Ciąża kontraktowa z perspektywy etycznej (problem szkody, instrumentalizacji oraz dezintegracji macierzyństwa)
Dr hab. Marta Soniewicka
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Ciąża kontraktowa z perspektywy etycznej (problem szkody, instrumentalizacji oraz dezintegracji macierzyństwa)
W artykule przedstawiony zostaje prawny problem ciąży kontraktowej (inaczej zwanej zastępczym macierzyństwem) z perspektywy filozoficzno-prawnej i etycznej. W pierwszej kolejności dyskusji poddana jest zasada swobody prokreacyjnej, na którą najczęściej powołują się zwolennicy dopuszczalności ciąży kontraktowej. Następnie omówione i poddane analizie zostają najważniejsze argumenty przeciwko ciąży kontraktowej, formułowane w oparciu o trzy główne tradycje etyczne, do których sięga się najczęściej w debacie bioetycznej – argumenty konsekwencjalne, argumenty deontologiczne i argumenty zakorzenione we współczesnej etyce cnót. Wnioskiem prowadzonych rozważań jest to, że najistotniejsze argumenty przeciwko ciąży kontraktowej formułowane są w oparciu o współczesną etykę cnót, która wspiera argumentację deontologiczną. Argumentacja ta opiera się na ochronie integralności macierzyństwa i rodzicielstwa.
Słowa kluczowe: ciąża kontraktowa, zastępcze macierzyństwo, prokreacja medycznie wspomagana, macierzyństwo
The legal problem of the contracted pregnancy (damage, instrumentalisation and disintegration of motherhood)
The legal problem of the contracted pregnancy (also known as surrogate motherhood) is analysed in the paper from the perspective of legal philosophy and ethics. First, the principle of procreative freedom is being discussed, which is the most frequently invoked principle by the proponents of the permissibility of contracted pregnancy. Second, there are analysed the most important objections against contracted pregnancy formulated on the grounds of the three major ethical traditions to which one usually refers in the bioethical debate—namely, consequential reasoning, deontological reasoning and reasoning rooted in the contemporary virtue ethics. The main conclusion of this paper is that the arguments based on virtue ethics which support deontological reasoning are the most significant objections against contracted pregnancy.
Keywords: contracted pregnancy, surrogate motherhood, medically assisted reproduction, motherhood
Bibliografia:
Anderson E.S., Is Women’s Labor a Commodity?, Philosophy and Public Affairs 1990, nr 19
Annas G., American Bioethics. Crossing Human Rights and Health Law Boundaries, Oxford 2004
Annas G., Baby M: Babies (and Justice) for Sale, Hastings Center Reports 1987, nr 178
Cawthon E.A., Medicine on Trial. A Handbook with Cases, Laws, and Documents, Oxford 2004
Cohen C.B., Reproductive Technologies, VIII. Ethical Issues, [w:] Encyclopedia of Bioethics, vol. 4, red. S.G. Post, New York 2003
De Melo-Martin I., Rethinking Reprogenetics: Enhancing Ethical Analyses of Reprogenetic Technologies, Oxford 2016
Deonandan R., Recent trends in reproductive tourism and international surrogacy: ethical considerations and challenges for policy, Risk Management and Healthcare Policy 2015, vol. 8
Dworkin R., Life’s Dominion. An Argument About Abortion, Euthanasia, And Individual Freedom, New York 1994
Fabre C., Whose Body is it Anyway? Justice and the Integrity of the Person, Oxford 2008
Fox D., Paying for Particulars in People-to-be: Commercialisation, Commodification and Commensurability in Human Reproduction, Journal of Medical Ethics 2008, nr 34
Geach M., Are there any circumstances in which it would be morally admirable for a woman to seek to have an orphan embryo implanted in her womb?, [w:] Issues for a Catholic Bioethics, red. L. Gomally, London 1999
Green R.M., Autonomia rodziców a obowiązek niewyrządzania genetycznej szkody swoim dzieciom, [w:] Początki ludzkiego życia, t. 2, Antologia bioetyki, red. W. Galewicz, Kraków 2010
Harris J., Rights and Reproductive Choice, [w:] The Future of Human Reproduction: Ethics, Choice, and Regulation, red. J. Harris, S. Holm, Oxford 1998
Holocher J., Soniewicka M., Analiza prawna umowy o zastępcze macierzyństwo, Prawo i Medycyna 2009, nr 3
Kant I., Uzasadnienie metafizyki moralności, tłum. M Wartenberg, Warszawa 1981
Kass L., Life, Liberty and the Defence of Dignity, San Francisco 2002
Krimmel H.T., Argument przeciwko rodzicielstwu zastępczemu, [w:] Początki ludzkiego życia. Antologia bioetyki, t. 2, red. W. Galewicz, Kraków 2010
Macklin R., What Is Wrong with Commodification?, [w:] New Ways of Making Babies: The Case of Egg Donation, red. C. Cohen, Bloomington–Indianapolis 1996
Nawrot O., Macierzyństwo zastępcze – aspekty moralno-prawne, Etyka 2000, nr 33
Nelson J.L., Nelson H.L., Cutting Motherhood in Two: Some Suspicions Concerning Surrogacy, Hypatia 1989, vol. 4, nr 3
Nelson J.L., Nelson H.L., Reproductive Technologies, VI. Contract pregnancy, [w:] Encyclopedia of Bioethics, vol. 4, red. S.G. Post, New York 2003
O’Neill O., Autonomy and Trust in Bioethics, Cambridge 2007
Overall Ch., Ethics and Human Reproduction: A Feminist Analysis, Boston 1987
Parker P.J., Motivation of Surrogate Mothers: Initial Findings, American Journal of Psychiatry 1983, vol. 140, nr 1
President’s Council on Bioethics, Beyond therapy: biotechnology and the pursuit of happiness. President’s Council on Bioethics, Washington 2003
Purdy L., Reproducing Persons: Issues in Feminist Bioethics, New York 1996
Purdy L., Surrogate Mothering: Exploitation or Empowerment?, [w:] Bioethics. An Anthology, Blackwell Publishing, red. H. Kuhse, P. Singer, Oxford 2007
Ramsey P., Fabricated Man. The Ethics of Genetic Control, New Haven, London 1970
Raymond J., Reproductive Gifts and Gift-Giving: The Altruistic Woman, Hastings Center Report 1990, nr 20
