Prawo do oporu w Republice Federalnej Niemiec
Prof. dr hab. Michał Bożek
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Prawo do oporu w Republice Federalnej Niemiec
Prawo do oporu zostało wprowadzone do Ustawy Zasadniczej Republiki Federalnej Niemiec w 1968 r. w wyniku nowelizacji art. 20. Dodano wówczas ustęp 4, który wszystkim Niemcom przyznał prawo do oporu przeciwko każdemu, kto zmierza do obalenia porządku konstytucyjnego określonego w art. 20 ust. 1-3 UZ, o ile inne środki obrony nie są możliwe. Prawo do obrony stanowi szczególny środek obrony podstaw porządku konstytucyjnego. Zalicza się je do szczególnej grupy praw podstawowych, którą określa się prawami podobnymi do praw podstawowych. Przedmiotem ochrony w przypadku prawa do oporu są podstawowe zasady porządku konstytucyjnego, które tworzą jego istotę w postaci porządku wolnościowo-demokratycznego. Prawo do oporu może zostać zastosowane wobec każdego, kto podejmuje działania zmierzające do obalenia porządku wolnościowo-demokratycznego. Mogą to być obywatele, określone grupy czy organizacje społeczne oraz organy władzy państwowej. Prawo do oporu może zostać zastosowane dopiero wtedy, gdy wykorzystanie w tym celu innych środków prawnych jest niemożliwe.
Słowa kluczowe: Demokracja, konstytucjonalizm, prawo do oporu, władza, Republika Federalna Niemiec
The Right of Resistance in the Federal Republic of Germany
The right of resistance was introduced to the Constitution of the Federal Republic of Germany in 1968 as a result of the amendment of Art. 20 whereby section 4 was added. In accordance with Art. 20(4), all Germans shall have the right to resist any person seeking to abolish the constitutional order defined in Art. 20 Sec. 1-3 of the Constitution, if no other remedy is available. The right of resistance is a special instrument of defense of the foundations of the constitutional order. It is generally believed to belong to the special group of the fundamental rights, which is defined as the rights similar to the fundamental rights. The right of resistance protects the fundamental principles of the German Constitution. The right of resistance may be used against anyone attempting to abolish the free democratic constitutional order. It may be used against any German citizen, any social or political group or organization, and any state authority body. The right of resistance may be used only when no other legal measures are available.
Keywords: democracy, constitutionalism, the right of resistance, power, Federal Republic of Germany
Bibliografia:
Badura P., Staatsrecht. Systematische Erläuterung des Grundgesetzes für die Bundesrepublik Deutschland, München 2018
Berg W., Die wehrhafte Demokratie des Grundgesetzes im 21. Jahrhundert, [w:] Festschrift für Harro Otto zum 70. Geburtstag am 1. April 2007, red. G. Dannecker, W. Langer, O. Ranft, R. Schmitz, J. Brammsen, Köln-Berlin-München 2007
Bertram F.K., Widerstand und Revolution. Ein Beitrag zur Unterscheidung der Tatbestände und ihrer Rechtsfolge, Berlin 1964
Bertram F.K., Das Widerstandsrecht des Grundgesetzes, Berlin 1970
Bożek M., Władza ustrojodawcza w konstytucjonalizmie niemieckim, Warszawa 2013
Brenner M., Die wehrhafte Demokratie: eine Lehre aus Weimar?, [w:] 80 Jahre Weimarer Reichsverfassung – was ist geblieben?, red. E. Eichenhofer, Tübingen 1999
Denninger E., Verfassungstreue und Schutz der Verfassung, Veröffentlichungen der Vereinigung der Deutschen Staatsrechtslehrer 1979, z. 37
Dolzer R., Der Widerstandsfall, [w:] Handbuch des Staatsrechts der Bundesrepublik Deutschland, t. VII, Normativität und Schutz der Verfassung – internationale Beziehungen, red. J. Isensee, P. Kirchof, Heidelberg 1992
Fröhlich C., Widerstandsrecht und Widerstandspflicht als Verfassungsnorm? Kontroverse Rechtsauffasungen nach 1945, [w:] Der halbierte Rechtsstaat. Demokratie und Recht in der frühen Bundesrepublik und die Integration von NS-Funktionseliten, red. S. Begalke, C. Fröhlich, S. Glienke, Baden-Baden 2015
Ganseforth H., Das Widerstandsrecht des Art. 20 Abs. 4 Grundgesetz im System des Verfassungsschutzes, Bern-Frankfurt/M 1971
Grzesick B., Anmerkungen zu Art. 20 Abs. 4, [w:] Grundgesetz. Kommentar, t. IV, red. T. Maunz, G. Dürig, R. Herzog, München 2014
Gusy Ch., Die „freiheitliche demokratische Grundordnung“ in der Rechtsprechung des Bundesverfassungsgerichts, Archiv des öffentlichen Rechts 1980, z. 2
Isensee J., Das legalisierte Widerstandsrecht. Eine staatsrechtliche Analyse des Art. 20 Abs. 4 Grundgesetzes, Berlin 1969
Janicka D., Ustawa zasadnicza w praktyce Republiki Federalnej Niemiec (1949–1989), Toruń 2009
Johst D., Begrenzung des Rechtsgehorsams. Die Debatte um Widerstand und Widerstandsrecht in Westdeutschland 1945 – 1968, Tübingen 2016
Kleger K., Widerstand und ziviler Ungehorsam im demokratischen Rechtsstaat, [w:] Handbuch Politische Gewalt. Formen-Ursachen-Legitimation-Begrenzung, red. B. Enzmann, Wiesbaden 2013
Kriele H., Das demokratische Prinzip im Grundgesetz, Veröffentlichungen der Vereinigung der Deutschen Staatsrechtslehrer 1971, z. 29
Kröger K., Widerstandsrecht und demokratische Verfassung, Tübingen 1971
Nagler M., Über die Funktionen des Staates und des Widerstandsrechts, Sankt Augustin 1991
Pach M., Niemiecka koncepcja demokracji zdolnej do obrony (zarys problematyki), Przegląd Konstytucyjny 2017, nr 2
Sachs M., Anmerkungen zu Art. 20, [w:] Grundgesetz. Kommentar, München 2009
Scheidle G., Das Widerstandsrecht. Entwickelt anhand der höchstrichterlichen Rechtsprechung der Bundesrepublik Deutschland, Berlin 1969
Schnapp F. E., Anmerkungen zu Art. 20, [w:] Grundgesetz. Kommentar, t. 1, red. I. von Münch, P. Kunig, München 2012
Schneider H., Widerstand im Rechtsstaat, Karlsruhe 1969
Sikorska-Dzięgielewska K., Kędzia Z., Prawa zasadnicze, [w:] Ustrój państwowy Republiki Federalnej Niemiec, red. L. Janicki, M. Sobolewski, Poznań 1986
Sommermann K.P., Anmerkungen zu Art. 20, [w:] Kommentar zum Grundgesetz, t. II, red. H. Mangoldt, F. Klein, Ch. Starck, München 2010
Stern K., Das Staatsrecht der Bundesrepublik Deutschland, t. II, Staatsorgane, Staatsfunktionen, Finanz- und Haushaltsverfassung, Notstandsverfassung, München 1980
Stern K., Der Staat des Grundgesetzes. Ausgewählte Schriften und Vorträge, Köln-Berlin-Bonn-München 1992
Tkaczyński J. W., Prawa człowieka i obywatela jako moralny kierunkowskaz ustrojowy Republiki Federalnej Niemiec, Przegląd Prawa Konstytucyjnego 2018, nr 3
