Zadania metropolitalne i ich wykonywanie – obecne próby rozwiązania kwestii metropolizacji
prof. dr hab. Hubert Izdebski
jest członkiem-korespondentem Polskiej Akademii Nauk, kierownikiem Katedry Teorii i Historii Prawa Uniwersytetu SWPS w Warszawie oraz radcą prawnym w Spółce Prawniczej I&Z.
ORCID: 0000-0002-3390-4167
Zadania metropolitalne i ich wykonywanie – obecne próby rozwiązania kwestii metropolizacji
Artykuł poświęcony jest – przeprowadzanej na tle bogatych doświadczeń międzynarodowych i skromnych doświadczeń polskich – analizie polskich rozwiązań prawnych w zakresie zarządzania sprawami publicznymi na poziomie metropolitalnym: funkcjonujących (związek metropolitalny w województwie śląskim) oraz proponowanych w projektach ustaw o utworzeniu związków metropolitalnych, tj. złożonych bezskutecznie do Sejmu poprzedniej kadencji (2015–2019) projektów dotyczących metropolitalnych obszarów Poznania, Krakowa, Wrocławia i Szczecina oraz znajdujących się w Sejmie obecnej kadencji projektów dotyczących metropolitalnych związków łódzkiego i pomorskiego. Analizę przeprowadza się z punktu widzenia sposobu podchodzenia do podstawowych kwestii zarządzania metropolitalnego: określenia zadań metropolitalnych, a przez to wskazania istoty procesu metropolizacji, w tym przypadku realizowanego poprzez tworzenie związku metropolitalnego, ustalenia podstaw tworzenia składu związku metropolitalnego oraz określenia materialnych podstaw jego funkcjonowania. Ze względu na szczególne cechy obszaru metropolitalnego Warszawy – i to nie tylko jako obszaru stołecznego – odrębna uwaga została poświęcona temu właśnie obszarowi, w odniesieniu do którego trwają obecnie prace zainteresowanych samorządów nad sfinalizowaniem projektu ustawy o stołecznym związku metropolitalnym.
Słowa kluczowe: pomocniczość, obszar metropolitalny, aglomeracja, zadania metropolitalne, związek metropolitalny, metropolitan government, metropolitan governance
Prof. Dr. Hab. Hubert Izdebski
is a correspondent member of the Polish Academy of Sciences, head of the Chair of the Theory and History of Law at the SWPS University of Social Sciences and Humanities in Warsaw in Poland and a legal counsel at the I&Z law firm.
ORCID: 0000-0002-3390-4167
Metropolitan tasks and their fulfilment – current attempts to solve the issue of metropolization
The article is devoted to an analysis – conducted in the light of extensive international experience and modest Polish experience – of Polish legal solutions regarding the management of public affairs at metropolitan level: those operating (the metropolitan association in the Silesian Voivodship) and those proposed in the draft acts on the establishment of metropolitan associations, i.e. bills on the metropolitan areas of Poznań, Kraków, Wrocław and Szczecin submitted unsuccessfully to the Sejm of the previous term of office (2015–2019) and bills on the metropolitan associations of Łódź and Pomerania which are in the Sejm of the current term of office. The analysis is conducted from the point of view of the way in which the basic issues of metropolitan governance are approached: defining metropolitan tasks and, as a result, indicating the essence of the metropolization process, in this case implemented through the creation of a metropolitan association, establishing the basis for the composition of the metropolitan association and determining the material grounds for its operation. The special features of the Warsaw metropolitan area – and not just as the area of the capital – meant that separate attention has been devoted to precisely that area, with respect to which work is currently in progress on the part of interested local authorities on the finalization of a draft Act on the capital’s metropolitan association.
