O niektórych aspektach ostatnich zmian w Kodeksie karnym dotyczących warunkowego przedterminowego zwolnieniaMarek Kulik
profesor doktor habilitowany, Katedra Prawa Karnego i Kryminologii, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0191-6558
udział w autorstwie tekstu – 50%
Stanisław Zabłocki
sędzia Sądu Najwyższego w stanie spoczynku, Łomianki, Polska
udział w autorstwie tekstu – 50%
O niektórych aspektach ostatnich zmian w Kodeksie karnym dotyczących warunkowego przedterminowego zwolnienia
Dosłowne rozumienie art. 23 ustawy z 7.07.2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw prowadzi do wniosku, że przepis ten jest niezgodny z art. 2 Konstytucji RP i art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Niezbędna jest więc prokonstytucyjna i protraktatowa wykładnia tego przepisu. Można jednak dokonać „słabszej” lub „silniejszej” interpretacji prokonstytucyjnej. W obu przypadkach opiera się ona na założeniu o konieczności przestrzegania art. 2 Konstytucji RP. Interpretacja „silniejsza”, bardziej gwarancyjna, opiera się na założeniu, że zaostrzenie warunków przedterminowego zwolnienia osób odbywających już karę pozbawienia wolności zawsze narusza zasadę ochrony zaufania. Prowadziłoby to jednak do traktowania regulacji art. 23 ustawy jako nieistniejącej. Dlatego też autorzy rozważają także „słabszą” interpretację, według której kluczowym momentem jest czas uzyskania przez skazanego uprawnień do ubiegania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie.
Słowa kluczowe: warunkowe przedterminowe zwolnienie, demokratyczne państwo prawa, zakaz tortur oraz okrutnego, nieludzkiego traktowania lub karania, zasada ochrony zaufania
Prof. Dr Hab. Marek Kulik
Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Administration, Maria Curie-Skłodowska University in Lublin, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0191-6558
Commitment to the preparation of the article – 50%
Stanisław Zabłocki
retired judge of the Supreme Court, Łomianki, Poland
Commitment to the preparation of the article – 50%
Selected aspects of recent changes in the Penal Code regarding release on parole
The literal interpretation of Article 23 of the Act amending the Penal Code and certain other Acts of 7 July 2022 leads to the conclusion that this provision is inconsistent with Article 2 of the Constitution of the Republic of Poland and Article 3 of the Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms. Therefore, a pro-constitutional and pro-treaty interpretation of this provision is necessary. However, a ‘weaker’ or ‘stronger’ pro-constitutional interpretation is possible. In both cases, it is based on the assumption of the need to respect Article 2 of the Constitution of the Republic of Poland. The ‘stronger’ interpretation, which is more of a guarantee interpretation, is based on the assumption that tightening the conditions of release on parole of prisoners serving a sentence always breaches the principle of the protection of trust. However, it would lead to the treatment of the regulation of Article 23 as being non-existent. Therefore, the authors also consider a ‘weaker’ interpretation, according to which the key moment is the time that the prisoner becomes eligible to apply for release on parole.
Keywords: release on parole, democratic state ruled by law, prohibition of torture and cruel, inhuman or degrading treatment or punishment, the principle of protection of trust
Bibliografia / References
Banaszak B., Bernaczyk M., Aktywizm sędziowski we współczesnym państwie demokratycznym, Warszawa 2012.
Barczak-Oplustil A., Iwański M., Małecki M., Tarapata Sz., Populistyczna nowelizacja prawa karnego. Ustawa z 7.07.2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (druk senacki nr 762), https://kipk.pl/ekspertyzy/populistyczna-nowelizacja-prawa-karnego/.
Buchała K., Zoll A., Polskie prawo karne, Warszawa 1995.
Budyn-Kulik M., Kulik M., Wybrane aspekty funkcjonowania konstytucyjnej zasady ochrony zaufania na gruncie prawa karnego w perspektywie internalizacji norm prawnych jako warunku jej efektywności, „Studia Iuridica Lublinensia” 2016/1.
Cieślak M., Kara. Istota. Cel. Uzasadnienie, Gdańsk 2011.
Cieślak M., Polska procedura karna. Podstawowe założenia teoretyczne, Warszawa 1971.
Daszkiewicz W., Glosa do uchwały składu 7 sędziów z 27 IV 1961, VI KO 2/61, „Państwo i Prawo” 1962/4.
Dudek D., Glosa do wyroku TK z dnia 10 lipca 2000 r., SK 21/99, „Przegląd Sejmowy” 2001/6.
Działocha K., Państwo prawne w warunkach zmian zasadniczych systemu prawa RP, „Państwo i Prawo” 1992/1.
Działocha K., Gromski W., Niepozytywistyczna koncepcja państwa prawnego a Trybunał Konstytucyjny, „Państwo i Prawo” 1995/3.
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 1998.
Geiger T., Verjährungsprobleme von in der DDR begangenen Straftaten, „Juristische Rundschau” 1992.
Jackowski M., Zasada ochrony praw nabytych w polskim prawie konstytucyjnym, „Przegląd Sejmowy” 2008/1.
Kędzierski J., Niestety, ta nowelizacja może wejść w życie, „Palestra” 2023/7.
Kulik M., Przedawnienie karalności i przedawnienie wykonania kary w polskim prawie karnym, Warszawa 2014.
Lachowski J., Warunkowe zwolnienie z reszty kary pozbawienia wolności, Warszawa 2010.
Łętowska E., Polityczne aspekty prawa intertemporalnego. Państwo – prawo – obywatel, Wrocław – Warszawa – Gdańsk – Kraków – Łódź 1989.
Makarewicz J., Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1938.
Maroń G., Zasady prawa. Pojmowanie i typologie a rola w wykładni prawa i orzecznictwie konstytucyjnym, Poznań 2011.
Morawska E., Glosa do wyroku TK z dnia 10 lipca 2000 r., SK 21/99, „Kwartalnik Prawa Publicznego” 2001/3.
Morawska E., Klauzula demokratycznego państwa prawnego w Konstytucji RP na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Toruń 2003.
Nowacki J., Rządy prawa. Dwa problemy, Katowice 1995.
Nowikowski I., Terminy w kodeksie postępowania karnego, Lublin 1988.
Oniszczuk J., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Kraków 2000.
Oniszczuk J., Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego w latach 1986–1996, Warszawa 1998.
Oniszczuk J., Państwo prawne w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 1996.
Papierkowski Z., Kolizja przepisów ustawowych według projektu k.k., „Państwo i Prawo” 1956/8–9.
Rybak A., Niektóre problemy międzyczasowego prawa karnego, „Prokuratura i Prawo” 2001/12.
Spotowski A., Zasada lex retro non agit (geneza, uzasadnienie, zasięg), „Palestra” 1985/9.
Stefaniuk M., Zasada odpowiedniego vacatio legis jako element zasady ochrony zaufania obywateli do państwa i tworzonego przez nie prawa, „Studia Iuridica Lublinensia” 2016/25 (1).
Stefański R.A., Ustawa względniejsza dla sprawcy, „Prokuratura i Prawo” 1995/9.
Śliwowski J., Prawo karne, Warszawa 1979.
Świda W., Prawo karne, Warszawa 1989.
Tkacz S., O zintegrowanej koncepcji zasad prawa w polskim prawoznawstwie (od dogmatyki do teorii), Toruń 2014.
Tobor Z., Teoretyczne problemy legalności, Katowice 1998.
Wąsek A., W gąszczu problematyki przedawnienia w prawie karnym [w:] Współczesne problemy procesu karnego i wymiaru sprawiedliwości. Księga ku czci Profesora Kazimierza Marszała, red. P. Hofmański, K. Zgryzek, Katowice 2003.
Wiak K., Gądzik Z., Zmiany w zakresie warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia kary w nowelizacji kodeksu karnego z 7 lipca 2022 r., „Probacja” 2023/1.
Wiatrowski P., Dyrektywy wykładni prawa karnego materialnego w judykaturze Sądu Najwyższego, Warszawa 2013.
Wojtyczek K., Granice ingerencji ustawodawczej w sferę praw człowieka w Konstytucji RP, Kraków 1999.
Wolter W., Prawo karne – zarys wykładu systematycznego. Część ogólna, Warszawa 1947.
Wronkowska S., Zarys koncepcji państwa prawnego w polskiej literaturze politycznej i prawnej [w:] Polskie dyskusje o państwie prawa, red. S. Wronkowska, Poznań 1995.
Wróbel W., Zmiana normatywna i zasady intertemporalne w prawie karnym, Kraków 2003.
Wróbel W., Z zagadnień retroaktywności prawa karnego, „Przegląd Sądowy” 1993/4.
Wróblewski J., Zmiany społeczne a prawo, „Państwo i Prawo” 1984/11.
Zakrzewska J., Konstytucyjna zasada państwa prawnego w praktyce Trybunału Konstytucyjnego, „Państwo i Prawo” 1992/7.
Zakrzewska J., Państwo prawa a nowa konstytucja [w:] Prawo w zmieniającym się społeczeństwie, red. G. Skąpska, Kraków 1992.
Zakrzewska J., Trybunał Konstytucyjny – konstytucja – państwo prawa, „Państwo i Prawo” 1992/1.
