Parzych A., Zbieg odpowiedzialności karnej i administracyjno-karnej jako zbieg reżimów odpowiedzialności represyjnej, Warszawa 2016
Bock D., Strafrechtlich gebotene Unternehmensaufsicht (Criminal Compliance) D. Bock, Strafrechtlich gebotene Unternehmensaufsicht (Criminal Compliance) als Absenkung des Schadenserwartungswerts aus unternehmensbezogenen Straftaten, Onlinezeitschrift für Höchstrichterliche Rechtsprechung zum Strafrecht 2010, nr 7–8
Cichy Ł., Funkcja Compliance w bankach, Warszawa 2015
Feuerbach P.J.A., Lehrbuch des gemeinen in Deutschland gültigen peinlichen Rechts, Gießen 1808
Filar M., Kwaśniewski Z., Kala D., Komentarz do ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, Toruń 2006
Filipek J., Sankcja prawna w prawie administracyjnym, PiP 1963, nr 12
Jasiński W., Przestępczość gospodarcza w okresie kryzysu finansów publicznych. Polskie uwarunkowania społeczno-polityczne. Tendencje. Przeciwdziałanie i zwalczanie, Studia Politologiczne 2014, vol. 34
Kaźmierska-Patrzyczna A., Rabiega-Przyłęcka A., Sankcje administracyjne na przykładzie administracyjnych kar pieniężnych za usuwanie bez zezwolenia lub niszczenie drzew i krzewów, Warszawa 2011
Kotlan P., Ondrus.M, Kozlova A. Kotlan I., Petr P., Kalabis R., Criminal Compliance Program as a Tool for Criminal Liability Exculpation of Legal Persons in the Czech Republic, 2023, Laws 2023, vol. 12 
Krawczyk A., Gisman A., Criminal Compliance jako środek zapobiegania odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, Monitor Prawa Handlowego 2015, nr 1
Makowicz B., Compliance w Polsce. Raport z badania stanu compliance i systemów zarządzania zgodnością w działających w Polsce przedsiębiorstwach, Warszawa 2018;
Małolepszy M., Pierzchlewicz M., Odpowiedzialność karna oficera Compliance, Prokuratura i Prawo 2019, nr 5
Mik B., Charakter prawny odpowiedzialności podmiotów zbiorowych w świetle ustawy z dnia 28 października 2002 r., Przegląd Sądowy 2003, nr 7–8
Namysłowska-Gabrysiak B., Odpowiedzialność karna osób prawnych, Warszawa 2003
Pniewska M., Problematyka charakteru prawnego odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary w prawie polskim, Studia Iuridica Toruniensia 2010, t. VI
Rathgeber Ch., Criminal Compliance, München 2012
Rotsch T., [w:] Criminal Compliance. Handbuch, red. T. Rotsch, Baden-Baden 2015
Rotsch T., Criminal Compliance, Zeitschrift für Internationale Strafrechtsdogmatiks 2010, nr 10
Saavedra G.A., Criminal Compliance in Brasilien: Fortschritte und neue Entwicklungen, [w:] Criminal Compliance – Status quo und Status futurus, red. T. Rotsch, Baden-Baden 2020
Staffler L., Italienische Vorgaben zur Criminal Compliance-Kultur von Unternehmen, Ecolex 2017
Stępińska-Duch D., Tomczak J., Tokarczyk D., Sych P., Rutkowska E., Compliance. Odpowiedzialność zarządu spółki za działania spółki – aktualne zagadnienia, Warszawa 2019;
Szumiło-Kulczycka D., Prawo administracyjno-karne, Kraków 2004
Tripold A., Compliance als Schutz vor Verbandsverantwortlichkeit?, Austrian Law Journal 2016, nr 1
Waltoś S., Odpowiedzialność karna podmiotów zbiorowych – stary problem legislacyjny na nowo, [w:] Prawo. Społeczeństwo. Jednostka. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Leszkowi Kubickiemu, red. A. Łopatka, B. Kunicka-Michalska, S. Kielwicz, Warszawa 2003
Weigend E., Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych w prawie niemieckim, Apelacja Gdańska 2003, nr 3
Wilk L., Hazard. Studium kryminologiczne i prawne, Warszawa 2012
Wincenciak M., Sankcje w prawie administracyjnym i procedura ich wymierzania, Warszawa 2008
Zawłocki R., [w:] System Prawa Handlowego, t. 10,  Prawo karne gospodarcze, red. R. Zawłocki, Warszawa 2018

Dr Konrad Lipiński
Uniwersytet Wrocławski

Zawartość normatywna klauzuli kombinowanej strony podmiotowej (art. 9 § 3 k.k.)

Celem opracowania jest podanie w wątpliwość założenia, zgodnie z którym przepis zawierający tzw. klauzulę kombinowanej strony podmiotowej (art. 9 § 3 k.k.) stanowi z jednej strony podstawę odpowiedzialności karnej za następstwo (objęte nieumyślnością), a z drugiej – ogranicza tę odpowiedzialność jedynie do takich następstw, które są możliwe do przewidzenia. Autor przyjmuje, że przepis ten nic nie zmienia w zakresie granic zmian w świecie zewnętrznym, które można przypisać sprawcy czynu zabronionego, a jedynie pozwala na unikanie posługiwania się przez ustawodawcę zestawem słów „chociażby nieumyślnie” w części szczególnej kodeksu karnego.

Słowa kluczowe: umyślność, nieumyślność, kombinowana strona podmiotowa, przewidywalność skutku, obiektywne przypisanie

The Normative content of the Mixed Mens Rea Clause (Article 9(3) of the Criminal Code)

The aim of the study is to question the assumption that the provision containing the so-called mixed mens rea clause (Article 9(3) of the Criminal Code) is, on the one hand, the basis for criminal liability for the consequence (which was not intended), and on the other hand – limits such liability only to predictable consequences. The author assumes that this provision does not change the boundaries of any changes in the external world which can be attributed to the perpetrator of a prohibited act, but only allows the legislator to avoid using the expression ‘even unintentionally’ in the specific part of the Criminal Code.