Wolzendorff K., Staatsrecht und Naturrecht in der Lehre vom Widerstandsrecht des Volkes gegen rechtwidrige Ausübung der Staatsgewalt, Aalen 1968 (Breslau 1916)
Zajadło J., Formuła Radbrucha. Filozofia prawa na granicy pozytywizmu prawniczego i prawa natury, Gdańsk 2001
Zajadło J., Nieposłuszny obywatel RP, Sopot 2018
Dr Jan Podkowik
Uniwersytet Warszawski
Moralność publiczna jako przesłanka ograniczenia konstytucyjnych wolności i praw
Autor podejmuje się analizy przepisów obowiązującej Konstytucji, które odnoszą się do pojęcia „moralności publicznej” oraz praktycznego ich zastosowania. Zarówno źródło, jak sposób rozumienia wspomnianych przepisów były wielokrotnie przedmiotem debaty naukowej. W artykule uwzględniono jednak również orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego. Na tej podstawie Autor sformułował propozycję rozumienia moralności publicznej jako kamienia węgielnego chroniącego tożsamość politycznie rozumianego narodu. W ten sposób Autor bowiem postrzega wspólnotę jednostek, które łączy minimum wspólnych wartości aksjologicznych akceptowanych niezależnie od własnych przekonań i preferencji. Zdaniem Autora, lonieczne jest odwoływanie się tylko do norm, wartości, idei i przekonań składających się na minimum etyczne społeczeństwa, złożonego z różnych mniejszości zabiegających o własne interesy. Normy, wartości, idee i przekonania moralne mogą usprawiedliwiać ingerencję w wolności i prawa wyłącznie o tyle, o ile są rzeczywiście powszechnie podzielane i uznawane za racjonalne z punktu widzenia ludzi żyjących w konkretnym miejscu i czasie, a zarazem gdy określonego celu, istotnego w państwie demokratycznym, nie można osiągnąć inaczej jak tylko przez interwencję prawodawcy. Jak dowiodła analiza praktyki orzeczniczej, Trybunał Konstytucyjny i sądy nieczęsto odwołują się do moralności publicznej. Jeżeli już to robią, to – wbrew wyrażanym w piśmiennictwie obawom – nie starają się nasączać systemu prawa światopoglądem religijnym wyznania dominującego. Starają się natomiast – co zasługuje na aprobatę – poszukiwać wspólnego możliwie szerokiemu kręgowi członków narodu politycznego minimum etycznego.
Słowa kluczowe: moralność publiczna, konstytucja, Trybunał Konstytucyjny, sądy
Public Morals as the Grounds for Limitation of Constitutional Freedoms and Rights
The article discusses the meaning of the provisions of the Polish Constitution of 1997, referring to morality or public morals, as well as the practice of their judicial interpretation. The origin of the said constitutional regulations and the approaches to their interpretation among legal scholars is also discussed. The case law of the Constitutional Tribunal, the Supreme Court, and the Supreme Administrative Court is subsequently analysed. On the basis of these findings, the author's concept of public morals as an axiological cornerstone securing the identity of the so-called political nation is examined. Political nation is understood as a representation of individuals identifying with it, as well as sharing a minimum set of common values regardless of their origin, beliefs, worldview, etc. However, the norms, values, ideas or beliefs that constitute public morals need to be universally accepted and rational to a society living in a specific place and time. Simultaneously, they can justify interfering with freedoms and rights when a specific goal, important in a democratic society ruled by law, cannot be achieved otherwise than through lawmaker's intervention. As the analysis of case law proves, the Constitutional Tribunal or courts rarely refer to public morals in their judgments. However, when they do so, then, in principle, they do not make it the basis or grounds for permeating the legal system with any particular religious worldview. Instead, they try to find the minimum set of moral and/or ethical values shared by the largest possible group of citizens.
Keywords: public morals, constitution, Constitutional Tribunal, courts
Bibliografia:
Brzozowski W., Bezstronność światopoglądowa władz publicznych w Konstytucji RP, Warszawa 2011
Buksiński T., Moralność publiczna i jej wpływ na funkcjonowanie sfery publicznej, Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Organizacja i Zarządzanie 2017, nr 74
Bunikowski D., Podstawowe kontrowersje dotyczące ingerencji prawa w sferę moralności, Warszawa 2010
Chałubińska-Jętkiewicz K., Media audiowizualne: Konflikt regulacyjny w dobie cyfryzacji, Warszawa 2011
Elżanowski A., Pietrzykowski T., Zwierzęta jako nieosobowe podmioty prawa, Forum Prawnicze 2013, nr 1
Garlicki L., Przesłanki ograniczania konstytucyjnych praw i wolności (na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego), PiP 2001, nr 10
Garlicki L., Wartości lokalne a orzecznictwo ponadnarodowe – „kulturowy margines oceny” w orzecznictwie strasburskim?, Europejski Przegląd Sądowy 2008, nr 4
Hart H.L.A., Sprawiedliwość społeczna i narzucanie moralności, [w:] H.L.A. Hart, Eseje z filozofii prawa, Warszawa 2008
Kalisz A., Klauzula moralności (publicznej) w prawie polskim i europejskim jako przykład regulacyjnej, ochronnej oraz innowacyjnej funkcji prawa, Principia 2013, nr LVII–LVIII
Kamiński I.C., Ograniczenia swobody wypowiedzi w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Analiza krytyczna, Warszawa 2011
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016
Konstytucja RP, t. 1, Komentarz. Art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Lang W., Prawo i moralność, Warszawa 1989
Łętowska E., Grochowski M., Wiewiórowska-Domagalska A., Wiąże, ale nie przekonuje (wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 52/13 o uboju rytualnym), PiP 2015, nr 6
Matyja R., Wyjście awaryjne. O zmianie wyobraźni politycznej, Kraków 2018
Młynarska-Sobaczewska A., Rytualne ofiary a moralność publiczna. Analiza argumentacji Trybunału Konstytucyjnego (K 52/13) i Sądu Najwyższego USA (508 U.S. 520.1993), PiP 2017, nr 4
Ossowska M., Pojęcie moralności, [w:] O człowieku, moralności i nauce: miscellanea, Warszawa 1983
Podkowik J., Bezpośrednie konstytucyjne granice wolności człowieka, PiP 2017, nr 8
Skwarzyński M., Orzeczenie TK w sprawie sygn. akt SK 54/13 w przedmiocie przestępstwa obrazy uczyć religijnych w świetle standardów strasburskich, Przegląd Prawa Wyznaniowego 2016, nr 8
Wojtyczek K., Granice ingerencji ustawodawczej w sferę praw człowieka w Konstytucji RP, Kraków 1999
Wyrzykowski M., Granice praw i wolności – granice władzy, [w:] Obywatel – jego wolności i prawa, Warszawa 1998.
