Egzekucyjne zaspokojenie należności alimentacyjnych wymagalnych w przyszłości („fundusz żelazny”)Andrzej Marciniak
profesor doktor habilitowany, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4724-1015
Egzekucyjne zaspokojenie należności alimentacyjnych wymagalnych w przyszłości („fundusz żelazny”)
Artykuł poświęcony jest nowej instytucji procesowej wprowadzonej do polskiego Kodeksu postępowania cywilnego w 2023 r., mającej na celu ochronę wierzycieli alimentacyjnych przed bezskutecznością egzekucji świadczeń alimentacyjnych wymagalnych w przyszłości. W tym celu tworzy się tzw. „fundusz żelazny”, na który składają się złożone przez komornika na rachunek depozytowy Ministra Finansów kwoty, o określonej ustawowo wysokości, pozostałe po egzekucyjnym zaspokojeniu bieżących należności alimentacyjnych. Komornik podejmuje zdeponowane w ten sposób środki i wypłaca wierzycielowi alimentacyjnemu, jeżeli zaspokojenie dalszych należności alimentacyjnych nie jest możliwe w inny sposób, zwłaszcza przez dalszą egzekucję świadczeń alimentacyjnych. Rozwiązanie takie, korzystne dla wierzyciela alimentacyjnego, może pozbawiać innych wierzycieli pełnego zaspokojenia.
Słowa kluczowe: alimenty, egzekucja, postępowanie egzekucyjne, plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji, komornik sądowy, wierzyciel, „fundusz żelazny”
Prof. Dr Hab. Andrzej Marciniak
Faculty of Law and Administration, University of Łódź, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4724-1015
Satisfaction of future maintenance obligations through enforcement (‘reserve fund’)
The article is devoted to a new procedural institution introduced into the Polish Civil Procedures Code in 2023 in order to protect maintenance creditors against the ineffectiveness of enforcement of future maintenance obligations. A so-called ‘reserve fund’ is created for this purpose, which consists of amounts deposited by the bailiff to the Finance Minister’s deposit account, at a statutory amount that remains after satisfaction of current maintenance obligations through enforcement. The bailiff withdraws the funds deposited in this way and pays them to the maintenance creditor if the satisfaction of further maintenance obligations is not otherwise possible, especially through further enforcement of maintenance obligations. Such a solution, which is advantageous for the maintenance creditor, can deprive other creditors of full satisfaction.
Keywords: maintenance, execution, enforcement proceedings, a plan of allocating the amounts obtained in enforcement, bailiff, creditor, ‘reserve fund’
Bibliografia / References
Barańska A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom II. Komentarz, red. J. Jankowski, Warszawa 2019.
Ciepła H. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom IV, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021.
Dobrzański B. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II, red. Z. Resich, W. Siedlecki, Warszawa 1976.
Doliwa A., Pojęcie świadczeń alimentacyjnych według Kodeksu postępowania cywilnego [w:] Egzekucja świadczeń alimentacyjnych. Stan prawny a rzeczywistość, red. A. Marciniak, Sopot 2023.
Dziurda M., Kodeks postępowania cywilnego. Praktyczny komentarz po nowelizacji z 2023 roku, Warszawa 2023.
Julke G. [w:] Egzekucja sądowa w prawie polskim, red. Z. Szczurek, Sopot 2015.
Kościółek A., Zabezpieczenie należności alimentacyjnych przyszłych w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji (fundusz żelazny), „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2024/1.
Kunicki I., Podział sumy uzyskanej z egzekucji, Sopot 1999.
Marciniak A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom IV. Komentarz, red. A. Marciniak, Warszawa 2020.
Marciniak A., Sądowe postępowanie egzekucyjne w sprawach cywilnych, Warszawa 2023.
Michalska-Marciniak A., Zawieszenie i umorzenie postępowania egzekucyjnego świadczeń alimentacyjnych [w:] Egzekucja świadczeń alimentacyjnych. Stan prawny a rzeczywistość, red. A. Marciniak, Sopot 2023.
Pietrzkowski H. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom V. Postępowanie egzekucyjne, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Pietrzyk M., Co nowego w postępowaniu o podział sumy uzyskanej z egzekucji, „Monitor Prawniczy” 2023/9.
Szymańska-Grodzka A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom II. Komentarz, red. T. Szanciło, Warszawa 2023.
Uliasz M. [w:] Ustawa o komornikach sądowych. Ustawa o kosztach komorniczych. Kodeks etyki zawodowej komornika sądowego. Komentarz, red. J. Świeczkowski, M. Świeczkowska-Wójcikowska, Warszawa 2024.
Wengerek E., Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, Warszawa 1972.
Woźniak Z. [w:] Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. System postępowania cywilnego. Tom 8, red. K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2021.
Filip Ciepły
doktor habilitowany, profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Katedra Prawa Karnego, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1124-7389
Prawnokarna ocena społecznej szkodliwości zachowań seksualnych nastolatków
Przedmiotem artykułu jest prawnokarna analiza problemu oceny społecznej szkodliwości zachowań seksualnych nastolatków podejmowanych za obopólną zgodą w relacjach rówieśniczych, w których dochodzi do realizacji znamion któregoś z typów czynów zabronionych skierowanych przeciwko wolności seksualnej osoby małoletniej, w szczególności poniżej lat 15. Autor w tej perspektywie zwraca uwagę na kryteria abstrakcyjnej oceny społecznej szkodliwości na płaszczyźnie typizacji i ustawowego zagrożenia karą, odnosi się do zagadnienia bezprawności konkretnych czynów, jak również ich karygodności, ze szczególnym uwzględnieniem kryteriów oceny stopnia społecznej szkodliwości z art. 115 § 2 k.k. analizowanych m.in. w doniesieniu do seksuologicznej normy rozwojowej.
Słowa kluczowe: odpowiedzialność karna, społeczna szkodliwość, zachowania seksualne nastolatków, obcowanie płciowe z małoletnim, seksuologiczna norma rozwojowa
Dr Hab. Filip Ciepły
professor of the John Paul II Catholic University of Lublin, Department of Criminal Law, Faculty of Law, Canon Law and Administration, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1124-7389
Criminal law assessment of the social harmfulness of sexual behaviours of teenagers
The article presents a criminal law analysis of the issue of assessing the social harmfulness of consensual sexual behaviour among teenagers in peer relationships, where the behaviour involves elements of criminal offences directed against the sexual freedom of minors, particularly those under the age of 15. In this context, the author draws attention to the criteria for making an abstract assessment in terms of typifying and legally penalizing, addresses the issue of the illegality of specific acts, as well criminal liability for them, especially taking into account the criteria for assessing the degree of social harm, as defined in Article 115 § 2 of the Penal Code analysed among other things with respect to normative sexual development.
Keywords: criminal liability, social harmfulness, sexual behaviour of teenagers, sexual intercourse with a minor, normative sexual development
Bibliografia / References
Barabas M., Zachowania sekstingowe młodzieży, „Edukacja – Technika – Informatyka” 2019/29 (3).
Barczak A. [w:] Kodeks karny. Art. 1–316. Komentarz, red. B. Gadecki, Warszawa 2023.
Bek D., Obrona przez kulturę. Analiza na gruncie polskiego prawa karnego, Warszawa 2018.
Beisart M., Rozwojowa norma seksuologiczna jako kryterium oceny zachowań seksualnych dzieci i młodzieży, „Dziecko Krzywdzone” 2006/16.
Bidzan M., Nastoletnie matki. Psychologiczne aspekty ciąży, porodu i połogu, Kraków 2007.
Bidzan M., Nastoletnie rodzicielstwo. Perspektywa psychologiczna, Gdańsk 2013.
Bielski B., Standardy w postępowaniu z dziećmi – ofiarami przemocy seksualnej w praktyce sądowej w Polsce, „Rocznik Lubuski” 2006/32 (2).
Dacka M., Molestowanie seksualne dzieci – problematyka i działania prewencyjne, „Psychologia Wychowawcza” 2022/23.
Derlatka M., Aktywność seksualna małoletnich a prawo karne, „Prokuratura i Prawo” 2013/6.