Keywords: intentionality, unintentionality, mixed mens rea, predictability of the consequence, objective attribution

Bibliografia
Andrejew I., Sporne kwestie w kodeksie karnym, PiP 1970, nr 7
Bielski M., Naruszenie reguł ostrożności czy nadmierna ryzykowność zachowania jako właściwe kryterium prawnokarnego przypisania skutku, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2004, nr 1
Bojarski T., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. T. Bojarski, Warszawa 2016
Budyn-Kulik M., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Mozgawa, Warszawa 2015
Giezek J., [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2012
Giezek J., „Przewidywalność” jako kryterium przypisania czynu zabronionego a tzw. „wiedza szczególna” jego sprawcy, [w:] Między nauką a praktyką prawa karnego. Księga jubileuszowa Profesora Lecha Gardockiego, red. Z. Jędrzejewski, M. Królikowski, Z. Wiernikowski, S. Żółtek, Warszawa 2014
Giezek J., Dynamika stanu świadomości sprawcy czynu zabronionego oraz jej wpływ na odpowiedzialność karną, [w:] Państwo prawa i prawo karne. Księga jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla, t. II, red. P. Kardas, T. Sroka, W. Wróbel, Warszawa 2012
Giezek J., Kaczmarek T., Przeciwko ustawowej regulacji kryteriów obiektywnego przypisania skutku, PiP 2013, nr 5
Giezek J., Przyczynowość oraz przypisanie skutku w prawie karnym, Wrocław 1994
Grześkowiak A., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2021
Hryniewicz E., Skutek w prawie karnym, Prokuratura i Prawo 2013, nr 7–8
Kaczmarek T., Kryteria obiektywnego przypisania skutku jako problem kodyfikacyjny, [w:] Nauki penalne wobec szybkich przemian socjokulturowych. Księga jubileuszowa Profesora Mariana Filara, t. I, red. A. Adamski, J. Bojarski, P. Chrzczonowicz, M. Leciak, Toruń 2012
Kochanowski J., Przeciwko umyślności winy kombinowanej, PiP 1973, nr 4
Królikowski M., [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2021
Lachowski J., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2018
Lipiński K., O przesuwaniu przesłanek przypisania odpowiedzialności karnej na przedpole regulacji ustawowej, [w:] Pytania podstawowe dogmatyki prawa karnego, red. J. Giezek (tekst złożony do publikacji po konferencji, która odbyła się na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego w maju 2017 r.)
Lipiński K., Wzorce osobowe w prawie karnym, Warszawa 2020
Majewski J., Nieumyślność a brak umyślności, [w:] Nieumyślność, red. J. Majewski, Toruń 2012
Marek A., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010
Pohl Ł., Niezachowanie wymaganej ostrożności – znamię typu czynu zabronionego czy odrębny element w strukturze przestępstwa?, [w:] Nieumyślność, red. J. Majewski, Toruń 2012
Pohl Ł., Prawo karne. Wykład części ogólnej, Warszawa 2015
Pohl Ł., Struktura normy sankcjonowanej w prawie karnym. Zagadnienia ogólne, Poznań 2007
Rabiega R., Kilka refleksji na temat tzw. mieszanej strony podmiotowej w polskim prawie karnym, Ius Novum 2013, nr 3
Tarapata S., Obiektywna czy subiektywna przewidywalność? Głos w sprawie sporu dotyczącego nieświadomej nieumyślności, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2015, nr 1
Tarapata S., Przypisanie sprawstwa skutku w sensie dynamicznym w polskim prawie karnym, Kraków 2019
Wąsek A., Kulik M., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2016
Wróbel W., Relacyjne i wartościujące ujęcie bezprawności w prawie karnym, Przegląd Prawa Karnego 1993, nr 8
Wróbel W., Wina i zawinienie a strona podmiotowa czynu zabronionego, czyli o potrzebie posługiwania się w prawie karnym pojęciem winy umyślnej i winy nieumyślnej, [w:] Przestępstwo – kara – polityka kryminalna. Problemy tworzenia i funkcjonowania prawa. Księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Tomasza Kaczmarka, red. J. Giezek, Kraków 2006
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2014
Wróblewski J., Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1972
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady – reguły – wskazówki, Warszawa 2017
Ziembiński Z., Analiza pojęcia czynu, Warszawa 1972
Zoll A., O normie prawnej z punktu widzenia prawa karnego, Krakowskie Studia Prawnicze 1990, Rok XXIII
Zoll A., Typ czynu zabronionego charakteryzujący się nieumyślnością, [w:] Nieumyślność, red. J. Majewski, Toruń 2012
Zoll A., [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, t. I, red. A. Zoll, Warszawa 2012

Dr Michał Hudzik
Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie
Mgr Małgorzata Karasińska
Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie

Konwersja postępowania karnego (art. 400 k.p.k.) a skarga na wyrok sądu odwoławczego

Autorzy w artykule podejmują dwa zagadnienia. Jedno dotyczy możliwości wniesienia skargi na wyrok sądu odwoławczego w wypadku konwersji postępowania o przestępstwo w postępowanie wykroczeniowe (art. 400 k.p.k.). Rozróżniają dwie sytuacje – gdy konwersja jest pełna i dotyczy wszystkich czynów będących przedmiotem postępowania oraz gdy konwersja następuje w postępowaniu odwoławczym). Drugie zagadnienie dotyczy  dopuszczalności wniesienia takiej skargi w wypadku łącznego rozpoznania w jednym postępowaniu sprawy o przestępstwo i sprawy o wykroczenie – „konwersja częściowa” (pozorna).

Słowa kluczowe: postępowanie karne, postępowanie w sprawach o wykroczenia, skarga na wyrok sądu odwoławczego, konwersja postępowania 

Conversion of Criminal Proceedings (Article 400 CPC) and the Complaint Against a Judgment of an Appellate Court

Authors analyse the admissibility of lodging a complaint against the judgment of an appellate court in the event of conversion of criminal proceedings into misdemeanour proceedings.