Ziembiński Z., Normy moralne a normy prawne, Poznań 1963
Zubik M., O przewrotnych interpretacjach przepisów Konstytucji dotyczących władzy sądzenia, PiP 2017, nr 10
Zubik M., O „grzechach społecznych” przeciwko ustawie zasadniczej, PiP 2018, nr 3
Dr Dawid Gregorczyk
Uniwersytet Śląski w Katowicach
O rozstrzyganiu wątpliwości prawnych na korzyść strony w postępowaniu administracyjnym
Nowelizacją z 2017 r. wprowadzono do kodeksu postępowania administracyjnego art. 7a, nakazujący w pewnych przypadkach rozstrzygać na korzyść strony wątpliwości co do treści normy prawnej. Regułę tę określono w uzasadnieniu projektu nowelizacji jako zasadę „przyjaznej interpretacji przepisów” lub in dubio pro libertate. W doktrynie niektórzy autorzy przyjmują te nazwy, inni używają określenia „zasada wykładni przepisów prawa na korzyść strony”. Problem adekwatności nazwy nie stanowi przedmiotu analizy tego artykułu, który skupia się na wybranych teoretycznoprawnych i praktycznych problemach stosowania nowej zasady. Na potrzeby rozważań przyjmuję nazwę „zasada rozstrzygania wątpliwości prawnych na korzyść strony” lub – zdając sobie sprawę z uproszczenia ¬¬¬– „zasada przyjaznej wykładni”. Ocena nowej zasady jest, moim zdaniem, złożoną kwestią, gdyż nawet rozstrzyganie wątpliwości na korzyść obywatela może przerodzić się w zagrożenie dla jego praw i wolności. Pozytywnie należy ocenić samo poszukiwanie rozwiązań mających na celu ochronę obywateli przed rodzącymi wątpliwości przepisami. Pozytywnie należy też ocenić elastyczne sformułowanie przesłanek omawianej zasady, która, unikając automatyzmu, pozostawia pewien luz decyzyjny, osłabiający całkowity prymat korzyści strony nad interesem publicznym, który nie będzie uznany za dostatecznie ważny.
Słowa kluczowe: prawo administracyjne, przyjazna interpretacja przepisów, postępowanie administracyjne, wykładnia
On Resolving Legal Doubts in Favour of a Party in Administrative Proceedings
The 2017 amending statute introduced into the Code of Administrative Procedure Article 7a, which requires in certain cases that a decision be made in favour of a party where there are doubts as to the contents of a legal norm. In the bill’s justification this rule was referred to as the principle of ‘friendly interpretation of provisions’ or in dubio pro libertate principle. In the literature, certain authors accept those names, others speak of the ‘principle of interpreting the provisions of law in the party’s favour’. The problem of the name’s adequacy is not analysed in this article, which focuses on selected problems of theory of law and problems of practical application of the new principle. For the purposes of these reflections, I will use the name ‘principle of resolving legal doubts in the party’s favour’ or – being aware of the oversimplification – ‘principle of friendly interpretation’.
In my view, an assessment of the new principle is a complex issue, because even resolving doubts in the citizen's favour might turn into a threat to his/her rights and freedoms. What should be seen as positive is the very fact of looking for solutions that aim to protect citizens from provisions that give rise to doubts. Another positive aspect is the flexible formulation of the conditions in which the principle in question is applied. Without automatism, the principle leaves a certain leeway, weakening the complete supremacy of the party’s advantage over public interest which is not seen as sufficiently important.
Keywords: administrative law, friendly interpretation of provisions, administrative proceedings, interpretation
Bibliografia:
Adamiak B., Borkowski J., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2017
Adamiak B., Przedmiot postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej, PiP 2001, nr 8
Dawidowicz W., Postępowanie administracyjne. Zarys wykładu, Warszawa 1983
Duniewska Z., Ignorantia iuris w prawie administracyjnym, Łódź 1998
Gizbert-Studnicki T., Zasady i reguły prawne, PiP 1988, nr 3
Gomułowicz A., Koc R., Kowalik S., Zirk-Sadowski M., Sędzia sądu administracyjnego a idea prawa, Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 2010, nr 2
Gregorczyk D., Legalność jako kryterium sądowej kontroli decyzji administracyjnych, Warszawa 2018
Hauser R., Wierzbowski M. (red.), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2018
Jakimowicz W., O postulacie tzw. „pełnej wykładni w prawie” administracyjnym, Casus 2007, nr 2.
