Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jako organ administrujący (organ administracji publicznej)Dr Aleksander Jakubowski
Uniwersytet Warszawski
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jako organ administrujący (organ administracji publicznej)
Artykuł przedstawia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z perspektywy administracyjnej. Nauka prawa administracyjnego nie jest jednomyślna co do statusu Prezydenta RP. Liczniejszy jest pogląd, że Prezydent RP nie jest organem administracji. Przeprowadzona analiza doprowadziła jednak do wniosku, że Prezydent Polski jest organem wykonującym administrację. Zaobserwowano też zmianę zapatrywania sądownictwa administracyjnego w tej kwestii. Początkowo Naczelny Sąd Administracyjny wykluczał traktowanie Prezydenta RP jako organu administrującego. Obecnie akceptuje taką kwalifikację. Szczególne znaczenie ma tutaj postanowienie NSA z 11.5.2021 r. (III OSK 3265/21). Sąd uznał Prezydenta RP za organ administrujący i dopuścił sądową kontrolę jego działań. W artykule przedstawiono implikacje tego orzeczenia, w tym ustalono zakres dopuszczalnej odmowy przez Prezydenta RP nadania tytułu profesora, jak też wyjaśniono wyjątkowość Prezydenta RP z perspektywy administracyjnej. Wykazano, że nie może być on traktowany jako podmiot pozaprawny lub ponadprawny.
Słowa kluczowe: Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, organ administrujący, organ administracji publicznej, kontrola sądowa, tytuł naukowy profesora
The President of the Republic of Poland as an Administering Authority (Public Administration Authority)
The article discusses the position of President of the Republic of Poland from the perspective of administrative law. Administrative law scholars are not unanimous about the legal status of the President of the Republic. The more frequent view is that the President of the Republic is not a public administration authority. The analysis carried out, however, leads to the conclusion that the President of the Republic is an authority involved in administration. A change in the view of the administrative courts on this issue has also been observed. Initially, the Supreme Administrative Court ruled out treating the President of Poland as an administrative authority. Currently, it allows such a qualification. In this context, the decision of the Supreme Administrative Court of 11 May 2021 (III OSK 3265/21) seems to be particularly important. The Court recognized the President of the Republic of Poland as an administering authority and allowed judicial review of his actions. The article presents the implications of this ruling. In particular, it establishes the scope of the President of the Republic’s permissible refusal to grant an individual the title of professor, as well as explains the exceptional character of the President of the Republic from the perspective of administrative law. It shows that he cannot be treated as an extra-legal or supra-legal entity.
Keywords: President of the Republic of Poland, administering authority, public administration authority, judicial review, title of professor
Bibliografia
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2012
Boć J., Pojęcie organu administrującego, [w:] Prawo administracyjne, red. J. Boć, Wrocław 2010
Ciapała J., Kompetencja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie powoływania sędziów. Refleksje krytyczne, Gdańskie Studia Prawnicze 2018, t. XL
Ciapała J., Pozycja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie stosowania prawa łaski jako refleks dawnej funkcji głowy państwa, [w:] Konstytucja w państwie demokratycznym, red. S. Patyra, M. Sadowski, K. Urbaniak, Poznań 2017
Ciapała J., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej (pozycja konstytucyjna oraz wybrane zagadnienia z praktyki instytucjonalnej), PiP 2022, nr 10
Cherka M., Wierzbowski M., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 6, Podmioty administrujące, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2011
Chmielarz-Grochal A., Kontrola sądowoadministracyjna aktu Prezydenta RP stwierdzającego datę przejścia sędziego w stan spoczynku. Glosa do wyroku NSA z 30.09.2020 r., II GSK 295/20, PiP 2022, nr 4
Chróścielewski W., Organ administracji publicznej w postępowaniu administracyjnym, Warszawa 2002
Chróścielewski W., Organ prowadzący postępowanie, [w:] System Prawa Administracyjnego Procesowego. Zakres przedmiotowy i podmiotowy postępowania administracyjnego ogólnego, t. II, cz. 1, red. W. Chróścielewski, Warszawa 2018
Czarny P., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019
Dobrowolski M., Niepodważalność aktu powołania sędziego. Glosa do postanowienia NSA z 5.02.2020 r., I OSK 1394/18, PiP 2021, nr 9
Drachal J., Jagielski J., Cherka M., [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, red. R. Hauser, M. Wierzbowski, Warszawa 2021
Fundowicz S., Parchomiuk J., Wznowienie postępowania w sprawie nadania stopnia lub tytułu naukowego, [w:] Specyfika postępowań administracyjnych w sprawach z zakresu szkolnictwa wyższego i nauki, red. J.P. Tarno, A. Szot, P. Pokorny, Lublin 2016
Gołaszewski P., Wąsowski K., [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. R. Hauser, M. Wierzbowski, Warszawa 2021
Hyżorek A., Rola Prezydenta RP w postępowaniu w przedmiocie nadania tytułu naukowego – wybrane zagadnienia, Białostockie Studia Prawnicze 2020, nr 4
Izdebski H., Zieliński J.M., Ustawa o stopniach naukowych i tytule naukowym. Komentarz, Warszawa 2015
Jagielski J., Administracja centralna, [w:] Prawo administracyjne, red. J. Jagielski, M. Wierzbowski, Warszawa 2020
Jagielski J., Wierzbowski M., Wiktorowska A., Nietypowe podmioty administrujące – kilka refleksji na tle organizacyjnych form wykonywania zadań publicznych, [w:] Podmioty administracji publicznej i prawne formy ich działania. Studia i materiały z konferencji jubileuszowej Profesora Eugeniusza Ochendowskiego, Toruń 2005
Jagielski J., Obywatelstwo polskie. Komentarz do ustawy, Warszawa 2016
Jagielski J., Podmioty administracji i podmioty administrujące, [w:] Prawo administracyjne, red. J. Jagielski, M. Wierzbowski, Warszawa 2020
Jagielski J., W sprawie pozycji Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w systemie administracji publicznej i wykonywania funkcji administracyjnej, [w:] Ius est ars boni et aequi. Studia ofiarowane Profesorowi Romanowi Hauserowi Sędziemu Naczelnego Sądu Administracyjnego, Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 2021 (numer specjalny)
Jakubowski A., Glosa do postanowienia WSA w Białymstoku z 14.3.2013 r., II SA/Bk 1011/12, OSP 2013, nr 9, poz. 91
Jaroszyński M., [w:] M. Jaroszyński, M. Zimmermann, W. Brzeziński, Polskie prawo administracyjne. Część ogólna, Warszawa 1956
Klonowski K., [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. H. Knysiak-Sudyka, Warszawa 2019
Kmieciak Z., Glosa do postanowienia NSA z 7.12.2017 r., I OSK 857/17, OSP 2018, nr 5
Kmieciak Z., Wegner J., Odpowiednie stosowanie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego w sprawach nadawania stopni naukowych i tytułu profesora, PiP 2021, nr 3
Kozłowski K., [w:] Konstytucja RP, t. II, Komentarz. Art. 87–243, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Kryska D., Srovnání českého a polského správního soudnictví, Praha 2013
Kuczma P., Nadawanie orderów i odznaczeń państwowych jako prerogatywa prezydenta, [w:] Profesora Jana Bocia Styl – Słowa – Szkoła, red. A. Szadok-Bratuń, Wrocław 2005
Kumaniecki K.W., Wasiutyński B., Panejko J., Polskie prawo administracyjne w zarysie, Kraków 1929
Leoński Z., Zarys prawa administracyjnego, Warszawa 2006
Lemańska J., Centralne organy administrujące poza administracją rządową, [w:] Przewodnik po prawie administracyjnym, red. W. Jakimowicz, Warszawa 2016
Lipowicz I., Prezydent, [w:] Prawo administracyjne, red. Z. Niewiadomski, Warszawa 2013
Lipowicz I., Mędrzycki R., Szmigiero M., Czy Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest organem administracji publicznej?, [w:] Prawo administracyjne w pytaniach i odpowiedziach, Warszawa 2012
Łętowska E., Glosa do wyroku NSA z 29.5.2003 r., II SAB 419/02, OSP 2004, nr 7-8, poz. 90
Mazurczak-Jasińska E., Podmioty właściwe w sprawach dotyczących stosunku służbowego sędziego. Wybrane zagadnienia, Przegląd Sądowy 2014, nr 11
Mazuryk M., Miejsce Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w strukturze administracji publicznej, [w:] Administracja publiczna i prawo administracyjne w zarysie, red. M. Karpiuk, J. Kowalski, Warszawa–Poznań 2013
Michalska-Badziak R., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] Prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, red. M. Stahl, Warszawa 2013
Niezgódka-Medek M., [w:] B. Dauter, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2020
Ochendowski E., Centralne organy administracji, [w:] System Prawa Administracyjnego, t. II, red. J. Jendrośka, Ossolineum 1977
Ochendowski E., Prawo administracyjne. Część ogólna, Warszawa 2018
Opaliński B., Rozdzielenie kompetencji władzy wykonawczej między Prezydenta RP oraz Radę Ministrów, Warszawa 2012
Ruczkowski P., Prezydent Rzeczypospolitej, [w:] Prawo administracyjne. Część ogólna, ustrojowe prawo administracyjne, wybrane zagadnienia materialnego prawa administracyjnego, red. M. Zdyb, J. Stelmasiak, Warszawa 2020