Henryka Bednorz-Godyń
przewodnicząca Rady Izby Komorniczej w Krakowie, Rada Naukowa Ośrodka Naukowo-Szkoleniowego przy Krajowej Radzie Komorniczej w Warszawie, Polska
udział w autorstwie tekstu – 50%
Andrzej Marciniak
profesor doktor habilitowany, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4724-1015
udział w autorstwie tekstu – 50%
Sądowe postępowanie egzekucyjne. Dwa postulaty de lege ferenda
W artykule zgłoszone zostały dwa postulaty de lege ferenda. Pierwszy z nich sprowadza się do eliminacji z polskiego systemu prawa procesowego klauzuli wykonalności i związanego z nim postępowania klauzulowego. Postulat drugi to propozycja przekształcenia obowiązującego w Polsce systemu organów egzekucyjnych, czyli systemu sądowo-komorniczego, w system komorniczy.
Słowa kluczowe: komornik sądowy, egzekucja, organy egzekucyjne, klauzula wykonalności, postępowanie klauzulowe
Henryka Bednorz-Godyń
chair of the Board of the Chamber of Bailiffs in Kraków, Academic Council of the Academic and Training Centre at the National Council of Bailiffs in Warsaw, Poland
Commitment to the preparation of the article – 50 %
Prof. Dr Hab. Andrzej Marciniak
Faculty of Law and Administration, University of Łódź, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4724-1015
Commitment to the preparation of the article – 50 %
Judicial enforcement proceedings. Two de lege ferenda postulates
The article presents two de lege ferenda postulates. The first boils down to eliminating a writ of enforcement and the related proceedings to issue a writ of enforcement for the enforcement order from the Polish system of procedural law. The second is a proposal to transform the system of enforcement authorities that is operating in Poland, namely the court and bailiff system, into a bailiff system.
Keywords: bailiff, enforcement, enforcement authorities, writ of enforcement, proceedings to issue a writ of enforcement for the enforcement order
Bibliografia / References
Andolina I., Introduzione alla teoria del titolo esecutivo, Milano 1968.
Laher R., La réforme du Code de procédure civile du Québec: une nouvelle culture de l´exécution?, „Revue internationale de droit compare” 2018/70 (4).
Lubiński K., Kierunki reformy systemu organów egzekucyjnych w sprawach cywilnych oraz instytucji komornika sądowego, „Problemy Egzekucji Sądowej” 1997/28.
Lubiński K., Stanowisko i podstawy odpowiedzialności prawnej komornika sądowego w prawie polskim, Sopot 1996.
Marciniak A., Podstawa egzekucji sądowej (Tytuł wykonawczy), Łódź 1991.
Marciniak A., Sądowe postępowanie egzekucyjne w sprawach cywilnych, Warszawa 2023.
Marciniak A., Właściwość funkcjonalna komornika sądowego. Uwagi de lege ferenda [w:] Reforma postępowania cywilnego w świetle projektów Komisji Kodyfikacyjnej, red. K. Markiewicz, Warszawa 2011.
Marciniak A., Zadania komornika sądowego w polskim postępowaniu cywilnym, „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2006/12.
Mądrzak H., Funkcja i charakter postępowania klauzulowego, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 1976/8 (335).
Muliński M., Postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności krajowemu tytułowi egzekucyjnemu, Warszawa 2005.
Perrot R., Thery Ph., Procédures civiles d`exécution, Paris 2000.
Tomalak W., Status ustrojowy i procesowy komornika sądowego, Warszawa 2014.
Vaccarella R., Titolo esecutivo, precetto, opposizioni, Torino 1983.
Wengerek E., Sądowe postępowanie egzekucyjne w sprawach cywilnych, Warszawa 1987.
Andrzej Wach
doktor habilitowany nauk prawnych, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, Katedra Postępowania Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski, radca prawny, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6196-2794
Próba ujęcia sportowej odpowiedzialności dyscyplinarnej jako odpowiedzialności cywilnoprawnej
W odróżnieniu od sankcji karnych, nakładanych na wszystkich obywateli, którzy naruszyli ustawowe znamiona przestępstw, ogólnie sformułowane kary dyscyplinarne są stosowane wobec ograniczonego kręgu osób. Te wynikające ze sportowych regulaminów dyscyplinarnych orzekane są za zachowania lub zaniechania naruszające zasady fair play, integralności rozgrywek sportowych, inne reguły wewnętrznego porządku sportowego, godność jednostki czy ogólny interes sportu. Podporządkowanie się podmiotów ruchu sportowego władztwu dyscyplinarnemu federacji sportowych wynika zwłaszcza ze stosunku członkostwa. Może jednak wypływać także z umownych konstrukcji licencji, uprawnienia do gry czy zgłoszenia do jednostkowych zawodów. Pozwala to przyjmować, iż sportowa odpowiedzialność dyscyplinarna nie ma natury karnoprawnej, lecz cywilnoprawną, w ramach której przyjmowane są sankcje prewencyjno-wychowawcze ukierunkowane zwłaszcza na zapewnienie równoprawnej i uczciwej rywalizacji sportowej.
Słowa kluczowe: odpowiedzialność dyscyplinarna, prawa i obowiązki cywilnoprawne, reguły sportowe, sport zawodowy, zasada fair play
Dr Hab. Andrzej Wach
professor of the University of Warsaw, Department of Civil Proceedings, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, legal counsel, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6196-2794
An attempt to recognize sports disciplinary liability as civil law liability
Unlike criminal sanctions imposed on all citizens who breached the statutory features of crimes, generally formulated disciplinary penalties are applied to a limited group of people. Those arising from sports disciplinary regulations are applied for conduct or omissions that breach the principles of fair play, the integrity of sports competitions, other rules of the internal order of sports, the dignity of an individual or the general interest of sport. The surrender of sports movement entities to the disciplinary authority of sports federations arise, in particular, from the relationship of membership. However, it may also arise from the contractual structure of the licence, the right to play or the application for individual competitions. This allows the assumption to be made that sports disciplinary liability is not of a criminal law nature, but of a civil law nature, within which preventive and educational sanctions are adopted, in order, in particular, to ensure equal and fair sports rivalry.
Keywords: disciplinary liability, civil law rights and obligations, sports rules, professional sports, the principle of fair play
Bibliografia / References
Banaszczyk Z., Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej, Warszawa 2012.
Bojarski M., Zasady odpowiedzialności dyscyplinarnej w sporcie [w:] Odpowiedzialność dyscyplinarna w sporcie, seria „Sport i prawo”, t. 9, red. A.J. Szwarc, Poznań 2001.
Buchała K., Zoll A., Polskie prawo karne, Warszawa 1997.
Buy F., Marmayou J-M., Poracchia D., Rizzo F., Droit du sport, Paris 2009.
Brzozowski A., Jastrzębski J., Kaliński M., Skowrońska-Bocian E., Zobowiązania. Część ogólna, Warszawa 2019.
Cafaggi F., Private regulation in European Private Law [w:] Towards a European Civil Law, red. A. Hartkamp, Nijmegen 2011.
Cajsel W., Ustawa o sporcie. Komentarz, Warszawa 2011.
Cieślak M., Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1990.
Dawidowicz W., Zagadnienia ustroju administracji państwowej w Polsce, Warszawa 1970.
Delmas-Marty M., Les grands systemes de politique criminelle, Paris 1992.
Giezek J., Sportowe sankcje dyscyplinarne [w:] Odpowiedzialność dyscyplinarna w sporcie, seria „Sport i Prawo”, t. 9, red. A.J. Szwarc, Poznań 2001.
Grzybowski S., Prawo spółdzielcze w systemie prawa prywatnego, Warszawa 1976.
Grzybowski S., Problematyka cywilnoprawna instytucji stowarzyszeń, „Studia Prawnicze” 1973/36.
Grzybowski S., System prawa cywilnego. Tom I. Część ogólna, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1985.
Haas U., Martens D.-R., Sportrecht – eine Einführung in die Praxis, Zürich 2011.
James M., Sports Law, London 2013.
Jastrzębski J., Kara umowna, Warszawa 2006.
Jaśkiewicz W., Sytuacja pracownicza członka spółdzielni pracy w prawie PRL, Warszawa 1968.
Jóźwiak P., Odpowiedzialność dyscyplinarna w sporcie, Poznań 2014.
Kaliński M., Szkoda na mieniu i jej naprawienie, Warszawa 2011.
Karaquillo J-P., Le droit de sport, Paris 2011.
van Kleef R.H.C., Liability of football club for supporters misconduct. A study into the interaction between disciplinary regulations of sports, Leiden University 2016.
Kocot W.J., Odpowiedzialność przedkontraktowa, Warszawa 2013.
Krześniak E.J., Ustawa o sporcie. Komentarz, Warszawa 2020.
Kubot Z., Autonomiczne prawo sportowe [w:] Z zagadnień prawa pracy i prawa socjalnego. Księga jubileuszowa Profesora Herberta Szurgacza, Warszawa 2011.
Lang W., Struktura odpowiedzialności prawnej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Prawo” 1968/3 (8).
Leciak M., Charakter odpowiedzialności dyscyplinarnej w sporcie – uwagi w świetle nowelizacji ustawy o sporcie [w:] Odpowiedzialność dyscyplinarna w sporcie – aktualne problemy prawne, red. M. Leciak, Toruń 2016.
Levy D., Une décision fondamentale pour le droit du sport: L’arret du Tribunal Fédéral Suisse du 15 mars 1993, „Revue Juridique et Economique du Sport”, Paris 1994.
Łętowska E., Glosa do wyroku SN z 21.12.1970 r., I CR 517/70, „Państwo i Prawo” 1972/7–8.
