Przemoc jest obecna we wszystkich sferach życia i praktycznie w każdej grupie wiekowej. Agresja fizyczna, psychiczna, relacyjna, wulgaryzmy, wyzwiska, groźby, stygmatyzacja, dyskryminacja, ostracyzm, hejt w internecie – te niepokojące zjawiska na dobre zagościły wśród dzieci i młodzieży. Czy można zatrzymać wzrastającą skalę problemu? Przyjrzyjmy się dostępnym możliwościom zwalczania przemocy.
Fragment artykułu z miesięcznika „Dyrektor Szkoły” 2021/10
Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że przemoc i agresja są wszechobecne we współczesnym społeczeństwie, a w środowisku szkolnym stały się praktycznie normą. Na pojawianie się tych groźnych zjawisk mają wpływ różne czynniki: indywidualne cechy ucznia, jego rodzina, grupa rówieśnicza i wiele innych.
Jak wynika z raportu Bezpieczeństwo i klimat społeczny w polskich szkołach (Przewłocka, 2015), różne formy przemocy – materialnej, fizycznej, a najczęściej werbalnej – doświadczane są raczej przez chłopców niż dziewczęta. Z kolei one padają częściej ofiarą agresji relacyjnej, np. obgadywania, odsuwania na bok, wydalania z grupy, oczerniania na tle klasy. Przemoc seksualna dotyczy głównie dziewcząt na wyższym poziomie kształcenia. Przejawia się w obmacywaniu, ściąganiu czy unoszeniu ubrań, podglądaniu oraz fotografowaniu osób bez ich wcześniejszej zgody, np. podczas przebierania. Na szczęście pojawia się stosunkowo rzadko. Natomiast cyberprzemocy w równym stopniu doświadczają przedstawiciele obu płci. Liczebność aktów agresji i przemocy maleje wraz z wiekiem – najniższa jest w szkołach średnich.
Wspomniane badanie pokazało, że ofiarami najbardziej dotkliwego dręczenia szkolnego są zdecydowanie częściej dzieci pochodzące z rodzin o sytuacji finansowej gorszej niż przeciętna w danym środowisku. Dlatego tak ważne jest, by edukować uczniów i nauczycieli w zakresie niwelowania różnic społecznych oraz niedyskryminowania innych z powodów finansowo-materialnych. Biedniejsze dzieci również częściej stosują przemoc, ale należy zaznaczyć, że zwykle robią to w obronie własnej. Wśród czynników mających wpływ na pojawianie się przemocy rówieśniczej należy wymienić także wyniki uczniów. Zależność ta układa się niemal identycznie jak w przypadku sytuacji materialnej – gorsi uczniowie częściej są sprawcami agresji i jej ofiarami. I wreszcie wsparcie społeczne – przemoc dotyczy częściej uczniów, których rodzice niedostatecznie angażują się w funkcjonowanie swoich dzieci.