Keywords: criminal proceedings, misdemeanour proceedings, complaint against a judgment of an appellate court, conversion of proceedings

Bibliografia
Dębowski P., Tokarska M., Byt wykroczenia w postępowaniu karnym, Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ 2016, nr 2
Hofmański P. (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. II, Warszawa 2011
Kmiecik R., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2005 r., I KZP 14/05, OSP 2006, nr 1
Kurowski M., Świecki D., Problematyka art. 400 kodeksu postępowania karnego, Prokuratura i Prawo 2004, nr 10
Pachowicz Z., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2005 r., I KZP 14/05, Przegląd Sądowy 2006, nr 4,
Ponikowski R., Zagrodnik J., [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Warszawa 2018
Stachurski D., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2005 r., I KZP 14/05, Przegląd Sądowy 2006, nr 3
Świecki D., [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. I, red. D. Świecki, Warszawa 2018
Świecki D., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2005 r., I KZP 14/05, Przegląd Sądowy 2006, nr 7–8
Zagrodnik J., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2005 r., I KZP 14/05, Palestra 2007, nr 7–8

Mgr Artur Kowalczyk
Uniwersytet Wrocławski 

Konwalidacja wadliwego przesłuchania w procesie karnym wskutek kwalifikowanego pouczenia (rozważania na tle prawa niemieckiego)

Kodeks postępowania karnego nie przewiduje wprost konsekwencji naruszenia obowiązków informacyjnych wobec osoby przesłuchiwanej w aspekcie dopuszczalności dowodowego wykorzystania wyjaśnień lub zeznań. Autor stawia tezę, że środek dowodowy uzyskany z naruszeniem obowiązku pouczenia nie może wchodzić w skład podstawy dowodowej rozstrzygnięcia bez uprzedniej konwalidacji. W orzecznictwie dominuje stanowisko, zgodnie z którym ponowienie przesłuchania, tym razem z zachowaniem obowiązków informacyjnych, jest wystarczające, by naprawić popełnione wcześniej uchybienie. Analizie poddano dorobek niemieckiej doktryny i orzecznictwa, na gruncie których wypracowany został mechanizm kwalifikowanego pouczenia (qualifizierte Belehrung). W ramach takiego rozszerzonego pouczenia osoba przesłuchiwana na początku kolejnego przesłuchania jest informowana o niedopuszczalności wykorzystania oraz o braku związania złożonymi wcześniej oświadczeniami. Przyjęcie analogicznej zasady w polskim procesie karnym zapewniłoby możliwość pełnej konwalidacji czynności przesłuchania z uwzględnieniem celów, jakim służy obowiązek pouczenia.  

Słowa kluczowe: przesłuchanie, dowody, zakazy dowodowe, pouczenie, konwalidacja, proces karny

Validating a Defective Interview in a Criminal Trial as a Consequence of a Qualified Caution (Reflections Against the Backcloth of German Law)

The Polish Code of Criminal Procedure does not explicitly provide what the consequences are of a breach of information duties towards the interviewed person in terms of the admissibility of using their statement or testimony as evidence. The author's thesis is that evidence obtained in breach of the duty to caution cannot form part of evidence on whose basis a determination is made unless it has been validated. The prevailing view in case law is that a repeated interview, this time with information duties observed, is sufficient to remedy the earlier irregularity. The article analyses the body of German legal scholarship and case law on the basis of which the mechanism of qualified caution (qualifizierte Belehrung) was developed. Under such an extended caution, at the beginning of the subsequent interview, the person interviewed is informed that it is inadmissible to use the statements they previously made and that they are not bound by those statements. Adopting a similar principle in the Polish criminal procedure would ensure that interviews could be fully validated, taking into account the purposes served by the duty to caution.

Keywords: interview, evidence, exclusionary rule, caution, validation, criminal procedure