Sarneckiego P., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 1, red. L. Garlicki, Warszawa 1999
Sieniuć M., Nadanie tytułu naukowego profesora. Kilka refleksji na tle regulacji zawartych w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, Białostockie Studia Prawnicze 2020, nr 4
Sługocki J., Prawo administracyjne. Zagadnienia ustrojowe, Warszawa 2012
Stahl M., Organy administracji publicznej, organy administrujące, rodzaje organów, [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 6, Podmioty administrujące, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2011
Stębelski M., Glosa do postanowienia NSA z 9.10.2012 r., I OSK 1883/12, PiP 2014, nr 1
Sułkowski J., Glosa do postanowienia NSA z 9.10.2012 r., I OSK 1883/12, PiP 2014, nr 1
Suwaj R., Dopuszczalność skargi w przedmiocie niepowołania przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej do pełnienia urzędu sędziego. Glosa do postanowienia WSA w Warszawie z 23.01.2008 r., I SA/Wa 2139/07, Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa 2009, nr 2
Szczurowski B., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jako organ czuwający nad przestrzeganiem konstytucji, Warszawa 2016
Tarno J.P., Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2012
Ura E., Zagadnienia prawa administracyjnego i funkcjonowania administracji publicznej, Przemyśl 2006
Wiącek M., [w:] Konstytucja RP, t. II, Komentarz. Art. 87–243, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Wiącek M., Kontrola konstytucyjności rozporządzeń dotyczących zmian w podziale terytorialnym państwa. Glosa częściowo krytyczna do postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z 15 lipca 2020 r. (U 5/19), Samorząd Terytorialny 2021, nr 4
Wierzbowski M., Wiktorowska A., Rodzaje jednostek organizacyjnych w systemie administracji publicznej, [w:] Prawo administracyjne, red. J. Jagielski, M. Wierzbowski, Warszawa 2020
Zięba-Załucka H., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] Organy państwowe w ustroju konstytucyjnym RP, red. H. Zięba-Załucka, Rzeszów 2016
Zimmermann J., Prawo administracyjne, Warszawa 2020
Ziółkowski M., Prerogatywa Prezydenta RP do powoływania sędziów (uwagi o art. 144 ust. 3 pkt 17 i art. 179 Konstytucji), Przegląd Sejmowy 2013, nr 1
Dr Marcin Rojszczak
Politechnika Warszawska
Wadliwe dowody z retencji danych telekomunikacyjnych a polska procedura karna
Artykuł omawia kontrowersje dotyczące obowiązujących w Polsce przepisów regulujących zatrzymanie metadanych telekomunikacyjnych oraz ich późniejsze udostępnienie w ramach prowadzonych postępowań karnych. Krajowy prawodawca nie tylko nie zareagował na żadne z sześciu wyroków, w których Trybunał Sprawiedliwości uznał brak proporcjonalności ogólnego obowiązku zatrzymania danych, ale jeszcze przez lata tolerował stan, w którym bezprawnie gromadzone dane były coraz częściej wykorzystywane przez organy ścigania w prowadzonych działaniach dochodzeniowych. Na tle niedawnego orzeczenia TS w sprawie Dwyer, artykuł podejmuje temat kwalifikacji dowodów z retencji, w szczególności ich legalności, a w konsekwencji dopuszczalności. W tym zakresie przedstawia wnioski dotyczące możliwych skutków dla trwających oraz zakończonych postępowań karnych.
Słowa kluczowe: inwigilacja elektroniczna, retencja danych, dowód nielegalny, dowód bezprawny
Flawed Telecommunications Data Retention Evidence in the Context of the Polish Criminal Procedure
This article discusses the controversy surrounding the provisions in force in Poland governing the retention of telecommunications metadata and their subsequent use in ongoing criminal proceedings. Not only has the Polish legislature failed to respond to any of the six judgments in which the Court of Justice found a general obligation to retain data not to be proportional, but for years it has tolerated a situation in which unlawfully collected data have been increasingly used by law enforcement agencies in their investigative activities.Against the background of the recent CJEU ruling in the Dwyer case, the article addresses the qualification of retention evidence, in particular its legality and, consequently, its admissibility. In this respect, it presents conclusions on the possible consequences for ongoing and completed criminal proceedings.
Keywords: electronic surveillance, data retention, unlawful evidence, illegal evidence
Bibliografia
Błoński M., Przeprowadzanie na rozprawie dowodów uzyskanych w ramach czynności operacyjno-rozpoznawczych, PiP 2017, nr 8
Bojańczyk A., Wznowienie postępowania karnego na podstawie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego eliminującego przepis prawa procesowego z porządku prawnego, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2010, nr 1
Breyer P., Telecommunications Data Retention and Human Rights: The Compatibility of Blanket Traffic Data Retention with the ECHR, European Law Journal 2005, nr 3
Brzozowski S., Dopuszczalność dowodu w kontekście regulacji art. 168a k.p.k., Przegląd Sejmowy 2016, nr 10
Chojniak Ł., Wznowienie postępowania karnego w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, PiP 2011, nr 10
Clarke R., Data retention as mass surveillance: the need for an evaluative framework, International Data Privacy Law 2015, nr 2
Cora Ł., Aksjologia procesowa a dopuszczalność dowodu z art. 168a k.p.k., PiP 2018, nr 10
Grzelak A., Trybunał Sprawiedliwości ponownie o relacji między koniecznością zwalczania przestępczości a prawem do prywatności, Europejski Przegląd Sądowy 2017, nr 3
Kaiser A.-B., German Federal Constitutional Court: German Data Retention Provisions Unconstitutional In Their Present Form; Decision of 2 March 2010, NJW 2010, European Constitutional Law Review 2010, nr 3
Lubello V., Vedaschi A., Data Retention and its Implications for the Fundamental Right to Privacy: A European perspective, Tilburg Law Review 2015, nr 1
Mrowicki M., Niezależność od władzy wykonawczej jako warunek uznania za „organ sądowy”, Europejski Przegląd Sądowy 2021, nr 6
Munir A.B., Mohd Yasin S.H., Abu Bakar S.S., Data Retention Rules: A Dead End?, European Data Protection Law Review 2017, nr 1
Nita B., Orzeczenie ETPCz jako podstawa wznowienia postępowania karnego, Europejski Przegląd Sądowy 2010, nr 9
Paprzycki L.K., Samodzielność jurysdykcyjna sądu karnego (wybrana problematyka europejska), Europejski Przegląd Sądowy 2014, nr 1
Rojszczak M., Prawne podstawy prowadzenia masowej inwigilacji obywateli opartej na hurtowym i nieukierunkowanym przechwytywaniu danych w UE z uwzględnieniem dorobku orzeczniczego TSUE i ETPC, Studia Prawa Publicznego 2017, t. 18
Skorupka J., Eliminowanie z procesu karnego dowodu zebranego w sposób w sposób sprzeczny z ustawą, PiP 2011, nr 3
Stępień-Załucka B., Prokuratura po 5 latach obowiązywania ustawy – Prawo o prokuraturze z 28.01.2016 r., Przegląd Prawa Publicznego 2022, nr 2
Williams P., Almost the perfect murder, Penguin 2016
Zubik M., Podkowik J., Rybski R. (red.), European constitutional courts towards data retention laws, Springer, Cham 2021
Dr Adam Ploszka
Uniwersytet Warszawski
Status społeczno-ekonomiczny jednostki jako niedopuszczalne kryterium różnicowania sytuacji prawnej jednostki
Podjęta w tekście analiza prowadzi do ustalenia możliwości ujęcia w katalogu cech prawnie chronionych z powodu których zakazana jest dyskryminacja, określonym tak na poziomie konstytucyjnym, jak i ustawowym, kryteriów odwołujących się do statusu społeczno-ekonomicznego jednostki. Dla realizacji tego celu zrekonstruowany został sposób wykładni przez Trybunał Konstytucyjny sformułowania „z jakiejkolwiek przyczyny”, którym posługuje się Konstytucja w art. 32 ust. 2 określając zakaz dyskryminacji. Analizie poddano także obwiązujące ustawodawstwo antydyskryminacyjne. W tekście podniesiono argumenty na rzecz uznania statusu społeczno-ekonomicznego jako niedopuszczalnego kryterium różnicowania sytuacji prawnej jednostki które odwołują się do klasycznych dyrektyw wykładni prawa, a nadto do perspektywy prawnomiędzynarodowej oraz porównawczej.
Słowa kluczowe: zasada równości, dyskryminacja, prawo konstytucyjne, prawo porównawcze, prawo międzynarodowe, Trybunał Konstytucyjny, prawa socjalne, prawa ekonomiczne
An Individual’s Socio-Economic Status as an Inadmissible Criterion for Differentiating Their Legal Situation
The analysis undertaken in the text leads to establishing the possibility of including criteria that refer to the socio-economic status of an individual in the catalogue of legally protected characteristics on the grounds of which discrimination is prohibited, which catalogue is defined both at constitutional and statutory level. In order to attain this objective, the Constitutional Tribunal's interpretation of the phrase ‘for any reason whatsoever’, which is used in Article 32(2) of the Constitution, establishing the prohibition of discrimination, is reconstructed. Existing anti-discrimination legislation is also analysed. The text argues that socio-economic status should be recognized as an inadmissible criterion for differentiating an individual's legal situation. The arguments refer to classical directives of statutory interpretation and, moreover, to the perspectives of international law and comparative law.