Roberts E.F.S., „Native” Narratives of Connectdness: Surrogate Motherhood and Technology, [w:] Cyborg Babies: From Techno-Sex to Techno-Tots, red. R. Davis-Floyd, J. Dumit, New York 1998
Robertson J., Matki zastępcze: nowsza odsłona nienowych dylematów, [w:] Początki ludzkiego życia, red. W. Galewicz, t. 2, Antologia bioetyki, Kraków 2010
Robertson J., Surrogate Mothers: Not So Novel After All, Hastings Center Report 1983, nr 13
Robertson J., Children of choice: freedom and the new reproductive technologies, Princeton 1996
Sandel M., Justice. What’s The Right Thing To Do?, New York 2009
Sandel M., What Money Can’t Buy. The Moral Limits of Markets, New York 2012
Smith M.K., Saviour Siblings and the Regulation of Assisted Reproductive Technology. Harm, Ethics and Law, Dorchester 2015
Soniewicka M. Prokreacja medycznie wspomagana, [w:] Paradoksy Bioetyki prawniczej, J. Stelmach, B. Brożek., M. Soniewicka, W. Załuski, Warszawa 2010
Soniewicka M., Dylematy zastępczego macierzyństwa, tekst wprowadzający do debaty Polskiego Towarzystwa Bioetycznego: Jak uregulować kwestię macierzyństwa zastępczego?, listopad 2009
Soniewicka M., Ethical and Philosophical Perspectives of Surrogate Motherhood, [w:] Fundamental and Legal Problems of Surrogate Motherhood. Global Perspective, red. P. Mostowik, Warszawa 2019
Soniewicka M., Problem prawa własności do ciała ludzkiego i jego części po śmierci, [w:] Ciało ludzkie w badaniach naukowych i praktyce medycznej. Ujęcie transdyscyplinarne, red. J. Pawlikowski, Warszawa 2020
Soniewicka M., Regulacje prawne wobec rozwoju współczesnych technik kontroli prokreacji: analiza roszczenia „wrongful life”, Diametros 2009, nr 19
Soniewicka M., Selekcja genetyczna w prokreacji medycznie wspomaganej. Etyczne i prawne kryteria, Warszawa 2019.
Steinbock B., Surrogate Motherhood as Parental Adoption, Law, Medicine & Health Care 1988, nr 16
Watt H., The Ethics of Pregnancy, Abortion and Childbirth: Exploring Moral Choices in Childbearing, New York 2016
Prof. dr hab. Justyna Maliszewska-Nienartowicz
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Rola Trybunału Sprawiedliwości w rozwoju prawa antydyskryminacyjnego Unii Europejskiej (z perspektywy 20 lat od przyjęcia dyrektyw równościowych)
W artykule podjęto próbę analizy znaczenia orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości dla rozwoju tej części regulacji prawa UE, która odnosi się do zapewnienia równości oraz ochrony przed dyskryminacją. Szczególną uwagę skoncentrowano na rozstrzygnięciach wydanych w ciągu ostatnich dwudziestu lat, jakie mijają od przyjęcia dyrektyw 2000/43 i 2000/78, choć w niektórych przypadkach wskazano także na wcześniejsze wyroki. Nie ma wątpliwości, że podobnie, jak w wielu innych obszarach prawa unijnego także i w tytułowym zakresie TS był swoistym „motorem zmian”. Czynił to na podstawie postanowień Traktatów oraz aktów prawa wtórnego odnoszących się do dyskryminacji ze względu na poszczególne kryteria. Często jednak interpretował je w sposób twórczy, odwołując się w tym zakresie do zasad ogólnych prawa, w tym praw człowieka. Świadczy o tym choćby jego tendencja do szerokiej wykładni cech chronionych i zakresu zakazu dyskryminacji. Ponadto Trybunał uwzględnił w swoim orzecznictwie jej nowe formy i przyczynił się do ułatwienia dochodzenia roszczeń związanych z naruszeniem zakazu dyskryminacji, w tym zwłaszcza sformułował korzystne dla jej ofiar reguły dotyczące ciężaru dowodu. Te zagadnienia są przedstawione w kolejnych punktach artykułu. Natomiast we wnioskach końcowych podsumowano, w jakim zakresie TS może być uznany za promotora zasady równości i ochrony przed dyskryminacją, a w jakich kwestiach mógłby przyjąć mniej zachowawcze stanowisko.
Słowa kluczowe: kryteria niedozwolonej dyskryminacji, zakres podmiotowy i przedmiotowy zakazu dyskryminacji, dyskryminacja pośrednia, dyskryminacja wielokrotna, dyskryminacja przez asocjację, ciężar dowodu
The Role of the Court of Justice in the Development of European Union Anti-discrimination Law (From the Perspective of 20 Years After the Adoption of Equality Directives)
The article attempts to analyse the importance of case law of the Court of Justice for the development of this part of norms of EU law that relates to ensuring equality and protection against discrimination. Particular attention is paid to judgments issued in the span of the last twenty years, i.e. since the adoption of Directives 2000/43 and 2000/78, though in some cases references are also made to earlier judgments. There is no doubt that, like in many other areas of EU law, also in the titular area the CJ was a driving force of change. The Court often did so on the basis of provisions of the Treaties and acts of secondary legislation relating to discrimination based on certain criteria. But it often interpreted them in a creative manner, referring in this scope to general principles of law, including human rights. This is evidenced, for instance, by the trend to broadly interpret the protected characteristics and the prohibition of discrimination. Moreover, in its case law the Court took into account new forms of discrimination and contributed to facilitating the pursuit of claims connected with infringements of the prohibition of discrimination, including especially formulating rules relating to the burden of proof that are advantageous for victims. These issues are presented in the subsequent sections of this article. In the conclusions the author summarizes to what extent the CJ can be considered a promoter of the principle of equality and protection against discrimination, as well as on which issues the Court could adopt a less conservative stance.