Dziewanowska M., Zachowania seksualne młodzieży w kontekście wyzwań współczesności, „Kultura i Wartości” 2013/2 (6).
Filipczak N., Zgoda osoby małoletniej poniżej 15. roku życia na kontakt seksualny w kontekście normy seksuologicznej i społecznej szkodliwości czynu, „Przegląd Sądowy” 2022/4.
Grudecki M., Kontratypy pozaustawowe w polskim prawie karnym, Warszawa 2021.
Izdebski Z. [w:] B. Woynarowska, A. Kowalewska, Z. Izdebski, K. Komosińska, Biomedyczne podstawy kształcenia i wychowania, Warszawa 2012.
Jąderek I., Zdrowie seksualne młodzieży – wybrane zagadnienia [w:] Dzieci się liczą 2022. Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju dzieci w Polsce, red. M. Sajkowska, R. Szredzińska, Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę 2022.
Kilińska-Pękacz A., Prawo karne wobec dobrowolnej aktywności seksualnej małoletnich, „Studia z Zakresu Prawa, Administracji i Zarządzania UKW w Bydgoszczy” 2015/7.
Krajewski R., Prawnokarne aspekty dobrowolnej aktywności seksualnej małoletnich, „Prokuratura i Prawo” 2012/10.
Krajewski R., Przestępstwo zmuszania do zawarcia małżeństwa, „Prokuratura i Prawo” 2023/12.
Kubiak R., Czy istnieje „kontratyp zwyczaju”?, „Prokuratura i Prawo” 2015/7–8.
Łyżwa A., Karnoprawna ochrona pokrzywdzonych przestępstwem przymusowego małżeństwa w Polsce, „Biuletyn Stowarzyszenia Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa KUL” 2024, t. 19, nr 21 (1).
Mozgawa M., Budyn-Kulik M., Prawnokarne aspekty pedofilii. Analiza dogmatyczna i wyniki badań empirycznych, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2006/2.
Mucha B., Postulat de lege ferenda w zakresie przestępstwa obcowania płciowego z małoletnim, „Palestra” 2023/3.
Oleszkowicz A., Senejko A., Psychologia dorastania: zmiany rozwojowe w dobie globalizacji, Warszawa 2013.
Płatek M., Pozorna ochrona dziecka przed wykorzystaniem seksualnym (po nowelizacji k.k.), „Państwo i Prawo” 2011/2.
Szwejser D., Granica ingerencji w sferę intymną osób poniżej 15. roku życia na obcowania płciowe a sankcja z art. 200 § 1 Kodeksu karnego, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica” 2018, t. 85.
Warylewski J., Przegląd orzecznictwa z zakresu prawa karnego materialnego dotyczącego naruszeń wolności seksualnej i obyczajności za lata 2015–2018, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2018/3.
Michał Błoński
doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Postępowania Karnego i Kryminalistyki Uniwersytetu Łódzkiego, sędzia Sądu Okręgowego w Łodzi, wykładowca Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury w Krakowie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8549-3657
Uzasadnienie wyroku sporządzone na formularzu a prawo do rzetelnego procesu
Artykuł zawiera analizę powodów, które doprowadziły do wprowadzenia obowiązku sporządzania uzasadniania wyroku na urzędowym formularzu. Wskazano, że prawo do uzyskania uzasadnienia wyroku jest istotnym elementem prawa do rzetelnego procesu. Uzasadnianie orzeczeń sądowych jest elementem konstytucyjnie chronionych praw jednostki w procesie karnym. Podkreślono, że obywatel powinien korzystać z gwarancji procesowych w postaci nie tylko uzyskania rozstrzygnięcia swojej sprawy, ale też poznania motywów, którymi sąd kierował się, wydając wyrok. Rezultat ten może zostać osiągnięty poprzez obowiązek sporządzania uzasadnień wyroków w nowej formule, która nie narusza gwarancji w postaci prawa do rzetelnego procesu i jest rozwiązaniem, które w praktyce w pełni zasługuje na akceptację.
Słowa kluczowe: uzasadnienie wyroku, wyrok, rzetelny proces, środek odwoławczy, sprawiedliwość
Dr Michał Błoński
assistant professor, Department of Criminal Proceedings and Forensic Science, University of Łódź, judge of the District Court in Łódź, lecturer at the National School of Judiciary and Public Prosecution in Kraków, Poland
ORCID: https://orcid.org/000-0001-8549-3657
Justification of a court’s judgment prepared on a form vs. the right to a fair trial
The article presents an analysis of the reasons that led to the introduction of the obligation to prepare a justification of a judgment on an official form. The author points out that the right to obtain a justification of a judgment is an important element of the right to a fair trial. The justification of court judgments is an element of the individual’s constitutionally protected rights in criminal proceedings. It emphasizes that a citizen should benefit from procedural guarantees in the form of not only obtaining a decision in his or her case, but also learning about the motives that the court followed in reaching its verdict. This result can be achieved through the obligation to prepare justifications for judgments in a new formula, which does not breach guarantees in the form of the right to a fair trial and is a solution that fully deserves to be accepted in practice.
Keywords: justification of the court’s judgment, judgment, fair trial, appeal, justice
Bibliografia / References
Hofmański P., Zabłocki S., Standaryzacja uzasadnień wyroków sądów pierwszej instancji [w:] Artes serviunt vitae, sapientia imperat. Proces karny sensu largo – rzeczywistość i wyzwania. Księga jubileuszowa Profesora Tomasza Grzegorczyka z okazji 70. urodzin, red. J. Kasiński, A. Małolepszy, P. Misztal, R. Olszewski, K. Rydz-Sybilak, D. Świecki, Warszawa 2019.
Kaczmarek T., O uzasadnieniach wyroków sądowych w sprawach karnych i ich standaryzacji w ujęciu art. 99a k.p.k., „Przegląd Sądowy” 2024/6.
Kardas P., Standard rzetelnego procesu a prawo wglądu do akt sprawy w postępowaniu w przedmiocie tymczasowego aresztowania, czyli historia jednej nowelizacji, „Prokuratura i Prawo” 2010/1–2.
Kotowski A., Kilka uwag o formularzach uzasadnień w sprawach karnych, „Prawo i Więź” 2020/2 (32).
Kotowski A., O formularzach uzasadnień w sprawach karnych, „Prokuratura i Prawo” 2020/7–8.
Kowalski S., Paluszkiewicz H., Odmowa sporządzenia uzasadnienia na formularzu. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2020 r., I KA 1/20, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2021/5.
Kurosz K., Sprawiedliwość prawnomaterialna a proceduralna – kilka uwag na temat napięć między różnymi postaciami sprawiedliwości w prawie cywilnym, „Studia Iuridica” 2017/10.
Laskowski M., Uzasadnienie wyroku – rzeczywistość i próby jej zmiany [w:] Artes serviunt vitae, sapientia imperat. Proces karny sensu largo – rzeczywistość i wyzwania. Księga jubileuszowa Profesora Tomasza Grzegorczyka z okazji 70. urodzin, red. J. Kasiński, A. Małolepszy, P. Misztal, R. Olszewski, K. Rydz-Sybilak, D. Świecki, Warszawa 2019.
Łętowska E., Paprocka A., Rzucidło-Grochowska I., Podstawy uzasadnienia w prawie konstytucyjnym i międzynarodowym [w:] Uzasadnienie decyzji stosowania prawa, red. I. Rzucidło-Grochowska, M. Grochowski, Warszawa 2015.
Łętowska E., Pozaprocesowe znaczenie uzasadnienia, „Państwo i Prawo” 1997/5.
Matczak M., Summa iniuria, o błędzie formalizmu w stosowaniu prawa, Warszawa 2007.
Rawls J., Teoria sprawiedliwości, Warszawa 1994.
Sakowicz A. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. A. Sakowicz, Warszawa 2020.
Skorupka J., Sprawiedliwość proceduralna jako cel procesu karnego [w:] Rzetelny proces karny, red. P. Wiliński, Warszawa 2009.
Szumiło-Kulczycka D., Prawo do sądu, praca doktorska UJ, 2003.
Ślebioda-Ferens E., Sporządzenie uzasadnienia w sprawie karnej na formularzu. Glosa do wyroku s.apel. z dnia 17 czerwca 2020 r., II AKa 64/20, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2021/2.