Bibliografia
Amelung K., Prinzipien strafprozessualer Beweisverwertungsverbote, Berlin 2011
Barthelme U., Die qualifizierte Belehrung bei Verfahrensverstößen im Strafprozess, Frankfurt am Main 2010
Beulke W., Muss die Polizei dem Beschuldigten vor der Vernehmung „Erste Hilfe“ bei der Verteidigerkonsultation leisten?, Neue Zeitschrift für Strafrecht 1996, nr 6
Beulke W., Swoboda S., Strafprozessrecht, Heidelberg 2018
Błoński M., Wyjaśnienia oskarżonego w polskim procesie karnym, Łódź 2011
Bojańczyk A., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 19.11.2015 r., II KK 212/15, OSP 2017, nr 9
Boratyńska K.T., Czarnecki P., Lach A., [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. A. Sakowicz, Warszawa 2020
Brodzisz Z., [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Warszawa 2018
Cieślak M., Doda Z., Przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego w zakresie postępowania karnego (II półrocze 1977 roku), Palestra 1978, nr 7
Eisenberg U., Beweisrecht der StPO, München 2017
Geppert K., Die „qualifizerte“ Belehrung, [w:] Gedächtnisschrift für Karlheinz Meyer, red. K. Geppert, D. Dehnicke, Berlin–New York 1990
Girdwoyń P., Zarys niemieckiego procesu karnego, Białystok 2006
Gless S., Wennekers J., Anmerkungen zum Urteil vom 18.12.2008 – 4 StR 455/08. Zu den Voraussetzungen einer qualifizierten Belehrung und eines darauf gründenden Verwertungsverbotes, Juristische Rundschau 2009, nr 9 
Grünwald G., Beweisverbote und Beweisverwertungsverbote im Strafverfahren, Juristenzeitung 1966, nr 15–16
Gruszecka D., [w:] System Prawa Karnego Procesowego, t. VIII, cz. 1, Dowody, red. J. Skorupka, Warszawa 2019
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2011
Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek K., Kodeks postępowania karnego, t. I, Komentarz do artykułów 1–296, Warszawa 2011
Janusz-Pohl B., Formalizacja i konwencjonalizacja jako instrumenty analizy czynności karnoprocesowych w prawie polskim, Poznań 2017
Janusz-Pohl B., Zakazy dowodowe w ujęciu dyrektywalnym – zarys problematyki, [w:] Nowe spojrzenie na model zakazów dowodowych w procesie karnym, red. J. Skorupka, A. Drozd, Warszawa 2015
Jasiński W., Nielegalnie uzyskane dowody w procesie karnym. W poszukiwaniu optymalnego rozwiązania, Warszawa 2019
Jeż-Ludwichowska M., Wyjaśnienia oskarżonego a prawo do informacji, Palestra 2003, nr 3–4
Kardas P., Problem granic legalności czynności uczestników postępowania karnego i konsekwencji ich przekroczenia, [w:] Granice procesu karnego. Legalność działań uczestników postępowania, red. D. Gruszecka, J. Skorupka, Warszawa 2015
Kmiecik R., Dowód ścisły w procesie karnym, Lublin 1983
Kosonoga J., Glosa do postanowienia z dnia 4 kwietnia 2006 r. – III KK 297/05, Ius Novum 2007, nr 2–3
Kosowski J., Zasada informacji prawnej w polskim procesie karnym w świetle art. 16 k.p.k., Warszawa 2011
Kulesza C., [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. K. Dudka, Warszawa 2020
Leżak K.J., Możliwość wykorzystania przez organy procesowe w procesie karnym „dowodu” uzyskanego w sposób sprzeczny z ustawą oraz konsekwencje procesowe jego przeprowadzenia. Uwagi na marginesie wyroku Sądu Najwyższego z 16 października 2012 r. (V KK 414/11), Wrocławskie Studia Sądowe 2013, nr 2
Linnenbaum T., Belehrung und „qualifizierte“ Belehrung im Strafverfahren, Hamburg 2009
Neuhaus R., Ungeschriebene Belehrungspflichten im Rahmen des § 136 Abs. 1 S. 2 StPO und die Folgen ihrer Verletzung, Strafverteidiger 2010, nr 1
Neuhaus R., Zur Notwendigkeit der qualifizierten Beschuldigtenbelehrung, Neue Zeitschrift für Strafrecht 1997, nr 7
Rogall K., Grund und Grenzen der „qualifizierten“ Belehrung im Strafprozess, [w:] Festschrift für Klaus Geppert zum 70. Geburtstag am 10. März 2011, red. C. Geisler, E. Kraatz, J. Kretschmer, H. Schneider, C. Sowada, Berlin 2011
Roxin C., Beschuldigtenstatus und qualifizierte Belehrung, Juristische Rundschau 2008, nr 1
Roxin C., Für ein Beweisverwertungsverbot bei unterlassener qualifizierter Belehrung, Onlinezeitschrift für Höchstrichterliche Rechtsprechung im Strafrecht 2009, nr 5
Roxin C., Schünemann B., Strafverfahrensrecht, München 2017
Sakowicz A., Prawo do milczenia w polskim procesie karnym, Białystok 2019
Schmitt B., [w:] L. Meyer-Goßner, B. Schmitt, Strafprozessordnung, München 2019
Schünemann B., Die Belehrungspflichten der §§ 243 IV, 136 n.F. StPO und der BGH, Monatsschrift für Deutsches Recht 1969, nr 2
Skorupka J., Granice procesu karnego z perspektywy dogmatyki prawa karnego procesowego, [w:] Granice procesu karnego. Legalność działań uczestników postępowania, red. D. Gruszecka, J. Skorupka, Warszawa 2015
Skorupka J., Prawidłowość i proporcjonalność jako kryteria oceny czynności dowodowych, Palestra 2019, nr 6
Skowron B., [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. K. Dudka, Warszawa 2020
Sobolewski Z., Wartość nielegalnie uzyskanego dowodu w postępowaniu karnym, Annales UMCS, Sectio G 1976, vol. 23
Sowiński P.K., Prawo świadka do odmowy zeznań w procesie karnym, Warszawa 2004
Steinborn S., Porozumienia „po przejściach” – konsensualizm procesowy w świetle zmian z lat 2013–2016, [w:] Proces karny w dobie przemian. Przebieg postępowania, red. S. Steinborn, K. Woźniewski, Gdańsk 2018
Tęcza-Paciorek A., Zasada domniemania niewinności w polskim procesie karnym, Warszawa 2012
Waltoś S., Swoboda wypowiedzi osoby przesłuchiwanej w procesie karnym, PiP 1975, nr 10

Dr Paweł Dzienis
Białystok

Testament sądowy. Głos w dyskusji de lege ferenda

Autor rozwija propozycję testamentu sądowego zainicjowaną przez sędziego M. Rzewuskiego. Ocenia tę propozycję przedstawiając i ważąc argumenty za i kontrargumenty. Zabierając głos w dyskusji formułuje konkretne wnioski legislacyjne. Wprowadzenie nowej konstrukcji testamentu sądowego ma spełniać wymogi funkcjonalności i aktualne potrzeby społeczeństwa. Projektowana forma rozrządzenia mortis causa odpowiada aktualnemu stanowi rozwoju organizacji wymiaru sprawiedliwości i wpisuje się w trendy jego rozwoju. Okazuje się, że znajduje ona swe potwierdzenie w źródłach prawa rzymskiego. Badania komparatystyczne potwierdzą, że może on być realnym rozwiązaniem, w tym na gruncie międzynarodowym. Autor wskazuje też kierunki badań nad tytułowym zagadnieniem, które będą musiały być podjęte na etapie prac legislacyjnym. Przeprowadzona analiza pomysłu skłania do uznania, że jest on wart zarekomendowania go do dalszej konstruktywnej dyskusji środowisk naukowych, legislacyjnych i praktyków prawa spadkowego, a także społeczeństwa.

Słowa kluczowe: prawo spadkowe, dziedziczenie testamentowe, testament, forma czynności prawnej, kognicja sądów

Court Will. A Voice in the Discussion about What the Law Should Be

The author develops the proposal of introducing a court will, which was made by judge M. Rzewuski. This proposal is evaluated by presenting and weighing arguments for and against it. The author joins the discussion and formulates specific legislative proposals. The introduction of the new institution of court will has to meet the functional requirements and current needs of society. The designed form disposition of mortis causa corresponds to the current state of development of the organization of justice administration and is in line with the trends in its development. It turns out that it finds confirmation in the sources of Roman law. Comparative studies confirm that it can be a real solution, including in cross-border contexts. The author indicates the directions for research on the titular issue, which will have to be undertaken at the stage of legislative work. The analysis of the idea leads to the conclusion that it is worth recommending for further constructive discussion among academics, legislative drafters, and inheritance law practitioners, as well as society at large.