Keywords: criteria of prohibited discrimination, group of addressees and scope of application of the prohibition of discrimination, indirect discrimination, multiple discrimination, discrimination by association, burden of proof
Bibliografia:
Belavusau U., Henrard K., A Bird’s Eye View on EU Anti-Discrimination Law: The Impact of the 2000 Equality Directives, German Law Journal 2019, t. 20, nr 5
Dockès E., Equality in Labour Law: an Economically Efficient Human Right? Reflections from a French Law Perspective, The International Journal of Comparative Labour Law and Industrial Relations 2002, t. 18, nr 2
Domańska M., Zasada równości (zakaz dyskryminacji), [w:] Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, red. A. Wróbel, Warszawa 2010
Domańska M., Zakaz dyskryminacji ze względu na więcej niż jedno zabronione kryterium, Warszawa 2019
Ellis E., Watson P., EU Anti-Discrimination Law, Oxford University Press 2012
Frantziou E., (Most of) the Charter of Fundamental Rights is horizontally applicable: ECJ 6 November 2018, joined cases C-569/16 and C-570/16, Bauer et al., European Constitutional Law Review 2019, t. 15, nr 2
Frantziou E., The Horizontal Effect of the Charter of Fundamental Rights of the European Union: Rediscovering the Reasons for Horizontality, European Law Journal 2015, t. 21, nr 5
Guild E., The EC Directive on Race Discrimination: Surprises, Possibilities and Limitations, Industrial Law Journal 2000, t. 29, nr 4
Hepple B., Race and Law in Fortress Europe, Modern Law Review 2004, t. 67, nr 1
Kułak M., Skutek bezpośredni zasady niedyskryminacji w relacjach horyzontalnych – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 22.01.2019 r., C-193/17, Cresco Investigation, Europejski Przegląd Sądowy 2019, nr 6
Lang R., Complex Equality and the Court of Justice of the European Union: Reconciling diversity and harmonization, Brill Nijhoff 2018
Maliszewska-Nienartowicz J., Dyskryminacja pośrednia w prawie Unii Europejskiej, Toruń 2012
Maliszewska-Nienartowicz J., Zwalczanie dyskryminacji wielokrotnej (na przykładzie działań Unii Europejskiej), PiP 2012, nr 2
Nielsen R., Is European Union Equality Law Capable of Addressing Multiple and Intersectional Discrimination Yet? Precautions against Neglecting Intersectional Cases, [w:] European Union Non-discrimination Law. Comparative Perspectives on Multidimensional Equality Law, red. D. Schiek, V. Chege, London 2008
Schiek D., Indirect Discrimination, [w:] Cases, Materials and Text on National, Supranational and International Non-Discrimination Law, red. D. Schiek, L. Waddington, M. Bell, Oxford 2007
Szeroczyńska M., Niepełnosprawność, [w:] Prawo antydyskryminacyjne Unii Europejskiej, red. A. Zawidzka-Łojek, A. Szczerba-Zawada, Warszawa 2015
Waddington L., Lawson A., Disability and non-discrimination law in the European Union. An analysis of disability discrimination law within and beyond the employment field, Luxembourg 2009
Wróbel A., [w:] Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Komentarz, red. A. Wróbel, Warszawa 2020
Wróbel A., Doktrynalne koncepcje, charakter prawny i zakres zastosowania zakazu dyskryminacji, [w:] System prawa Unii Europejskiej, t. VI, Prawo antydyskryminacyjne, red. A. Wróbel, J. Maliszewska-Nienartowicz, Warszawa 2020
Prof. dr hab. Hanna Paluszkiewicz
Uniwersytet Zielonogórski
Prof. dr hab. Katarzyna Dudka
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Warunkowe umorzenie postępowania karnego (rozważania na półwiecze jego istnienia w polskim systemie prawa)
Przedmiotem analizy jest warunkowe umorzenie postępowania karnego w polskim systemie prawa. Rozważania dotyczą istoty normatywnej tego środka reakcji karnej, jego hybrydowej regulacji prawnej oraz ewolucji jakiej podlegała ona w okresie 50 lat jej obowiązywania. Analiza uwzględnia aktualne tendencje rozwojowe polskiego procesu karnego oraz pozycję warunkowego umorzenia jako instrumentu polityki karnej wobec wzrostu znaczenia konsensualnych form zakończenia procesu karnego. Doświadczenia polskie w zakresie stosowania warunkowych umorzeń jako instrumentu polityki karnej wobec sprawców czynów o niewielkiej społecznej szkodliwości, niezdemoralizowanych, o pozytywnej prognozie wskazują, że instytucja ta sprawdziła się i powinna być w szerszym stopniu wykorzystywana w praktyce wymiaru sprawiedliwości.
Słowa kluczowe: warunkowe umorzenie postępowania karnego, konsensualne orzekanie w sprawach karnych, wolnościowy środek reakcji karnej
Conditional Discontinuation of Criminal Proceedings (Reflections After 50 Years of the Institution in the Polish Legal System)
This analysis addresses the issue of conditional discontinuance of criminal proceedings in the Polish legal system. The deliberations concern the normative nature of this measure of penal response, its hybrid legal regulation, and its evolution during the period of 50 years since its introduction. The analysis takes into account the current trends in the Polish criminal procedure and the position of conditional discontinuance as a criminal policy instrument in view of the increase in the relevance of consensual forms of closing criminal proceedings. The Polish experience in the use of conditional discontinuance as a criminal policy instrument against perpetrators of offences of minor social harmfulness, who are not demoralized, with a positive prognosis, shows that the institution has proved useful and that is should be used more broadly in the practice of the administration of justice.