Keywords: principle of equality, discrimination, constitutional law, comparative law, international law, Constitutional Tribunal, social rights, economic rights
Bibliografia
Alston P., The populist challenge to human rights, Journal of Human Rights Practice 2017, vol. 9
Atrey S. The Intersectional Case of Poverty in Discrimination law, Human Rights Law Review 2018, nr 18
Benito Sánchez J.C., Towering Grenfell Reflections around Socioeconomic Disadvantage in Antidiscrimination Law, Queen Mary Human Rights Law Review 2019, nr 5
Borysiak, W., Bosek, L., [w:] Konstytucja RP, t. I, Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Burek W., Klaus W., Definiowanie dyskryminacji w prawie polskim w świetle prawa Unii Europejskiej oraz prawa międzynarodowego, Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego 2013, t. 11
Bury B., Nawrocki M., Regulacja antydyskryminacyjna i antymobbingowa po nowelizacji Kodeksu pracy, Monitor Prawa Pracy 2020, nr 1
Chopin I., Germaine C., A comparative analysis of non-discrimination law in Europe. The 28 EU Member States, Albania, North Macedonia, Iceland, Liechtenstein, Montenegro, Norway, Serbia and Turkey compared, Brussels 2019
Dixon R., Suk J., Liberal constitutionalism and economic inequality, The University of Chicago Law Review 2018, t. 85, nr 2
Działocha, K., Równość wobec prawa w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego w Polsce [w:] Zasada równości w orzecznictwie trybunałów konstytucyjnych, red. L. Garlicki, J. Trzciński, Wrocław 1990
Ethan K., Converse N., Why Democracies Fail, Journal of Democracy 2008, t. 19
Falski J., Ewolucja wykładni zasady równości w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, PiP 2000, nr 1
Fredman S., Redistribution and recognition: reconciling inequalities, South African Journal on Human Rights 2007, nr 2
Ganty, S., Poverty as misrecognition: what role for anti-discrimination law in Europe?, EUI working papers 2020, nr 12
Garlicki L., Prawa socjalne w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, [w:] W służbie dobru wspólnemu. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Januszowi Trzcińskiemu, red. R. Balicki, M. Masternak-Kubiak, Warszawa 2012
Garlicki L., Zubik M., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016
Gawlicz K., Rudnicki P., Starnawski M. (red.), Dyskryminacja w szkole – obecność nieusprawiedliwiona. O budowaniu edukacji antydyskryminacyjnej w systemie edukacji formalnej w Polsce. Raport z badań, Warszawa 2015
Gronowska B., Europejska Konwencja Praw Człowieka a prawa drugiej generacji – kilka refleksji o zacieraniu granic, Europejski Przegląd Sądowy 2013, nr 9
Hernandez-Połczyńska A., Kędzia Z. (red.), Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych. Komentarz, Warszawa 2018
Huq A., Ginsburg T., How to lose a constitutional democracy, UCLA Law Review 2018, vol. 65
Imiołczyk B., Jędrzejczyk A., Kos A., Z urzędu: Nieurzędowy raport ze skarg, rozmów, spotkań z Rzecznikiem Praw Obywatelskich VII Kadencji 2015–2020 Adamem Bodnarem, Warszawa 2020
Kadar T., An Analysis of the Introduction of Socio-economic Status as a Discrimination Ground, Equality and Rights Alliance 2016
Koch I., Human Rights as Indivisible Rights – The Protection of Socio-Economic Demands under the European Convention on Human Rights, Nijhoff 2009
Kruk M., Zasada równości w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, [w:] Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, red. M. Zubik, Warszawa 2006
Kudlińska I., Stygmatyzacja społeczna jako strategia dyskursywna biedy i jej rola w procesie wykluczenia społecznego, Kultura i Społeczeństwo 2012, nr 1
Łączkowski W., Prawne zasady równości i sprawiedliwości, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2011, nr 2
Lavrysen L., Strengthening the Protection of Human Rights of Persons Living in Poverty under the ECHR, Netherlands Quarterly of Human Rights 2015, t. 33, nr 3
Maliszewska-Nienartowicz J., (red.), Prawo antydyskryminacyjne. System Prawa Unii Europejskiej, T. VI, Warszawa 2020
Masternak-Kubiak M., Prawo do równego traktowania, [w:] Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, red. B. Banaszak, A. Preisner, Warszawa 2002
Milanovic B., Global Inequality: A New Approach for the Age of Globalization, Harvard 2014
Moyn S., Not Enough: Human Rights in an Unequal World, Harvard 2018
Palmer E., Protecting Socio-Economic Rights Through the European Convention on Human Rights: Trends and Developments in the European Court of Human Rights, Erasmus Law Review 2009, nr 2
Pappas T.S., Populism and liberal democracy: a comparative and theoretical analysis, Oxford 2019
Piechowiak M., Konstytucja wobec wykluczenia społecznego, [w:] Współczesne wyzwania wobec praw człowieka w świetle polskiego prawa konstytucyjnego, red. Z. Kędzia, A. Rost, Poznań 2009
Piketty T., Kapitał w XXI wieku, Warszawa 2015
Ploszka A., Publicznoprawny status jednostki skrajnie ubogiej, Warszawa 2019
Pudzianowska D., Jagura J. (red.), Równe traktowanie uczestników postępowań. Przewodnik dla sędziów i prokuratorów, Warszawa 2016
Rodopoulos I., L’absence de la précarité sociale parmi les motifs de discrimination reconnus par le droit français:un frein normatif à l’effectivité de la lutte contre les discriminations?, Revue des droits de l'homme 2016, nr 9
Sadurski W., Rights before courts Rights Before Courts, A Study of Constitutional Courts in Postcommunist States of Central and Eastern Europe, Dordrecht 2005
Sadurski W., Równość wobec prawa, PiP 1978, nr 8–9
Sadurski W., Teoria sprawiedliwości. Podstawowe zagadnienia, Warszawa 1988
Ślebzak K., Antydyskryminacyjne prawo Unii Europejskiej w dziedzinie zatrudnienia w orzecznictwie TSUE – zakres i podstawowe pojęcia, Praca i Zabezpieczenie Społeczne 2013, nr 9
Stiglitz J. Cena nierówności. W jaki sposób dzisiejsze podziały społeczne zagrażają naszej przyszłości?, Warszawa 2015
Tuleja P., Prawa jednostki do ochrony przed wykluczeniem a konstytucyjne zadania państwa, [w:] Współczesne wyzwania wobec praw człowieka w świetle polskiego prawa konstytucyjnego, red. Z. Kędzia, A. Rost, Poznań 2009
Tully J., Dunoff J.L., Lang A., Kumm M., Wiener A., Introducing global integral constitutionalism, Global Constitutionalism 2016, nr 5
Wieruszewski R. (red.), Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich (Osobistych) i Politycznych. Komentarz, Warszawa 2012
Wieruszewski R., Zasada równości i niedyskryminacji, [w:] Prawa człowieka. Model prawny, red. R. Wieruszewski, Wrocław 1991
Wróbel A., Biorąc prawa socjalne poważnie, [w:] Minikomentarz dla Maksiprofesora. Księga jubileuszowa Profesora Leszka Garlickiego, red. M. Zubik, Warszawa 2017
Zajadło J., Idea równości we współczesnej filozofii prawa i filozofii polityki, Przegląd Sejmowy 2011, nr 6
Ziółkowski M., Zasada równości w prawie, PiP 2015, nr 5
Prof. dr hab. Iwona Sierpowska
Uniwersytet SWPS w Warszawie
Pomocniczy wymiar opieki całodobowej a kierowanie do domów pomocy społecznej i ustalanie opłat za pobyt w placówkach
Pomocniczość jest najważniejszą zasadą systemu pomocy społecznej. Wyznacza reguły przyznawania świadczeń i ponoszenia za nie odpłatności, odwołuje się do powinności rodzinnych, które w konfrontacji z obowiązkami władz publicznych, powinny być traktowane priorytetowo. W świetle tej zasady umieszczenie w domu pomocy społecznej następuje w ostateczności, gdy osoba wymagająca opieki traci zdolność samodzielnego funkcjonowania w środowisku. Pomocniczy wymiar opieki całodobowej wyraża się w obciążeniu jej kosztami mieszkańca domu pomocy społecznej oraz członków jego rodziny. Jednakże przepisy dotyczące odpłatności znacząco odbiegają od systemowych pryncypiów. Sposób ustalania opłaty pomija sytuację majątkową osób zobowiązanych do jej wnoszenia oraz ich więzi emocjonalne i ekonomiczne z mieszkańcem domu pomocy społecznej. Uzależnienie opłaty wyłącznie od dochodu osób zobowiązanych sprzeciwia się ideom pomocniczości oraz prowadzi do negowania zasad udzielania pomocy społecznej przez społeczeństwo.
Słowa kluczowe: pomoc społeczna, subsydiarność, opieka całodobowa, prawa socjalne, domy pomocy społecznej
Placement and fees for staying in social welfare homes in the context of the subsidiary nature of 24-hour care
Subsidiarity is the most important principle of the social welfare system. It determines the rules for granting benefits and paying for them while considering family obligations, which should be prioritised before the obligations of public authorities. In light of this principle, placement in a care home is a last resort in a situation when the person requiring care loses the ability to function independently in their environment. The subsidiary aspect of 24-hour care is expressed in charging the resident of the care home and their family members with the cost of care. However, the provisions on participating in the cost of providing care differ significantly from the principles of the system. The method of determining the fee is not means-tested, i.e. ignores the financial situation of the persons obliged to cover the abovementioned cost and their emotional and economic ties with the care home resident. Calculating the fee only based on the income of the persons obliged to cover this cost is against the idea of subsidiarity and leads to the negation of the social welfare principles.