Keywords: inheritance law, testamentary inheritance, will, form of juridical act, jurisdiction of courts

Bibliografia 
Borysiak W., Odpowiedzialność odszkodowawcza z tytułu braku powołania do dziedziczenia w wadliwie sporządzonym testamencie. Glosa do wyroku SN z dnia 18 listopada 2015 r., III CSK 16/15, OSP 2021 nr 5, poz. 34
Dzienis P., Odpowiedzialność cywilna za nieważny testament allograficzny. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 18.11.2015, III CSK 16/15, Przegląd Sądowy 2017, nr 7–8
Formicka A., Zastosowanie nowoczesnych technologii w testowaniu na przykładzie videotestamentu, Prawo Mediów Elektronicznych 2019, nr 2
Kolańczyk K., Prawo rzymskie, Warszawa 1978
Księżak P., Podstawy nieważności testamentu – glosa – III CZP 22/13, Monitor Prawniczy 2014, nr 16
Kucia B., Forma testamentu w systemach common law, Warszawa 2016
Kucia B., Testament elektroniczny – aktualne tendencje w wybranych systemach prawnych, [w:] Rozprawy z prawa prywatnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Wojciechowi Popiołkowi, red. M. Jagielska, E. Rott-Pietrzyk, M. Szpunar, Warszawa 2017
Kunicki I., [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. I B, Komentarz. Art. 425–729, red. A. Góra-Błaszczykowska, Warszawa 2020
Kursa S.P., Testator i formy testamentu w rzymskim prawie justyniańskim, Warszawa 2017
Kuryłowicz M., Wiliński A., Rzymskie prawo prywatne: Zarys wykładu, Warszawa 2013
Niedośpiał M., Odpowiedzialność odszkodowawcza za sporządzenie nieważnego testamentu allograficznego. Glosa do wyroku SN z dnia 18 listopada 2015 r., III CSK 16/15, Samorząd Terytorialny 2017, nr 11
Osajda K. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2017
Osajda K., Testament międzynarodowy i jego forma, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2007, nr 4
Osajda K., Wpływ rozwoju techniki na uregulowanie formy testamentu – rozważania de lege ferenda, Rejent 2010, nr 5
Pabin A., Testament jako akt sformalizowany – uwagi w sprawie przyszłego kształtu regulacji dotyczących formy rozrządzeń testamentowych, Studia Prawnicze 2016, nr 1
Przybyłowski K., Glosa do orzeczenia SW w Krakowie, III Cr 1353/63, OSPiKA 1964, nr 4, poz. 127 
Rzewuski M., Testament sądowy – propozycja nowej formy rozrządzenia mortis causa, Rejent 2013, nr 10
Sztyk R., Wydarzenia prawne wokół integracji z Unią Europejską. Eurotestament – nowa forma testamentu, Rejent 2000, nr 9
Świrgoń-Skok R., Wpływ nowych technologii na zagadnienie form testamentu w polskim prawie spadkowym, Zeszyty Prawnicze UKSW 2019, t. 19 nr 1
Trzewik J., O formie testamentu na tle regulacji rozporządzenia eIDAS, PiP 2019, nr 10
Wójcik S., Zoll F., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 10, red. T. Kordasiewicz, Warszawa 2009
Załucki M., Kierunek zmian przepisów o formie testamentu w dobie nowych technologii na przykładzie Szwajcarii, Białostockie Studia Prawnicze 2017, t. 22, nr 4
Załucki M., Videotestament. Prawo spadkowe wobec nowych technologii, Warszawa 2018
Załucki M., Współczesne tendencje rozwoju dziedziczenia testamentowego – czyli nie tylko o potrzebie wprowadzenia wideotestamentu do nowego Kodeksu cywilnego, Roczniki Nauk Prawnych Lublin 2012, nr 2

Mgr Dagmara Gut
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Zakres uprawień merytorycznego orzekania przez sądy administracyjne w sprawach skarg na bezczynność i przewlekłość (uwagi na tle orzecznictwa)

Celem artykułu jest przedstawienie koncepcji zakresu uprawień merytorycznego orzekania przez sądy administracyjne w sprawach ze skarg na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania oraz skarg na niewykonanie przez organ wyroku uwzględniającego taką skargę. W obecnym stanie prawnym w przypadku uwzględnienia przez sąd obu powyższych typów skarg sąd administracyjny może podjąć wyrok merytoryczny. Zdaniem Autorki kompetencja ta odnosi się także do sytuacji, gdy bezczynność lub przewlekłość dotyczy decyzji i postanowień a nie wyłącznie (jak podnoszone jest w orzecznictwie) do aktów lub niepodjęcia czynności z art. 3 § 2 pkt 4 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Słowa kluczowe: sądy administracyjne, merytoryczne orzekanie przez sądy administracyjne, bezczynność, przewlekłe prowadzenie postępowania, niewykonanie wyroku sądu 

The Scope of Power Administrative Courts to Issue Decisions on the Merits in Cases of Complaints about Failure to Act or Excessive Length of Proceedings (Case Law Analysis)

The aim of the article is to present the concept of the scope of power of administrative courts to issue decisions on the merits in cases of complaints about failure to act or excessive length of proceedings, and complaints about an authority’s failure to enforce a judgment, said decisions upholding such complaints. In the current legal environment, if the court upholds either type of complaint, the administrative court may render a decision on the merits. In the author's opinion, this competence also applies to the situations where failure to act or excessive length of proceedings concern decisions and orders, and not only (as argued in case law) actions, or failures to act, as per Article 3(2)(4) of the Act on Proceedings Before Administrative Courts.