Waltoś S., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2008.
Waltoś S., Hofmański P., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2016.
Wiliński P., Konstytucyjny standard prawa do sądu a proces karny [w:] Węzłowe problemy procesu karnego, red. P. Hofmański, Warszawa 2010.
Wiliński P., Rzetelny proces karny w świetle Konstytucji i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego [w:] Rzetelny proces karny, red. P. Wiliński, Warszawa 2009.
Wiliński P., Sprawiedliwość proceduralna a proces karny [w:] Rzetelny proces karny. Księga jubileuszowa Profesor Zofii Świdy, Warszawa 2009.
Wróbel P., Istota rzetelnego procesu karnego a sprawiedliwość proceduralna, „Progress. Journal of Young Researchers” 2019/6.
Tomasz Jankowiak
student prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1025-2132
O pojęciu bezprawności w polskim prawie karnym
Niniejszy artykuł zawiera rozważania w przedmiocie konkurencyjnych ujęć bezprawności, tj. monistycznego i gałęziowego. W artykule została także przeanalizowana kwestia dopuszczalności wyróżniania – oprócz kontratypów bezwzględnych wyłączających bezprawność czynu – także kontratypów względnych, wyłączających jedynie przestępność czynu. Przedstawiono argumentację prowadzącą do przyjęcia monistycznego ujęcia bezprawności. Wskazano bowiem, iż ujęcie gałęziowe opiera się na błędnym zamiennym używaniu pojęcia przestępności z pojęciem bezprawności kryminalnej. Powyższe powoduje zaistnienie licznych wątpliwości terminologicznych. Zaprezentowano także powody przemawiające za wykluczeniem możliwości wyróżniania kontratypów względnych. W tym zakresie stwierdzono, że właściwszym rozwiązaniem byłoby przekwalifikowanie kontratypów względnych na okoliczności wyłączające winę.
Słowa kluczowe: bezprawność, okoliczności wyłączające bezprawność czynu, kontratypy, przestępstwo
Tomasz Jankowiak
student of law at the Faculty of Law and Administration, Adam Mickiewicz University in Poznań, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1025-2132
The notion of unlawfulness in Polish criminal law
This article contains considerations of the competitive approaches to unlawfulness, i.e. monistic and sectional. It also analyses the matter of acceptability of distinguishing relative justification, which rules out the criminality of an act, in addition to an absolute justification, which only rules out the criminality of an act. It presents arguments leading to the acceptance of a monistic approach to the notion of unlawfulness. This is because this demonstrates that the sectional approach is based on the erroneous use of the term criminality interchangeably with the term criminal illegality. This results in numerous terminological uncertainties. It also presents arguments in favour of ruling out the possibility of establishing relative justifications. In this respect, it states that it would be more appropriate to reclassify relative justifications as circumstances ruling out culpability.
Keywords: unlawfulness, circumstances ruling out the unlawfulness of an act, justifications, crime
Bibliografia / References
Agopszowicz A., Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną w stanie wyższej konieczności (art. 142 k.c.), Wrocław 1992.
Berent M., Filar M. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2016.
Cieślak M., Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1995.
Daniluk P. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R.A. Stefański, Warszawa 2023.
Encyklopedia PWN, „bezprawność”, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/bezprawnosc;3876810.html.
Giezek J. [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2021.
Góralski P., O wątpliwościach dotyczących „okoliczności wyłączającej ukaranie sprawcy czynu zabronionego” jako przesłance zastosowania przepadku tytułem środka zabezpieczającego, „Przegląd Sądowy” 2009/11–12.
Grudecki M., O legalności tzw. dowodów wdzięczności – uwagi na marginesie artykułu R. Sosika „O bezprawności przyjmowania prezentów przez osoby pełniące funkcje publiczne”, „Prokuratura i Prawo” 2023/2.
Grześkowiak A. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2024.
Jankowiak T., O okolicznościach eksdamnacyjnych, czyli dlaczego nie jest dopuszczalne wyróżnianie tzw. kontratypów pozaustawowych jako okoliczności wyłączających bezprawność czynu, „Przegląd Sądowy” 2024/5.
Jędrzejewski Z., Bezprawność jako element przestępności czynu. Studium na temat struktury przestępstwa, Warszawa 2009.
Kaczmarek T., O tzw. okolicznościach „wyłączających” bezprawność czynu, „Państwo i Prawo” 2008/10 (752).
Krajewski R., Kontratypy weselne, „Palestra” 2014/5–6 (677–678).
Krukowski A., Materialna treść czynu a okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną, „Nowe Prawo” 1971/12 (306).
Kubiak R., Czy istnieje „kontratyp zwyczaju”?, „Prokuratura i Prawo” 2015/7–8.
Lachowski J. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2023.
Lachowski J., Marek A., Prawo karne. Zarys problematyki, Warszawa 2023.
Liszewska A., Odpowiedzialność karna za błąd w sztuce lekarskiej, Kraków 1998.
Łyżwa A. [w:] Kodeks karny. Art. 1–316. Komentarz, red. B. Gadecki, Warszawa 2023.
Mozgawa M., Obrona konieczna w polskim prawie karnym (zagadnienia podstawowe), „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio G (Ius)” 2013/2.
Mozgawa M. [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX 2024.
Mucha A., Struktura przestępstwa gospodarczego oraz okoliczności wyłączające bezprawność czynu w prawie karnym gospodarczym, Warszawa 2013.
Słownik Języka Polskiego PWN, „bezprawność”, https://sjp.pwn.pl/slowniki/bezprawność.html.
Śliwowski J., Prawo karne, Warszawa 1975.
Warylewski J., Kontratypy wiosenne, „Palestra” 1999/7–8 (499–500).
Warylewski J., Zasada ustawowej określoności przesłanek odpowiedzialności karnej a kontratypy pozaustawowe [w:] Okoliczności wyłączające bezprawność czynu. Materiały IV Bielańskiego Kolokwium Karnistycznego, red. J. Majewski, Toruń 2008.
Wąsek A., Kodeks karny. Komentarz, t. I, (art. 1–31), Gdańsk 1999.
Wolter W., Nauka o przestępstwie, Warszawa 1973.
Wolter W., O kontratypach i braku społecznej szkodliwości, „Państwo i Prawo” 1963/10 (212).
Wolter W., Prawo karne. Zarys wykładu systematycznego, Warszawa 1947.
Wronkowska S., Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa, Poznań 2005.
Wróbel W., Relacyjne i wartościujące ujęcie bezprawności w prawie karnym, „Problemy Prawa Karnego” 1993/8.
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2012.
Ziembiński Z., Logika praktyczna, Warszawa 1996.
Zoll A., Okoliczności wyłączające bezprawność czynu (zagadnienia ogólne), Warszawa 1982.
Zoll A., O normie prawnej z punktu widzenia prawa karnego, „Krakowskie Studia Prawnicze” 1991/23.
Zoll A., W sprawie kontratypów, „Państwo i Prawo” 2009/4 (758).
Zoll A. [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz do art. 1–52, t. 1, red. A. Zoll, W. Wróbel, Warszawa 2016.
Zontek W. [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz do art. 1–116, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2021.
Marcin Krajewski
doktor habilitowany nauk prawnych, Katedra Prawa Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski, sędzia Sądu Najwyższego, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7601-2206
Przestępstwo faworyzowania wierzycieli a kolejność ich zaspokajania w prawie cywilnym
Celem opracowania jest określenie wpływu, jaki na stosunki cywilnoprawne ma przestępstwo przewidziane w art. 302 § 1 k.k., zgodnie z którym karze podlega dłużnik, który w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, nie mogąc zaspokoić wszystkich wierzycieli, spłaca lub zabezpiecza tylko niektórych. Przepis ten wydaje się być oparty na błędnym założeniu, zgodnie z którym prawo cywilne przewiduje określoną kolejność zaspokojenia wierzycieli w takiej sytuacji. W rzeczywistości wskazanie właściwej kolejności zaspokojenia wierzycieli na podstawie art. 302 § 1 k.k. jest bardzo trudne, co może nasuwać wątpliwości co do zgodności tego przepisu z Konstytucją RP. Nie można przy tym uznać, że przepis ten pozostaje bez wpływu na stosunki cywilnoprawne, gdyż wiązałoby się to z koniecznością przyjęcia, że prawo cywilne nakazuje dłużnikowi zachowanie, które stanowi przestępstwo zgodnie z przepisami prawa karnego. Ostatecznie w opracowaniu przyjęto wniosek, zgodnie z którym, gdy dłużnik nie jest w stanie spłacić wszystkich swoich wierzycieli, powstaje stan czasowego ograniczenia jego odpowiedzialności, co uniemożliwia poszczególnym wierzycielom przymusowe zaspokojenie się ze szkodą dla pozostałych.