Keywords: social assistance, subsidiarity, 24-hour care, social rights, social welfare homes
Bibliografia
Andrzejewski M., Prawo rodzinne i opiekuńcze, Warszawa 2014
Andrzejewski M., Świadczenia socjalne a obowiązki alimentacyjne członków rodziny w świetle zasady pomocniczości, Praca i Zabezpieczenie Społeczne 2019, nr 11
Andrzejewski M., Świadczenia z pomocy społecznej a obowiązki alimentacyjne członków rodziny, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1999, nr 34
Bąkowski T., Administracyjnoprawna sytuacja jednostki w świetle zasady pomocniczości, Warszawa 2007
Borkowski J., Krajewski R., Szymański S., Komentarz do ustawy o pomocy społeczne wraz ze zbiorem przepisów wykonawczych, Kutno 2006
Chmielnicki P., „Istotna część zadań publicznych” i zasada subsydiarności jako konstytucyjne dyrektywy określające zakres działania samorządu terytorialnego i ich realizacja w ustawodawstwie i orzecznictwie, [w:] Samorząd terytorialny. Zasady ustrojowe i praktyka, red. P. Sarnecki, Warszawa 2005
Dylus A., Idea subsydiarności a integracja europejska, PiP 1995, nr 5
Kotecka E., Zasada subsydiarności jako przejaw sprawiedliwości i zaufania do władz publicznych, [w:] Sprawiedliwość i zaufanie do władz publicznych w prawie administracyjnym, red., M. Kasiński, M. Stahl, K. Wlaźlak, Warszawa 2015
Kustra E., Zasada pomocniczości a przekształcenia polskiego systemu prawa i społecznej świadomości, Studia Iuridica Toruniensia. Przemiany Polskiego Prawa 2002, t. 2
Lipowicz I., Samorząd terytorialny XXI wieku, Warszawa 2019
Lipowicz I., [w:] Konstytucje Rzeczypospolitej oraz komentarz do Konstytucji RP z 1997 roku, red. J. Boć, Wrocław 1998
Łakoma S., Przyznanie świadczeń niepieniężnych z pomocy społecznej w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych – zagadnienia wybrane, Praca Socjalna 2020, nr 3
Łączkowski W., Etyczne aspekty finansowania potrzeb socjalnych ze środków publicznych, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2004, nr 1
Łuczyńska M., Instytucja pomocy społecznej, [w:] Wprowadzenie do pomocy społecznej, red. T. Kaźmierczak, M. Łuczyńska, Katowice 1998
Maciejko W., Instytucje pomocy społecznej, Warszawa 2009
Maciejko W., [w:] W. Maciejko, P. Zaborniak, Ustawa o pomocy społecznej. Komentarz, Warszawa 2013
Majka J., Filozofia społeczna, Wrocław 1982
Małecka-Łyszczek M., Konstytucyjna zasada domniemania kompetencji na rzecz gminy w świetle zasady subsydiarności, [w:] Instytucje współczesnego prawa administracyjnego. Księga jubileuszowa Profesora zw. dra hab. Józefa Filipka, red. I. Skrzydło-Niżnik, P. Dobosz, D. Dąbek, M. Smaga, Kraków 2001
Milton-Delsol Ch., Zasada pomocniczości, Kraków 1995
Miruć A., Radwanowicz J., Zasady ogólne pomocy społecznej w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, [w:] Polski model sądownictwa administracyjnego, red. J. Stelmasiak, J. Niczyporuk, S. Fundowicz, Lublin 2003
Nitecki S., Komentarz do ustawy o pomocy społecznej, Wrocław 2013
Nitecki S., Prawo do pomocy społecznej w polskim systemie prawnym, Warszawa 2008
Olejniczak-Szałowska E., Zasada pomocniczości, [w:] Prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, red. M. Stahl, Warszawa 2016
Sierpowska I., Malicka-Ochtera A., Obowiązek alimentacyjny dzieci wobec rodziców a prawo do świadczeń z pomocy społecznej, Praca Socjalna 2018, nr 3
Sierpowska I., Pomoc społeczna jako administracja świadcząca. Studium administracyjnoprawne, Warszawa 2012
Smyczyński T., Alimentacja członków rodziny w świetle systemu zabezpieczenia społecznego, Ossolineum 1989
Spieken M., Zasada pomocniczości: podstawy antropologiczne i konsekwencje polityczne, Społeczeństwo 1995, nr 1
Stopka K., Zasada subsydiarności a prawo do świadczeń z pomocy społecznej, Samorząd Terytorialny 2008, nr 11
Stopka K., Zasada subsydiarności w prawie pomocy społecznej, Warszawa 2009
Sylwestrzak A., Obowiązki dziecka wobec rodziców, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2001, nr 3
Szurgacz H., Wstęp do prawa pomocy społecznej, Wrocław 1992
Telusiewicz P., Służebna rola zwrotu „rodzinny” w przepisach prawa polskiego, Lublin 2013
Wiktorowska A., Zasada subsydiarności, [w:] Instytucje współczesnego prawa administracyjnego. Księga jubileuszowa Profesora zw. dra hab. Józefa Filipka, red. I. Skrzydło-Niżnik, P. Dobosz, D. Dąbek, M. Smaga, Kraków 2001
Wilczyński P., Decentralizacja władzy publicznej w perspektywie idei pomocniczości, [w:] Stulecie polskiej administracji. Doświadczenia i perspektywy, red. W. Federczyk, Warszawa 2018.
Wilczyński P., Idea pomocniczości a dobro wspólne [w:] Wzorce i zasady działania współczesnej administracji publicznej, red. B. Jaworska-Dębska, P. Kledzik, J. Sługocki, Warszawa 2020
Wilczyński P., Pomocniczość jako zasada udziału podmiotów niepublicznych w realizacji zadań administracji publicznej, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica 2009, nr 69
Zaborniak P., Odpłatność za pobyt w domu pomocy społecznej – kwestie wybrane, Samorząd Terytorialny 2018, nr 9
Dr Justyna Bazylińska-Nagler
Uniwersytet Wrocławski
Monitorowanie przez państwo jakości powietrza (w świetle orzeczenia TS w sprawie Craeynest)
W wyroku z 26.06.2019 r. w sprawie C-723/17 Craeynest Trybunał Sprawiedliwości UE w istotny sposób wzmocnił prawo podmiotów indywidualnych i organizacji ekologicznych do domagania się skutecznej kontroli sądowej nad prawidłowym rozmieszczeniem mierników zanieczyszczeń powietrza w ich otoczeniu, a tym samym nad standardem monitorowania przez państwo jakości powietrza w świetle wymogów dyrektywy 2008/50/EU. Komentowany wyrok jest szczególnie doniosły, gdyż z jednej strony wzmacnia prawo jednostki do sądu w sprawach dotyczących ochrony jakościowej powietrza, a z drugiej strony konkretyzuje obowiązki państwa wynikające z dyrektywy, będące korelatem uprawnień jednostki do czystego powietrza i dostępu do rzetelnej informacji o jego jakości, a w szerszym kontekście prawa człowieka do ochrony zdrowia.
Słowa kluczowe: dyrektywa w sprawie jakości powietrza 2008/50/EU, programy ochrony powietrza, rozmieszczenie mierników czystości powietrza, sądowa kontrola decyzji administracyjnych w sprawie monitorowania jakości powietrza
Air Quality Monitoring by State Authorities: CJEU’s Judgment in C-723/17 Craeynest
This important judgment of the Court of Justice of the EU, C-723/17 Craeynest, of 26 June 2019 establishes that citizens have the right to challenge how authorities monitor and assess air quality under the Ambient Air Quality Directive. Not only did the CJEU ensure a high level of protection of human health through the EU air quality law, but it also offered new tools for citizens to hold authorities accountable before national courts, specifically in relation the placement of fixed air quality monitoring stations and conformity of local clean air programmes with the directive. This article begins with an overview of the main legal instruments that safeguard individuals’ rights under the EU air quality law. Then it deals with the technical standards of monitoring local air that should be applied, and finally presents the CJEU’s conditions for effective judicial review of administrative decisions concerning ambient air quality control.