Machnikowski P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. P. Machnikowski, E. Gniewek, Warszawa 2021.
Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Warszawa 2021.
Oliveras Maldonado G.J., Lex sportive, „Revista Juridica Universad de Puerto Rico” 2020/89.
Perrin J.-F., Chappuis C., Droit de l’association, Geneve 2008.
Pietrzykowski K., Bezwzględnie nieważne uchwały walnego zgromadzenia spółdzielni (de lege lata i de lege ferenda) [w:] Prace z prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ku czci Sędziego Janusza Pietrzykowskiego, Warszawa 2000.
Pietrzykowski K., Charakter prawny uchwały walnego zgromadzenia spółki kapitałowej i spółdzielni [w:] Problemy prawa prywatnego i publicznego w pierwszych dekadach XXI wieku. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Jerzemu Ciszewskiemu, Gdańsk 2016.
Pietrzykowski K., Miejsce prawa spółdzielczego w systemie prawa (ustawa – Prawo spółdzielcze a Kodeks cywilny i Kodeks spółek handlowych) [w:] Instytucje prawa handlowego w przyszłym Kodeksie cywilnym, Warszawa 2012.
Popiołek W. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2018.
Przybysz P., Prawo do sądu w sprawach dyscyplinarnych, „Państwo i Prawo” 1998/8.
Radke H., Odpowiedzialność dyscyplinarna w sporcie [w:] M. Leciak (red.), M. Biliński, K. Grabska-Luberadzka, R. Piechota, H. Radke, B. Rischka-Słowik, K. Tetłak, Prawo sportowe, Warszawa 2018.
Radke H., „Strict liability” jako uniwersalna zasada odpowiedzialności dyscyplinarnej w sporcie [w:] Odpowiedzialność dyscyplinarna w sporcie – aktualne problemy prawne, red. M. Leciak, Toruń 2016.
Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania – część ogólna, Warszawa 2010.
Radwański Z., Zobowiązania, Warszawa 2003.
Saleilles R., De la déclaration de volonté, Paris 1901, cyt. za E. Łętowska, Wzorce umowne. Ogólne warunki, wzory, regulaminy, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1975.
Siemiątkowski T. [w:] System Prawa Prywatnego. Prawo spółek osobowych, t. 16, red. A. Szajkowski, Warszawa 2008.
Siemiątkowski T. [w:] System prawa prywatnego, t. 16, Prawo spółek osobowych, red. A. Szajkowski, Warszawa 2016.
Słotwiński B., Zagadnienia prawne samorządu spółdzielni, Warszawa 1973.
Słotwiński B., Z teoretycznych zagadnień prawa spółdzielczego, Warszawa 1973.
Sroka T., Realizacja zasady określoności czynu zabronionego z art. 42 ust. 1 konstytucji na gruncie odpowiedzialności dyscyplinarnej, „Forum Prawnicze” 2013/6.
Stawecki T., Winczorek P., Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 2002.
Stecki L., Prawo spółdzielcze w zarysie, Warszawa 1981.
Steiner M., La soumission des athletes aux sanctions sportives. Étude d’une problematique negligee par le monde juridico-sportif, Lausanne 2010.
Stelmachowski A., Wstęp do teorii prawa cywilnego, Warszawa 1969.
Stelmachowski A., Zarys teorii prawa cywilnego, Warszawa 1998.
Szer S., Prawo cywilne. Część ogólna, Warszawa 1967.
Szwarc A.J., „Karny” charakter odpowiedzialności w sporcie [w:] Rozważania o prawie karnym. Księga pamiątkowa z okazji siedemdziesięciolecia urodzin profesora Aleksandra Ratajczaka, Poznań 1999.
Szymczak M. (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 1995.
Szymczak M. (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 2002.
Śliwiński E., Odpowiedzialność karna w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2023.
Wach A., Ewolucja w zakresie trybu rozstrzygania sporów dopingowych, „Przegląd Sądowy” 2022/5.
Wach A., Realizacja prawa do sądu członka stowarzyszenia [w:] Symbolae Andreae Marciniak Dedicatae, Warszawa 2022.
Wach A., Rozstrzyganie sporów ze stosunków społeczno-prawnych związanych z organizowaniem i uprawianiem sportu zawodowego [w:] Prawne problemy sportu zawodowego, red. A. Kijowski, seria „Sport i Prawo”, t. 3, Poznań 1995.
Wach A., Zasady lex sportiva modyfikujące powszechną odpowiedzialność prawną [w:] Wykonanie zobowiązań. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Adamowi Brzozowskiemu, Warszawa 2020.
Wąsek-Wiaderek M., Zastosowanie gwarancji art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka do postępowań dyscyplinarnych ze szczególnym uwzględnieniem odpowiedzialności dyscyplinarnej zawodów prawniczych [w:] Odpowiedzialność dyscyplinarna notariusza, „Rejent” 2010, wydanie specjalne.
Wojtyczek K., Zasada wyłączności ustawy w sferze prawa represyjnego, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 1999/1.
Wolter A., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 1972.
Zen-Ruffinen P., Droit du Sport, Zurich – Bâle – Geneve 2002.
Zieliński A., Prawo cywilne i metoda cywilistyczna w systemie prawa [w:] Dziedziny prawa, dyscypliny i metody prawnicze, XIV Konferencja Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 1 marca 2013 roku, red. T. Giaro, Warszawa 2013.
Zieliński T., Stosunek prawa pracy do prawa administracyjnego, Warszawa 1977.
Ziembiński Z., Daszkiewicz K., Sołtysiński S., Trójgłos o prawniczym pojęciu czynu, „Studia Prawnicze” 1971/29.
Karolina Kiejnich-Kruk
doktor nauk prawnych, adiunkt, Zakład Postępowania Karnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, asesor sądowy w Sądzie Rejonowym w Jarocinie, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1551-5448
Społeczne uwarunkowania wykorzystania sztucznej inteligencji w sądownictwie
Obserwujemy na przestrzeni ostatnich lat dążenia państw – zarówno zachodniego kręgu kulturowego, jak i innych – ukierunkowane na wykorzystanie sztucznej inteligencję w sądownictwie. Projektowane są systemy zastępujące ludzkich sędziów bądź wspomagające ich pracę. W tym kontekście warto zastanowić się nad tym: 1) w jaki sposób narzędzia oparte na sztucznej inteligencji mogą być wykorzystywane w sądownictwie – w kontekście technicznym oraz prawnym, 2) jaki jest lub mógłby być odbiór społeczny wykorzystania owych narzędzi w praktyce.
W celu poszukiwania odpowiedzi na drugie z przedstawionych pytań przeprowadzono pilotażowe badania sondażowe wśród przedstawicieli zawodów prawniczych oraz nieprawniczych. Wyniki badań mają posłużyć wskazaniu zarówno przedstawicielom nauki, jak i decydentom politycznym właściwych kierunków badań i rozwoju z zakresu wykorzystania narzędzi opartych na systemach sztucznej inteligencji w sądownictwie.
Słowa kluczowe: sztuczna inteligencja, algorytmy, sądownictwo, socjologia prawa
Dr Karolina Kiejnich-Kruk
assistant professor, Department of Criminal Proceedings, Faculty of Law and Administration, Adam Mickiewicz University in Poznań, assessor at the District Court in Jarocin, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1551-5448
Social determinants of the use of artificial intelligence in the judiciary
Aspirations have been observed over the past few years of countries – both in the Western cultural circle and elsewhere – using artificial intelligence in the judiciary. Systems are being designed to replace human judges or to support their work. In this context, it is worth considering 1) how tools based on artificial intelligence can be used in the judiciary – in a technical and legal context, 2) what is or could be the public perception of the use of such tools in practice.
A pilot survey was conducted among representatives of legal and non-legal professionals in search of answers to the latter of these questions. The results of the survey are intended to indicate the appropriate directions of research and development in the use of artificial intelligence systems in the judiciary to academic representatives and policy makers.
Keywords: artificial intelligence, algorithms, judiciary, sociology of law
Bibliografia / References
Abiodun O., Lekan A., Exploring the potentials of artificial intelligence in the judiciary, „International Journal of Engineering Applied Sciences and Technology” 2020/5 (8).
Agthe M., Sprrcle M., Maner J., Does Being Attractive Always Help? Positive and Negative Effects of Attractiveness on Social Decision Making, „Personality and Social Psychology Bulletin” 2011.
Aini G., A Summary of the Research on the Judicial Application of Artificial Intelligence, „Chinese Studies” 2020/9.
Aletras N., Tsarapatsanis D., Preoţiuc-Pietro D., Lampos V., Predicting judicial decisions of the European Court of Human Rights: a Natural Language Processing perspective, „PeerJ Computer Science” 2016/2.
Barysė D., Sarel R., Algorithms in the court: does it matter which part of the judicial decision-making is automated?, „Artif Intell Law” 2023, https://link.springer.com/article/10.1007/s10506-022-09343-6.
Bennett H., Broe T., Judicial Neurobiology, Markarian Synthesis and Emotion: How Can the Human Brain Make Sentencing Decisions?, „Criminal Law Journal” 2007/75.
Buocz T., Artificial Intelligence in Court Legitimacy Problems of AI Assistance in the Judiciary, „Copenhagen Journal of Legal Studies” 2018/2 (1).