Jakimowicz W., Wykładnia w prawie administracyjnym, Zakamycze 2006
Kalisz A., Wykładnia prawa Unii Europejskiej, [w:] Wykładnia prawa. Model ogólny a perspektywa Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i prawa Unii Europejskiej, red. A. Kalisz, L. Leszczyński, B. Liżewski, Lublin 2011
Kędziora R., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2017
Kiełkowski T., Sprawa administracyjna, Kraków 2004
Kijowski D.R., Suwaj P.J. (red.), Kryzys prawa administracyjnego, t. I, Jakość prawa administracyjnego, Warszawa 2012
Kmieciak Z., Glosa do wyroku NSA z 30 III 2004 r., FSK 154/04, OSP 2005, nr 6, poz. 73
Lang W., Wróblewski J., Zawadzki S., Teoria państwa i prawa, Warszawa 1986
Leszczyński L., Wykładnia operatywna (podstawowe właściwości), PiP 2009, nr 6
Łętowska E., Multicentryczność systemu prawa i wykładnia jej przyjazna, [w:] Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora Maksymiliana Pazdana, red. L. Ogiegło, W. Popiołek, M. Szpunar, Kraków 2005
Morawski L., Zasady wykładni prawa, Toruń 2014
Nowacki J., Przepis prawny a norma prawna, Katowice 1988
Price Z., The rule of lenity as a rule of structure, Frodham Law Review 2004, vol. 72
Przybysz P., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2017
Rabska T., Swoistość prawa administracyjnego a reguły wykładni prawa – kilka uwag dyskusyjnych, [w:] Koncepcja systemu prawa administracyjnego, red. J. Zimmermann, Warszawa 2007
Skrzydło J., Doktryna acte éclairé w orzecznictwie Trybunału Wspólnoty Europejskiej i sądów krajów członkowskich Unii Europejskiej, Studia Prawno-Europejskie 1997, t. 2
Smarż J., Zasada in dubio pro libertate w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego, Studia Prawnicze 2017, nr 4
Smoktunowicz E., Clara non sunt interpretanda w prawie administracyjnym, [w:] Księga pamiątkowa Profesora Eugeniusza Ochendowskiego, red. Z. Chmiel, Toruń, 1999
Tkacz S., Tobor Z., Interpretacja „na korzyść oskarżonego”, [w:] Studia z wykładni prawa, red. C. Martysz, Z. Tobor, Bydgoszcz–Katowice 2008
Wincenciak M., Sankcje w prawie administracyjnym i procedura ich wymierzania, Warszawa 2008, s. 151
Woś T., Pojęcie „sprawy" w przepisach kodeksu postępowania administracyjnego, Acta Universitatis Wratislaviensis 1990, Prawo CLXVIII, nr 1022
Wronkowska S., Ziembiński Z., Zarys teorii prawa, Poznań 1997
Wróbel A., Jaśkowska M., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2018
Wróblewski J., Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1988
Zdyb M., Prawny interes jednostki w sferze materialnego prawa administracyjnego. Studium teoretyczno-prawne, Lublin 1991
Zieliński M., Bogucki O., Choduń A., Czepita A., Kanarek B., Municzewski A., Zintegrowanie polskich koncepcji wykładni prawa, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2009, nr 4
Zieliński M., Derywacyjna koncepcja wykładni jako koncepcja zintegrowana, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2006, nr 3
Zieliński M., Podstawowe zasady współczesnej wykładni prawa, [w:] Teoria i praktyka wykładni prawa, red. P. Winczorek, Warszawa 2005
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2012
Ziembiński Z., Problemy podstawowe prawoznawstwa, Warszawa 1980
Zimmermann J., Administracyjny tok instancji, Kraków 1986
Zirk-Sadowski M., Pojęcie, koncepcje i przebieg wykładni prawa administracyjnego, [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 4, Wykładnia w prawie administracyjnym, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2012
Prof. dr hab. Aneta Michalska-Warias
Uniwersytet Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie
Obligatoryjne nadzwyczajne złagodzenie kary i jego zbieg z nadzwyczajnym obostrzeniem kary
Autorka analizuje problem zbiegu podstaw nadzwyczajnego wymiaru kary. Analiza regulacji przewidujących nadzwyczajne złagodzenie i obostrzenie kary prowadzi do wniosku, że art. 57 § 2 k.k., uprawniający sąd do wyboru podstawy wymiaru kary, dotyczy zbiegu fakultatywnych przeciwstawnych podstaw nadzwyczajnego wymiaru kary oraz zbiegu obligatoryjnego nadzwyczajnego obostrzenia kary z fakultatywnym nadzwyczajnym złagodzeniem kary. Natomiast w przypadkach zbiegu dowolnej podstawy obligatoryjnego nadzwyczajnego złagodzenia kary z jakąkolwiek podstawą nadzwyczajnego obostrzenia kary, przepis przewidujący złagodzenie kary uznać należy za lex specialis, a tym samym do zbiegu takiego nie ma zastosowania reguła kolizyjna zawarta w art. 57§ 2 k.k. W pracy przedstawiono argumenty przemawiające za taką interpretacją.
Słowa kluczowe: nadzwyczajne złagodzenie kary, nadzwyczajne obostrzenie kary, zbieg podstaw nadzwyczajnego wymiaru kary
Obligatory Extraordinary Mitigation of Punishment and its Concurrence with Extraordinary Aggravation of Punishment
The author analyses the problem of the concurrence of different bases of extraordinary application of punishment. The analysis of the provisions referring to extraordinary mitigation and aggravation of punishment leads to the conclusion that Article 57 §2 of the Polish Criminal Code, which allows the court to choose the basis for punishment application, refers to the concurrence of facultative contrary bases of extraordinary application of punishment and the concurrence of obligatory aggravation of punishment with facultative mitigation of punishment. In the case of the concurrence of any basis of obligatory extraordinary mitigation of punishment with any basis of extraordinary aggravation of punishment, the provision referring to the mitigation of punishment should be considered a lex specialis, which means that such a concurrence cannot be solved on the basis of Article 57 §2 of the Criminal Code. The arguments for such an interpretation are presented in the paper.