Słowa kluczowe: dłużnik, niewypłacalność, kolejność zaspokojenia wierzycieli, przestępstwo, odpowiedzialność
Dr Hab. Marcin Krajewski
Department of Civil Law, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, judge of the Supreme Court, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7601-2206
The offence of treating creditors preferentially vs. the order of satisfaction of creditors in civil law
The article discusses the impact on civil law relations of the offence stipulated in Article 302 § 1 of the Penal Code, according to which anyone, who, threated with insolvency or bankruptcy and unable to satisfy his creditors, repays or satisfies only some of them, is liable to a penalty. This provision seems to be based on the mistaken assumption that civil law establishes a specific order of satisfying creditors in this situation. In fact, the specification of the correct order of satisfying creditors under Article 302 § 1 of the Penal Code may prove challenging, which can give rise to doubts as to the constitutionality of this provision. Simultaneously, it cannot be assumed that this provision has no impact on civil law relations, as it would be related to the need to accept that civil law requires a debtor to behave in a way which constitutes a crime under the provisions of criminal law. Finally, the article concludes that, if a debtor is unable to satisfy all of his creditors, a state of temporary limitation of his liability arises, which prevents individual creditors from enforcing compulsory satisfaction to the detriment of other creditors.
Keywords: debtor, insolvency, order of satisfaction of creditors, crime, liability
Bibliografia / References
Bojarski M. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2016.
Buczkowski K., Przestępstwa na szkodę wierzycieli (art. 300–302 k.k.) – wybrane aspekty praktyki ścigania, „Prawo w Działaniu” 2013/16.
Duśko Ł., Przestępstwo faworyzowania wierzycieli. Analiza teoretyczna i dogmatyczna. Rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem naukowym prof. dr hab. Piotra Kardasa, Kraków 2023, https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/58a8999a-df42-4db7-aaab-9acf2451abfb/content.
Gałązka M. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2024.
Giezek J., Wierzyciel jako podmiot przestępstw popełnianych na szkodę innych wierzycieli a formy przestępnego współdziałania, „Prokuratura i Prawo” 2019/11–12.
Górski A., Królikowski M., Pozorna czy realna kolizja obowiązków? Relacja art. 302 k.k. do art. 57 i 77 k.k.s., „Doradca Restrukturyzacyjny” 2018/12.
Habdas M., Określanie wartości przedsiębiorstwa a odpowiedzialność jego nabywcy w świetle art. 554 k.c., „Państwo i Prawo” 2003/12.
Jasińska M., Skarga pauliańska. Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika. Komentarz do art. 527–534 KC i przepisów powiązanych (KRO, PrUpad, KPC, KK), Warszawa 2020.
Kardas P., Czy wierzyciel może odpowiadać za współdziałanie w popełnieniu przestępstwa na szkodę wierzyciela? Kilka uwag o funkcjach prawa karnego na płaszczyźnie wyznaczania bezprawności zachowania w sferze obrotu gospodarczego, „Prokuratura i Prawo” 2019/11–12.
Kępiński M., Glosa do wyroku SN z dnia 13 lutego 1985 r., IV CR 17/85, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 1986/3, poz. 53.
Klaczak P., Mularski K., Skarga pauliańska a zaspokojenie przez dłużnika jednego z jego wierzycieli, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2020/4.
Kozaczek M., Faworyzowanie wierzycieli – przestępstwo z art. 302 par. 1 kodeksu karnego, „Prawo Bankowe” 2007/10.
Kozaczek M., Glosa do wyroku SA w Krakowie z 28.01.2004 r., I ACa 1213/03, „Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych” 2006/11.
Krajewski M., Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej według Kodeksu cywilnego, Warszawa 2011.
Księżak P., Dobrodziejstwo inwentarza po nowelizacji Kodeksu cywilnego z 2015 r. – aspekty materialnoprawne, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2015/4.
Kubiczek M., Sokół B., Zasady zaspokajania wierzytelności przez menedżera w stanie niewypłacalności w kontekście art. 302 Kodeksu karnego oraz art. 57 i 77 Kodeksu karnego skarbowego, „Doradca Restrukturyzacyjny” 2021/1.
Kukuła Z., Odpowiedzialność karna za przestępstwo faworyzowania wierzycieli, a jej wyłączenie przy spłacie wierzytelności uprzywilejowanych, „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2022/8.
Kulik M. [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX 2024.
Lachowski J. [w:] System Prawa Handlowego, t. X, Prawo karne gospodarcze, red. R. Zawłocki, Warszawa 2012.
Liszewska A., Robaczyński W., O karaniu nieuczciwych dłużników, „Kontrola Państwowa” 1999/3.
Łabuda G. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2021.
Macierzyńska-Franaszczyk E., Porządek zaspokajania długów spadkowych, „Rejent” 2017/9.
Majewski J. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom III. Komentarz do art. 278–363 k.k., red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2022.
Majewski J., Glosa do uchwały SN z 20 listopada 2000 r., I KZP 31/00, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2001/5, poz. 75.
Oczkowski T. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2023.
Osajda K., Górniak K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, W. Borysiak, Warszawa 2024.
Patora K., Prawnokarna ochrona wierzycieli. Zagadnienia teorii i praktyki, Łódź 2020.
Pełczyński M., Zbycie przedsiębiorstwa (art. 526 k.c.), „Monitor Prawniczy” 2001/15.
Pośnik P., Pośnik R., O zakresie kryminalizacji przestępstw dłużniczych. Podmiot przestępstwa, „Palestra” 2013/3–4.
Pyziak-Szafnicka M., Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika, Warszawa 1995.
Pyziak-Szafnicka M., Wilejczyk M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań, red. A. Olejniczak, Warszawa 2023.
Serwach M., Tryb likwidacji szkody, gdy wysokość sumy gwarancyjnej nie wystarcza na zaspokojenie roszczeń wszystkich osób poszkodowanych, „Prawo Asekuracyjne” 2006/3.
Skowrońska-Bocian E., Borysiak W. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 10, Prawo spadkowe, red. B. Kordasiewicz, Warszawa 2015.
Szpunar A., O kolizji praw podmiotowych, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1996/4.
Troczyński K., Podmiot przestępstwa z art. 302 § 1 k.k., „Kwartalnik Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury” 2024/1.
Troczyński K., Znamiona strony przedmiotowej przestępstwa faworyzowania wierzycieli, „Kwartalnik Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury” 2022/1.
Zawłocki R., Gałęski M. [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. III, Komentarz do artykułów 222–316, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2024.
Zawłocki R., Przestępstwa przeciwko wierzycielom w polskim prawie karnym, Sopot 2007.
Ewelina Badura
doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Nieruchomości i Prawa Podatkowego, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5514-6299
Nabywanie garaży przez cudzoziemców w Polsce. Analiza prawna w kontekście zasady równości i swobody przepływu kapitału
W artykule analizowane są regulacje prawne dotyczące nabywania garaży przez cudzoziemców w Polsce w kontekście zasady równości oraz swobodnego przepływu kapitału. Ograniczenia w tym zakresie wynikają z ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, która wymaga uzyskania zezwolenia od Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, z pewnymi wyjątkami. Problem pojawia się, gdy cudzoziemcy chcą nabyć garaż, posiadając spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu – w takich przypadkach konieczne jest uzyskanie zezwolenia, co różnicuje ich sytuację w porównaniu z innymi właścicielami nieruchomości. Takie zróżnicowanie może naruszać zasadę równości określoną w art. 32 Konstytucji RP oraz swobodę przepływu kapitału zagwarantowaną w art. 63 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). W artykule omawiana jest również zgodność tych regulacji z prawem unijnym i podkreślono potrzebę dostosowania polskiego ustawodawstwa do standardów europejskich w celu zapewnienia przejrzystości i sprawiedliwości procedur dla cudzoziemców.