Chisholm R., Values and Assumptions in Judicial Cases, National Judicial College Conference: Judicial Reasoning – Art or Science?, 2009, https://www.hcourt.gov.au/assets/publications/speeches/current-justices/frenchcj/frenchcj7feb09.pdf.
Coulter M., Mukherjee S., EU's AI Act faces delay with lawmakers deadlocked after crunch meeting, „Reuters”, https://www.reuters.com/technology/eus-ai-act-faces-delay-with-lawmakers-deadlocked-after-crunch-meeting-2023-02-16.
Cuellar M., Gonzalez C., Dror I.E., Human and machine similarity judgments in forensic firearm comparisons, „Forensic Science International: Synergy” 2022/5.
Dialani P., AI Will have Robot Judges Soon. What about Human Judges?, https://www.analyticsinsight.net/ai-will-have-robot-judges-soon-what-about-human-judges.
Dymitruk M., Sztuczna inteligencja w wymiarze sprawiedliwości? [w:] Prawo sztucznej inteligencji, red. L. Lai, M. Świerczyński, Warszawa 2020.
Estonia does not develop AI Judge, https://www.just.ee/en/news/estonia-does-not-develop-ai-judge.
Evgrafovaa I., Egorovaa L., Marchenkoa A., Tarasov A., Ethical problems of practical interaction between strong artificial intelligence and humans in the urban transport environment and legal proceedings, „Transportation Research Procedia” 2022/63.
FRA, Data quality and artificial intelligence – mitigating bias and error to protect fundamental rights, 2019, https://fra.europa.eu/en/publication/2019/data-quality-and-artificial-intelligence-mitigating-bias-and-error-protect.
Gajewski Z., Jak sztuczna inteligencja zmieni nasze życie za 5 lat, https://think-tank.pl/wp-content/uploads/2020/12/THINKbook_Jak-SI-zmieni-nasze-życie-za-5-lat_Z.-Gajewski_26.11.2020.pdf.
Greenstein S., Preserving the rule of law in the era of artificial intelligence (AI), „Artif Intell Law” 2022/30.
Haoarchive K., Strayarchive J., Can you make AI fairer than a judge? Play our courtroom algorithm game, https://www.technologyreview.com/2019/10/17/75285/ai-fairer-than-judge-criminal-risk-assessment-algorithm.
Hermstrüwer Y., Langenbach P., Fair governance with humans and machines, 2022, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4118650.
Hobson Z., Yesberg J., Bradford B., Jackson J., Artificial fairness? Trust in algorithmic police decision-making, „Journal of Experimental Criminology” 2023/19.
Kahnemann D., Thinking, fast and slow, Londyn 2011.
Kamener L., Courting change: the verdict on AI and the courts, https://www.centreforpublicimpact.org/insights/courting-change-verdict-ai-courts.
Kantner R., Kukkonen C., An introduction to risk of Al for general counsel, https://www.law.com/corpcounsel/2018/10/11/an-introduction-to-the-risks-of-ai-for-general-counse.
Kirby M., Judging: Reflections on the Moment of Decision, „Australian Bar Review” 1999/4.
Kmiecik R., Kmiecik Z.R., Sądy pokoju – anachronizm czy krok ku demokratyzacji wymiaru sprawiedliwości?, „Prokuratura i Prawo” 2021/7–8.
Larson J., Mattu S., Kirchner L., Angwi J., How We Analyzed the COMPAS Recidivism Algorithm, https://www.propublica.org/article/how-we-analyzed-the-compas-recidivism-algorithm.
Lee M., Understanding perception of algorithmic decisions: fairness, trust, and emotion in response to algorithmic management, „Big Data & Society” 2018/5.
Lomas N., Report details how Big Tech is leaning on EU not to regulate general purpose AIs, https://techcrunch.com/2023/02/23/eu-ai-act-lobbying-report.
Lupo G., Regulating (Artificial) Intelligence in Justice: How Normative Frameworks Protect Citizens from the Risks Related to AI Use in the Judiciary, „European Quarterly of Political Attitudes and Mentalities” 2019/8 (2).
Marchant G.E., Artificial intelligence and the future of legal practice, https://www.iadclaw.org/assets/1/7/10.4-_Marchant-_ai_and-practiceof_law_SciTechlawyer.pdf.
Mason K., Unconscious Judicial Prejudice, „Australian Law Journal” 2001.
Newman D., Fast N., Harmon D., When eliminating bias isn’t fair: Algorithmic reductionism and procedural justice in human resource decisions, „Organizational Behavior and Human Decision Processes” 2020/160.
Niller E., Can AI Be a Fair Judge in Court? Estonia Thinks So, https://www.wired.com/story/can-ai-be-fair-judge-court-estonia-thinks-so/.
Nowotko P., AI in judicial application of law and the right to a court, „Procedia Computer Science” 2021/192.
Partyk A., Współpraca biegłych sądowych i sądów w sprawach cywilnych. O perspektywach nowoczesnych usprawnień [w:] Rozstrzyganie spraw cywilnych. Aktualne wyzwania i perspektywy, red. M. Białecki, S. Kotas-Turoboyska, F. Manikowski, J. Słyk, E. Szczepanowska, Warszawa 2022.
Perry M., iDecide: administrative decision-making in the digital world, „Australian Law Journal” 2017/91.
Razmetaeva Y., Algorithms in The Courts: Is There any Room For a Rule of Law, „Access to Justice in Eastern Europe” 2022/4 (16).
Reiling A.D., Courts and Artificial Intelligence, „International Journal for Court Administration” 2020/11 (2).
Rojek W., Instytucja sędziego pokoju w Kanadzie na tle porównawczym, https://www.wpia.uw.edu.pl/uploads/media/62a07df93bbac/autoreferat-mgr-w-rojek.pdf.
Roth A., Trial by machine, „Georgetown Law Journal” 2016/104.
Sourdin T., Judge v robot? Artificial intelligence and judicial decision-making, „UNSW Law Journal” 2018/41 (4).
Surden H., Machine learning and law, „Washington Law Review” 2014/89.
Sztuczna inteligencja w Ultima Ratio. Czy roboty zastąpią arbitrów?, https://ultimaratio.pl/blog/sztuczna-inteligencja-w-ultima-ratio-czy-roboty-zastapia-arbitrow.
Świerczyński M., Lai L. [w:] Prawo sztucznej inteligencji, red. L. Lai, M. Świerczyński, Warszawa 2020.
Tierney J., Do You Suffer from Decision Fatigue?, „New York Times” (online), 17.08.2011 r., http://www.nytimes.com/2011/08/21/magazine/do-you-suffer-from-decision-fatigue.html?_r-2&pagewanted=1.
Vasdani T., Estonia set to introduce ‘AI judge’ in small claims court to clear court backlog, „The Lawyer’s Daily”, https://www.thelawyersdaily.ca/articles/11582/estonia-set-to-introduce-ai-judge-in-small-claims-court-to-clear-court-backlog.
Vasdani T., From Estonian AI judges to robot mediators in Canada, U.K., „The Lawyer’s Daily”, https://www.lexisnexis.ca/en-ca/ihc/2019-06/from-estonian-ai-judges-to-robot-mediators-in-canada-uk.page.
Wexler R., Life, Liberty, and Trade Secrets: Intellectual Property in the Criminal Justice System, „Stanford Law Review” 2018/70 (5).
Yalcin G., Themeli E., Stamhuis E., Philipsen S., Puntoni S., Perceptions of justice by algorithms, „Artif Intell Law” 2022, https://link.springer.com/article/10.1007/s10506-022-09312-z#citeas.
Zalnieriute M., Technology and the Courts: Artificial Intelligence and Judicial Impartiality, „Submission to Australian Law Reform Commission Review of Judicial Impartiality” 2021.
Završnik A., Criminal justice, artificial intelligence systems, and human rights, „ERA Forum” 2020/20.
Zhu K., Zheng L., Based on Artificial Intelligence in the Judicial Field Operation Status and Countermeasure Analysis, „Mathematical Problems in Engineering” 2021, https://www.hindawi.com/journals/mpe/2021/9017181.
Marcin Rosłan
sędzia Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8976-4565
Obowiązki sądu opiekuńczego w sprawach dotyczących wykonywania kontaktów z dzieckiem zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 22.06.2022 r., SK 3/20 – problemy praktyczne
Artykuł dotyczy omówienia wpływu, jaki na orzecznictwo sądów opiekuńczych w sprawach dotyczących wykonywania kontaktów może wywrzeć wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 22.06.2022 r., SK 3/20. Autor skupia się przede wszystkim na kwestiach związanych z nowymi zadaniami sądu w zakresie ustaleń faktycznych, ich wpływem na postępowanie dowodowe, obowiązkowym charakterze wysłuchania małoletniego i praktycznymi konsekwencjami wyroku dla prowadzonych postępowań.
Słowa kluczowe: dobro dziecka, wykonywanie kontaktów, sąd opiekuńczy, kognicja sądu, wysłuchanie małoletniego, Trybunał Konstytucyjny, zagrożenie nakazaniem zapłaty sumy pieniężnej
Marcin Rosłan
judge of the District Court for Warszawa Praga-Południe in Warsaw, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8976-4565
Obligations of the guardianship court in child contact cases according to the ruling of the Constitutional Tribunal of 22 June 2022, SK 3/20 – practical problems
The article addresses a discussion of the impact that the Constitutional Tribunal’s ruling of 22 June 2022, SK 3/20, can have on the jurisprudence of the guardianship courts in contact enforcement cases. The author primarily focuses on issues related to the court’s new tasks regarding factual findings, their impact on proceedings to review evidence, the compulsory nature of the hearing of a minor and the practical consequences of a judgment on pending proceedings.