Keywords: extraordinary mitigation of punishment, extraordinary aggravation of punishment, concurrence of extraordinary punishment bases
Bibliografia:
Bafia J., Mioduski K., Siewierski M., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 1977
Hałas S. R., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2015
Hofmański P., Paprzycki L.K., Sakowicz A., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2016
Konarska-Wrzosek V., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R.A. Stefański, Warszawa 2015
Kulik M., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Mozgawa, Warszawa 2017
Łabuda G., [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2012
Makarewicz J., Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1938
Marek A., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010
Masznicz R.E., Zbieg podstaw nadzwyczajnego złagodzenia i obostrzenia kary, Palestra 1999, nr 9–10
Michalska-Warias A., Glosa do postawienia SN z 4.02,2008 r., III KK 363/07, PiP 2010, nr 2
Michalska-Warias A., Przestępczość zorganizowana i prawnokarne formy jej przeciwdziałania, Lublin 2006
Stefańska B.J., Zbieg podstaw nadzwyczajnego złagodzenia i obostrzenia kary, Prokuratura i Prawo 2017, nr 2
Wróbel W., [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, t. I, red. A. Zoll, Warszawa 2012
Wróbel W., [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. A. Zoll, Kraków 2004
Zgoliński I., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2016
Żółtek S., [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, t. II, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2010
Prof. dr hab. Katarzyna Kopaczyńska-Pieczniak
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Przekształcenie przedsiębiorcy jednoosobowego prowadzącego gospodarstwo rolne w spółkę kapitałową
Artykuł 551 ust. 5 kodeku spółek handlowych umożliwia przekształcenie przedsiębiorcy jednoosobowego gospodarstwo rolne w spółkę kapitałową. Przedsiębiorcą przekształcanym może być osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą w rozumieniu art. 3 p.p., natomiast spółką przekształconą – jednoosobowa spółka kapitałowa. Transformacja ta została określona w art. 551 § 5 k.s.h. według kryterium podmiotowego, jednak jej mechanizm został zdefiniowany przy uwzględnieniu kryterium przedmiotowo-funkcjonalnego, skoro przepis ten stanowi o przekształceniu przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną formy prowadzonej działalności. Procedura i skutki prawne takiego przekształcenia zostały uregulowane w art. 5841–58413 k.s.h. Zdaniem Autorki, Sposób uregulowania zasad wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę jednoosobowego, który prowadzi gospodarstwo rolne, zawiera wiele niejasności. W konsekwencji powstają wątpliwości dotyczące możliwości korzystania przez niego ze swobody działalności gospodarczej w takim zakresie, w jakim korzystają inni przedsiębiorcy. Utrzymywane w przepisach wyłączenie, wynikające aktualnie z art. 6 p.p, a poprzednio z art. 3 u.s.d.g., które pozbawia wskazanych w nim przedsiębiorców możliwości skorzystania z konstrukcji przewidzianych w ustawie i jednocześnie zwalniają z obowiązków w niej przewidzianych, nie oznacza, że przedsiębiorcy ci nie podlegają w zakresie prawa prywatnego przepisom dotyczącym przedsiębiorców. W szczególności poważne wątpliwości dotyczą dopuszczalności przekształcenia takiego przedsiębiorcy w spółkę kapitałową.
Słowa kluczowe: przedsiębiorca jednoosobowy, przekształcenie, gospodarstwo rolne, działalność jednoosobowa, nieruchomość rolna
Transformation of a Sole Trader Running a Farm into a Company
Article 551(5) of the Code of Commercial Partnerships and Companies provides for the possibility of transformation of a sole trader into a sole-shareholder commercial law company. In substantive-law terms, such a transformation is a sui generis construction, where continuation is combined with the element of obtaining legal personality, that is, involving the creation of a legal person, thus with elements of succession. We might consider that an individual running a farm, and particularly pursuing activity in the field of agricultural production or agritourism, has the capacity for transformation and can be thus transformed into a commercial law company. But doubts in this respect result from lack of obligation for such an entrepreneur to be entered in the records of sole traders (CEIDG). More problems appear in the context of application of the Act on the Agricultural System, which provides, in case of transformation, for the right of the Polish Centre for Agriculture Support (KOWR) to purchase on behalf of the State Treasury the property or farm of the entity undergoing transformation upon payment of the cash equivalent of the market value of such property (farm).
Keywords: sole trader, transformation, farm, sole-shareholder company, agricultural property
Bibliografia:
Bednarek M., Nowe przepisy o ustroju rolnym – motywy i koncepcja legislacyjna w aspekcie konstytucyjnym, Krakowski Przegląd Notarialny 2017, nr 4
Bielski P., Cele definiowania pojęcia gospodarstwa rolnego w systemie prawa – uwagi z perspektywy prawa handlowego, Rejent 2005, nr 10
Bieluk P., Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego. Komentarz, Legalis 2016,.
Brożyna M., Chudzik M., Kohutek K., Molis J., Szuster S., Swoboda działalności gospodarczej. Komentarz, LEX 2005
Budzanowski R., Pojęcie gospodarstwa rolnego według kodeksu cywilnego (rozważania na tle art. 553 KC), Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1991, nr 3
Budzanowski R., Status prawny rolnika jako przedsiębiorcy (zagadnienia wybrane), Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2002, nr 3
Czechowski P., Gospodarstwo a przedsiębiorstwo rolne, [w:] Prawo handlowe XXI wieku. Czas stabilizacji, ewolucji czy rewolucji. Księga jubileuszowa Profesora Józefa Okolskiego, red. M. Modrzejewska, Warszawa 2010
Grygiel J., Ograniczenia obrotu nieruchomościami rolnymi oraz prawami udziałowymi w spółkach po nowelizacji ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, Monitor Prawniczy 2016, nr 12
Jara Z. (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2014
Katner W.J. (red.), Prawo gospodarcze i handlowe, Warszawa 2016
Kidyba A., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. II, Warszawa 2015
Kidyba A., Sukcesja, kontynuacja, a może coś innego?, Monitor Prawa Handlowego 2011, nr 1
Kocot W.J., Buszman D., Przekształcenie spółki będącej właścicielem nieruchomości rolnej, Przegląd Prawa Handlowego 2017, nr 7
Lichorowicz A., Gospodarstwo rolne a kodeks handlowy, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 1998, nr 7–8
Maj K., Zmiany w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego obowiązujące od dnia 30 kwietnia 2016 r., Krakowski Przegląd Notarialny 2016, nr 2
Opalski A. (red.), Kodeks spółek handlowych, t. IV, Warszawa 2016
Siemiątkowski T., Potrzeszcz R. (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. 4, Warszawa 2011
Sołtysiński S., Szajkowski A., Szumański A., Szwaja J., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. IV, Warszawa 2012
Strzępka J.A. (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2013.
Szczurowski T., Przekształcenie przedsiębiorcy w spółkę kapitałową, Monitor Prawa Handlowego 2012, nr 2
Szymańska M., Gospodarstwo rolne jako przedmiot działalności rolniczej w prawie wspólnotowym i krajowym, [w:] Obrót gospodarczy w prawie rolnym, red. B. Jeżyńska, Lublin 2009
Wąsiewicz A., Orlicki M., Glosa do wyroku SN z 14 grudnia 1998 r., III CKN 71/98, OSP 1999, nr 11, poz. 198
Witosz A., Przekształcenie jednoosobowego przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę kapitałową a problem zdolności upadłościowej, Przegląd Prawa Handlowego 2013, nr 4
Zdyb M., Sieradzka M., Przekształcenie przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w spółkę kapitałową – aspekty praktyczne, Monitor Prawniczy 2012, nr 11
Zdyb M., Sieradzka M., Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Komentarz, LEX 2013
Prof. dr hab. Anna Golonka
Uniwersytet Rzeszowski
Finansowanie terroryzmu - uwagi na tle znowelizowanego art. 165a k.k.