Keywords: Ambient Air Quality Directive 2008/50/EC, clean air programmes, placement of fixed air quality monitoring stations, judicial control of administrative decisions concerning ambient air quality monitoring
Bibliografia
Adamczak-Retecka M., Przekraczanie przez państwo członkowskie norm dla pyłów PM10 w otaczającym powietrzu jako naruszenie prawa unijnego – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 22.02.2018 r., C-336/16, Komisja Europejska przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej, Europejski Przegląd Sądowy 2018, nr 7
Adamczak-Retecka M., Czas na CAFE. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 5 kwietnia 2017 r., C-488/15 Komisja Europejska przeciwko Republice Bułgarii, Gdańskie Studia Prawnicze. Przegląd Orzecznictwa 2017, nr 3
Baran M., Dostęp do wymiaru sprawiedliwości w obszarze ochrony środowiska w państwach członkowskich, Europejski Przegląd Sądowy 2020, nr 11
Baran M., Dyrektywa 2008/50/WE w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy oraz jej implementacja w prawie polskim, Europejski Przegląd Sądowy 2017, nr 7
Bazylińska-Nagler J., Automobile Emission Standards under municipal supervision: case T-339/16, T-352/16, T-391/16 Paris, Bruxelles, Madrid v. Commission, [w:] ICAI 2020: proceedings of the 1st International Conference on Automotive Industry, red. S. Šaroch, Mlada Boleslav 2020
Bazylińska-Nagler J., Od dywergencji do konwergencji – prawa do rozwoju i życia w czystym środowisku obecnych i przyszłych pokoleń jako filary zrównoważonego rozwoju, [w:] Rządy prawa jako wartość uniwersalna. Księga pamiątkowa dla Profesora Krzysztofa Wójtowicza, red. A Kozłowski, Wrocław 2022
Darpo J., Effective Justice? Synthesis Report on the implementation of articles 9.3 and 9.4 of the Aarhus convention in seventeen of the Member States of the European Union, Uppsala 2013
Doerig H., The German Courts and European Air Quality Plans, Journal of Environmental Law 2014, vol. 26, no. 1
Jans U.J.H., Harmonization of National Procedural Law via the Back Door? Preliminary Comments on the ECJ’s Judgment in “Janecek” in a Comparative Context, [w:] Views of European Law from the Mountain, red. M. Bulterman, L. Hancher, A. McDonnell, H.G. Sevenster, London 2009
Dougan M., National Remedies Before the Court of Justice. Issues of Harmonisation and Differentiation, Oxford and Portland Oregon 2004
Iwańska B., Koncepcja skargi zbiorowej w prawie ochrony środowiska, Warszawa 2012
Iwańska B., Ochrona powietrza w systemie prawa ochrony środowiska, Europejski Przegląd Sądowy 2017, nr 7
Iwańska B., Prawo dostępu do informacji, prawo udziału oraz prawo dostępu do sądu gwarancją efektywnej ochrony prawnej w sprawach z zakresu ochrony środowiska – glosa do wyroku TS z 15.01.2013 r. w sprawie C-416/10, Jozef Križan i inni przeciwko Slovenská inšpekcia životného prostredia, Europejski Przegląd Sądowy 2013, nr 12
Iwańska B., Zróżnicowanie i ograniczenia w dostępie do wymiaru sprawiedliwości w sprawach ochrony środowiska. Uwagi na tle implementacji konwencji z Aarhus w prawie unijnym, Europejski Przegląd Sądowy 2020, nr 10
Kalisz A., Dostęp do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących zmian klimatu w świetle Konwencji z Aarhus a orzecznictwo sądowo-administracyjne, [w:] Zmiany klimatu w świetle prawa Unii Europejskiej i prawa polskiego na tle porównawczym, Klimada 20.01.2021
Lenaerts K., Gutiérrez-Fons J.A., The general system of EU environmental law enforcement, Yearbook of European Law 2011, vol. 30
Moules R.,Significant EU Environmental Cases: 2019, Journal of Environmental Law 2020, vol. 32, nr 1
Łyszkowski M., Sądowa kontrola wojewódzkich programów ochrony powietrza, Kontrola Państwowa 2022, nr 3
Pedersen O.W., A Study of Administrative Environmental Decision-Making before the Courts, Journal of Environmental Law 2019, nr 31
Półtorak N., Efektywność prawa Unii Europejskiej a polska procedura administracyjna i sądowo-administracyjna, Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 2014, nr 3
Półtorak N., Europejskie kryteria, zasady, metody i formy wpływu na ustrój i funkcjonowanie administracji państw członkowskich, prawo administracyjne materialne i proceduralne państw członkowskich, [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 3, Europeizacja prawa administracyjnego, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2014
Półtorak N., Zakres związania państw członkowskich Kartą Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Europejski Przegląd Sądowy 2014, nr 9
Rakoczy B., O publicznym i prywatnym prawie ochrony środowiska, Samorząd Terytorialny 2018, nr 1
Sikora A., Constitutionalisation of Environmental Protection in EU Law, Zutphen 2020
Taddei U., ‘A Right to Clean Air in EU Law? Using Litigation to Progress from Procedural to Substantive Environmental Rights’, Environmental Law Review 2016, nr 1
Warso-Buchanan A., Jakubowski M., Programy ochrony powietrza – prawo do sądu (w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości oraz sądów krajowych), Europejski Przegląd Sądowy 2020, nr 10
Wilde M., The new directive on ambient air quality and cleaner air for Europe, Environmental Law Review 2010, nr 12
Wróbel A., Prawo podmiotowe publiczne, [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 1, Instytucje prawa administracyjnego, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2015
Dr Lidia Jaskuła
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji dotyczących epidemii COVID-19 – czy prawo radzi sobie z rzeczywistością? (wybrane uwagi de lege lata, de lege ferenda i propozycja działań)
Rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji dotyczących epidemii SARS-Cov-2 jest zjawiskiem globalnym. Stanowi zagrożenie dla wartości chronionych przez prawo, w szczególności dla zdrowia. Głównym problem artykułu jest pytanie czy takie działanie jest uprawnionym korzystaniem z wolności wypowiedzi, czy przekroczeniem jej granic i czy prawo radzi sobie z dezinformacją. Badanie aktów prawnych prowadzi do wniosków, że przepisy regulujące wolność wypowiedzi dają podstawę, by uznać, iż rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji na temat epidemii SARS-Cov-2 nie powinno korzystać z ochrony jednak sprawne i skuteczne eliminowanie z przestrzeni publicznej dezinformacji jest trudne. Można przyjąć, że prawo de lege lata nie radzi sobie z rzeczywistością w tym zakresie. Należy zatem szukać dalszych rozwiązań tego problemu zarówno w obszarze prawa, jak i działań praktycznych. Autorka proponuje trzy typy działań. Podjęcie ich stwarza, w jej opinii, szansę na skuteczną ochronę przed dezinformacją dotyczącą epidemii Sars-Cov-2. Wydaje się też, że tylko równoległe i konsekwentne ich rozwijanie może prowadzić do skutecznego budowania odporności społecznej na wirusa dezinformacji.
Słowa kluczowe: prawa człowieka, wolność wypowiedzi, ograniczenia wolności wypowiedzi, epidemia, COVID-19, Sars-CoV-2, infodemia, dezinformacja, fake news
Spreading False Information Concerning the SARS-CoV-2 Epidemic. Does the Law Cope with Reality? (Selected Comments about the Law as It Stands, as It Should Be, and Proposals of Actions )
Disseminating false information about the SARS-CoV-2 epidemic is a global phenomenon. It poses a threat to the values protected by law, in particular to health. The main research problem analysed in the article is the question whether spreading false information concerning the SARS-CoV-2 epidemic is legitimate exercise of the freedom of expression or exceeds its limits, and whether the law can cope with this type of disinformation. An examination of legal instruments leads to the conclusion that the provisions governing the freedom of expression provide a basis for concluding that disseminating false information about the SARS-CoV-2 epidemic should not be protected, while efficient and effective elimination of disinformation from the public space is difficult. It can be assumed that the law – as it stands – cannot cope with the reality in this respect. Therefore, further solutions to the problem should be sought both in the area of law and practical actions. The author proposes three types of actions which, if undertaken, in her opinion, provide an opportunity for effective protection against disinformation regarding the SARS-CoV-2 epidemic. It also seems that only a parallel and consistent deployment of these actions can lead to effective building of public resistance to the disinformation virus.
Keywords: human rights, freedom of expression, restrictions on the freedom of expression, epidemic, COVID-19, SARS-CoV-2, infodemic, disinformation, fake news
Bibliografia
Anderson K., Truth, Lies, and Likes: Why Human Nature Makes Online Misinformation a Serious Threat (And What We Can Do About It), Law & Psychology Review 2020, vol. 44
Aswad E.M., In A World Of “Fake News" What’s A Social Media Platform To Do?, Utah Law Review 2020, nr 4
Bonnici J.P., Self-Regulation in Cyberspace, The Hague 2008
Braun J., Ochrona i promocja produkcji krajowej. KRRiT jako instytucja broniąca interesu publicznego w radiofonii i telewizji, [w:] Medialne rozdroże (miejsce i rola radiofonii i telewizji w Polsce), red. L. Dyczewski, Lublin 1998
Bunton K., Media Criticism as Profesional Self- Regulation, [w:] Holding The Media Accountable. Citiznes. Ethics. Laws, red. D. Pritchard, Bloomington 2000
Caulfield T., Does Debunking Work? Correcting COVID-19 Misinformation on Social Media, [w:] Vulnerable: The Law, Policy and Ethics of COVID-19, red. C.M. Flood, University of Ottawa Press 2020
Czarny-Drożdżejko E., Ustawa o radiofonii i telewizji. Komentarz, Warszawa 2014
Dell M., Fake News, Alternative Facts, and Disinformation: The Importance of Teaching Media Literacy to Law Students, Touro Law Review 2019, vol. 35, nr 2
Duda-Staworko E., [w:] Ustawa o radiofonii i telewizji. Komentarz, red. A. Niewęgłowski, Warszawa 2021