Słowa kluczowe: nabywanie garaży przez cudzoziemców, zasada równości, swoboda przepływu kapitału, prawo nieruchomości
Dr Ewelina Badura
Assistant Professor at the Department of Real Estate Law and Tax Law, Kraków University of Economics, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5514-6299
Acquisition of garages by foreigners in Poland. Legal analysis in the context of the principle of equality and free movement of capital
The article contains an analysis of the legal regulations regarding the acquisition of garages by foreigners in Poland in the context of the principle of equality and the free movement of capital. Restrictions in this area arise from the Act on the Acquisition of Real Estate by Foreigners, which, with certain exceptions, requires obtaining a permit from the Minister of Internal Affairs and Administration. A problem arises when foreigners want to acquire a garage while having cooperative ownership rights to a flat – in such cases, a permit needs to be obtained, which differentiates their situation with respect to other property owners. Such differentiation could be in breach of the principle of equality under Article 32 of the Polish Constitution and the free movement of capital enshrined in Article 63 of the Treaty on the Functioning of the European Union (TFEU). The article also discusses the compliance of these regulations with EU law and highlights the need to align Polish legislation with European standards to ensure transparency and fairness in procedures for foreigners.
Keywords: acquisition of garages by foreigners, principle of equality, free movement of capital, real estate law
Bibliografia / References
Ciepła H., Zwolnienie z obowiązku uzyskania zezwolenia [w:] H. Ciepła, S. Brzeszczyńska, Obrót nieruchomościami w praktyce notarialnej, sądowej, egzekucyjnej, podatkowej z wzorami umów, Warszawa 2018.
Complak K. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. M. Haczkowska, Warszawa 2014.
Garlicki L., Zasady określające orzeczniczą działalność sądów konstytucyjnych [w:] Prawo i kontrola jego zgodności z konstytucją, red. E. Zwierzchowski, Warszawa 1997.
Garlicki L., Zubik M. [w:] M. Derlatka, K. Działocha, S. Jarosz-Żukowska, A. Łukaszczuk, P. Sarnecki, W. Sokolewicz, J. Trzciński, M. Wiącek, K. Wojtyczek, L. Garlicki, M. Zubik, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom II, Warszawa 2016.
Górski J., O zmianę przepisów o obrocie nieruchomościami, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1934/1.
Kordasiewicz B., VI. Zasadność koncepcji zakresu ochrony interesu publicznego przyjętej w orzecznictwie SN [w:] Ius et Ratio. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Elżbiecie Skowrońskiej-Bocian, red. W. Borysiak, A. Gołaszewska, M. Olechowski, J. Wierciński, Warszawa 2022.
Pohrille A., Ograniczenia obrotu nieruchomościami, „Ruch Prawniczy i Ekonomiczny” 1922/2.
Poniatowicz M., Nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców w Polsce w kontekście akcesji do UE [w:] Współpraca transgraniczna Polski z krajami bałtyckimi, Białorusią i Rosją – Obwód Kaliningradzki w warunkach integracji z Unią Europejską, red. W. Bieńkowski, J. Grabowiecki, H. Wnorowski, Białystok 2003.
Szymański A., Część VII. Ograniczenia w obrocie nieruchomościami, § 4. Nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców [w:] Notariat. Czynności notarialne, red. A.J. Szereda, Warszawa 2021.
Wereśniak-Masri I., Nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców w Polsce. Komentarz, Warszawa 2021.
Iwona Jaroszewska-Ignatowska
doktor nauk prawnych, radca prawny, partnerka zarządzająca kancelarii PEOPLE & LAW, Polska
ORCID: https://orcid.org/0009-0006-7427-6220
Udział w autorstwie tekstu – 50%
Małgorzata Perchel-Ducka
aplikantka adwokacka, prawniczka w PEOPLE & LAW, Polska
ORCID: https://orcid.org/0009-0001-1018-7732
Udział w autorstwie tekstu – 50%
Instytucja prawna zabezpieczenia w postaci dalszego zatrudniania pracownika podlegającego szczególnej ochronie – uwagi krytyczne
W artykule przedstawiono problematykę podlegania przez pracowników szczególnej ochronie stosunku pracy w kontekście uprawnienia do żądania zabezpieczenia roszczenia przyznanego im w przepisie art. 7555 k.p.c. W tym przepisie uzależniono możliwość odmowy udzielenia przez sąd zabezpieczenia od oczywistej bezzasadności roszczenia. Mogłoby się wydawać, że w ten sposób sądom odebrano możliwość odmowy udzielenia zabezpieczenia. Wbrew literalnemu brzmieniu przepisu odmowa będzie mogła mieć jednak miejsce także w trzech sytuacjach ściśle związanych z zakresem szczególnej ochrony pracownika przed rozwiązaniem stosunku pracy, tj. gdy pracownik: 1) podlega tzw. „względnej ochronie” (czyli rozwiązanie z nim umowy o pracę jest dopuszczalne w razie wyrażenia na to zgody przez właściwy podmiot i zgoda ta została udzielona); 2) podlega szczególnej ochronie w jej zwykłej, a nie kwalifikowanej postaci, tj. jedynie przed rozwiązaniem z nim umowy o pracę za wypowiedzeniem, a do rozwiązania doszło bez wypowiedzenia; a także 3) podlega szczególnej ochronie, ale z uwagi na przyczynę rozwiązania umowy o pracę przepis przewiduje wyłączenie lub modyfikacje tej ochrony.
Słowa kluczowe: zabezpieczenie roszczenia, dalsze zatrudnianie pracownika, szczególna ochrona stosunku pracy, przywrócenie do pracy, procesowe prawo pracy
Dr Iwona Jaroszewska-Ignatowska
legal counsel, partner at the PEOPLE & LAW law firm, Poland
ORCID: https://orcid.org/0009-0006-7427-6220
Contribution to the preparation of the article – 50%
Małgorzata Perchel-Ducka
trainee attorney-at-law, lawyer at PEOPLE & LAW, Poland
ORCID: https://orcid.org/0009-0001-1018-7732
Contribution to the preparation of the article – 50%
The legal institution of security in the form of continued employment of a specially protected employee – critical comments
The article addresses the issue of employees having special protection of their employment relationship in the context of the right to demand security of a claim awarded to them under Article 7555 of the Civil Procedures Code. The provision enables a court to refuse to grant security because of the groundlessness of the claim. It may seem that the courts have been deprived of the ability to refuse to grant security. Despite the literal wording of the provision, a refusal will be possible in three situations which are strictly related to the scope of the employee’s special protection before termination of employment, i.e.: 1) if the employee is subject to so-called ‘relative protection’ (i.e., termination of his employment contract is permissible with the consent of the appropriate entity and that consent is granted); 2) if the employee is subject to special protection in its ordinary, and not its qualified form, i.e., only before termination with notice, whereas termination takes place without notice; and 3) if the employee is subject to special protection, but the provision provides for this protection to be disabled or modified because of the reason for the termination of the employment contract.
Keywords: securing a claim, the employee’s continued employment, special protection of the employment relationship, reinstatement, procedural labour law
Bibliografia / References
Baran K.W., O zabezpieczeniu roszczeń pracowników szczególnie chronionych w trybie art. 7555 Kodeksu postępowania cywilnego w razie wypowiedzenia albo rozwiązania stosunku pracy przez pracodawcę, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2023/10.
Barański M. [w:] Kodeks pracy. Komentarz. Tom I. Art. 1–93, red. K.W. Baran, LEX 2024.
Błaszczak Ł. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian. Tom I i II, red. T. Zembrzuski, LEX 2024.
Bury B., Nałożenie na pracodawcę obowiązku dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Cz. 1. Zabezpieczenie roszczeń pracowników szczególnie chronionych w przypadku wypowiedzenia lub rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia na podstawie art. 7555 KPC, „Monitor Prawa Pracy” 2024/1.