Keywords: conditional discontinuance of criminal proceedings, consensual adjudication in criminal matters, non-custodial measure of penal response
Bibliografia:
Departament Strategii i Funduszy Europejskich, Statystyka Sądowa. Prawomocne skazania osób dorosłych 2012–2016, Warszawa 2017
Cieślak M., Materialnoprawne oblicze warunkowego umorzenia postępowania karnego, PiP 1971, nr 3–4
Grzegorczyk T., Wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyspieszonym jako surogat aktu oskarżenia, [w:] Skargowy model procesu karnego. Księga ofiarowana Profesorowi Stanisławowi Stachowiakowi, red. A. Gerecka-Żołyńska, P. Górecki, H. Paluszkiewicz, P. Wiliński, Warszawa 2008
Juszka K., Doktrynalny i badawczy przegląd literatury związanej z badaniami własnymi efektywności instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego, Przegląd Prawno-Ekonomiczny 2014 nr 14
Koper R., Warunki umorzenia postepowania w trybie art. 59a k.k., Ius Novum 2014, nr 3
Kozioł T., Warunkowe umorzenie postępowania karnego, Warszawa 2009
Kunicka-Michalska B., W sprawie utrzymania instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego, PiP 1982, nr 9
Kunicka-Michalska B., Warunkowe umorzenie postępowania karnego w latach 1970–1977, Warszawa 1982
Marek A., Istota i skutki warunkowego umorzenia postępowania, PiP 1970, nr 12
Paluszkiewicz H., [w:] K. Dudka, H. Paluszkiewicz, Postępowanie karne, Warszawa 2018
Paluszkiewicz H., Czy możliwa jest „rewitalizacja” warunkowego umorzenia postępowania karnego? Uwagi de lege ferenda, [w:] Problemy wymiaru sprawiedliwości karnej. Księga Jubileuszowa Profesora Jana Skupińskiego, Warszawa 2013
Paluszkiewicz H., Warunkowe umorzenie postępowania karnego w stadium postępowania przed sądem, [w:] Nowa kodyfikacja karna. Kodeks postępowania karnego. Zagadnienia węzłowe, red. E.Skrętowicz, Warszawa 1997
Paluszkiewicz H., Refleksje o perspektywach rozwoju karnoprocesowej regulacji warunkowego umorzenia postępowania karnego, [w:] Reforma prawa karnego. Propozycje i komentarze. Księga pamiątkowa Profesor Barbary Kunickiej-Michalskiej, red. J. Jakubowska-Hara, C. Nowak, J. Skupiński, Warszawa 2008
Skupiński J., Czy utrzymać instytucję warunkowego umorzenia postępowania, PiP 1982, nr 1–2
Skupiński J., Warunkowe umorzenie postępowania karnego jako środek polityki karnej prokuratorów i sądów, Studia Prawnicze 1991, nr 2
Sobczak J., Zjawisko porozumiewania się i uzgadniania rozstrzygnięć przez uczestników postępowania karnego w polskiej praktyce na podstawie badań ankietowych, [w:] Porozumiewanie się i uzgadnianie rozstrzygnięć przez uczestników procesu karnego, red. A.J. Szwarc, Poznań 1993
Stachowiak S., Sprzeciw przeciwko postanowieniu o warunkowym umorzeniu postępowania karnego, Nowe Prawo 1971 nr 10
Stachowiak S., Charakter prawny wniosku prokuratora o warunkowe umorzenie postepowania karnego przez sąd, [w:] Nowa kodyfikacja karna. Kodeks postępowania karnego. Zagadnienia węzłowe, red. E. Skrętowicz, Warszawa 1997
Thaman S.C., Comparative Criminal Procedure. A Casebook Aproach, Carolina Academic Press, North Carolina, USA 2002
Tobis A., Z rozważań nad istotą warunkowego umorzenia postępowania karnego, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1974, nr 4
Zgryzek K., Skargi zastępujące akt oskarżenia w polskim procesie karnym, [w:] Skargowy model procesu karnego. Księga ofiarowana Profesorowi Stanisławowi Stachowiakowi, red. A. Gerecka-Żołyńska, P. Górecki, H. Paluszkiewicz, P. Wiliński, Warszawa 2008
Zoll A., Materialnoprawna problematyka warunkowego umorzenia postępowania karnego, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego Prace Prawnicze 1973, nr 62
Dr Michał Hudzik
Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie
Mgr Małgorzata Karasińska
Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie
Skarga na wyrok sądu odwoławczego w postępowaniach w sprawach o wykroczenia i w sprawach o wykroczenia skarbowe
Autorzy analizują funkcjonowanie skarg od wyroku sądu apelacyjnego w postępowaniach o wykroczenia i o wykroczenia skarbowe. W artykule rozważono zasadność wprowadzania takich skarg w postępowaniach o wykroczenie na podstawie badań empirycznych dotyczących czasu trwania postępowań odwoławczych oraz dostępnych danych statystycznych.
Słowa kluczowe: skarga na wyrok sądu odwoławczego, postępowanie wykroczeniowe, postępowanie karne skarbowe
Appeal Against a Judgment of an Appellate Court in General Misdemeanour and Tax Misdemeanour Proceedings
The authors analyse the functioning of appeal against a judgment of an appellate court in general misdemeanour and tax misdemeanour proceedings. The article considers the advisability of introducing such appeals in misdemeanour proceedings on the basis of empirical studies of the duration of appeal proceedings in criminal cases and the available statistical data.