Artykuł dotyczy problematyki finansowania i definiowania terroryzmu w kontekście ostatnich zmian w polskiej regulacji karnej. Niestety treść art. 165a kodeksu karnego powoduje wiele niejasności interpretacyjnych, pogłębionych przez zmianę dokonaną 23 marca 2017 r. W artykule zaproponowano sposób usunięcia wątpliwości m.in. przez odpowiednie zastosowanie pojęć i instytucji prawnych uregulowanych w przepisach kodeksu postępowania karnego.
Słowa kluczowe: finansowanie terroryzmu, przestępstwo, kodeks karny
Financing of Terrorism. Comments on the Background of the Amended Article 165a of the Criminal Code
This article discusses the issues relating to terrorism and its financing. Given the problems faced by the world today, associated with the wave of refugees, more and more attention is also paid to the threat of terrorist attacks. This paper not only appreciates the weight of the problem, but also presents the existing solutions from the Polish Criminal Code, more specifically Article 165a of the Code. Unfortunately the provisions of this article are currently affected by many loopholes, especially taking into account the amending act of 23 March 2017. This fact prompts the author to present these loopholes and to put forward some proposals as to how to remove the defects found in the relevant applicable provisions of the Polish Criminal Code.
Keywords: financing of terrorism, crime, Criminal Code
Bibliografia:
Budyn-Kulik M., [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, Warszawa 2017. Dokument LEX. Komentarz do art. 9
Golonka A., Finansowanie terroryzmu- zagrożenia i sposoby przeciwdziałania wnioski de lege lata i postulaty de lege ferenda, Ius et Administratio- Facultas Iuridica Universitatis Ressoviensis 2016, z. 4
Golonka A., Kodeks karny wobec terroryzmu – refleksje dotyczące obecnego stanu prawnego i postulaty de lege ferenda, [w:] Między stabilnością a zmiennością prawa karnego – dylematy ustawodawcy, red. W. Cieślak, M. Romańczuk-Grodzka, Olsztyn 2017
Golonka A., Polskie rozwiązania prawne w zakresie przeciwdziałania finansowaniu terroryzmu, Prokuratura i Prawo 2013, nr 3, s. 100–101
Golonka A., Prawnokarne zagadnienia wprowadzania do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł, Rzeszów 2008, s. 86–91
Golonka A., Terroryzm jako „nowe źródło zagrożeń, [w:] Zmiany prawa karnego po wejściu w życie Kodeksu karnego z 1997 r., red. T. Bojarski, K. Nazar, A. Nowosad, M. Szwarczyk, Lublin 2006
Jakubski P., Wina i jej stopniowalność na tle kodeksu karnego, Prokuratura i Prawo 1999, nr 4
Kucyper D., Kwiatkowski D., Finansowanie terroryzmu na gruncie znowelizowanego art. 165a k.k., Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2018, z. 3
Lachowski J., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, WKP 2018, wyd. II. Dokument LEX. Komentarz do art. 9
Matusiak- Frącczak M., Przestępstwo finansowania terroryzmu: projekt nowelizacji art. 165a k.k. - analiza prawnoporównawcza, Przegląd Legislacyjny 2016, nr 1 (95), s. 21- 24
Michalska-Warias A., New Terrorist Offences in Polish Criminal Law, Annales Universitas Mariae Curie- Skolodowska, Lublin Polonia, Sectio G, vol. LVX, 1. 2018, s. 104-111
Zgoliński I., [w:]. Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, WKP 2018, wyd. II. Dokument LEX. Komentarz do art. 120 i art. 121 k.k.
Zgorzały R., Przestępstwo o charakterze terrorystycznym w polskim prawie karnym, Prokuratura i Prawo 2007, nr 7–8
Dr Iwona Gredka-Ligarska
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Uregulowanie własności narodowego dobra kultury, zwróconego na terytorium RP, w ustawie o restytucji narodowych dóbr kultury
Ustawą z 25.05.2017 r. o restytucji narodowych dóbr kultury, obowiązującą od 20.06.2017 r., implementowano do systemu prawa polskiego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/60/UE z 15.05.2014 r. w sprawie zwrotu dóbr kultury wyprowadzonych niezgodnie z prawem z terytorium państwa członkowskiego, zmieniającą rozporządzenie (UE) nr 1024/2012 , która zastąpiła wcześniejszą dyrektywę Rady 93/7/EWG z 15.03.1993 r. w sprawie zwrotu dóbr kultury wyprowadzonych niezgodnie z prawem z terytorium państwa członkowskiego. W niniejszym artykule przedmiotem analizy stały się nowe regulacje prawne dotyczące własności narodowego dobra kultury, zwróconego na terytorium RP, które ustawodawca polski zawarł w art. 9 ustawy o restytucji narodowych dóbr kultury. Autorka przedmiotowego opracowania skonfrontowała wprowadzone unormowania prawne ze stanami prawnymi i faktycznymi jakie mogą zaistnieć w praktyce. Dokonana została ocena skutków zastosowanych przez prawodawcę rozwiązań. Podjęto także próbę odpowiedzi na pytanie czy uregulowanie prawa własności narodowego dobra kultury, zwróconego na terytorium RP, dokonane zostało w sposób optymalny, z poszanowaniem instytucji własności. Jak również, czy obowiązujące w Polsce regulacje prawne, zarówno te nowe, jak i te wprowadzone przez ustawodawcę już wcześniej, tworzą kompleksowy i spójny system prawnej ochrony narodowego dziedzictwa kulturowego.
Słowa kluczowe: dobra kultury, narodowe dobra kultury, zwrot dóbr kultury, własność, ochrona własności, dyrektywa 2014/60/UE
Regulation of Ownership of a National Cultural Object Returned to the Territory of the Republic of Poland in the Act on Restitution of National Cultural Objects
The Act of 25 May 2017 on Restitution of National Cultural Objects, which came into force on 20 June 2017, implemented into the Polish legal system Directive 2014/60/EU of the European Parliament and of the Council of 15 May 2014 on the return of cultural objects unlawfully removed from the territory of a Member State and amending Regulation (EU) No 1024/2012, which replaced the previous Council Directive 93/7/EEC of 15 March 1993 on the return of cultural objects unlawfully removed from the territory of a Member State. The subject of analysis in this article is the new legal regulations concerning the ownership of a national cultural object returned to the territory of the Republic of Poland, which regulations were included by the Polish legislator in Article 9 of the Act on Restitution of National Cultural Objects. The author of the present study confronts the new legal solution with the factual and legal situations that may occur in practice. An analysis has been carried out of the consequences of the solutions implemented by the legislator. The author also attempts to answer the question if the regulation of ownership of a national cultural object returned to the territory of the Republic of Poland was framed optimally, with respect for the right of ownership. Another question is if the legal regulations applicable in Poland, both the new ones and the provisions previously introduced by the legislator, constitute a comprehensive and coherent system of legal protection of the national cultural heritage.