Dral A., Charakterystyka, ocena i perspektywy szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy pracowników pełniących funkcje społeczne i obywatelskie, „Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska. Sectio G” 1999/46.
Dral A., Powszechna ochrona trwałości stosunku pracy. Tendencje zmian, Warszawa 2009.
Florek L., Zakaz wypowiedzenia umowy o pracę, Warszawa 1976.
Jadłowski P. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom II. Komentarz. Art. 730–1217, red. J. Jankowski, S. Cieślak, Legalis 2024.
Jaśkowski K., Maniewska E., Tymczasowe przywrócenie pracownika do pracy (art. 4772 § 2 k.p.c.), „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2020/9.
Książek D., Lekston M., Tomanek A., Baran K.W., Komentarz do ustawy o związkach zawodowych [w:] Zbiorowe prawo zatrudnienia. Komentarz, LEX 2024.
Latos-Miłkowska M., Kibil M., Nakaz zatrudniania pracowników szczególnie chronionych dochodzących przywrócenia do pracy. Analiza krytyczna, „Z Problematyki Prawa Pracy i Polityki Socjalnej” 2024/5 (22), https://journals.us.edu.pl/index.php/ZPPPIPS/issue/view/1013.
Piaskowska O.M., Prawo do sądu a oddalenie oczywiście bezzasadnego powództwa w świetle projektu zmian z 27.11.2017 r. do Kodeksu postępowania cywilnego, „Studia Prawnicze” 2018/1.
Piszczek A., Pracownicy szczególnie chronieni przed rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia [w:] Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia, red. Z. Góral, LEX 2024.
Raczkowski M., Rączka K., Zwolińska A., Gersdorf M., Ostaszewski W., Kodeks pracy. Komentarz, LEX 2024.
Raczkowski M., Zielińska K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, cz. III, red. nacz. P. Rylski, red. cz. III A. Olaś, Legalis 2024.
Rycak A., Powszechna ochrona trwałości stosunku pracy, Warszawa 2013.
Salwa Z., Szczególna ochrona stosunku pracy działaczy związkowych, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 1997/5.
Sierocka I., Ochrona trwałości stosunku pracy w świetle ustawy o zwolnieniach grupowych [w:] Ochrona trwałości stosunku pracy w społecznej gospodarce rynkowej, red. G. Goździewicz, Toruń 2010.
Stelina J., Przywrócenie do pracy chronionego działacza związkowego w orzecznictwie Sądu Najwyższego, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2005/1.
Szewczyk H., Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy, „Studia Prawnicze” 2005/2.
Zieliński J., Zabezpieczenie roszczenia o uznanie wypowiedzenia stosunku pracy za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2024/2.
Zbigniew Jaremko
radca prawny, doktorant, Szkoła Doktorska Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9433-1585
Upływ terminu zasiedzenia służebności przesyłu a roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości w świetle najnowszego orzecznictwa
Artykuł stanowi omówienie wpływu uchwały Sądu Najwyższego z 3.04.2024 r., III CZP 103/22, na sprawy roszczeń o zapłatę za korzystanie z nieruchomości, w których podnoszony jest zarzut zasiedzenia służebności przesyłu. W pracy przedstawiono zarys zagadnienia, które doprowadziło Sąd Najwyższy do podjęcia uchwały oraz pogląd poprzednio dominujący w orzecznictwie. Autor postawił tezę, zgodnie z którą na skutek uchwały nabycie służebności o treści służebności przesyłu przez jej posiadacza nie powoduje wygaśnięcia roszczenia właściciela o wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości obciążonej w okresie poprzedzającym upływ terminu zasiedzenia. Przyjmując to stanowisko jako punkt wyjścia, autor dokonał analizy czynników wpływających na zasadność roszczenia o zapłatę za bezumowne korzystanie z nieruchomości w zakresie służebności przesyłu. W ramach tych czynników wskazano odmienności w zakresie oceny dobrej lub złej wiary, możliwość podniesienia zarzutu przedawnienia na skutek upływu terminów ogólnych oraz rocznego terminu od zwrotu rzeczy. Autor dokonał wykładni pojęcia zwrotu rzeczy, dochodząc do wniosku, że w przypadku służebności przez zwrot rzeczy można rozumieć również powstanie na skutek zasiedzenia tytułu prawnego.
Słowa kluczowe: służebność przesyłu, wynagrodzenie, bezumowne korzystanie, przedawnienie, zwrot rzeczy
Zbigniew Jaremko
legal counsel, doctoral student, Doctoral School, University of Silesia in Katowice, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9433-1585
Expiry of the period for acquisitive prescription of a transmission easement vs. a claim for compensation for the non-contractual use of real property in the light of the latest judgments
The article discusses the impact of the resolution of the Supreme Court of 3 April 2024, ref. III CZP 103/22, on cases regarding claims for payment for the use of real property, in which the allegation of acquisitive prescription of a transmission easement is raised. It presents an outline of the issue that led the Supreme Court to adopt the resolution and the view that was previously dominant in judgments. The author put forward the thesis that the above resolution means that the acquisition of a transmission easement by its holder does not result in the expiry of the owner’s claim for compensation for the use of the encumbered property before the end of the period of acquisitive prescription. Accepting this position as the starting point, the author analysed the factors affecting the validity of the claim for payment for non-contractual use of real property with regard to the transmission easement. Among these factors, he presents the differences in the assessment of good or bad faith, the possibility of raising a claim of limitation as a result of the expiry of general deadlines and the one-year deadline for returning the item. The author interpreted the concept of return of the item concluding that, in the case of an easement, return can also be construed as the acquisition of a legal title as a result of acquisitive prescription.
Keywords: transmission easement, compensation, non-contractual use, limitation period, return of an item
Bibliografia / References
Górska K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2023.
Królikowska K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. serii K. Osajda, red. tomu W. Borysiak, Warszawa 2024.
Naczyńska J. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom II. Własność i inne prawa rzeczowe (art. 126–352), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018.
Marcin Sobota
doktor nauk prawnych, Katedra Architektury Krajobrazu, Wydział Gospodarki Przestrzennej i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, adwokat – Izba Adwokacka we Wrocławiu, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5126-7472
Utwardzanie powierzchni gruntu na działkach budowlanych w procesie inwestycyjnym w świetle orzecznictwa
Pomimo istniejących uregulowań zwalniających zainteresowane strony od konieczności uzyskania pozwolenia na budowę czy też konieczności zgłoszenia rozpoczęcia robót budowlanych polegających na utwardzaniu powierzchni gruntu na działkach budowlanych praktyka wskazuje, że sposób interpretacji obowiązujących przepisów przez organy administracyjne powoduje często konieczność uzyskania przez zainteresowaną stronę stosownych zezwoleń. Wszczęcie postępowania administracyjnego w sposób oczywisty przedłuża proces budowalny, a nadto powoduje niepewność co do obowiązujących ram prawnych i nie pozwala inwestorom oszacować czasu i kosztów planowanej inwestycji. W ramach niniejszego opracowania autor przeanalizował 36 postępowań administracyjnych zakończonych wydaniem orzeczenia przez wojewódzkie sądy administracyjne, a toczących się w okresie od 26.07.2018 r. do 6.07.2023 r. na terenie całej Polski. Zagadnieniem prawnym stanowiącym spoiwo powyższych postępowań była tematyka związana z problematyką utwardzania powierzchni działek budowlanych i stany faktyczne, które stanowiły kanwę rozstrzygnięcia w oparciu o przepis art. 29 ust. 4 pkt 4 ustawy – Prawo budowlane. Przeprowadzona analiza pozwala obliczyć, jaki był średni czas trwania postępowań na poszczególnych jego etapach, a także ukazuje, jaki był wynik weryfikacji rozstrzygnięć organów administracji przez sąd administracyjny. Zbadanie kierunków orzeczniczych, w połączeniu z dokonaną wykładnią przepisów prawa, a także weryfikacja poglądów prezentowanych w literaturze pozwoliły autorowi wyciągnąć wnioski i sformułować postulaty de lege ferenda w zakresie zasadności wykreślenia art. 29 ust. 4 pkt 4 ustawy – Prawo budowlane.