Keywords: appeal against a judgment of an appellate court, misdemeanour proceedings, fiscal criminal proceedings
Bibliografia:
Błachnio-Parzych A., Przepisy odsyłające systemowo, PiP 2003, nr 1
Bojarski M., Radecki W., Kodeks wykroczeń. Komentarz, Warszawa 2011
Czarnecki P., Skarga na wyrok sądu odwoławczego. (Non)sens nowego rozdziału 55a Kodeksu postępowania karnego?, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2016, nr 2
Dąbkiewicz K., Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenie. Komentarz, Warszawa 2017
Grzegorczyk T., Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2006
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, Warszawa 2005
Grzegorczyk T., Kodek postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, Warszawa 2012
Hauser M., Przepisy odsyłające. Zagadnienia ogólne, Przegląd Legislacyjny 2003, nr 4
Jeż-Ludwichowska M., Kala D., Lach A., Charakter prawny postępowania i środki przymusu w sprawach o wykroczenia, Prokuratura i Prawo 2002, nr 6
Kłak C.P., Czynności wyjaśniające w sprawach o wykroczenia a ochrona praw człowieka, Prokuratura i Prawo 2008, nr 10
Kmiecik R., Glosa do uchwały SN z 30.09.2003 r., I KZP 23/03, OSP 2004, nr 3
Kotowski W., Kodeks wykroczeń. Komentarz, Kraków 2004
Kotowski W., Kurzępa B., Wykroczenia pozakodeksowe. Komentarz, Warszawa 2008
Lach A., [w:] Przebieg procesu karnego, red. A. Bulsiewicz, M. Jeż-Ludwichowska, D. Kala, D. Ossowska, A. Lach, Toruń 2003
Lach A., Skarga na wyrok sądu odwoławczego, [w:] Postępowanie karne po nowelizacji z dnia 11 marca 2016 roku, red. A. Lach, Warszawa 2017
Lewiński J., Kodeks wykroczeń oraz ustawy szczególne zawierające przepisy dotyczące wykroczeń, Warszawa 1999
Marek A., Prawo wykroczeń, Warszawa 2008
Marek A., Uwagi o charakterze prawnym i „legislacyjnym modelu” sądowego postępowania w sprawach o wykroczenia, [w:] Współczesne problemy procesu karnego i jego efektywności. Księga Pamiątkowa Profesora Andrzeja Bulsiewicza, red. A. Marek, Toruń 2004
Morawski L., Wykładnia w orzecznictwie sądów. Komentarz, Toruń 2002
Nowacki J., „Odpowiednie” stosowanie przepisów prawa, PiP 1964, nr 3
Razowski T., [w:] Kodeks karny skarbowy. Komentarz, red. P. Kardas, G. Łabuda, LEX 2017
Siwik Z., „Odpowiednie” stosowanie przepisów Kodeksu karnego w prawie karnym skarbowym (Studium na tle systemu środków penalnych), Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji 1987, t. 23
Skorupka J., [w:] Kodeks karny skarbowy. Komentarz, red. I. Zgoliński, Warszawa 2018
Steinborn S., Skarga na wyrok kasatoryjny sądu odwoławczego na tle systemu środków zaskarżenia w polskim procesie karnym, [w:] Verba volant, scripta manet. Proces karny, prawo karne skarbowe i prawo wykroczeń po zmianach w latach 2015–2016. Księga pamiątkowa poświęcona Profesor Monice Zbrojewskiej, red. T. Grzegorczyk, R. Olszewski, Warszawa 2017
Światłowski A., [w:] System Prawa Karnego Procesowego, t. I, cz. 2, Zagadnienia ogólne, red. P. Hofmański, Warszawa 2013
Świda Z., [w:] Podstawy materialnego i procesowego prawa o wykroczeniach, red. M. Bojarski, Z. Świda, Wrocław 2008
Świecki D., [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. II, red. D. Świecki, Warszawa 2018
Świecki D., Metodyka pracy sędziego w sprawach o wykroczenia, Warszawa 2007
Wąsek-Wiaderek M., Zasada równości stron w polskim procesie karnym w perspektywie prawnoporównawczej, Kraków 2003
Wróblewski K., Tęcza-Paciorek A.M., Skarga na wyrok sądu odwoławczego, Palestra 2017, nr 9
Zagrodnik J., Instytucja skargi na wyrok sądu odwoławczego (Rozdział 55a k.p.k.) – zarys problematyki, [w:] Verba volant, scripta manet. Proces karny, prawo karne skarbowe i prawo wykroczeń po zmianach w latach 2015–2016. Księga pamiątkowa poświęcona Profesor Monice Zbrojewskiej, red. T. Grzegorczyk, R. Olszewski, Warszawa 2017
Zagrodnik J., [w:] Kodeks karny skarbowy. Komentarz, red. L. Wilk, J. Zagrodnik, Warszawa 2018
Prof. dr hab. Janina Błachut
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Przestępczość rejestrowana, stwierdzana i wykrywana w latach 2008–2017
W opracowaniu analizie poddane zostaną dane statystyk policyjnych z lat 2008-2017. Dla oceny rozmiarów zjawiska przestępczości oraz trendów jego zmian można się posłużyć danymi z różnych faz prawnego procesu interpretacji określonych zdarzeń społecznych. W tym przypadku wykorzystane zostaną dane dotyczące: liczby wszczętych postępowań przygotowawczych – inicjujących prawną kontrolę zdarzeń co do których istnieje uzasadnione podejrzenie, iż mogą być kwalifikowane jako przestępstwa (będące wskaźnikiem tzw. przestępczości rejestrowanej), liczby przestępstw stwierdzonych – po zakończeniu weryfikacji zdarzenia przez organy ścigania i wstępnej kwalifikacji go jako przestępstwa (będące wskaźnikiem tzw. przestępczości stwierdzanej); liczby przestępstw wykrytych – po zakończeniu weryfikacji zdarzenia przez organy ścigania, wstępnej kwalifikacji jako przestępstwa, którego prawdopodobny sprawca został wykryty i wstępnie uznany za przestępcę (będące wskaźnikiem tzw. przestępczości wykrywanej).
Słowa kluczowe: kryminologia, statystyki policyjne, pomiar zjawiska przestępczości, polityka kryminalna
Registered, Confirmed and Detected Crime in 2008–2017
The paper analyses data from police statistics in 2008–2017. In order to assess the scale of crime and trends of changes in the phenomenon, we can use data from various phases of the legal process of interpretation of certain social events. In this case, the following data will be used: the number of initiated preparatory proceedings - initiating the legal examination of events as to which there are substantiated suspicions that they can be classified as offences (being an indicator of the so-called registered crime); the number of confirmed offences – upon completion of the event’s verification by law enforcement agencies and its preliminary classification as an offence (being an indicator of the so-called confirmed crime); the number of detected offences – upon completion of the event’s verification by law enforcement agencies, its preliminary classification as an offence whose probable perpetrator has been detected and preliminarily recognized as an offender (being an indicator of the so-called detected crime).
Keywords: criminology, police statistics, crime measurements, criminal policy
Bibliografia:
Błachut J., Stan przestępczości, [w:] System Prawa Karnego, t.1, red. A. Marek, Warszawa 2010
Błachut J., Wpływ wprowadzenia art. 178a k.k. na obraz zjawiska przestepczości i prawnokarnej reakcji na nią, [w:] Nauki penalne wobec problemów współczesnej przestępczości, red. K. Krajewski, Warszawa 2007
Błachut J.,, Problemy związane z pomiarem przestępczości, Warszawa 2007
Dudek P., Inflacja pieniądza a prawo karne, PiP 2004, nr 10
Prof. dr hab. Monika Płatek
Uniwersytet Warszawski
Negatywne skutki iluzji terapii. Uwagi o stosowaniu ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób
Tekst dotyczy praktyk, które towarzyszą implementacji ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób. Zwraca uwagę na praktyki, które są niezgodne z prawem. Analizuje przyczyny, a także ustrojowe skutki lekceważenia przepisów regulujących warunki wykonania ustawy. Wskazuje na bezradność praktyk postępowania cywilnego w obliczu wyzwania, jakim jest zarządzanie procesem bezterminowego pozbawiania ludzi wolności. Procedura cywilna nie była ani przeznaczona ani nawykła do używania przepisów kodeksu postępowania cywilnego do odbierania ludziom wolności. Przyznane sądom cywilnym kompetencje prowadzą do nadużyć w efekcie wadliwego stosowania przepisów o zabezpieczeniu z kodeksu postępowania cywilnego. Przy okazji jej stosowania dochodzi także do tworzenia przepisów wykonawczych do ustawy o postępowaniu wobec osób stwarzających zagrożenie życia z naruszeniem konstytucyjnych zasad tworzenia prawa.