Keywords: cultural objects, national cultural objects, restitution of cultural objects, ownership, protection of ownership, Directive 2014/60/EU
Bibliografia:
Drela M., Dobro kultury jako przedmiot ochrony prawno-rzeczowej, PiP 2002, nr 11
Drela M., Własność zabytków, Warszawa 2006
Gerecka-Żołyńska A., W kwestii definicji dobra kultury i dzieła sztuki, Prokuratura i Prawo 1999, nr 9
Golat R., Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Komentarz, Kraków 2004
Gredka I., Klauzula mienia odzyskanego w umowie ubezpieczenia dóbr kultury, [w:] Rynek sztuki. Aspekty prawne, red. W. Kowalski, K. Zalasińska, Warszawa 2011
Gredka I., Ubezpieczenia dóbr kultury w muzeach i zbiorach prywatnych, Kraków 2013
Gredka I., Gwoździewicz-Matan P., Cywilnoprawne skutki wpisu rzeczy do krajowego rejestru utraconych dóbr kultury, PiP 2016, nr 10
Jakubowski A., Jakubowski O., Pierwokup przy wywozie dóbr kultury za granicę – analiza kierunkowych zmian w prawie polskim, [w:] Kultura w praktyce. Zagadnienia prawne, t. 3, red. A. Jagielska-Burduk, W. Szafrański, Poznań 2014
Jakubowski O., Wyrok Trybunału z dnia 10 grudnia 1968 r. Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Republice Włoskiej (Sprawa 7-68) i jego wpływ na przewóz dóbr kultury w krajach Unii Europejskiej, Monitor Prawa Celnego i Podatkowego 2010, nr 4
Kowalski W., Nabycie własności dzieła sztuki od nieuprawnionego, Kraków 2004
Kowalski W., Zabytek, [w:] Leksykon prawa ochrony zabytków. 100 podstawowych pojęć, red. K. Zeidler, Warszawa 2010
Niedźwiedź M., Obrót dobrami kultury w Unii Europejskiej, Kraków 2000
Niedźwiedź M., Obrót dobrami kultury w Unii Europejskiej – konsekwencje dla Polski, Kultura Współczesna 2004, nr 2
Paczuski W., Handel dziełami sztuki w Unii Europejskiej, Kraków 2005
Pruszyński J., Ochrona zabytków w Polsce. Geneza. Organizacja. Prawo, Warszawa 1989
Pruszyński J., Dziedzictwo kultury Polski. Jego straty i ochrona prawna, t. I, Kraków 2001
Pruszyński J., Wywóz zabytków i dóbr kultury w świetle prawa, PiP 1992, nr 2
Przyborowska-Klimczak A., Dobro kultury, [w:] Leksykon prawa ochrony zabytków.
100 podstawowych pojęć, red. K. Zeidler, Warszawa 2010
Trzciński M., Wokół definicji zabytku archeologicznego, Ochrona Zabytków 2007, nr 4
Zalasińska K., Charakter prawny wpisu do rejestru zabytków, Studia Iuridica 2008, nr 48
Zalasińska K., Ochrona zabytków, Warszawa 2010
Zeidler K., Prawo ochrony dziedzictwa kultury, Warszawa – Kraków 2007
Zeidler K., Wartość zabytku jako kategoria normatywna, [w:] Wokół problematyki prawnej zabytków i dzieł sztuki, t. II, red. W. Szafrański, Poznań 2008
Dr Przemysław Osóbka
Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa w Bydgoszczy
Zmiany klimatyczne – nowe wyzwania i zagrożenia dla instytucji państwa i obywatelstwa
Niezależnie od tego, czy za przyczynę zmian klimatycznych uważa się czynniki antropogeniczne, czy procesy naturalne, skutki tych zjawisk mają charakter obiektywny. Tak samo obiektywna jest potrzeba znalezienia prawnych rozwiązań dla wyzwań przed jakimi w związku ze zmianami klimatycznymi stoją dziś najbardziej bodaj klasyczne instytucje prawne: państwo i obywatelstwo. Naturalnym polem poszukiwań tych rozwiązań wydaje się być prawo międzynarodowe publiczne. Niniejszy artykuł próbuje znaleźć odpowiedzi na kilka nurtujących badaczy pytań. Czy państwo, które w rezultacie zmian klimatycznych znajdzie się pod wodą, nadal będzie państwem? Czy nadal będzie miało prawo do międzynarodowego uznania? Co stanie się z jego wyłączną strefą ekonomiczną? Jaki status będą mieli jego dotychczasowi obywatele? Autor dokonując krytycznej analizy, wskazuje kilka pojawiających się już w doktrynie potencjalnych rozwiązań tych problemów, takich jak: możliwość zakupu ziemi przez państwa zagrożone utratą terytoriów, przyznawanie paszportów osobom pozbawionym terytorium, przyznawanie statusu „uchodźców klimatycznych”, czy uznawanie narodów „ex-situ”.
Słowa kluczowe: zmiana klimatyczna, prawo międzynarodowe publiczne, państwo, obywatelstwo, uchodźcy, małe państwa wyspiarskie
Climate Change: New Challenges and Threats for the State and Citizenship
Regardless of whether the cause of climate change is considered to be anthropogenic or natural processes, the effects of these phenomena are objective in nature. Just as objective is the need to find legal solutions to the challenges currently faced due to climate change by the most classic legal institutions: the state and citizenship. The natural field of search for these solutions seems to be public international law. This article tries to answers some questions that keep troubling researchers. Will the state which as a result of climate change will be under water remain a state? Will it still have the right to international recognition? What will happen to its exclusive economic zone? What status will its former citizens have? Through a critical analysis, the author points out several potential solutions to these problems that can already be found in literature, such as: enabling purchase of land by countries in danger of losing their territories, issuing special passports to territorially dispossessed persons (Passport for the Territorially Dispossessed – PTD), granting the status of ‘climate refugees’ or recognizing ex-situ nations.