Fink U., Gillich I., Fake News As A Challenge For Journalistic Standards In Modern Democracy, University of Louisville Law Review 2020, vol. 58
García-Marín D., Infodemia global. Desórdenes informativos, narrativas fake y fact-checking en la crisis de la Covid-19, El Profesional de la Información 2020, vol. 29, nr 4
Gardocki L., Europejskie standardy wolności wypowiedzi a polskie prawo karne, PiP 1993, nr 3
Garlicki L., Przesłanki ograniczania konstytucyjnych praw i wolności na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, PiP 2001, nr 10
Garlicki L., Wojtyczek K., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016
Grabowski M., KRRiT jako instytucja nadzorcza, opiniotwórcza i programująca, [w:] Medialne rozdroże (miejsce i rola radiofonii i telewizji w Polsce), red. L. Dyczewski, Lublin 1998
Granat M., Pojęcie „zasad naczelnych”, [w:] Polskie prawo konstytucyjne, red. W. Skrzydło, Lublin 2002
Griffen S., Seizing the moment, British Journalism Review 2020, vol. 31, nr 2
Izdebski H., [w:] Ustawa o zdrowiu publicznym. Komentarz, red. M. Dercz, Warszawa 2016
Jaskuła L.K., Aksjologiczne ramy stanowienia prawa powszechnie obowiązującego przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji (zagadnienia wybrane), [w:] Aksjologia prawa administracyjnego, t. I, red. J. Zimmermann, Warszawa 2017
Jaskuła L.K., Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji a postulat apolityczności administracji publicznej – pułapka, wyzwanie czy szansa? (uwagi wybrane), [w:] Media – czwarta władza?, t. 3, cz. 2, red. J. Sobczak, W. Machura, Opole 2011
Jaskuła L.K., Prawo do dobrego imienia a wolność prasy, Warszawa 2008
Jaskuła L.K., Samoregulacja w mediach – mechanizm wspomagający odpowiedzialne korzystanie z wolności czy „nowe szaty króla”?, [w:] Pomiędzy wolnością a odpowiedzialnością. Problemy współczesnych mediów, t. I, red. J. Sobczak, W. Machura, R. Kowalczyk, Opole 2012
Jaskuła L.K., Służba publiczna realizowana przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji, [w:] Teoria instytucji prawa administracyjnego. Księga pamiątkowa Profesora Jerzego Stefana Langroda, red. J. Niczyporuk, Paryż 2011
Jolls T., Johnsen M., Media Literacy: A Foundational Skill for Democracy in the 21st Century, Hastings Law Journal 2018, vol. 69, nr 6
Kamieński G., Odpowiedzialność cywilna i karna za zarażenie koronawirusem, LEX/el. 2020
Kamiński I.C., [w:] Karta Praw Podstawowych. Komentarz, red. A. Wróbel, Warszawa 2020
Kamiński I.C., Media w europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wartości, [w:] Prawo mediów, red. J. Barta, A. Matlak, R. Markiewicz, Warszawa 2008
Kamiński I.C., Ograniczenia swobody wypowiedzi dopuszczalne w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Analiza krytyczna, Warszawa 2010
Kamiński I.C., Swoboda wypowiedzi w orzeczeniach Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, Kraków 2002
Kazimierczuk M., Ograniczenie wolności i praw człowieka podczas stanu wyjątkowego w polskim prawodawstwie, Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego 2018, t. 9
Klauza K., KRRiT jako instytucja nadzorcza, opiniotwórcza i programująca, [w:] Medialne rozdroże (miejsce i rola radiofonii i telewizji w Polsce), red. L. Dyczewski, Lublin 1998
Levi L., Media Literacy Beyond The National Security Frame, Utah Law Review 2020, nr 4
Markiewicz M., KRRiT instytucją reprezentacji partyjnej czy konsensualnej; wybór i odwoływanie członków KRRiT, [w:] Medialne rozdroże (miejsce i rola radiofonii i telewizji w Polsce), red. L. Dyczewski, Lublin 1998
Matlak A, Radiofonia i telewizja, [w:] Prawo mediów, red. J. Barta, A. Matlak, R. Markiewicz, Warszawa 2008
McQuail D., Media Accountability and Freedom of Publication, New York 2003
Murawska-Najmiec E., Informacja na temat istniejącego w Polsce systemu ochrony etyki dziennikarskiej, Analiza Biura KRRiT 2006, nr 7
Nowicki M.A., Wokół konwencji europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Warszawa 2017
Nowińska E., Wolność wypowiedzi prasowej, Warszawa–Kraków 2007
O’Malley T., Soley C., Regulating The Press, London 2000
Patyra S., [w:] Ustawa o radiofonii i telewizji. Komentarz, red. A. Niewęgłowski, Warszawa 2021
Pavlik J., Media in The Digital Age, New York 2008
Pérez-Dasilva J-Á., Meso-Ayerdi K., Mendiguren-Galdospín T., Fake news y coronavirus: detección de los principales actores y tendencias a través del análisis de las conversaciones en Twitter, El Profesional de la Información 2020, vol. 29, nr 3
Pielemeier J., Disentangling Disinformation: What Makes Regulating Disinformation So Difficult?, Utah Law Review 2020, nr 4
Prensky M., Digital Natives, Digital Immigrants, On the Horizon 2001, vol. 9, nr 5
Price M.I., Verhulst S.G., Self-Regulation and the Internet, The Hague 2005
Radu R., Fighting the ‘Infodemic’: Legal Responses to COVID-19 Disinformation, Social Media + Society 2020, vol. 6, nr 3
Rasi P., Vuojärvi H., Ruokamo H., Media Literacy Education for All Ages, Journal of Media Literacy Education 2019, nr 11
Robertson C.T., Mourão R.R., Thorson E., Who Uses Fact-Checking Sites? The Impact of Demographics, Political Antecedents, and Media Use on Fact-Checking Site Awareness, Attitudes, and Behavior, The International Journal of Press/Politics 2020, vol. 25
Sardo A., Categories, Balancing, and Fake News: The Jurisprudence of the European Court of Human Rights, The Canadian Journal of Law & Jurisprudence 2020, nr 2
Sobczak J., Prawne uwarunkowania funkcjonowania mediów. Część 1, Studia Medioznawcze. Media Studies 2014, nr 1
Sobczak J., Prawo prasowe. Komentarz, Warszawa 2008
Sobczak J., Prawo prasowe. Podręcznik akademicki, Warszawa 2000
Sobczak J., Seeking a new model of journalism, [w:] Professionalism in Journalism in the Era of New Media, red. J. Sobczak, J. Skrzypczak, Berlin 2015
Stępka P., Kołodziejczyk W., Mechanizmy samo- i współ-regulacyjne w obszarze mediów. Analiza Biura KRRiT 2006, nr 14
Stępka P., Rola organów regulacyjnych w systemach współregulacyjnych, Analiza Biura KRRiT 2010, nr 6
Surówka A., Ograniczenia wolności słowa w stanach nadzwyczajnych, [w:] Wolność wypowiedzi i jej granice. Analiza wybranych zagadnień, red. A. Biłgorajski, Katowice 2014
Tenove Ch., Protecting Democracy from Disinformation: Normative Threats and Policy Responses, The International Journal of Press/Politics 2020, vol. 25
Thorgeirsdóttir H., Journalism Worthy of The Name. Freedom Within The Press and The Affirmative Side of Article 10 of The European Convention of Human Rights, Boston 2005
Weaver R.L., Fake News (& Deep Fakes) and Democratic Discourse, Journal of Technology Law & Policy 2019, vol. 24
Wronkowska S., W sprawie bezpośredniego stosowania Konstytucji, PiP 2001, nr 9
Dr Marcin Szwed
Uniwersytet Warszawski
Relacje między Europejską Konwencją Praw Człowieka a Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych
Artykuł omawia relacje między Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych (KPON) a Europejską Konwencją Praw Człowieka (EKPC) koncentrując się na trzech zagadnieniach. Po pierwsze, autor prezentuje wpływ standardów wynikających z KPON na interpretację EKPC przez Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC), wskazując na przykłady rozstrzygnięć tego organu, w których wprost odwołano się do przepisów KPON. Po drugie, w artykule przedstawiono najważniejsze różnice pomiędzy standardami wynikającymi z obu traktatów, wskazując przy tym ich przyczyny. Trzecia część artykułu została poświęcona potencjalnym kolizjom między EKPC i KPON. W tym zakresie autor argumentuje, że radykalna interpretacja KPON przez Komitet Praw Osób Niepełnosprawnych, objawiająca się w odrzuceniu wszelkich ograniczeń zdolności do czynności prawnych, przymusowego leczenia i hospitalizacji osób z niepełnosprawnością może utrudniać państwom wywiązywanie się z pozytywnych obowiązków ciążących na nich z mocy EKPC.
Słowa kluczowe: prawa osób z niepełnosprawnością, EKPC, KPON, ETPC, niepełnosprawność, prawa człowieka, dyskryminacja
The relations between the European Convention on Human Rights and the Convention on the Rights of Persons with Disabilities
The article discusses the relations between the Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD) and the European Convention on Human Rights (ECHR). The article focuses on three aspects. First, the author presents the impact of the standards arising from the CRPD on the interpretation of the ECHR by the European Court of Human Rights (ECtHR), on the example of the ECtHR’s rulings which explicitly referred to the provisions of the CRPD. Secondly, the article presents the most important differences between the standards arising from both treaties and explains the reasons for such differences. The third part of the article concentrates on the potential conflicts between the ECHR and the CRPD. In this respect, the author argues that the radical interpretation of the CRPD by the Committee on the Rights of Persons with Disabilities, manifested in the rejection of any restrictions on legal capacity, forced treatment, and involuntary hospitalization of persons with disabilities may impede the fulfilment by the states of their positive obligations arising out of the ECHR.
Keywords: rights of persons with disabilities, ECHR, CRPD, ECtHR, disability, human rights, discrimination
Bibliografia
Bartlett P., A mental disorder of a kind or degree warranting confinement: examining justifications for psychiatric detention, The International Journal of Human Rights 2012, vol. 16, nr 6
Bodnar A., Śledzińska-Simon A., O potrzebie ratyfikacji Konwencji ONZ o Prawach Osób z Niepełnosprawnością, Europejski Przegląd Sądowy 2012, nr 5
Broderick A., Arnar Helgi Lárusson v. Iceland: Muddying the Waters on Inaccessibility of Public Buildings, Strasbourg Observers (wpis z 30.08.2022 r.)