Słowa kluczowe: osoby z zaburzeniami psychicznymi, prawo karne, wolność osobista, procedura karna wykonawcza, procedura cywilna
Negative Consequences of Illusions of Therapy. Remarks of the Act on Dealing with Persons with Mental Disorders Who Constitute a Threat to Other Persons’ Life, Health or Sexual Freedom
The text concerns the practices accompanying the implementation of the Act on Dealing with Persons with Mental Disorders Who Constitute a Threat to Other Persons’ Life, Health or Sexual Freedom. It points out the practices that are illegal. The author analyses the reasons for and the systemic consequences of disregard for the provisions regulating the conditions of execution of the statute. She indicates the inadequacy of practices in the field of civil proceedings in the face of the challenge of managing the process of depriving people of freedom for an indefinite period. The civil procedure neither was designated for depriving people of freedom nor developed the custom of using the provisions of the Code of Civil Procedure to this end. The powers vested in civil courts lead to abuses as a result of defective application of provisions on interim relief from the Code of Civil Procedure. In the context of its application, implementing provisions are created to accompany the Act on Dealing with Persons with Mental Disorders Who Constitute a Threat to Life and their creation is at variance with the constitutional principles of enacting laws.
Keywords: persons with mental disorders, criminal law, personal freedom, criminal punishment procedure, civil procedure
Bibliografia:
Barczak-Oplustil A., Środki reakcji „prawnokarnej” wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób w perspektywie zasad zawartych w Konstytucji. Wybrane zagadnienia, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2014
Bocheński M., Practical aspects of assessment of risk of re-offending by “especially dangerous” offenders in the context of the judgment of the Constitutional Tribunal of 23 november 2016 (K 6/14), Problems of Forensic Sciences 2016
Dawidziuk E., Izolacja od społeczeństwa po odbyciu w pełni kary, Archiwum Kryminologii 2019, t. XLI, nr 1
Dobbie W., Goldin J., Yang C., The effects of pre-trial detention on Conviction, Future Crime, and Employment: Evidence from Randomly Assigned Judges, July 2016
Gierowski J, Paprzycki L, Kontrowersje związane z ustawą z dnia 23 listopada2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób-perspektywa prawna i psychiatryczno-psychologiczna, Palestra 2014, nr 9
Gierowski, J., Paprzycki, L., Kontrowersje związane z ustawą z dnia 23 listopada2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób-perspektywa prawna i psychiatryczno-psychologiczna, Palestra 2014, nr 9
Goffman E., Piętno, tłum. A. Dzierżyńska, J. Tokarska-Bakir, Gdańsk 2005
Heitzman, J., Ekspertyza z 3 września 2013 r. do projektu ustawy o upwozp, [w:] Rządowy projekt Ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzającymi zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób, Kancelaria Sejmu. Biuro Analiz Sejmowych, Warszawa 2013,
Hirsch A. von, Prediction of Criminal Conduct and Preventive Confinement of Convicted Persons, Buffalo Law Review 1972, nr 21
Kapusta P., Gad. Spowiedź klawisza, Warszawa 2020
Kitai-Sangero R., The Limits of Preventive Detention, McGeorge Law Review 2009, vol. 40
Klemperer V., LTI Notatnik filologa, tłum. J. Zychowicz, Kraków 1983
Kluza J., O granicach zasad ne bis in idem i lex retro non agit. Uwagi na tle wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie tzw. „ustawy o bestiach”, Krytyka Prawa, 2018, t. 10
Krajewski K., Istota środków zabezpieczających, [w:] System Prawa Karnego, t. 7, Środki zabezpieczające, red. L. Paprzycki, Warszawa 2015
Lelling A.E., Eliminative Materialism, Neuroscience and the Criminal Law, University of Pennsylvania Law Review 1994, vol. 141
Lowenkamp Ch.T., Nostrand M. van, Holsinger A., Investigating the Impact of Pretrial Detention on Sentencing Outcomes, November 2013
Morse S.J., Blame and Danger. An Essay on Preventive Detention, Boston University Law Review 1996, nr 76
Mróz K., Problematyka postpenalnej izolacji terapeutycznej osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób, Studia Prawno-Ekonomiczne 2018, t. 106
Nawój-Śleszyński, A., Przeludnienie więzień w Polsce, Łódź 2013
Niemczyk, P., Pogarda. Dlaczego rośnie liczba przestępstw z nienawiści w Polsce, Kraków 2019
Niewiadomska-Krawczyk M., Ewolucja środków zabezpieczających w polskim prawie karnym, Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego 2018, t. 50
Piech K., Prawa człowieka, a instytucja izolacji postpenalnej – analiza wybranych przepisów ustawy o postepowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób, Folia Iuridica Universitatis Wratislaviensis 2015, vol. 5 nr 2
Piotrowski R., Opinia o zgodności z Konstytucją RP Wewnętrznego regulaminu organizacyjno-porządkowego pobytu pacjenta w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Gostyninie z dnia 17 września 2018 roku, Warszawa, 14.03.2019 r. (maszynopis).