Słowa kluczowe: prawo budowlane, utwardzanie gruntu, budowa, pozwolenie na budowę, proces inwestycyjny, nieruchomości, droga, parking
Dr Marcin Sobota
Department of Landscape Architecture, Division of Spatial Planning and Landscaping, Wrocław University of Environmental and Life Sciences, attorney-at-law – Regional Bar Chamber in Wrocław, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5126-7472
Paving the surface of land on construction plots in the investment process in the light of case law
Despite the existing regulations exempting interested parties from the need to obtain planning permission or the need to provide notice of the start of construction involving the paving of land surfaces on construction plots, practice shows that the way in which the administrative authorities interpret the current regulations often results in the need for the interested party to obtain the relevant permits. The initiation of administrative proceedings obviously prolongs the construction process. It also creates uncertainty as to the applicable legal framework and prevents investors from estimating the time and cost of the planned investment project. In this article, the author analysed 36 administrative proceedings from all over Poland that ended with a ruling issued by the Voivodship Administrative Court, which were pending between 26 July 2018 and 6 July 2023. The legal issue connecting these proceedings was the subject matter related to the problem of paving the surface of construction plots and the factual situations constituting the basis of the ruling under the provision of Article 29, para. 4, item 4 of the Construction Law. The analysis enables a calculation to be made of the average duration of the proceedings at its individual stages, and shows the result of the review of the decisions of the administrative bodies by the administrative court. The examination of the trends in adjudication, combined with the interpretation of the provisions of the law, as well as the assessment of views presented in the literature, enabled the author to draw conclusions and formulate de lege ferenda postulates regarding the legitimacy of deleting Article 29, para. 4, item 4 of the Construction Law.
Keywords: construction law, paving of land, construction, planning permission, investment process, real property, road, car park
Bibliografia / References
Dawid S., Mikołajczyk P., Prawo do miejsca postojowego jako dobro wspólne, „Przedsiębiorstwo i Zarządzanie” 2018/19 (9), cz. 1.
Dessoulavy-Śliwiński J. [w:] Prawo budowlane. Komentarz, red. Z. Niewiadomski, Warszawa 2013.
Gliniecki A. [w:] Prawo budowane. Komentarz, red. A. Gliniecki, Warszawa 2016.
Niewiadomski Z. [w:] Prawo budowlane. Komentarz, red. Z. Niewiadomskiego, Warszawa 2013.
Pawłowski S., Staniszewska L., Charakter prawny dróg wewnętrznych, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2021/8.
Sługocka M., Bursztynowicz M., Kilka uwag przed wejściem w życie ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. nowelizującej prawo budowlane [w:] Duch praw w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, red. M. Kępa, M. Marszał, Wrocław 2016.
Sypniewski D. [w:] Prawo budowlane. Komentarz, red. D. Sypniewski, Warszawa 2022.
Świderski K., Charakter prawny dróg wewnętrznych, „Casus” 2013/1 (67).
Trzciński G., Staniszewska L., Trzciński J.J., Drogi wewnętrzne i gruntowe w postępowaniach administracyjnych i orzecznictwie sądowoadministracyjnym w sprawach budowlanych: problemy interpretacyjne, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny” 2023/85 (2).
Aleksander Hyżorek
asystent, Katedra Prawa Publicznego i Teorii Prawa, Wydział Psychologii i Prawa w Poznaniu; Instytut Prawa, Uniwersytet SWPS w Warszawie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0433-1643
Zasada dobrego sąsiedztwa a uzupełnienie zabudowy
Celem opracowania jest ustalenie, czy w świetle zasady kontynuacji funkcji zabudowy – zasady dobrego sąsiedztwa, ustalona na danym obszarze funkcja zabudowy może podlegać uzupełnieniom o obiekty budowlane o innym charakterze niż istniejące. Rezultatem podjętych badań jest konkluzja, że sytuacja taka może mieć miejsce, a zabudowa uzupełniająca nie może zakłócać i kolidować z dotychczas istniejącymi obiektami, które usytuowane zostały w ramach funkcji głównej przeznaczenia terenu. Analiza dokonana została z uwzględnieniem oceny konstytucyjnoprawnej pojęcia wolności zabudowy, jak również mając na względzie charakter prawny decyzji o warunkach zabudowy i jej rolę w zakresie kształtowania ładu i przestrzeni. Dokonana ocena została przeprowadzona z uwzględnieniem poglądów judykatury oraz piśmiennictwa.
Słowa kluczowe: wolność zabudowy, zasada dobrego sąsiedztwa, zasada kontynuacji funkcji zabudowy, uzupełniająca funkcja zabudowy, strefy planistyczne, zasady zabudowy, ład przestrzenny
Aleksander Hyżorek
assistant, Department of Public Law and Theory of Law, Faculty of Psychology and Law in Poznań, Institute of Law, SWPS University of Social Sciences and Humanities in Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0433-1643
The principle of good neighbourliness vs. supplementary development
The objective of the article is to establish whether, in the light of the principle of continuation of the development function – the principle of good neighbourliness – the development function established in a given area may be subject to additional construction of buildings of a nature that differs from the existing buildings. The result of the research undertaken is the conclusion that such a situation can take place, and that supplementary development cannot interfere or conflict with the existing facilities, which have been situated within the framework of the main function of land use. The analysis was conducted with account taken of the constitutional law assessment of the notion of freedom of development, and with regard to the legal nature of the outline planning permission and its role in shaping order and space. The assessment was made with account taken of the views of the judicature and the legal literature.
Keywords: freedom of development, principle of good neighbourliness, principle of continuity of the development function, supplementary development function, land use zones, development principles, spatial order
Bibliografia / References
Bosek L., Szydło M. [w:] Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Daniel P., Charakter prawny decyzji o warunkach zabudowy, „Przegląd Prawa Publicznego” 2012/10.
Despot-Mładanowicz A. [w:] Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz aktualizowany, red. A. Plucińska-Filipowicz, M. Wierzbowski, Warszawa 2021.
Dobkowska B., Zasada dobrego sąsiedztwa a zabudowa zagrodowa, „Casus” 2018/89.
Garlicki L., Jarosz-Żukowska S. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom II, red. M. Zubik, L. Garlicki, Warszawa 2016.
Jakimowicz W., Wolność zabudowy w prawie administracyjnym, Warszawa 2012.
Jaworski J. [w:] Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz, red. K. Buczyński, J. Dziedzic-Bukowska, P. Sosnowski, J. Jaworski, LEX 2014.
Kałuża D., Zasada dobrego sąsiedztwa [w:] Decyzja o warunkach zabudowy, red. D. Kałuża, M. Płoszka, R. Robaszewska, Warszawa 2014.
Kotulski M., Pewność prawa w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [w:] Pewność sytuacji prawnej jednostki w prawie administracyjnym, red. A. Błaś, LEX 2012.
Małysa-Sulińska K., Swoboda planistyczna a wydawanie decyzji o warunkach zabudowy [w:] Prawo do dobrego samorządu w kontekście realizacji zadań publicznych, red. K. Małysa-Sulińska, M. Stec, Warszawa 2021.
Małysa-Sulińska K., Wydanie decyzji lokalizacyjnej dla zabudowy zagrodowej z pominięciem zasady dobrego sąsiedztwa, „Samorząd Terytorialny” 2014/4.
Mikuła Ł. [w:] Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Komentarz, red. J.H. Szlachetko, K. Szlachetko, Warszawa 2024.
Niewiadomski Z. (red.), Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Komentarz, Warszawa 2023.
Niewiadomski Z., Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Komentarz, Legalis 2021.
Nowak M.J., Dziedzic-Bukowska J., Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne – analiza najnowszych zmian, Warszawa 2024.
Nowak M.J., Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Komentarz do ustawy i przepisów powiązanych, Warszawa 2020.
Nowak M.J., Zasady „dobrego sąsiedztwa" i „kontynuacji funkcji zabudowy i zagospodarowania terenu” w decyzjach o warunkach zabudowy, „Radca Prawny” 2011/2.