Keywords: the child’s best interests, enforcement of contacts, guardianship court, the court’s cognition, hearing of a minor, Constitutional Tribunal, threat of an order to pay a specified amount of money
Bibliografia / References
Bodio J., Status dziecka jako uczestnika postępowania nieprocesowego, Warszawa 2019.
Borkowska K., Prawo dziecka do wypowiedzi w sprawach rozpoznawanych przez sąd rodzinny, Warszawa 2014.
Budzyńska A., Wysłuchanie dziecka w postępowaniu cywilnym – perspektywa psychologiczna, https://dzieckokrzywdzone.fdds.pl/index.php/DK/article/view/464.
Cieśliński M., Praktyka sądowa wysłuchiwania małoletnich w postępowaniach cywilnych w kontekście idei przyjaznego wysłuchiwania dziecka (komunikat o wynikach badania), „Prawo w Działaniu” 2015/24.
Cieśliński M.M., Machała W., Sądowe wysłuchanie dziecka a stanowisko jego rodziców, „Przegląd Sądowy” 2021/1.
Czerederecka A., Psychologiczne kryteria wysłuchania dziecka w sprawach rodzinnych i opiekuńczych, „Rodzina i Prawo” 2010/14–15.
Kallaus A., Udział osoby małoletniej w postępowaniu opiekuńczym, Poznań 2015.
Kłos M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom II. Komentarz do art. 2051–42412, red. A. Marciniak, Warszawa 2019.
Kociołowicz-Wiśniewska B., Pilitowski B., Ocena polskiego sądownictwa w świetle badań, vol 3. Bilans efektów reform polskiego wymiaru sprawiedliwości w latach 2017–2020, Toruń 2021.
Łukasiewicz R., Suma pieniężna na rzecz osoby uprawnionej do kontaktów a zachowanie małoletniego, „Monitor Prawniczy” 2022/22.
Markiewicz K., Dowodzenie w postępowaniu nieprocesowym [w:] Ł. Błaszczak, K. Markiewicz, E. Rudkowska-Ząbczyk, Dowody w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2010.
Rojek-Socha P., Trybunał otwiera bramy piekieł, czy chroni dobro dziecka – prawnicy podzieleni, 23.06.2022 r., https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/utrudnianie-kontaktow-z-dzieckiem-orzeczenie-trybunalu,515810.html.
Sas R., Instytucja wysłuchania dziecka w postępowaniu cywilnym, https://wpia.uwm.edu.pl/czasopisma/sites/default/files/uploads/KPP-Monografie/6/53-61.pdf.
Słyk J., Aspekty prawne wysłuchania dziecka w postępowaniu cywilnym, „Dziecko Krzywdzone. Teoria. Badania. Praktyka” 2015/4.
Sobczak K., RPO nie będzie już wnioskował o wyłączanie w TK dublerów, ale nadal ich nie uznaje, https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/dublerzy-w-tk-rpo-nie-bedzie-juz-wnioskowal-o-wylaczenie,514286.html.
Trautman D., Wykonywanie orzeczeń o kontaktach z dzieckiem w świetle zmian wynikających z ustawy z dnia 26 maja 2011 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, https://www.kssip.gov.pl/sites/default/files/wykonywanie_orzeczen_o_kontaktach_z_dzieckiem.doc.
Walasik M., Obietnice a rzeczywistość – statystyki sądów rejonowych po pięciu latach „reform” (2015–2020), „Iustitia” 2021/3.
Woś T., Wyroki interpretacyjne i zakresowe w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, „Studia Iuridica Lublinensia” 2016/3 (25).
Zajączkowska J., Głos dziecka na wokandzie – o instytucji wysłuchania małoletniego, „Palestra” 2013/7–8.
Marlena Drapalska-Grochowicz
Instytut Nauk Prawnych, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8602-2918
Znaczenie bliskości w orzecznictwie sądowym – dwa obrazy więzi międzyludzkich
Jak pisał Martin Heidegger, „w jestestwie tkwi istotowa skłonność ku bliskości”. Wyjaśnienie jednak, co oznacza owa skłonność, nie należy do łatwych zadań. Jest to bez wątpienia stan bardziej przez jednostki odczuwany w relacji do drugiej osoby niż skonceptualizowany w zestaw łatwo sprawdzalnych cech. Bliskością interesuje się również prawo, choć nie może ono poprzestać na jej metafizycznej, zupełnie intuicyjnej naturze. Bliskość nie ma jednak jednej powszechnie zaaprobowanej definicji. Prawodawca przyjmuje wobec bliskości dwie różne postawy: bądź wskazuje w definicjach legalnych, kto, niezależnie od rzeczywistego stanu relacji, jest bliskim na gruncie danego aktu prawnego (bliskość formalna) bądź pozostawia dookreślenie tego, kto jest rzeczywiście bliskim, organom stosującym prawo (bliskość materialna). Pomiędzy tymi dwoma rozumieniami bliskości w prawie występują różnice, które mogą znajdować odzwierciedlenie również na poziomie jego stosowania. W tekście przeanalizowano praktykę stosowania przepisów przyjmujących formalne i materialne rozumienie bliskości. Celem rozważań było uzyskanie odpowiedzi na następujące pytania: 1) w jaki sposób (za pomocą jakich narzędzi) sądy ustalają, że dwie osoby są dla siebie bliskie w rozumieniu formalnym i w rozumieniu materialnym; 2) jakie kryteria sądy uznają za relewantne dla uznania dwóch osób za bliskie na gruncie formalnego oraz materialnego rozumienia; 3) za pomocą jakiej terminologii sądy opisują bliskość (bądź jej brak) na gruncie formalnego oraz materialnego rozumienia.
Słowa kluczowe: bliskość prawna, bliskość formalna, bliskość materialna, interpretacja prawa
Marlena Drapalska-Grochowicz
Institute of Legal Studies, Faculty of Law and Administration, University of Silesia in Katowice, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8602-2918
The meaning of closeness in judicial decisions – two images of interpersonal bonds
As Martin Heidegger wrote, ‘There lies an essential tendency towards closeness’. However, it is not easy to explain what this tendency means. It is undoubtedly a state felt by individuals with respect to another person rather than a state that is conceptualized into a set of easily verifiable qualities. Closeness is also of interest to the law, although, by its nature, it cannot stop at being of metaphysical, entirely intuitive. However, closeness does not have a universally approved definition. The legislator adopts two different attitudes towards closeness: it either indicates in the legal definitions who, regardless of the actual state of the relationship, is close on the basis of a given act of law (formal closeness), or it leaves the determination of who is actually close to the authorities applying the law (substantive closeness). Differences arise in the law between these two understandings of closeness, which may also be reflected at the level of its application. The article analyses the practice of applying laws adopting formal and substantial understandings of closeness. The objective of the considerations was to answer the following questions: 1) how (with which tools) do courts establish that two people are close to each other in the formal and in the substantive sense? 2) what criteria do courts consider relevant for considering two people as being close in the formal and in the substantive sense? 3) what terminology do courts use to describe closeness (or lack thereof) in the formal and in the substantive sense?
Keywords: legal closeness, formal closeness, substantive closeness, legal interpretation
Bibliografia / References
Berscheid E., Snyder M., Omoto A.M., Measuring Closeness: The Relationship Closeness Inventory (RCI) Revisited [w:] Handbook of closeness and intimacy, red. D.J. Mashek, A. Aron, Mahwah – London 2004.
Bielska-Brodziak A., Interpretacja tekstu prawnego na podstawie orzecznictwa podatkowego, Warszawa 2009.
Blix S.B., Minissale A., (Dis)passionate law stories: the emotional processes of encoding narratives in court, „Journal of Law and Society” 2022/49 (2).
Clark M.S., Lemay, E.W., Close relationships [w:] Handbook of Social Psychology, red. S.T. Fiske, D.T. Gilbert, G. Lindzey, New York 2010.
Grzybowski S., Prawo rodzinne, Warszawa 1980.
Harvey J.H., Pauwels B.G., Recent Developments in Close Relationships Theory, „Current Directions in Psychological Science” 1999/8 (3).
Korchmaros J.D., Kenny D.A., Emotional Closeness as a Mediator of the Effect of Genetic Relatedness on Altruism, „Psychological Science” 2001/12 (3).
Mandal E., Miłość, władza i manipulacja w bliskich związkach, Warszawa 2008.
Nussbaum M., Emotion in the Language of Judging, „St. John’s Law Review” 1996/70 (1).
Parks M.R., Floyd K., Meanings for closeness and intimacy in friendship, „Journal of Social and Personal Relationships” 1996/13.
Register L.M., Henley T.B., The Phenomenology of Intimacy, „Journal of Social and Personal Relationships” 1992/9.
Stecki L., Glosa do wyroku SN z dnia 9 listopada 1990 r., WR 203/90, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 1991/9.
Stoljar N., Vagueness, Counterfactual Intentions, and Legal Interpretation, „Legal Theory” 2001/7 (4).
Tobor Z., To do a great right, do a little wrong – rzecz o sędziowskich kłamstewkach, „Przegląd Podatkowy” 2015/6.
Tobor Z., W poszukiwaniu intencji prawodawcy, Warszawa 2013.