Broderick A., The United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities and the European Convention on Human Rights: a tale of two halves or a potentially unified vision of human rights, Cambridge International Law Journal 2018, vol. 7, nr 2
Czubala M., Przymusowe leczenie psychiatryczne w świetle Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, Ruch Ekonomiczny, Prawniczy i Socjologiczny 2018, nr 3
Dawson J., A realistic approach to assessing mental health laws' compliance with the UNCRPD, International Journal of Law and Psychiatry 2015, vol. 40
Domański M., Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych w interpretacji Komitetu do spraw praw osób niepełnosprawnych a podstawowe instytucje prawa cywilnego, Prawo w Działaniu 2019, t. 40
Domański M., Ubezwłasnowolnienie w prawie polskim a wybrane standardy międzynarodowej ochrony praw człowieka, Prawo w Działaniu 2014, t. 17
Dörr O., [w:] Vienna Convention on the Law of Treaties. A Commentary, red. O. Dörr, K. Schmalenbach, Springer 2012
Favalli S., The United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities in the Case Law of the European Court of Human Rights and in the Council of Europe Disability Strategy 2017–2023: ‘from Zero to Hero’, Human Rights Law Review 2018, vol. 18, nr 3
Fennell P., Khaliq U., Conflicting or complementary obligations? The UN Disability Rights Convention, the European Convention on Human Rights and English law, „European Human Rights Law Review” 2011, nr 6
Ferri D., Broderick A., The European Court of Human Rights and the Human Rights Model of Disability. Convergence, Fragmentation and Future Perspectives, European Yearbook on Human Rights 2019
Fiala-Butora J., [w:] The Convention on the Rights of Persons with Disabilities: A Commentary, red. I. Bantekas, M.A. Stein, D. Anastasiou, Oxford 2018
Flynn E., Disability, Deprivation of Liberty and Human Rights Norms: Reconciling European and International Approaches, International Journal of Mental Health and Capacity Law 2016, nr 22
Gurbai S., Ograniczanie czy respektowanie zdolności do czynności prawnych osób dorosłych z niepełnosprawościami?, [w:] Prawa osób z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną w świetle międzynarodowych instrumentów ochrony praw człowieka, Warszawa 2014
Iglesias Vila M., Subsidiarity, margin of appreciation and international adjudication within a cooperative conception of human rights, International Journal of Constitutional Law 2017, vol. 15, nr 2
Jovičić S., ECHR v. UNCRPD: ending restrictions on voting rights of persons with disabilities, ERA Forum 2021, vol. 22, nr 4
Kanter A.S., The development of disability rights under international law: from charity to human right, Abingdon-New York 2015
Lewis O., Campbell A., Violence and abuse against people with disabilities: A comparison of the approaches of the European Court of Human Rights and the United Nations Committee on the Rights of Persons with Disabilities, International Journal of Law and Psychiatry 2017, vol 53
Lewis O., Council of Europe [w:] The UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities in Practice A Comparative Analysis of the Role of Courts, L. Waddington, A. Lawson, New York 2018,
Szwed M., Przymusowe umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym w świetle współczesnych standardów ochrony praw człowieka, Warszawa 2020
Villiger M.E., Commentary on the 1969 Vienna Convention on the Law of Treaties, Leiden-Boston 2009
Prof. dr hab. Jerzy Zajadło
Uniwersytet Gdański
Po co prawnikom teoria i filozofia prawa? (artykuł recenzyjny)
Głównym celem tego artykułu jest przedstawienie i recenzja właśnie opublikowanej książki Argumenty i rozumowania prawnicze w konstytucyjnym państwie prawa, red. M. Florczak-Wątor i A. Grabowski. W odróżnieniu od innych prac na temat rozumowań prawniczych, ta pozycja jest oparta na tzw. ujęciu bottom-up i w rezultacie może być bardzo ważna i pożyteczna dla prawników-praktyków. Praca składa się z dwóch części – teoretycznej (trzy opracowania J. Holocher, M. Florczak-Wątor i M. Araszkiewicza) i praktycznej (komentarze do wybranych dziewięćdziesięciu jeden toposów prawniczych napisane przez różnych autorów). Recenzja jest zaprezentowana na tle polskiego kryzysu konstytucyjnego oraz paradygmatów prawoznawstwa.
Słowa kluczowe: filozofia prawa, argumenty i rozumowania prawnicze, konstytucja, rządy prawa, jurysprudencja
Why Do Lawyers Need the Theory and Philosophy of Law? (Review Article)
The main purpose of this article is presentation and review of a freshly published book titled Argumenty i rozumowania prawnicze w konstytucyjnym państwie prawa. Komentarz [Legal Arguments and Reasoning in the Constitutional Rule-of-Law State. A Commentary], edited by M. Florczak-Wątor and A. Grabowski. Unlike many works on legal reasoning, this book takes a so-called bottom-up approach and, consequently, may be very important and useful for practicing lawyers. The work consists of two parts: a theoretical one (three papers written by J. Holocher, M. Florczak-Wątor and M. Araszkiewicz) and a practical one (commentaries on ninety-one selected juridical topoi written by many authors). This review is presented against the background of the Polish constitutional crisis and the paradigms of jurisprudence.
Keywords: philosophy of law, legal arguments and reasoning, constitution, rule of law, jurisprudence
Bibliografia
Barak A., The Judge in a Democracy, Princeton–Oxford 2008
Bongiovanni G., Postema G., Ratolo A., Sartor G., Valentini C., Walton D. (red.), Handbook of Legal Reasoning and Argumentation, Dordrecht 2018
Jabłoński P., Polskie spory o rolę filozofii w teorii prawa, Wrocław 2014
Stelmach J., Współczesna filozofia interpretacji prawniczej, Kraków 1995
Stelmach J., Brożek B., Metody prawnicze. Logika – analiza – argumentacja – hermenutyka, Warszawa 2006
Stelmach J., Brożek B., Methods of Legal Reasoning, Dordrecht 2006
Zajadło J., Po co prawnikom filozofia prawa, Warszawa 2008
Zajadło J., Pojęcie „imposybilizm prawny” a polityczność prawa i prawoznawstwa, PiP 2017, nr 3
Zajadło J., Minima Iuridica. Refleksje o pewnych (nie)oczywistościach prawniczych, Sopot 2019
Mgr Maciej Pach
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Dr hab. Mikołaj Małecki
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
W obronie teorii stanu wyższej konieczności konstytucyjnej (odpowiedź na polemikę P. Radziewicza)
Artykuł jest repliką do komentarza Piotra Radziewicza zatytułowanego „O wadach teorii stanu konstytucyjnej konieczności”. W swoim tekście Radziewicz ostro krytykuje wspomnianą teorię z trzech perspektyw: a) wykładni wyroku Trybunału Konstytucyjnego K 47/15, b) sposobu rekonstrukcji instytucji stanu konieczności konstytucyjnej z tekstu Ustawy z 1997 r. Konstytucja oraz c) spójność poszczególnych elementów teorii. W duplice, po pierwsze, autorzy argumentują, że dokonana przez nich interpretacja wyroku Trybunału Konstytucyjnego była prawidłowa, ponieważ rozstrzygnięcie Trybunału o rozpoznaniu sprawy było sprzeczne z dotychczasową konsekwentną argumentacją dotyczącą art. 195 ust. 1 Konstytucji. Tym samym, wbrew temu, co twierdzi Radziewicz, nie było to zgodne z polskim paradygmatem kontroli sądowej. Po drugie, autorzy bronią swojej interpretacji przepisów Konstytucji dotyczącej stanowiska Trybunału Konstytucyjnego, która pozwoliła im zrekonstruować instytucję konstytucyjnego stanu wyższej konieczności. Po trzecie, obalają zarzuty Radziewicza sformułowane z trzeciej perspektywy. Wskazują, że m.in. ich teza o hierarchii przepisów konstytucyjnych umożliwiła uzasadnienie decyzji Trybunału Konstytucyjnego o rozpoznaniu sprawy bez uwzględnienia ustawy określającej tryb kontroli konstytucyjności. Takie podejście było uzasadnione, ponieważ art. 8 ust. 1 Konstytucji tworzy zasadę jej nadrzędności, a tej zasadzie nie można zagrażać przez orzekanie na podstawie ustawy potencjalnie niezgodnej z Konstytucją.
Słowa kluczowe: stan wyższej konieczności konstytucyjnej, Konstytucja, kryzys konstytucyjny, kontrola konstytucyjności prawa, Trybunał Konstytucyjny
In Defence of the Theory of a State of Constitutional Necessity. A Rejoinder to Piotr Radziewicz
The article is a rejoinder to Piotr Radziewicz’s commentary, entitled “On the Flaws of the State of Constitutional Necessity Theory”. In his text, Radziewicz strongly criticises this theory from three perspectives: (a) the interpretation of judgment K 47/15 of the Polish Constitutional Tribunal, (b) the manner of reconstructing the institution of a state of constitutional necessity from the text of the 1997 Polish Constitution and, (c) the coherence of respective elements of the theory. In their rejoinder, first, the authors argue that their interpretation of the Constitutional Tribunal’s judgment was accurate because the Tribunal’s decision to examine the case was contrary to the former consistent line of argumentation concerning Article 195(1) of the Constitution. Thus, contrary to what Radziewicz argues, it did not conform to the Polish paradigm of judicial review. Second, the authors defend their interpretation of the provisions of the Constitution regarding the position of the Constitutional Tribunal, which allowed them to reconstruct the institution of a state of constitutional necessity. Third, they refute Radziewicz’s allegations formulated from the third perspective. They point out that, inter alia, their statement about the hierarchy of constitutional provisions made it possible to justify the decision of the Constitutional Tribunal to examine the case without taking into account the statute determining the procedure of constitutionality review. Such an approach was justified since Article 8(1) of the Constitution establishes the principle of its supremacy, and this principle cannot be endangered by adjudicating on the basis of a statute that is potentially inconsistent with the Constitution.