Płatek M., Kreowanie „groźnych, niebezpiecznych i złych”, Archiwum Kryminologii, 2019, t. XLI, nr 1
Trociuk S., (red.) Raport Rzecznika Praw Obywatelskich z działalności z Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur w 2019 r., Warszawa 2020
Dr Józef Forystek
Kraków
Skutki jedności stosunku materialnoprawnego (na przykładzie prawa do rekompensaty zabużańskiej)
Zdaniem Autora, „sprawiedliwe jest zaspokojenie roszczeń Zabużan w najszerszym możliwie zakresie. Temu powinny służyć odpowiednie regulacje prawne. Na tym tle zrekonstruowana w judykaturze konstrukcja materialnoprawnej jedności prawa do rekompensaty jawi się jako instrument umożliwiający realizację dobra wspólnego na rzecz Zabużan. Uchwała powiększonego składu NSA w sprawie I OPS 3/17 jest znaczącym krokiem w kierunku właściwej prokonstytucyjnej wykładni przepisów ustawy zabużańskiej, ale niewystarczającym”.
Słowa kluczowe: mienie zabużańskie, nacjonalizacja, postępowanie administracyjne, realizacja prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, wniosek o potwierdzenie prawa do rekompensaty
Effects of Unity of a Substantive Law Relationship on the Example of Right to Compensation for Property Left Beyond the Bug
The construction of unity of a substantive law relationship with regard to the right to compensation for immovable property left outside the present borders of the Republic of Poland is commonly accepted in jurisprudence. Referring to this construction, in a resolution of seven judges of 9 October 2017 (I OPS 3/17), the Supreme Administrative Court stated that requests for confirmation of the right to compensation lodged by 31 December 2008 resulted in initiating the proceeding for all the eligible parties, even if the request was filed only by one right holder. Moreover, the Supreme Administrative Court stated that the abovementioned time limit did not apply to so-called indication of eligible parties by other heirs of an owner of immovable property left outside the present borders of the Republic of Poland. Based on the concept of one joint right to compensation vested in all eligible parties in fractional shares, applicable to all immovable properties left outside the present borders of the Republic of Poland, this construction has further consequences, including the duty to notify all heirs about the initiated proceedings, the possibility of modification of a request for confirmation after 31 December 2008, as well as reopening of proceedings in connection with obtaining new evidence regarding other immovable properties left outside the present borders of Poland. These consequences ought to be taken into account in future decisions in such matters and future court rulings.
Keywords: property left beyond the Bug river, nationalization, administrative proceedings, exercise of the right to compensation for immovable property left outside the present borders of the Republic of Poland, request for confirmation of the right to compensation
Bibliografia:
Adamiak B., Borkowski J., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2014
Adamiak B., Glosa do wyroku NSA z dnia 15 stycznia 1985 r., II SA 1585/84, OSPiKA 1989, nr 2, poz. 25
Boć J., Prawo administracyjne, Wrocław 2005
Filipek J., Stosunek administracyjnoprawny, Kraków 1968
Forystek J., Komentarz do ustawy o mieniu zabużańskim. Studium historyczno-prawne, Kraków 2020
Forystek J., Nowe krzywdy Zabużan – aktualne problemy orzecznictwa, Palestra 2020, nr 7–8
Kiełkowski T., Sprawa administracyjna, Kraków 2004
Kmiecik Z.R., Interes prawny stron w postępowaniu administracyjnym, PiP 2013, nr 1
Knysiak-Molczyk H. (red.), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2015
Knysiak-Molczyk H., Kiełkowski T., Postępowanie w sprawie potwierdzenia prawa do rekompensaty za mienie zabużańskie, Przegląd Prawa Publicznego 2007, nr 12
Młynarska-Sobaczewska A., Odpowiedzialność państwa polskiego za mienie zabużańskie, PiP 2010, nr 2
Pisuliński J. (red.), Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz, Warszawa 2014
Prokop-Gralińska J., Realizacja roszczeń zabużańskich z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, Łódź 2016, niepublikowana rozprawa doktorska obroniona na Uniwersytecie Łódzkim
Romańska M., Glosa do uchwały NSA z dnia 9 października 2017 r., I OPS 3/17, OSP 2018, nr 4, poz. 41
Skóra A., Współuczestnictwo w postępowaniu administracyjnym, Warszawa 2009
Sobol E. (red.), Mały słownik języka polskiego, Warszawa 1995
Taborowski M., Mienie zabużańskie na wokandzie Trybunału Sprawiedliwości, Radca Prawny 2013, nr 12
Woś T., Pojęcie „sprawy” w przepisach kodeksu postępowania administracyjnego, Acta Universitatis Wratislaviensis 1990, nr 1022, Prawo CLXVIII
Zimmerman J., Prawo administracyjne, Kraków 2006
Zimmerman J., Aksjomaty prawa administracyjnego, Warszawa 2013
Prof. dr hab. Michał Jaskólski
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
W stronę piękna (artykuł recenzyjny)
Artykuł omawia ciekawą i inspirującą monografię Kamila Zeidlera. Książka zasługuje na uwagę tym bardziej, że w polskiej literaturze naukowej problem estetyki prawa jest raczej zaniedbany. Odwołując się do różnych przykładów, K. Zeidler wykracza daleko poza dyskurs ściśle prawniczy, sięgając po alegorie i symbole. Autor recenzji nie tylko skupia się na samej monografii, ale dodaje swoje uwagi. Warto wspomnieć, że monografia wydana jest elegancko i zawiera wiele reprodukcji dzieł sztuki.
Słowa kluczowe: filozofia, estetyka, prawo, sztuki piękne, media
Towards Beauty (a review article)
The article Towards Beauty discusses Kamil Zeidler’s The Aesthetics of Law, an interesting and inspiring monograph. The book deserves attention the more that in Polish academic literature, the problem of aesthetics of law is rather neglected. Referring to various examples, Zeidler goes far beyond strictly legal discourse, reaching out for allegories and symbols. The author of the review not only focuses upon the monograph itself but adds his remarks. It is worth mentioning that the monograph is published elegantly and contains many reproductions of art.