Keywords: administrative courts, administrative courts adjudicating on the merits, failure to act, excessive length of proceedings, failure to enforce a court judgment

Bibliografia
Adamiak B., Borkowski J., Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, Warszawa 2019
Bogusz M., Orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego o istnieniu lub nieistnieniu uprawnienia lub obowiązku (uwagi na tle art. 31 ust. 2 ustawy o NSA), [w:] Prawo do dobrej administracji. Materiały ze Zjazdu Katedr Prawa i Postępowania Administracyjnego, Warszawa–Dębie 23–25.IX.2020 r., red. Z. Niewiadomski, Z. Cieślak, Warszawa 2003
Czeszejko-Sochacki Z., Prawo do sądu w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (ogólna charakterystyka), PiP 1997, nr 11–12
Dauter B., [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, red. B. Dauter, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Warszawa 2016
Gut D., Austria, [w:] Elementy ustrojowo-funkcjonalne sądownictwa administracyjnego w wybranych państwach europejskich, red. B. Majchrzak, Warszawa 2021
Gut D., Merytoryczne orzekanie polskich sądów administracyjnych – tendencje rozwojowe, Lublin 2018
Gut D., Merytoryczne orzekanie polskich sądów administracyjnych w świetle Konstytucji RP, [w:] Aktualne problemy sądowej kontroli administracji publicznej, red. W. Piątek, Warszawa 2019
Hauser R., Masternak-Kubiak M., Konstytucyjne podstawy kontroli działalności administracji publicznej, [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 2, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2012
Jagielska M., Jagielski J., Stankiewicz R., Grzywacz M., [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, red. R. Hauser, M. Wierzbowski, Warszawa 2015
Jansen S., [w:] Judicial Lawemaking and Administrative Law, red. F. Stroink, E. van der Linden, Antwerpen– Oxford 2005
Kmieciak Z., Czy sądy administracyjne stosują przepisy prawa materialnego?, Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 2011, nr 2
Kmieciak Z., Efektywność ochrony udzielanej przez sądy administracyjne, [w:] Polskie sądownictwo administracyjne – zarys systemu, red. Z. Kmieciak Warszawa 2015
Kmieciak Z., Idea sądowej kontroli administracji publicznej – przegląd rozwiązań europejskich, [w:] Polskie sądownictwo administracyjne – zarys systemu, red. Z. Kmieciak Warszawa 2015
Kmieciak Z., Merytoryczne orzekanie przez sądy administracyjne w świetle konstytucyjnej zasady podziału władz, Przegląd Legislacyjny 2015, nr 2
Kmieciak Z., Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne a prawo europejskie, Warszawa 2010
 Kmieciak Z., Wykonanie wyroku sądu administracyjnego, [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 10, Sądowa kontrola administracji publicznej, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2014
Krawczyk A., Merytoryczne orzekanie przez sądy administracyjne w Austrii w świetle reformy sądownictwa administracyjnego (Verwaltungsgerichtsbarkeits-Novelle 2012), [w:] Przyszłość sądownictwa administracyjnego w Polsce z uwzględnieniem tendencji rozwojowych, red. I. Lipowicz, Z. Kmieciak, Warszawa 2012
Krawczyk A., Reforma sądownictwa administracyjnego w Austrii, PiP 2013, nr 4
Krawczyk A., Sprawozdanie: Przyszłość sądownictwa administracyjnego w Polsce z uwzględnieniem tendencji europejskich (Forum dyskusyjne, Wisła-Czarne 13-16 V 2012), PiP 2013, nr 2
Mrożek J., Niedopuszczalność złożenia skargi na bezczynność (przewlekłość) po zakończeniu postępowania, Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych 2021, nr 3
Paśnik J., Sądy i trybunały a działalność administracji publicznej, [w:] Administracja publiczna i prawo administracyjne w zarysie, red. M. Karpiuk, J. Kowalski, Warszawa–Poznań 2013
Piątek W., Skoczylas A., Kasacyjny czy merytoryczny model orzekania – kwestia zmiany modelu sądowej kontroli decyzji administracyjnych, PiP 2019, nr 1
Pietrasz P., Reformacyjne orzekanie przez wojewódzkie sądy administracyjne w przypadku sądowej kontroli decyzji i postanowień – uwagi de lege ferenda, [w:] Z zagadnień prawa rolnego, cywilnego i samorządu terytorialnego. Księga jubileuszowa Profesora Stanisława Prutisa, red. J. Bieluk, A. Doliwa, A. Malarewicz-Jakubów, T. Mróz, Białystok 2012
Sawczyn W., Środki dyscyplinowania administracji publicznej w prawie o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Warszawa 2010
Skoczylas A., Modele uprawnień orzeczniczych sądów administracyjnych w Europie, PiP 2012, nr 10
Skoczylas A., Stan i obecne problemy sądownictwa administracyjnego w Polsce, [w:] Przyszłość sądownictwa administracyjnego w Polsce z uwzględnieniem tendencji rozwojowych, red. I. Lipowicz, Z. Kmieciak, Warszawa 2012
Suwaj R., Dopuszczalność wniesienia skargi na bezczynność po wydaniu decyzji przez organ administracji. Glosa krytyczna do uchwały NSA z dnia 22 czerwca 2020 r., II OPS 5/19, Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych 2020, nr 3
Wegner J., Skarga na bezczynność po zakończeniu postępowania administracyjnego. Glosa do uchwały NSA z dnia 22 czerwca 2020, II OPS 5/19, Glosa 2021, nr 1 
Woś T., [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, red. T. Woś, Warszawa 2016
Ziemski K., Dziesięć lat funkcjonowania PPSA. Czas na zmiany?, [w:] Przyszłość sądownictwa administracyjnego w Polsce z uwzględnieniem tendencji rozwojowych, red. I. Lipowicz, Z. Kmieciak, Warszawa 2012
Zoller E., Introduction to Public Law: A Comparative Study, Leiden 2008

Prof. dr hab. Bartłomiej Michalak
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Dr Michał Pierzgalski
Uniwersytet Łódzki 

Deviations from Proportionality in Seat Distribution Depending on Electoral District Magnitude. Case Study of Polish Parliamentary Elections

Studies on disproportionality of electoral systems of proportional representation prove that district magnitude is a key variable determining deviations from proportionality in election results. This paper provides new insights into how district magnitude affects electoral disproportionality by employing both empirical data from elections to the lower house of parliament in Poland and data from computer-aided simulations. Specifically, we seek to answer the following questions: How does electoral district magnitude affect the level of disproportionality of election outcomes? Do larger (multi-member) district magnitudes always reduce disproportionality of the election results? What is the nature of the relationship between district magnitude and electoral disproportionality? Does the method of seat allocation have an impact on the nature of this relationship? Does the number of parties competing for votes influence the character of this relationship? To what extent can divergences from the proportional seat-to-vote transformation collide with the proportionality rule in the elections to sejm, as provided by the Constitution of the Republic of Poland? Our study demonstrates that the results of both the empirical analysis and the simulations are consistent with the general conclusion that district magnitude is the key factor affecting electoral disproportionality.