Keywords: state of constitutional necessity, Constitution, constitutional crisis, constitutionality review, Constitutional Tribunal
Bibliografia
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2009
Brzozowski W., Can the Constitutional Court Accelerate Democratic Backsliding? Lessons from the Polish Experience, [w:] The Role of Courts in Contemporary Legal Orders, ed. M. Belov, The Hague 2019
Brzozowski W., Niezależność konstytucyjnego organu państwa i jej ochrona, Warszawa 2016
Czeszejko-Sochacki Z., Sądownictwo konstytucyjne w Polsce na tle porównawczym, Warszawa 2003
Działocha K., [w:] Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, t. III, red. L. Garlicki, Warszawa 1995
Garlicki L., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. IV, red. L. Garlicki, Warszawa 2005
Grabowski A., Konstytucja RP jako lex superior względem prawa ustawowego (w ramach sądowego stosowania prawa), PiP 2022, nr 10
Grabowski A., Kret J., Lex superior derogat legi inferiori, [w:] Argumenty i rozumowania prawnicze w konstytucyjnym państwie prawa. Komentarz, red. M. Florczak-Wątor, A. Grabowski, Kraków 2021
Grabowski A., Verfassungsrechtliches Rechtsprechungs-Paradox – neue Grundlage für die Aussetzung der juristischen Geltungsvermutung von Rechtsnormen, tłum. M. Latacz, [w:] Rechtsstaatliches Strafrecht. Festschrift für Ulfrid Neumann zum 70. Geburtstag, red. F. Saliger, Heidelberg 2017
Hogg P.W., Necessity in a Constitutional Crisis, Monash University Law Review 1989, vol. 15, nr 3–4
Kustra A., Poland’s Constitutional Crisis. From Court-Packing Agenda to Denial of Constitutional Court’s Judgements, Toruńskie Studia Polsko-Włoskie – Studi Polacco-Italiani di Toruń 2016, t. XII
Małecki M., Sławiński M., Guilt in Criminal Law: Guilt in Us or in the Stars?, [w:] Law and Mind. A Survey of Law and the Cognitive Sciences, red. B. Brożek, J. Hage, N.A. Vincent Cambridge University Press 2021
Mazurkiewicz Sz., Dlaczego „paradoks orzeczniczy” z wyroku TK w sprawie K 47/15 nie opiera się na paradoksie kłamcy?, PiP 2020, nr 5
Mikuli P., Doktryna konieczności jako uzasadnienie dla rozproszonej kontroli konstytucyjności ustaw w Polsce, Gdańskie Studia Prawnicze 2018, t. XL
Pach M., Małecki M., Stan wyższej konieczności konstytucyjnej, PiP 2018, nr 7
Pach M., Okoliczności i przejawy utraty konstytucyjnej charakterystyki przez polski Trybunał Konstytucyjny po 19.12.2016 r., [w:] Konstytucja, praworządność, władza sądownicza. Aktualne problemy trzeciej władzy w Polsce, red. Ł. Bojarski, K. Grajewski, J. Kremer, G. Ott, W. Żurek, Warszawa 2019
Papanikolaou C., The Doctrine of Necessity in Constitutional Law. Constantinos Kombos, Sakkoulas Publications (Athens–Thessaloniki, 2015), 257 pp. (recenzja), The Cyprus Review 2018, vol. 30, nr 2
Pyziak-Szafnicka M., Trybunał Konstytucyjny á rebours, PiP 2020, nr 5
Radziewicz P., O niedostatkach teorii stanu wyższej konieczności konstytucyjnej, PiP 2018, nr 11
Radziewicz P., Pominięcie przez Trybunał Konstytucyjny ustawy określającej tryb kontroli konstytucyjności prawa, PiP 2016, nr 10
Rakowska-Trela A., Krajowa Rada Sądownictwa po wejściu w życie nowelizacji z 8.12.2017 r. – organ nadal konstytucyjny czy pozakonstytucyjny?, [w:] Konstytucja, praworządność, władza sądownicza. Aktualne problemy trzeciej władzy w Polsce, red. Ł. Bojarski, K. Grajewski, J. Kremer, G. Ott, W. Żurek, Warszawa 2019
Sadurski W., Polski kryzys konstytucyjny, tłum. A.W. Wójcik, Łódź 2020
Sokolewicz W., Konstytucyjna regulacja władzy sądowniczej, [w:] Konstytucja, ustrój, system finansowy państwa. Księga pamiątkowa ku czci prof. Natalii Gajl, red. T. Dębowska-Romanowska, A. Jankiewicz, Warszawa 1999
Tuleja P., Geneza, rozwój i upadek sądownictwa konstytucyjnego w Polsce, PiP 2022, nr 10
Tuleja P., Radziewicz P. (red.), Konstytucyjny spór o granice zmian organizacji i zasad działania Trybunału Konstytucyjnego (czerwiec 2015 – marzec 2016), Warszawa 2017
Wawrzyniak J., Systemowa deprecjacja praworządności (kontekst ustrojowy), PiP 2021, nr 9
Wojtyczek K., Konieczność jako legitymizacja działań władzy w demokratycznym państwie prawnym, PiP 1994, nr 9
Wojtyczek K., Sądownictwo konstytucyjne w Polsce. Wybrane zagadnienia, Warszawa 2013
Zieliński M.J., Kilka uwag na marginesie sporu o legalność obsady stanowisk sędziowskich w Trybunale Konstytucyjnym w 2015 r., Przegląd Sądowy 2017, nr 11–12
Zieliński M.J., Teoretycznoprawne aspekty stwierdzenia przez Sejm RP braku mocy prawnej wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego w 2015 r., Przegląd Sądowy 2017, nr 10
Ziółkowski M., Przesłanki wyznaczania sędziów do składu orzekającego Trybunału Konstytucyjnego i konsekwencje ich naruszenia, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2020, nr 3
Zubik M., Prawo konstytucyjne współczesnej Polski, Warszawa 2021
Zubik M., Status prawny sędziego Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2011
Prof. dr hab. Piotr Stanisz
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Przekonania (nie)objęte ochroną z art. 9 EKPC. Glosa do postanowienia ETPC z 9.11.2021 r., Hermina Geertruida De Wilde v. Niderlandy
Znaczenie postanowienia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie De Wilde wyraźnie wykracza poza rozstrzygnięcie indywidualnej skargi. Wykracza również poza stwierdzenie, że pastafarianizm nie spełnia wymogów uznania go za „religię lub przekonania” w rozumieniu art. 9 Konwencji. Istotne novum na gruncie orzecznictwa strasburskiego stanowi przyjęta w tym postanowieniu za Wydziałem Sądownictwa Administracyjnego niderlandzkiej Rady Stanu interpretacja powagi (seriousness) jako cechy, która ma charakteryzować poglądy kwalifikowane jako „religia lub przekonania”. Zgodnie z tą wykładnią – która zasługuje na pełną aprobatę i jest zgodna z logiką przyjmowaną przez Europejski Trybunał Praw Człowieka już wcześniej – ochrona przewidziana w powołanym postanowieniu konwencyjnym nie odnosi się do „doktryn” mających charakter satyry, które zostały sformułowane w celu parodiowania przekonań żywionych przez innych. Wyciągając stąd wnioski dotyczące stosowania prawa polskiego należy przy tym stwierdzić, że pozbawione podstaw były zarzuty dotyczące rzekomej niezgodności ze standardami strasburskimi ministerialnych decyzji i wyroków sądowych, w konsekwencji których Kościół Latającego Potwora Spaghetti nie został wpisany do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych.
Słowa kluczowe: pastafarianizm, Kościół Latającego Potwora Spaghetti, religia lub przekonania, powaga, spójność, art. 9 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka
Beliefs (Not) Enjoying Protection Under Article 9 of the European Convention on Human Rights. Decision of the ECtHR in the De Wilde v. The Netherlands Case (9476/19)
The commented decision of the European Court of Human Rights of 9 November 2021 (Hermina Geertruida De Wilde v. The Netherlands, application No. 9476/19) deals with the question if Pastafarianism (which is one of the so-called mock religions) can be recognized as ‘religion or belief’ and enjoy the protection granted under Article 9 of the European Convention on Human Rights. The answer given by the Court is legitimately negative. However, the significance of the decision goes clearly beyond the settling of an individual contention. A real novum in the Strasbourg case-law is the accepted interpretation of seriousness as a feature of the views qualified as ‘religion or belief’. According to the decision, protection under the above-mentioned provision of the Convention does not apply to satire ‘doctrines’, which are formulated with the aim of parodying beliefs held by others. This interpretation deserves full approval and is coherent with the logic previously accepted by the European Court of Human Rights. In reference to the application of Polish law, it also means that – contrary to the claims expressed in literature – the ministerial decisions and court judgments denying the Church of the Flying Spaghetti Monster the right of entry in the register of churches and other religious organizations was in line with the Strasbourg case law.
Keywords: Pastafarianism, Church of the Flying Spaghetti Monster, religion or belief, seriousness, cohesion, Article 9 of the European Convention on Human Rights
Bibliografia
Brzozowski W., Did Pastafarians Lose in Strasbourg, After All?, Oxford Journal of Law and Religion 2021, nr 3
Brzozowski W., Wolność myśli, sumienia i religii, [w:] W. Brzozowski, A. Krzywoń, M. Wiącek, Prawa człowieka, Warszawa 2021
Cupriak J., Opinia w sprawie postępowania zmierzającego do zarejestrowania Kościoła Latającego Potwora Spaghetti, Przegląd Prawa Wyznaniowego 2014, t. 6
Dowdy D., Absurdity, sincerity, truth, and the Church of the Flying Spaghetti Monster: Title VII Religious protections and perceived satire, Rutgers Journal of Law & Religion 2018, t. 19
Evans C., Freedom of Religion under the European Convention on Human Rights, Oxford 2003
Garlicki L., Art. 9, [w:] Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, t. 1, Komentarz do artykułów 1-18, red. L. Garlicki, Warszawa 2010
Hucał M., Wolność myśli, sumienia i wyznania w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Warszawa 2012
Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Warszawa 2017
Obadia L., When virtuality shapes social reality: Fake cults and the Church of the Flying Spaghetti Monster, Online – Heidelberg Journal for Religions on the Internet 2015, t. 8
Plisiecki M., Standardy świeckości przy rejestrowaniu związków wyznaniowych, [w:] Standardy bezstronności światopoglądowej władz publicznych, red. A. Mezglewski, A. Tunia, Lublin 2013
Rączka P., Zemła J., Procedura rejestracji Kościołów i innych związków wyznaniowych w Polsce na przykładzie wspólnoty Kościoła Latającego Potwora Spaghetti – studium administracyjnoprawne, Studia Prawnicze 2019, nr 3
Stanisz P., Bębeniec D., Cavanaugh v. Bartelt: jeszcze jedna odsłona sporu o status pastafarianizmu, Przegląd Prawa Wyznaniowego 2020, t. 12
Warchałowski K., Prawo do wolności myśli, sumienia i religii w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Lublin 2004