Marcin Kotlarz
doktor nauk ekonomicznych, adiunkt, Zakład Prawa Podatkowego, Katedra Teorii Ekonomii, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6405-6052
Ocena zdolności kredytowej w prawie i orzecznictwie europejskim
Obowiązek przeprowadzenia oceny zdolności kredytowej przed udzieleniem kredytu konsumenckiego lub hipotecznego jest normą obowiązującą zarówno w przepisach prawa europejskiego, jak i polskiego. Niemniej jednak ustawy wdrażające dyrektywy o kredycie konsumenckim i o kredycie hipotecznym zostały w zakresie oceny zdolności kredytowej powiązane z art. 70 ust. 1 ustawy – Prawo bankowe. Przepis ten zobowiązuje do przeprowadzenia takiej oceny, jednakże utrwalona w innej rzeczywistości gospodarczej i jak dotąd podzielana w doktrynie oraz judykaturze wykładnia zawęża jego znaczenie do sfery publicznoprawnej, co w rezultacie nie pozwala na osiągnięcie celów prawodawcy europejskiego. W artykule przedstawiono zagadnienia związane z funkcjonowaniem obowiązku przeprowadzenia badania zdolności kredytowej, podejmowane dotychczas przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej i rozstrzygane w sposób odmienny niż dotychczas aprobowany w głównym nurcie polskiej praktyki orzeczniczej. Wyroki Trybunału Sprawiedliwości wskazują kierunek, w jakim powinna ewoluować interpretacja art. 70 ust. 1 Prawa bankowego i orzecznictwo sądów, zobligowanych do zapewnienia wykładni zgodnej.
Słowa kluczowe: ocena zdolności kredytowej, ochrona konsumenta, prawo europejskie, prawo bankowe
Dr Marcin Kotlarz
assistant professor, Tax Law Section, Theory of Economics Department, Warsaw School of Economics, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6405-6052
Assessment of creditworthiness in European law and jurisprudence
The obligation to assess creditworthiness before granting a mortgage or consumer loan is a standard procedure, under both European and Polish law. Nevertheless, the laws implementing the Consumer Credit Directive and Mortgage Credit Directive have been tied to Article 70 § 1 of the Banking Law. This provision requires such an assessment to be made, although its interpretation, which has been accepted to date in both the legal doctrine and judicature, narrows its meaning to the sphere of public law, which consequently prevents the achievement of the European legislator’s objectives. The article presents issues related to the functioning of the obligation to conduct a creditworthiness assessment test, which have been taken up to date by the Court of Justice of the European Union and have been resolved in a manner that differs from that approved in mainstream Polish jurisprudence. The CJEU’s rulings indicate the direction in which the interpretation of Article 1, para. 1 of the Banking Law and judgments of the courts, which are obliged to perform a compliant interpretation, should evolve.
Keywords: creditworthiness assessment, consumer protection, European law, banking law
Bibliografia / References
Bączyk M. [w:] Prawo umów handlowych. Tom 5C, red. M. Stec, Warszawa 2020.
Dumkiewicz M. [w:] Pozakodeksowe umowy handlowe, red. A Kidyba, Warszawa 2018.
Golinowska, S., O polskiej biedzie w latach 1990–2015. Definicje, miary, wyniki, Warszawa 2018.
Informacja o wynikach kontroli „Ochrona praw konsumentów korzystających z kredytów objętych ryzykiem walutowym”, Najwyższa Izba Kontroli, Warszawa 2018.
Janiak A. [w:] Umowy w obrocie gospodarczym, red. A. Koch, J. Napierała, Warszawa 2015.
Kotlarz M., Informacyjne znaczenie oceny zdolności kredytowej. Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 04.12.2019 r. (I ACa 442/18), „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2023/3.
Molis J. [w:] Prawo bankowe. Komentarz, red. A. Zoll, Kraków 2005.
Ofiarski Z., Prawo bankowe, Warszawa 2013.
Ofiarski Z., Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz, Warszawa 2014.
Sławiński A., Przyczyny globalnego kryzysu bankowego [w:] Nauki społeczne wobec kryzysu na rynkach finansowych, red. J. Osiński, S. Sztaba, Warszawa 2009.
Sławiński A., Przyczyny i konsekwencje kryzysu na rynku papierów wartościowych emitowanych przez fundusze sekurytyzacyjne, „Bank i Kredyt” 2007/8–9.
Smykla B. [w:] Prawo bankowe. Komentarz, red. A Mikos-Sitek, P. Zapadka, Warszawa 2022.
Sołtys A. [w:] System prawa Unii Europejskiej. Tom 3. Wykładnia prawa Unii Europejskiej, red. L. Leszczyński, Warszawa 2019.
Stangret-Smoczyńska A., Ocena zdolności kredytowej w ujęciu prawnym prawa polskiego, Warszawa 2016.
Trzaskowski R. [w:] w Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, red. J. Gudowski, Warszawa 2018.
Olaf Włodkowski
doktor nauk prawnych, Katedra Prawa Karnego i Postępowania Karnego, Instytut Nauk Prawnych, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Zielonogórski, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3127-6600
Kara ograniczenia wolności jako instrument łagodzenia i obostrzenia odpowiedzialności karnej za przestępstwo skarbowe
W artykule przedstawiono karę ograniczenia wolności w polskim prawie karnym skarbowym. Kara ta została ukształtowana odmiennie niż w prawie karnym sensu stricto. Kodeks karny skarbowy przewiduje szerokie, elastyczne podstawy dla orzeczenia kary ograniczenia wolności. W prawie karnym skarbowym kara ograniczenia wolności pełni funkcje instytucji degresji karania (instrument łagodzenia odpowiedzialności karnej za przestępstwo skarbowe) i progresji karania (instrument obostrzenia odpowiedzialności karnej za przestępstwo skarbowe). Rozwiązanie to jest wyrazem priorytetu środków dolegliwości o charakterze nieizolacyjnym. Jest alternatywą dla kary grzywny w stawkach dziennych i kary pozbawienia wolności. Z tych względów kara ograniczenia wolności jest racjonalnym instrumentem polityki kryminalnej zwalczania przestępczości skarbowej. Ma to szczególnie istotne znaczenie, jeżeli zwróci się uwagę na obserwowane od dłuższego czasu zmiany w prawie karnym sensu stricto, służące wzmocnieniu stopnia jego represyjności oraz zintensyfikowania punitywności wymiaru kary za przestępstwa.
Słowa kluczowe: kara ograniczenia wolności, przestępstwo skarbowe, prawo karne skarbowe, nadzwyczajne złagodzenie kary, nadzwyczajne obostrzenie kary
Dr Olaf Włodkowski
Department of Criminal Law and Criminal Proceedings, Institute of Legal Studies, Faculty of Law and Administration, University of Zielona Góra, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3127-6600
Penalty of a restriction of freedom as an instrument for mitigating and aggravating criminal liability for a fiscal crime
The article presents the penalty of a restriction of freedom in Polish fiscal crime law. This penalty has been shaped in a different manner than in criminal law sensu stricto. The Fiscal Crime Code provides for broad, flexible grounds for imposing a penalty of a restriction of freedom. Under penal crime law, the penalty of a restriction of freedom serves as an institution of degression of punishment (an instrument for mitigating criminal liability for a fiscal crime) and progression of punishment (an instrument for making criminal liability for a fiscal crime more severe). This solution is an expression of the priority of non-isolating ailments. It is an alternative to daily fines and imprisonment. For these reasons, the penalty of a restriction of freedom is a rational instrument of criminal policy for combatting fiscal crimes. It is particularly important if attention is drawn to the changes in criminal law sensu stricto, which have been observed for a long time, and which serve the purpose of strengthening the degree of its repressiveness and intensifying punitiveness of the penalty for crimes.
Keywords: penalty of a restriction of freedom, fiscal crime, fiscal crime law, extraordinary mitigation of a penalty, extraordinary aggravation of a penalty
Bibliografia / References
Bogdan G., Nita A., Raglewski J., Światłowski A.R., Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Gdańsk 2007.
Giezek J., Kardas P., O normatywnych podstawach wymiaru kar nie izolacyjnych w przypadku drobnej i średniej przestępczości. Kilka uwag o zmodyfikowanej treści art. 37a k.k., „Prokuratura i Prawo” 2022/7–8.
Konarska-Wrzosek V., Oczkowski T., Skorupka J., Prawo i postępowanie karne skarbowe, Warszawa 2012.
Konarska-Wrzosek V., Oczkowski T., Zgoliński I., Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2018.
Konarska-Wrzosek V., System kar i środków karnych w Kodeksie karnym skarbowym [w:] Współczesne problemy karania i zaniechania karania za przestępstwa skarbowe, red. S. Kowalski, H. Paluszkiewicz, Warszawa 2023.
Rydz-Sybilak R., Kara ograniczenia wolności w prawie karnym skarbowym po nowelizacjach w latach 2015–2016 [w:] Verba volant, scripta manent. Proces karny, prawo karne skarbowe i prawo wykroczeń po zmianach z lat 2015–2016. Księga pamiątkowa poświęcona Profesor Monice Zbrojewskiej, red. T. Grzegorczyk, R. Olszewski, Warszawa 2017.
Sawicki J., Kara pozbawienia wolności za przestępstwa skarbowe – uwagi co do jej ostatecznego charakteru, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2014/31.
Sawicki J., Wykonywanie środków o charakterze wolnościowym w prawie karnym skarbowym, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2014/33.