Keywords: philosophy, aesthetics, law, art, media
Bibliografia:
Bell J., Lustro świata. Nowa historia sztuki, tłum. E. Gorządek, Warszawa 2009
Benjamin W., Ulice jednokierunkowe, tłum. B. Baran, Warszawa 2011
Białostocki J., Sztuka cenniejsza niż złoto, Warszawa 1969
Kitowicz J., Opis obyczajów za panowania Augusta III, Wrocław 1961
Makarewicz J., Einfūhrung in die Philosophie des Strafrechts auf entwicklungsgesichtlicher Grundlage, Stuttgart 1906
Melville H., Billy Budd, tłum. B. Zieliński, Warszawa 2019
Melville H., Moby Dick, czyli biały wieloryb, tłum. B. Zieliński, Warszawa 1956
Schirach F. von, Przestępstwo, tłum. J. Ekier, Warszawa 2009
Schirach F. von, Sprawa Colliniego, tłum. A. Kierejewska, Warszawa 2013
Schirach F. von, Wina, tłum. A. Kierejewska, Warszawa 2010
Zajadło J., Estetyka – zapomniany piąty człon filozofii prawa, Rruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2016, nr 4
Zeidler K., Estetyka Prawa, Gdańsk–Warszawa 2018
Dr Anna Chmielarz-Grochal
Uniwersytet Łódzki
Działanie w celu poddania eksterminacji dziecka pochodzenia żydowskiego. Glosa do wyroku NSA z 24.05.2017 r., II OSK 2433/15
Przedmiotem komentarza jest analiza wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawie II OSK 2433/15, który zasługuje na komentarz z kilku powodów. Po pierwsze, NSA nie poprzestał na literalnym brzmieniu ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego. Po drugie, to jedno z nielicznych orzeczeń sądów administracyjnych, w których dokonano oceny sytuacji dzieci narodowości żydowskiej w czasie okupacji niemieckiej. Jego uzasadnienie potwierdza rzetelną analizę prawa przez skład orzekający nie tylko w aspekcie stricte jurydycznym, ale też historycznym i socjologicznym. Po trzecie, jest to przykład rozstrzygnięcia sądowego bardzo rozsądnego (racjonalnego), opartego na takich zewnętrznych wartościach stosowania prawa, jak sprawiedliwość i słuszność.
Słowa kluczowe: eksterminacja, działanie w celu poddania eksterminacji, ofiara represji wojennych, wykładnia prawa, aktywizm sędziowski
Acting in Order to Exterminate a Child of Jewish Descent. Commentary on Judgment of the Supreme Administrative Court of 24 May 2017, II OSK 2433/15
The subject of this commentary is to analyse the outlook presented by the Supreme Administrative Court in case II OSK 2433/15. The issue concerns a situation where the Supreme Administrative Court (NSA) overruled decisions of the provincial administrative court and the President of the Institute of National Remembrance, both of which refused to confirm the fact of removal a child of Jewish descent from their parents for the purpose of the child’s extermination. The examined ruling is worthy of a commentary for several reasons. Firstly, as a unique example of an altering judgment issued by the NSA. Secondly, as an example of co-applying a purposive interpretation (together with a linguistic one). Regarding the telos and functions of the provision in question, the NSA has made an assessment of the individual case. The results of such combined interpretation do not contradict either the wording of such provision or its ratio legis. Thirdly, it is one of few rulings passed by administrative courts that concern the legal evaluation of the situation of children of Jewish descent during World War II and its grounds are based on both historical and sociological method of analysis of law. Fourthly, last but not least, it provides a perfect example of rational judicial activism, referring to such values as justice and equity.
Keywords: extermination, acting in order to exterminate, victim of war persecution, interpretation of law, judicial activism
Bibliografia:
Kotowski A., Ujęcia interpretacji celowościowej w teorii prawa, Prokuratura i Prawo 2017, nr 11
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady. Reguły. Wskazówki, Warszawa 2002
Leszczyński L., Zagadnienia teorii stosowania prawa. Doktryna i tezy z orzecznictwa, Kraków 2004
Gomułowicz A., Sędziowski aktywizm, Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 2019, nr 6
Dąbek D., Prawo sędziowskie w polskim prawie administracyjnym, Warszawa 2010
Wróblewski J., Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1988
Ziembiński Z., O pojmowaniu sprawiedliwości, Lublin 1992
Ziembiński Z., Sprawiedliwość społeczna jako pojęcie prawne, Warszawa 1996
Leszczyński L., Kategoria słuszności w wykładni prawa, Studia Iuridica Lubliniensia 2011, t. 15
Mikołajewicz J., O słusznościowych granicach prawa, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2010, nr 3
Dr hab. Matusz Błachucki
Instytut Nauk Prawnych PAN
Odebranie dzieci rodzicom w celu poddania eksterminacji lub w celu przymusowego wynarodowienia jako forma represji. Glosa do wyroku NSA z 24.05.2017 r., II OSK 2433/15
Glosowane orzeczenie dotyka zagadnienia prawnego, jak należy rozumieć definicję zawartą w art. 4 ust. 2 ustawy z 24.01.1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego , która jako represje w rozumieniu ustawy traktuje sytuację, kiedy dzieci zostały odebrane rodzicom w celu poddania eksterminacji lub w celu przymusowego wynarodowienia. Zagadnienie to było przedmiotem wielu orzeczeń sądów administracyjnych i wydawało się, że wypracowano już sposób rozumienia definicji ustawowej. Jednakże analizowane orzeczenie, nawiązując do incydentalnego orzeczenia wydanego dwie dekady temu , próbuje zmienić istniejącą linię orzeczniczą i znacząco rozszerzyć zakres zastosowania ww. definicji. Jednocześnie ten nowy kierunek orzeczniczy budzi zasadnicze wątpliwości prawne oraz trudne do akceptacji skutki społeczne.
Słowa kluczowe: kombatanci, osoby represjonowane, eksterminacja, wynarodowienie, dzieci odbierane rodzicom
Removing Children from Parents for the Purpose of Their Extermination or Forced Denationalization as a Form of Persecution. Commentary on Judgment of the Supreme Administrative Court of 24 May 2017, II OSK 2433/15
The commented judgment touches upon the legal question of how to understand the definition contained in Article 4(2) of the Act of 24 January 1991 on War Veterans and Certain Victims of Persecution During and After the War, where ‘persecution’ includes cases of children removed from their parents for the purpose of extermination or forced denationalization. This question was the subject of many administrative court judgments and proper understanding of the statutory definition seemed to have been developed. However, the analysed judgment, referring to an incidental judgment issued two decades ago, tries to change the existing line of case law extending considerably the scope of application of the aforementioned definition. At the same time, this new line of case law gives rise to fundamental legal doubts and produces social consequences that are difficult to accept.
Keywords: war veterans, persecuted people, extermination, denationalization, children removed from their parents