Keywords: electoral system, district magnitude, proportional representation, parliamentary elections in Poland

Odchylenia od proporcjonalności w podziale mandatów w zależności od wielkości okręgu wyborczego (studium przypadku polskich wyborów parlamentarnych)

Badania na temat proporcjonalności systemów wyborczych dowodzą, że wielkość okręgów wyborczych jest kluczową zmienną determinującą stopień odchyleń od proporcjonalności wyborczego wyniku. Ten artykuł dostarcza nowych spostrzeżeń jak wielkość okręgów wpływ na wyborczą dysproporcjonalność dzięki zarówno empirycznym danym z wyborów do niższej izby polskiej parlamentu, jak I danym z symulacji komputerowej. Przede wszystkim szukaliśmy odpowiedzi na następujące pytanie: jak wielkość okręgu wyborczego wpływa na poziom dysproporcjonalności wyborów “na wyjściu”? Czy duże (wielomandatowe) okręgi wyborcze zawsze zmniejszają dysproporcjonalność wyników wyborów? Jaka jest natura relacji pomiędzy wielkością okręgu wyborczego a dysproporcjonalnością wyborów? Czy metody użyte do alokacji mandatów mają wpływ na istotę tej relacji? Czy liczba partii rywalizujących o głosy wpływa na charakter tej relacji? Na ile odstępstwa od proporcjonalnego podziału głosów na mandaty mogą kolidować z wyrażoną w Konstytucji RP zasadą proporcjonalności wyborów do Sejmu? Nasze badanie pokazuje, że zarówno wyniki analiz empirycznych, jak i symulacji są zgodne z ogólną tezą, że wielkość okręgu wyborczego jest kluczowym czynnikiem wpływającym na wyborczą dysproporcjonalność.

Słowa kluczowe: system wyborczy, wielkość okręgu, proporcjonalna reprezentacja, wybory parlamentarne w Polsce

Bibliography
Banaszak B., Zalety i wady wyborczego systemu proporcjonalnego (Toruń 2008).
Benoit K., The endogeneity problem in electoral studies: a critical re-examination of Duverger’s mechanical effect, 21 Electoral Studies (2002).
Benoit K., Which Electoral Formula Is the Most Proportional? A New Look with New Evidence, 8 Political Analysis (2000).
Carey J.M., Hix S., The Electoral Sweet Spot: Low-Magnitude Proportional Electoral Systems, 55 American Journal of Political Science (2011).
Carter E., Farrell D.M., Electoral Systems and Election Management, in Comparing Democracies: Elections and Voting in the 21st Century (L. LeDuc, R. Niemi, P. Norris eds., London 2010)
Chmaj M., Skrzydło W., System wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej (Warszawa 2011).
Czaplicki K., Dauter B., Jaworski S.J., Kisielewicz A., Rymarz F., Zbieranek J., Kodeks wyborczy: komentarz (Warszawa 2018).
Farrell D.M., Electoral Systems: A Comparative Introduction (New York 2001).
Gallagher M., Conclusion, in The Politics of Electoral Systems (M. Gallagher, P. Mitchell eds., Oxford 2005).
Jarentowski M., Wielkość okręgów wyborczych i formuła wyborcza a proporcjonalność wyborów, 7 Państwo i Prawo (2002).
Kamiński M.M., Ordynacje większościowe i JOW-y: kompendium reformatora ordynacji wyborczej (Warszawa 2016).
Laakso M., Taagepera R., ‘Effective’ Number of Parties: A Measure with Application to West Europe, 12 Comparative Political Studies (1979).
Lijphart A., Electoral Systems and Party Systems: A Study of Twenty-Seven Democracies 1945–1990 (Oxford 1994).
Lijphart A., Patterns of Democracy: Government Forms and Performance in Thirty-Six Countries (New Haven1999).
Lijphart A., The Political Consequences of Electoral Laws, 84 The American Political Science Review (1990).
Mackenzie W.J.M. Free Elections an Elementary Textbook (New York1958).
Nohlen D., Prawo wyborcze i system partyjny: o teorii systemów wyborczych (Warszawa 2004).
Pierzgalski M., Balancing disproportionality and parliament fragmentation: A simulation study of the mechanical effects of district magnitude on electoral outcomes, 54 Electoral Studies (2018).
Przywara M. Dysproporcjonalność a demokracja - systemowe implikacje wyborów do Sejmu RP, in Wielowymiarowość systemów politycznych. Teoretyczne założenia i praktyczne uwarunkowania (J. Błuszkowski, J. Zaleśny eds., Warszawa 2009).
Rae D.W. The Political Consequences of Electoral Laws (New Haven 1971).
Taagepera R. Predicting Party Sizes: The Logic of Simple Electoral Systems (Oxford 2007).
Taagepera R., Shugart M.S., Seats and Votes: The Effects and Determinants of Electoral Systems (New Haven & London  1989).
Tuleja P., Florczak-Wątor M., Naleziński B., Radziewicz P., Czarny P., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej: komentarz (Warszawa 2019).
Urbaniak K., Zasada proporcjonalności w samorządowym prawie wyborczym, 1 Przegląd Prawa Konstytucyjnego (2018).
Young H.P., Sprawiedliwy podział (Warszawa 2003).
Zubik M., Na temat konstytucyjnych aspektów zasady proporcjonalności wyborów do Sejmu RP (art. 96 ust. 2 konstytucji), 1 Przegląd Sejmowy (2001).
Żukowski A., System wyborczy do Sejmu i Senatu RP – kierunki zmian, in Międzynarodowa Konferencja Naukowa nt.: Prawo wyborcze do parlamentu w wybranych państwach europejskich (S. Grabowska, R. Grabowski eds., Warszawa 2006).