Sawicki J., Zaniechanie ukarania jako element polityki kryminalnej w prawie karnym skarbowym, Wrocław 2011.
Siwik Z., Podstawy prawa karnego skarbowego, Wrocław 1979.
Siwik Z., Projekt Kodeksu karnego skarbowego – o kierunkach zmian w materialnoprawnych przepisach części ogólnej, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych”1998/1–2.
Siwik Z., Systematyczny komentarz do ustawy karnej skarbowej, Wrocław 1993.
Siwik Z., System środków penalnych w prawie karnym skarbowym, Wrocław 1986.
Siwik Z., Wspólne zasady odpowiedzialności za przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe, „Finanse Komunalne” 2005/5.
Skowronek G., Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2020.
Uzasadnienie rządowego projektu Kodeksu karnego skarbowego [w:] „Nowa kodyfikacja karna. Kodeks karny skarbowy” 1999/25.
Wilk L., Szczególne cechy odpowiedzialności za przestępstwa i wykroczenia podatkowe, Katowice 2006.
Wilk L., Zagrodnik J., Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2021.
Wilk L., Zagrodnik J., Prawo i proces karny skarbowy, Warszawa 2019.
Włodkowski O., Nadzwyczajne złagodzenie kary w prawie karnym skarbowy, „Monitor Prawniczy” 2021/7.
Włodkowski O., Zmiany normatywne w obrębie przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych stypizowanych w art. 62 KKS [w:] Problematyka obrotu fakturami wystawionymi w sposób nierzetelny. Zagadnienia prawa karnego materialnego i procesowego, red. S. Kowalski, H. Paluszkiewicz, O. Włodkowski, Warszawa 2019.
Marek Skwarcow
doktor nauk prawnych, sędzia Sądu Okręgowego w Gdańsku, wykładowca współpracujący z Wydziałem Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0626-2661
Sprawa zabójstwa w Lisewie Malborskim. Głos w dyskusji nad rozszerzeniem udziału czynnika sądowego w postępowaniu przygotowawczym
Celem artykułu jest przedstawienie propozycji zmian w Kodeksie postępowania karnego, które mają rozszerzyć udział czynnika sądowego w postępowaniu przygotowawczym. Przyczynkiem do wprowadzenia zmian w ustawie jest sprawa zabójstwa w Lisewie Malborskim, w której doszło do skazania na karę 15 lat pozbawienia wolności niewinnego oskarżonego. W tym postępowaniu najważniejszym dowodem sprawstwa tej osoby były jej wyjaśnienia złożone w śledztwie, w których przyznawała się do winy, a które zostały złożone w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi lub wręcz na skutek przymusu i bezprawnych gróźb ze strony funkcjonariuszy policji, którzy właściwie przesłuchanie poprzedzili „policyjnym rozpytaniem”. W celu zapobieżenia łamania praworządności postępowania przygotowawczego należy zaproponować postulat wprowadzenia instytucji sądu do spraw postępowania przygotowawczego, do kompetencji którego będzie w szczególności należeć przeprowadzenie czynności dowodowych, w tym przesłuchania podejrzanego i innych istotnych w sprawie świadków, oraz orzekanie w kwestiach dotyczących ograniczenia praw i wolności podejrzanego.
Słowa kluczowe: postępowanie przygotowawcze, przesłuchanie podejrzanego, bezprawne wymuszenie wyjaśnień, niesłuszne skazanie, sąd do spraw postępowania przygotowawczego
Dr Marek Skwarcow
judge of the Regional Court in Gdańsk, associate lecturer at the Faculty of Law and Administration at the University of Gdańsk, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0626-2661
The murder case in Lisewo Malborskie. Voice in the discussion on extending the participation of the judicial factor in the preparatory proceedings
The objective of the article is to present proposals of changes to the Criminal Procedures Code, which are to extend the involvement of the judicial factor in the preparatory proceedings. The reason for introducing changes into the act is the murder case in Lisewo Malborskie, in which an innocent person was sentenced to 15 years’ imprisonment. In these proceedings, the most important evidence of this person’s perpetration was the statement made in the investigation in which the perpetrator admitted he was guilty and which was made under conditions that ruled out freedom of expression or even as a result of coercion and unlawful threats from police officers whose proper interrogation was preceded by a ‘police inquiry’. In order to prevent breaches of the rule of law in preparatory proceedings, the postulate of introducing the institution of a court for preparatory proceedings should be proposed. The competence of that court would include in particular, conducting evidentiary activities, including questioning the suspect and other important witnesses, as well as adjudicating on matters related to the restriction of the suspect’s rights and freedoms.
Keywords: preparatory proceedings, interrogation of a suspect, unlawful extortion of a statement, wrongful conviction, court for preparatory proceedings
Bibliografia / References
Eichstaedt K., Czynności sądu w postępowaniu przygotowawczym w polskim prawie karnym, Warszawa 2008.
Eichstaedt K., Ponownie na temat sędziego śledczego, „Prokuratura i Prawo” 2005/1.
Eichstaedt K., Rola sądu w postępowaniu przygotowawczym a instytucja sędziego śledczego, Warszawa 2009.
Girdwoyń P., Zarys niemieckiego procesu karnego, Białystok 2006.
Grzegorczyk T., Kilka refleksji na temat sugestii wprowadzenia instytucji sędziego śledczego [w:] Węzłowe problemy procesu karnego, red. P. Hofmański, Warszawa 2010.
Kaftal A., Model postępowania przygotowawczego de lege ferenda w procesie polskim, „Studia Prawnicze” 19891.
Kruszyński P., Sędzia śledczy na tle modeli postępowania przygotowawczego – uwagi de lege ferenda [w:] Konferencja Nowy model postępowania przygotowawczego – sędzia śledczy, Warszawa 2010.
Kruszyński P., Udział obrońcy w postępowaniu przygotowawczym w świetle postulatów de lege ferenda, „Palestra” 1989/8–10.
Kruszyński P., Warchoł M., Pozycja sędziego śledczego na tle modeli postępowania przygotowawczego (cz.1), „Palestra” 2008/3–4.
Kruszyński P., Warchoł M., Pozycja sędziego śledczego na tle modeli postępowania przygotowawczego (cz.2), „Palestra” 2008/5–6.
Kruszyński P., Warchoł M., Sądowa kontrola postępowania przygotowawczego w Polsce i za granicą – uwagi praktyczne na tle instytucji sędziego śledczego [w:] Konferencja Nowy model postępowania przygotowawczego – sędzia śledczy, Warszawa 2010.
Kruszyński P., Warchoł M., Sędzia śledczy. Argumenty za i przeciw [w:] Węzłowe problemy procesu karnego, red. P. Hofmański, Warszawa 2010.
Kulesza C., Deprecjacja rozprawy głównej w procesie karnym z perspektywy obrońcy – uwagi na tle prawnoporównawczym [w:] Iudicium et scientia. Księga jubileuszowa Profesora Romualda Kmiecika, red. A. Przyborowska-Klimczak, A. Taracha, Warszawa 2011.
Kulesza C., Sędzia śledczy a współczesny proces karny (na tle prawnoporównawczym), „Państwo i Prawo” 2008/7.
Kulesza C., Sędzia śledczy na tle zmian europejskich modeli postępowania przygotowawczego [w:] Węzłowe problemy procesu karnego, red. P. Hofmański, Warszawa 2010.
Kulesza C., Sędzia śledczy w modelu postępowania przygotowawczego na tle prawnoporównawczym, Białystok 1991.
Lipień S., Czy sędzia śledczy jest jeszcze potrzebny?, „Głos Sądownictwa” 1936/2.
Matras J. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. K. Dudka, Warszawa 2020.
Murzynowski A., Problem wprowadzenia instytucji sędziego śledczego, „Państwo i Prawo” 1982/3–4.
Murzynowski A., Tymczasowe aresztowanie i zatrzymanie w postępowaniu karnym, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny” 1984/3.
Stefańska B., Zatrzymanie w hiszpańskim procesie karnym, „Prokuratura i Prawo” 2006/3.
Śliwiński S., Zasadnicze problemy nowej kodyfikacji prawa karnego procesowego, „Nowe Prawo” 1957/3.
Świecki D., Bezpośredniość czy pośredniość w polskim procesie karnym, Warszawa 2013.
Tuleja P. [w:] Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Tylman J., Uwagi o modelu postępowania przygotowawczego [w:] Węzłowe problemy procesu karnego, red. P. Hofmański, Warszawa 2010.
Waltoś S., Hofmański P., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2018.
Waltoś S., Model polskiego procesu karnego de lege ferenda, „Państwo i Prawo” 1981/3.
Waltoś S., Sędzia śledczy – rys historyczny [w:] Konferencja Nowy model postępowania przygotowawczego – sędzia śledczy, Warszawa 2010.