Keywords: climate change, public international law, state, citizenship, refugees, small island states
Bibliografia:
Alexander H., Simon J., Sinking into Statelessness, Tilburg Law Review 2014, nr 19
Białocerkiewicz J., Prawo międzynarodowe publiczne. Zarys wykładu, Olsztyn 2005
Bierzanek R., Symonides J., Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 1999
Bugajski D.R., Klimatyczna deterytorializacja państwa na przykładzie Tuvalu, Stosunki Międzynarodowe – International Relations 2010, nr 1–2, t. 41
Burkett M., The Nation Ex-Situ: On climate change, deterritorialized nationhood and the postclimate era, Climate Law 2011, vol. 2, nr 3
Cardy W.F.G., Environment and forced migration, Nairobi 1994
Ciapała J., Wokół pojmowania i wykonywania suwerenności w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej – kilka uwag podstawowych, ale czy przekonujących?, Gdańskie Studia Prawnicze 2014, t. XXXI
El-Hinnawi E., Environmental Refugees, United Nations Environment Programme, Nairobi 1985
Gore A., Niewygodna prawda, Katowice 2007
Gerrard M.B., Wannier G.E. (red.), Threatened Island Nations. Legal Implications of Rising Seas and a Changing Climate, Cambridge 2013
Giddens A., Klimatyczna katastrofa, Warszawa 2010
Heyward C., Ödalen J., A New Nansen Passport for the Territorially Dispossessed, Department of Government Working Paper 2013, nr 3, Uppsala 2013
Jellinek G., Allgemeine Staatslehre, Berlin 1914
Kälin W., Schrepfer N., Protecting People Crossing Borders in the Context of Climate Change Normative Gaps and Possible Approaches, UNHCR, Geneva 2012
Myers N., Environmental Refugees in a Globally Warmed World, BioScience 1993, vol. 43, nr 11
Niżnik-Dobosz I., Państwo w nauce administracji i prawa administracyjnego, [w:] Między tradycją a przyszłością w nauce prawa administracyjnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Janowi Bociowi, red. J. Supernat, Wrocław 2009
Osóbka P., Systemy konstytucyjne państw Oceanii, Warszawa 2012
Rayfuse R., W(h)ither Tuvalu? International Law and Disappearing States, University of New South Wales Faculty of Law Research Series 2009, Paper No. 9
Shils E., Co to jest społeczeństwo obywatelskie?, [w:] Europa i społeczeństwo obywatelskie. Rozmowy w Castel Gandolfo, red. K. Michalski, Kraków 1994
Termiński B., Kilka refleksji na temat związków migracji międzynarodowych z problematyką międzynarodowej ochrony praw człowieka i przestrzenią polityki społecznej, Revista Crítica de Historia de las Relaciones Laborales y de la Política Social 2014, nr 9
Termiński B., Migracje, Uchodźstwo i Wysiedlenia Wewnętrzne w Świecie Doby Globalizacji: Studium Socjologiczno-Prawne, Regensburg 2016
Dr Radosław Puchta
Politechnika Warszawska
Brak kompetencji sądów administracyjnych do kontroli decyzji wydanych w sprawach wizowych przez konsulów. Glosa do postanowienia NSA z 19.02.2018 r., II OSK 1346/16
Glosowane postanowienie dotyczy bezpośrednio kwestii braku kompetencji sądów administracyjnych do kontroli decyzji wydanych w sprawach wizowych przez konsulów. Ich kognicja w tym zakresie była wówczas wyłączona na mocy art. 5 pkt 4 ustawy z 30.08.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: p.p.s.a) . Problem ten, choć miał podstawowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy zawisłej przed NSA, nie może jednak przysłaniać zagadnienia o szerszym, systemowym charakterze, jakim jest sposób rozpoznania przez sąd zarzutów naruszenia praw podstawowych, sformułowanych przez stronę na podstawie regulacji należących do różnych systemów ochrony wolności i praw, mianowicie konstytucyjnego, konwencyjnego oraz unijnego. Naczelny Sąd Administracyjny dał pierwszeństwo porządkowi unijnemu nie tylko przed porządkiem konwencyjnym, ale też przed porządkiem konstytucyjnym. Zawisła sprawa została bowiem rozstrzygnięta wyłącznie na podstawie prawa unijnego (rozumianego w sposób wyłożony przez TSUE), natomiast zarzuty wywiedzione z pozostałych systemów ochrony zostały pominięte. Tymczasem art. 5 pkt 4 p.p.s.a. powodował wątpliwości właśnie natury konstytucyjnej.
Słowa kluczowe: decyzje wizowe, prawo administracyjne, prawo konstytucyjne, prawo Unii Europejskiej, Naczelny Sąd Administracyjny
Judicial Review of Visa Decisions Issued by Consuls. Commentary on the Supreme Administrative Court decision of 19 February 2018, II OSK 1346/16
In its decision of 19 February 2018 the Supreme Administrative Court, following the ECJ judgment of 13 December 2017 in El Hassani case (C-403/16), ruled that the exclusion of the right to complain to the court against a visa refusal, which results from the Polish legislation, is against Article 32(2) of the Community Code on Visas in conjunction with Article 47 of the European Charter of Fundamental Rights. The Supreme Administrative Court based its reasoning only on arguments deriving from the EU law, whereas the impugned legislation seemed to violate provisions of the Polish Constitution concerning the right to bring any case to a court and the principle of administrative courts’ jurisdiction in controlling administrative decisions. But the strategy adopted by this Court forced the Polish legislator to change the impugned legislation in a relatively short period of time for fear of the European Commission activating another infringement procedure against Poland. Such rapid legislative intervention is not always the case when violation of fundamental rights or liberties is asserted by the Polish Constitutional Tribunal or the European Court of Human Rights.
Keywords: visa decisions, administrative law, constitutional law, EU law, the Supreme Administrative Court
Bibliografia:
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2012
Chlebny J., Ochrona interesu publicznego a prawo cudzoziemca do pobytu w Polsce, Europejski Przegląd Sądowy 2007, nr 10
Garlicki L., Niekonstytucyjność: formy, skutki, procedury, PiP 2016, nr 9
Gutowski M., Kardas P., Wykładnia i stosowanie prawa w procesie opartym na Konstytucji, Warszawa 2017
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. IV, red. L. Garlicki, Warszawa 2005
Mielnik B., Status prawny cudzoziemców w RP, [w:] Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, Warszawa 2002