Pawlik K., Plan ogólny jako nowy akt planowania przestrzennego i podstawa planów miejscowych oraz realizacji inwestycji [w:] P. Daniel, D. Kafar, K. Pawlik, Systemowe zmiany w planowaniu przestrzennym, Warszawa 2023.
Pawlik K., Zakres związania [w:] P. Daniel, D. Kafar, K. Pawlik, Systemowe zmiany w planowaniu przestrzennym, Warszawa 2023.
Plucińska-Filipowicz A., Sposób ustalania wymagań dotyczących nowej zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Komentarz, LEX 2011.
Skrenty Ż., Podstawowe zasady planowania przestrzennego – istota i cele ustanowienia, „Studia Lubuskie” 2011/7.
Stankiewicz R., Wolność zabudowy oraz jej ograniczenia w postępowaniu o wydanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, „Nieruchomości@” 2020/2.
Tymosiewicz T. [w:] Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Komentarz, red. J.H. Szlachetko, K. Szlachetko, Warszawa 2024.
Wronkowska S., Złożone sytuacje prawne – prawo podmiotowe [w:] Zarys teorii państwa i prawa, red. A. Redelbach, S. Wronkowska, Z. Ziembiński, Warszawa 1992.
Zaradkiewicz K. [w:] Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Zwolak S., Istota wolności budowlanej, „Przegląd Prawa Publicznego” 2016/3.
Tomasz Czech
doktor nauk prawnych, radca prawny, Warszawa, Polska
Potrącenie po ogłoszeniu upadłości zleceniodawcy gwarancji bankowej. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 21.04.2023 r., II CSKP 1185/22
Dopuszczalność potrącenia wierzytelności podlega istotnym ograniczeniom w postępowaniu upadłościowym. Kluczowe znaczenie ma wtedy data powstania potrącanych wierzytelności. Wyznaczenie takiej daty nie zawsze jest bezsporne. Kontrowersje dotyczą m.in. wierzytelności wynikających z umowy rachunku bankowego oraz zlecenia udzielenia gwarancji bankowej.
Słowa kluczowe: potrącenie, upadłość, rachunek bankowy, zlecenie gwarancji bankowej
Dr Tomasz Czech
legal counsel – Warsaw, Poland
Set-off after the bankruptcy of the principal of a bank guarantee. Commentary on the ruling of the Supreme Court of 21 April 2023, II CSKP 1185/22
The admissibility of setting off claims is significantly limited in bankruptcy proceedings. Of critical importance is the date on which the set-off claims arise. The specification of such a date is not always indisputable. Controversies apply, among other things, to claims arising from the bank account agreement and the bank guarantee mandate.
Keywords: set-off, bankruptcy, bank account, bank guarantee mandate
Bibliografia / References
Bączyk M., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 11.07.2023 r., II CSKP 734/22, „Rejent” 2024/10.
Bączyk M., Obrona poręczycieli wobec banku – gwaranta po wykonaniu obowiązku gwarancyjnego. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 28 lutego 2022 r., V ACa 165/21, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2024/6, poz. 44.
Czech T., Wpis na rachunek płatniczy, „Monitor Prawa Bankowego” 2019/10.
Koch A. [w:] System Prawa Prywatnego, red. Z. Radwański, t. 8, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. J. Panowicz-Lipska, Warszawa 2011.
Kuropatwiński J., Umowne rozporządzenie wierzytelnością przyszłą, Toruń – Bydgoszcz 2007.
Kuropatwiński J., Wierzytelność w dogmatyce prawa cywilnego, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2007/1.
Przyborowski Ł., Nieuprawnione skorzystanie z gwarancji na pierwsze żądanie a rozliczenia zwrotne stron, „Monitor Prawa Bankowego” 2021/1.
Przyborowski Ł., Roszczenia zwrotne na skutek uprawnionej realizacji gwarancji na pierwsze żądanie, „Monitor Prawa Bankowego” 2020/11.
Pyziak-Szafnicka M., Tenenbaum-Kulig M., Wilejczyk M. [w:] System Prawa Prywatnego, red. Z. Radwański, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2023.
Pyzioł W. [w:] System Prawa Prywatnego, red. Z. Radwański, t. 8, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. J. Panowicz-Lipska, Warszawa 2011.
Agata Cebera
doktor nauk prawnych, Katedra Postępowania Administracyjnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7921-8779
Dopuszczalność wstrzymania wykonania decyzji wydanej przez organ pierwszej instancji. Glosa do uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13.11.2023 r., II GPS 2/22
Przedmiotem analizy jest stanowisko wyrażone przez NSA w uchwale z 13.11.2023 r. (II GSP 2/22) co do możliwości udzielania ochrony tymczasowej, w przypadku gdy przedmiot zaskarżenia stanowi postanowienie zamykające drogę do merytorycznego rozpoznania odwołania. W opracowaniu omówiono nie tylko stanowisko wyrażone w uchwale, ale także argumenty powołane w zdaniu odrębnym.
Słowa kluczowe: ochrona tymczasowa, prawo do sądu, wstrzymanie wykonania
Dr Agata Cebera
Department of Administrative Proceedings, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Kraków, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7921-8779
Admissibility of making a stay of execution of a decision issued by the first instance body. Commentary on the ruling of the Supreme Administrative Court of 13 November 2023, II GPS 2/22
The subject of the analysis is the position expressed by the Supreme Administrative Court in the resolution of 13 November 2023 (II GSP 2/22) regarding the possibility of granting temporary protection if the subject of the appeal is a decision that closes the route to the substantive examination of the appeal. The article discusses not only the position expressed in the resolution but also the arguments cited in the dissenting opinion.
Keywords: temporary protection, right to a trial in court, stay of execution
Bibliografia / References
Adamiak B., Tożsamość sprawy sądowoadministracyjnej przesłanką wstrzymania aktu lub czynności. Glosa do uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 listopada 2023 r., II GPS 2/22, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2024/7–8.
Barnat T., Ostateczność i prawomocność decyzji administracyjnych a ich wykonalność, „Państwo i Prawo” 1984/9.
Chlebny J., Ochrona tymczasowa przed wydaleniem cudzoziemca, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2013/6.
Daniel P., Postępowanie w sprawie ochrony tymczasowej przed polskim sądem administracyjnym w świetle standardóww Rady Europy, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2010/4 (31).
Dauter B. [w:] A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, B. Dauter, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, LEX 2021.
Dobkowski J., Standardy Rady Europy w zakresie tymczasowej ochrony prawnej udzielanej w sprawach administracyjnych, „Radca Prawny” 2020/4 (25).
Jendrośka J., Zagadnienia prawne wykonania aktu administracyjnego, Wrocław 1963.
Kiełkowski T., Nabycie prawa na mocy decyzji administracyjnej, Warszawa 2012.
Kmieciak Z., Efektywność sądowej kontroli administracji publicznej, „Państwo i Prawo” 2010/11.
Kmieciak Z., Glosa do wyroku NSA z dnia 29 lipca 2004 r., OSK 591/04, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2005/4, poz. 50.
Knysiak-Sudyka H. [w:] Skarga i skarga kasacyjna w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Komentarz. Orzecznictwo, LEX 2021.
Krawczyk A., Wykonalność aktu i czynności organu administracji publicznej, Warszawa 2013.
Łętowska E., Glosa do postanowienia NSA z dnia 19 maja 2000 r., V SA 2509/99, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2000/11.
Łętowska E., Spylandum est vs prawo do sądu [OPINIA], 4.11.2022 r., https://forsal.pl/gospodarka/prawo/artykuly/8580650,prof-letowska-spylandum-est-vs-prawo-do-sadu-opinia.html.
Sarnecki P. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom II, red. L. Garlicki, M. Zubik, LEX 2016.
Tarno J.P. [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, LEX 2011.
Tuleja P. [w:] P. Czarny, M. Florczak-Wątor, B. Naleziński, P. Radziewicz, P. Tuleja, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, LEX 2023.
Wegner J., Instytucja wstrzymania wykonania decyzji przed sądem administracyjnym – skuteczny środek prawny czy relikt przeszłości? – glosa do uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13.11.2022 r., II GPS 2/22, „Glosa” 2024/2.
Woś T. [w:] H. Knysiak-Sudyka, M. Romańska, T. Woś, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, LEX 2016.