Sławomir Steinborn
doktor habilitowany, profesor Uniwersytetu Gdańskiego, Kierownik Katedry Prawa Karnego Procesowego i Kryminalistyki, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański, sędzia Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8381-7814
Konstytucyjne i karnoprocesowe uwarunkowania struktury sądownictwa powszechnego w kontekście projektów ograniczenia jej do dwóch szczebli
Przedmiotem artykułu jest problematyka optymalnej struktury sądownictwa powszechnego w Polsce, zarówno z punktu widzenia wymogów konstytucyjnych, jak i dążenia do zapewnienia efektywności działania sądów w sprawach karnych. Analizie poddano wynikające z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej warunki i ograniczenia, jakie ustawodawca powinien mieć na względzie, projektując ustrój sądownictwa, m.in. dotyczące zapewnienia gwarancji niezawisłości sędziowskiej oraz wynikające z treści art. 180 ust. 5 Konstytucji. Ocenie poddano również propozycje wprowadzenia jednolitego stanowiska sędziowskiego. Zwrócono także uwagę na procesowe determinanty kształtowania nowego ustroju sądów powszechnych, istotne z punktu widzenia zapewnienia odpowiedniej efektywności postępowania, merytorycznej jakości orzekania i respektowania gwarancji procesowych, takie jak zapewnienie obywatelom dostępu do sądów, zapewnienie odpowiednich warunków organizacyjnych i doświadczonej kadry sędziowskiej, skoordynowanie struktury z wymogiem dwuinstancyjności postępowania.
Słowa kluczowe: wymiar sprawiedliwości, struktura sądownictwa powszechnego
Tekst po raz pierwszy ukazał się w publikacji: W pogoni za rzetelnym procesem karnym. Księga dedykowana Profesorowi Stanisławowi Waltosiowi, red. nauk. D. Szumiło-Kulczycka, Warszawa 2023, s. 250.
Dr hab. Sławomir Steinborn
professor of the University of Gdańsk, Head of the Department of Criminal Procedural and Forensic Law, Faculty of Law and Administration, University of Gdańsk, judge of the Court of Appeal in Gdańsk, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8381-7814
Constitutional and criminal procedural determinants of the structure of the ordinary judiciary in the context of the plans to reduce it to two levels
The article addresses the issue of the optimal structure of the ordinary judiciary in Poland, both from the point of view of the constitutional requirements and the aim to ensure that the activities of the courts are effective in criminal cases. It contains an analysis of the conditions and restrictions arising from the Polish Constitution, which the legislator should take into account when designing the judicial system, including the assurance of guarantees of judicial independence, as well as the provision of Article 180, para. 5 of the Constitution. Proposals for introducing a uniform position of judge were also assessed. Attention was also drawn to the procedural determinants of the shape of the new ordinary court system, which are important from the point of view of ensuring appropriate efficiency of proceedings, a substantive quality of adjudication and respect for procedural guarantees, such as ensuring that citizens have access to courts, ensuring appropriate organizational conditions and experienced judicial staff and coordinating the structure with the requirement of two-instance proceedings.
Keywords: justice administration, structure of the ordinary judiciary
The article was printed for the first time in the publication: In pursuit of a fair criminal trial. A book dedicated to Professor Stanisław Wałtos, academic ed. D. Szumiło-Kulczycka, Warsaw 2023, p. 250.
Bibliografia / References
Garlicki L., Art. 180 ust. 5 konstytucji – treść prawna i zasady wykładni [w:] Konstytucyjne granice zmian ustroju sądownictwa i statusu prawnego sędziów. (Nad?)użycie art. 180 ust. 5 Konstytucji RP, red. S. Biernat, Warszawa 2021.
Łętowska E., Świetlisty miecz konstytucjonalistów [w:] Konstytucyjne granice zmian ustroju sądownictwa i statusu prawnego sędziów. (Nad?)użycie art. 180 ust. 5 Konstytucji RP, red. S. Biernat, Warszawa 2021.
Piotrowski R., Konstytucyjne granice zmian sądownictwa [w:] Konstytucyjne granice zmian ustroju sądownictwa i statusu prawnego sędziów. (Nad?)użycie art. 180 ust. 5 Konstytucji RP, red. S. Biernat, Warszawa 2021.
Steinborn S., Kryteria i procedura nominacji sędziów w Polsce [w:] Kryteria i procedura wyboru sędziów sądów powszechnych w wybranych państwach europejskich, red. M. Małolepszy, Warszawa 2020.
Waltoś S., Konstytucja a proces karny [w:] Konstytucyjne podstawy wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych. Kraków 16–18.06.1988 (materiały z konferencji naukowej), Warszawa 1989.
Waltoś S., Hofmański P., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2020
Wiliński P. , Karlik P. [w:] Konstytucja RP. Komentarz, t. 2, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Marlena Paszko
doktorantka, Zakład Prawa Karnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5643-6338
Nielegalne urządzanie i prowadzenie gier hazardowych. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 15.11.2018 r., V KK 278/18
Glosowany wyrok Sądu Najwyższego dotyczy problematyki właściwości konstrukcyjnych czynu ciągłego w odniesieniu do przestępstwa nielegalnego urządzania lub prowadzenia gier na automatach w kasynach gier usytuowanych w różnych miejscach. Autorka podważa pogląd tegoż Sądu, że jest to przestępstwo trwałe. Jest to bowiem przestępstwo skarbowe o znamionach określonych wieloczynnościowo. Orzeczenie poddawane analizie wpisuje się w serię judykatów dotyczących problematyki tożsamości czynu zachowań polegających na urządzaniu nielegalnych gier na automatach. Autorka glosy – co do zasady – aprobuje tezę wyroku, jednak poddaje krytyce niektóre argumenty przedstawione przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu, przyjęte za podstawę rozstrzygnięcia.
Słowa kluczowe: czyn, czyn ciągły, nielegalny hazard, urządzanie i prowadzenie gier hazardowych, res iudicata
Marlena Paszko
PhD student, Department of Criminal Law, Faculty of Law and Administration, Adam Mickiewicz University in Poznań, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5643-6338
Illegal organization and operation of games of chance. Commentary on the ruling of the Supreme Court of 15 November 2018, V KK 278/18
The ruling of the Supreme Court in question applies to the structural features of a continuous act with respect to the crime of illegally organizing or operating games of chance on slot machines in casinos located in various places. The author challenges the Supreme Court’s view that it is a permanent crime. This is because it is a multi-activity fiscal crime. The ruling under review is part of a series of judgments regarding the issue of the identity of an act of conduct involving the organization of illegal games of chance on slot machines. In principle, the commentator agrees with the ratio decidendi of the ruling but challenges certain arguments presented by the Supreme Court in the justification adopted as the basis of the ruling.
Keywords: act, continuous act, illegal games of chance, organizing and operating games of chance, res iudicata
Bibliografia / References
Andrejew I., Polskie prawo karne w zarysie, Warszawa 1989.
Bojarski T., Polskie prawo karne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2012.
Cieślak M., Polska procedura karna. Podstawowe założenia teoretyczne, Warszawa 1984.
Cieślak M., Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1995.
Daszkiewicz K., Przestępstwo ciągłe i ciąg przestępstw, „Prokuratura i Prawo” 1997/11.
Dąbrowska-Kardas M., Kardas P., Przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego z zakresu części ogólnej prawa karnego materialnego (za rok 1995), „Przegląd Sądowy” 1996/11–12.
Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2000.
Giezek J., Kardas P., O modelach ciągłości przestępstwa oraz przejawach jej instrumentalizacji w procesie karnym, „Prokuratura i Prawo” 2021/7–8.
Grzegorczyk T., Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2009.
Kardas P., Kilka uwag na temat materialnoprawnych i procesowych aspektów tożsamości czynu w prawie karnym. Zarys problematyki i zagadnień spornych [w:] Tożsamość czynu w prawie karnym, red. P. Wiliński, R. Zawłocki, Warszawa 2021.
Kardas P. [w:] Kodeks karny skarbowy. Komentarz, red. P. Kardas, G. Łabuda, T. Razowski, Warszawa 2017.
Kardas P., Zasady odpowiedzialności za przestępstwo popełnione w warunkach ciągłości w świetle regulacji nowego polskiego Kodeksu karnego z 1997 r., „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 1999/1.
Kardas P., Zbieg przepisów ustawy w prawie karnym. Analiza teoretyczna, Warszawa 2011.
Kluza J., Juszczyk Ł., Problematyka tożsamości i wielości czynów w odniesieniu do przestępstwa nielegalnego urządzania gier hazardowych na automatach, „Prokuratura i Prawo” 2019/10.
Konarska-Wrzosek V. [w:] Kodeks karny skarbowy. Komentarz, red. I. Zgoliński, Warszawa 2021.
Krzymuski E., System prawa karnego ze stanowiska nauki i trzech kodeksów, obowiązujących w Polsce, Kraków 1921.
Kulik M., Garść refleksji o tożsamości czynu [w:] Tożsamość czynu w prawie karnym, red. P. Wiliński, R. Zawłocki, Warszawa 2021.
Kulik M., Jedność i wielość czynów polegających na nielegalnym urządzaniu lub prowadzeniu gier. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 27 lipca 2021 r., III KK 10/20, „Prawo i Więź” 2022/3.
Lernell L., Wykład prawa karnego. Część ogólna, Warszawa 1961.
Marek A., Prawo karne, Warszawa 2009.
Nawrocki M., Przestępstwo trwałe w teorii i praktyce, „Prokuratura i Prawo” 2019/6.
Radowski S., Ustawa o grach hazardowych. Komentarz, red. M. Wierzbowski, Warszawa 2019.
Reinhold J., Zarys prawa karnego obowiązującego na ziemiach polskich, Warszawa – Kraków 1920.
Skorupka J., Szkic o tożsamości czynu w prawie karnym [w:] Tożsamość czynu w prawie karnym, red. P. Wiliński, R. Zawłocki, Warszawa 2021.
Śliwiński S., Polskie prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 1946.
Wolter W., Nauka o przestępstwie, Warszawa 1973.
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2010.
