Komunikacja nazywana jest królową kompetencji, bo odpowiada za nawiązywanie, trwałość i jakość relacji między ludźmi. Nabywamy i rozwijamy ją, by umieć budować dobre, otwarte, bezpieczne środowisko nauki i pracy, ale droga ta ma wiele zakrętów, niespodzianek oraz przeszkód. Niniejsze Materiały dla nauczycieli dotyczą jednej z nich – mikroprzekazów językowych mających wpływ na poczucie bezpieczeństwa psychologicznego uczniów.
Fragment artykułu z miesięcznika „Dyrektor Szkoły” 2022/3
Realizowany pod koniec lat 60. przez harvardzkiego psychologa Roberta Rosenthala eksperyment znany jako „Pigmalion w klasie szkolnej” miał przynieść odpowiedź na pytanie, czy oczekiwania nauczyciela wobec uczniów mają wpływ na rzeczywiste wyniki edukacyjne. W tym kontekście tytuł eksperymentu nawiązuje do tytułu sztuki George’a Bernarda Shawa opisującej przemianę kwiaciarki w arystokratkę. Na liście dzieci z potencjałem tzw. rozkwitu intelektualnego umieszczono ok. 20% losowo wybranych nazwisk uczniów z różnych oddziałów szkoły. W rzeczywistości nie różnili się oni inteligencją od kolegów i koleżanek z grupy kontrolnej, ale prowadzący eksperyment chcieli wyrobić w kadrze pedagogicznej przekonanie o wyższym potencjale rozwojowym tych konkretnych dzieci. Gdy po ośmiu miesiącach przeprowadzono badanie kontrolne, okazało się, że uczniowie określeni jako „zdolni” faktycznie osiągali znacząco lepsze wyniki – najbardziej spektakularna różnica dotyczyła dzieci z I i II klasy szkoły podstawowej, w której nauczyciele dopiero poznawali uczniów.
Tak zapoczątkowano badania nad wpływem wysokich oczekiwań interpersonalnych kadry pedagogicznej wobec uczniów na wzrost ich możliwości poznawczych (efekt Galatei). Na zjawisko to można również spojrzeć z innej perspektywy – wpływu nadmiernie zaniżonych oczekiwań nauczyciela na ograniczenie postępów uczniów (efekt Golema).
Z analiz wynika, że postępy dzieci w dużym stopniu warunkowane są także tym, w jaki sposób nauczyciel się do nich odnosi i formułuje oczekiwania. Pół wieku później aktualność tych badań odnajdujemy w teorii wzmocnień pozytywnych i negatywnych (por. Pryor, 2004), a także znaczeniu pozytywnej i negatywnej informacji zwrotnej. I choć dzisiaj fenomen Rosenthala ma tylu zwolenników co przeciwników, trudno mu odmówić wpływu na współczesne budowanie relacji i autorytetu nauczyciela.