Prof. dr hab. Przemysław Drapała
Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie

Przejęcie długu a zabezpieczenie ustanowione przez osobę trzecią. Glosa do uchwały SN z 28.03.2019 r., III CZP 90/18

Komentarz dotyczy wyroku Sądu Najwyższego, który porusza problematykę o istotnym znaczeniu nie tylko dla stosowania przepisów o przejmowaniu długów (art. 519), ale przede wszystkim dla praktyki obrotu nieruchomościami obciążonymi hipotekami zabezpieczającymi dług. Autor krytycznie odnosi się do stanowiska wyrażonego przez Sąd Najwyższy i przedstawia obszerną argumentację prawną przemawiającą za poglądem, że za osobę udzielającą zgody w trybie art. 525 kc należy uznać osobę, która w chwili przejęcia długu jest właścicielem nieruchomości obciążonej hipoteką zabezpieczającą dług osoby trzeciej będącej przedmiotem przejęcia.

Słowa kluczowe: przejęcie długu, cudzy dług, zgoda osoby trzeciej, hipoteka 

Assumption of Debt and a Security Established by a Third Party. Commentary on the Supreme Court’s Judgment of 28 March 2019, III CZP 90/18
 
This commentary concerns a judgment of the Supreme Court which deals with an issue which has significant importance not only for the application of provisions on assumption of debt (Article 519 of the Civil Code), but primarily for the practice of trading in real estate encumbered with mortgage charges securing someone else's debt. The author critically refers to the opinion expressed by the Supreme Court and presents extensive legal argumentation supporting the view that the person to be considered the one granting consent pursuant to Article 525 of the Civil Code is the person who, at the time of the assumption of debt, is the owner of the real estate encumbered with the mortgage charge securing a third party’s debt which is being assumed.

Keywords: assumption of debt, someone else's debt, third party consent, mortgage charge

Bibliografia 
Drapała P., Przejęcie długu, przejęcie prawa i obowiązków z umowy (zamiana strony umowy), Warszawa 2016
Drapała P., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2018
Friedrich K., Die Stellung des Sicherungsgebers bei privaten Schuldübernahme nach § 418 Ab. 1 BGB, Berlin 1994
Górnicz K., Cywilnoprawne skutki zmiany dłużnika, Wrocław 1974
Gwiazdomorski J., Przejęcie długu, Kraków 1927
Lackoroński B., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. II, red. K. Osajda, Warszawa 2019
Longchamps de Bérier F., Uzasadnienie projektu Kodeksu zobowiązań z uwzględ¬nieniem ostatecznego tekstu kodeksu, t. I, Warszawa 1936
Longchamps de Bérier F., Zobowiązania, Lwów 1938
Łętowska E., [w:] System Prawa Cywilnego, t. III, cz. 1, Zobowiązania – część ogólna, red. Z. Radwański, Warszawa–Wrocław 1981 
Mojak J., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. I, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2018
Möschel K., [w:] Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, t. II, München 1994
Nowakowski Z.K., Przejęcie długu według kodeksu zobowiązań, Poznań 1937
Rieble V., [w:] Staudingers Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch mit Einführungsgesetz und Nebengesetzen, t. II (§§397–424), Berlin 2012
Szpunar A., Odpowiedzialność właściciela nieruchomości nie będącego osobistym dłużnikiem hipotecznym, Rejent 1999, nr 11
Zagrobelny K., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2019

Prof. dr hab. Teresa Gardocka
Uniwersytet SWPS w Warszawie
Prof. dr hab. Dariusz Jagiełło
Uniwersytet SWPS w Warszawie

Złożenie fałszywych zeznań przez świadka. Glosa do uchwały SN z 9.11.2021 r., I KZP 5/21

Glosa jest omówieniem Uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego dotyczącej sytuacji osoby podejrzewanej o popełnienie przestępstwa, która przesłuchiwana w tej sprawie charakterze świadka złożyła nieprawdziwe zeznania. Zdaniem Sądu Najwyższego, taka osoba nie popełnia przestępstwa z art. 233 § 1a kodeksu karnego (I część tezy). Jeżeli jednak zeznania stanowić będą inne niż fałszywe zeznania przestępstwo (np. fałszywe oskarżenie), sprawca podlegać będzie odpowiedzialności karnej (II część tezy). Pierwsza część tezy jest aprobowana przez autorów jako zgodna z konstytucyjnym prawem do obrony. Do drugiej części tezy autorzy mają szereg zastrzeżeń systemowych i konstytucyjnych.

Słowa kluczowe: prawo do obrony, fałszywe zeznania, prawa i wolności konstytucyjne

Witness Giving False Testimony. Commentary on Resolution of the Supreme Court of 9 November 2021, I KZP 5/21

This commentary discusses the resolution of seven Supreme Court judges concerning the situation of a person suspected of committing a crime who, when questioned as a witness in the case, gave false testimony. According to the Supreme Court, such a person does not commit a crime under Article 233(1a) of the Penal Code (part I of the operative part). However, if the testimony constitutes an offence other than giving false testimony (e.g., making a false accusation), the perpetrator will be criminally liable (part II of the operative part). The first part of the operative part is approved by the authors as consistent with the constitutional right to defence. With respect to the second part of the operative part, the authors raise a number of systemic and constitutional objections.

Keywords: right to defence, false testimony, constitutional rights and freedoms

Bibliografia
Chmaj M., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 30, 31, 32, 33, Warszawa 2019
Florczak-Wątor M., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019
Gardocka T., Jagiełło D., Karny proces poszlakowy, Warszawa 2020
Gardocka T., Jagiełło D., Oskarżony w polskim procesie karnym, jego status, prawa i obowiązki, [w:] Ewolucja polskiego wymiaru sprawiedliwości w latach 2013–2018 w świetle standardów rzetelnego procesu, red. C. Kulesza, A. Sakowicz, Białystok 2019
Gardocki L., Gardocka T., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 42, 43, 44, 46, Warszawa 2020
Herbowski P., Poufne osobowe źródła informacji. Aspekty kryminalistyczne i prawnodowodowe, Warszawa 2018 
Jagiełło D., Przesłuchanie jako czynność dowodowa, Warszawa 2017
Safjan M., Bosek L. (red), Konstytucja RP, t. I, Komentarz do art. 1–86, Warszawa 2016
Stefański R.A., Przegląd uchwał Izby karnej Sądu Najwyższego w zakresie prawa karnego materialnego za lata 1991–1993, Wojskowy Przegląd Prawniczy 1994, nr 3–4
Tuleja P., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019

Zamów prenumeratę: https://www.profinfo.pl/czasopisma