Keywords: subsidiarity, metropolitan area, agglomeration, metropolitan tasks, metropolitan association, metropolitan government, metropolitan governance
Bibliografia/References
Ahrend R., Gamper C., Schumann A., The OECD Metropolitan Governance Survey: A Quantitative Description of Governance Structures in Large Urban Agglomerations, „OECD Regional Development Working Papers” 2014/4
Bidziński M., Ustrój miasta stołecznego Warszawy, Toruń 2019
Charte de „Métropolitaines”. Placer la métropolisation au coeur du débat public, „Esprit” 2011/1
Czyż T., Koncepcje aglomeracji miejskiej i obszaru metropolitalnego w Polsce, „Przegląd Geograficzny” 2009/4
Danielewicz J., Zarządzanie obszarami metropolitalnymi wobec globalnych procesów urbanizacji, Łódź 2013
Dolnicki B., Marchaj R., Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2017/3
Dolnicki B., Ustrój metropolii – współczesne koncepcje, „Administracja Publiczna. Studia Krajowe i Międzynarodowe” 2010/2
Dolnicki B., Wprowadzenie [w:] Organizacja i funkcjonowanie aglomeracji miejskich, red. B. Dolnicki, Warszawa 2018
Faliński S., Warszawski samorząd terytorialny w latach 1990–2002. Geneza, ustrój, idee ustrojowe, aktywność, Warszawa 2013
Fricke C., Metropolitan Regions as a Changing Policy Concept in Comparative Perspective, „Raumforschung und Raumordnung” 2017/3
Grove A., Baker M., Zafati Bafarasat A., The Legitimation of Planning Processes as a Challenge to Metropolitan Governance, „Administrative Sciences” 2020/2
Hemel Z., Beyond anti-urban sentiments. Toward a new metropolitan European family [w:] Urban Europe. Fifty Tales of the City, red. V. Mamadouth, A. van Wageningen, Amsterdam 2016
Izdebski H., City Planning versus Metropolitan Planning: Historical Experience on the Example of the City of Warsaw, „Studia Iuridica” 2016/63
Izdebski H., Dwadzieścia lat samorządu terytorialnego – potrzeba rozwiązania problemu metropolii [w:] Metropolie. Wyzwanie polskiej polityki miejskiej, red. A. Lutrzykowski, R. Gawłowski, Toruń 2010
Izdebski H., Samorząd terytorialny. Podstawy ustroju i działalności, Warszawa 2014
Izdebski H., Trzeci etap reformy samorządu terytorialnego. De(re)centralizacja, postcovid i…?, Warszawa 2021
Izdebski H., Ustrój Warszawy a ustrój metropolii europejskich, „Samorząd Terytorialny” 2015/3
Kaczmarek T., Obszary metropolitalne w świetle podziału administracyjnego Polski, „Konwersatorium Wiedzy o Mieście” 2016/1
Kaczmarek T., Zarządzanie obszarami metropolitalnymi – zagraniczne doświadczenia i ich polskie implikacje, „Studia KPZK” 2018/3
Kantor P., Savitch H.V., The Politics of City Regions in Comparative Perspective, „Pôle Sud” 2010/1
Kulesza M., Zarządzanie metropolią, „Pomorski Przegląd Gospodarczy” 2006/5
Lackowska M., Zarządzanie obszarami metropolitalnymi w Polsce. Między dobrowolnością a imperatywem, Warszawa 2009
Lackowska M., Norris D.F., Metropolitan governance (or not!) in Poland and the United States, „Miscellanea Geographica – Regional Studies on Development” 2017/3
Lackowska M., Swianiewicz P., Dwuszczeblowe struktury zarządzania obszarami metropolitalnymi w Europie, „Samorząd Terytorialny” 2013/4
Marchaj R., Związek metropolitalny w województwie śląskim z perspektywy pierwszego roku działania, „Samorząd Terytorialny” 2018/12
Markowski T., Marszał T., Metropolie, obszary metropolitalne, metropolizacja. Problemy i pojęcia podstawowe, Warszawa 2006
Mikuła Ł., Zarządzanie rozwojem przestrzennym obszarów metropolitalnych w świetle koncepcji miękkich przestrzeni planowania, Poznań 2019
Moore-Cherry N., Spatial planning, metropolitan governance and territorial politics in Europe. Dublin as a case of metro-phobia?, „European Urban and Regional Studies” 2018/4
Moore-Cherry N., Pike A., Tomaney J., City-region and Metropolitan Governance [w:] A Research Agenda for Regional and Local Government, red. M. Callanan, J. Loughlin, Cheltenham 2021
Nizioł K., Finansowanie zadań publicznych w związkach metropolitalnych w Polsce (wybrane problemy), „Samorząd Terytorialny” 2021/7–8
Niziołek M., Problemy ustroju aglomeracji miejskich, Warszawa 2008
Norris D.F., Whither Metropolitan Governance?, „Urban Affairs Review” 2001/4
Ofiarska M., Kształtowanie się koncepcji związku metropolitalnego w Polsce po 1990 roku, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 2018/114
Pisz M., Zarządzanie sprawami wspólnymi dla dużych miast i ich zurbanizowanego otoczenia. Zintegrowane inwestycje terytorialne na tle konstytucyjnej koncepcji samorządu terytorialnego, Warszawa 2018
Salet W.G.M., Thornley A., Kreukels A., Institutional and spatial coordination in European metropolitan regions [w:] Metropolitan Governance and Spatial Planning. Comparative Case Studies, red. W.G.M. Salet, A. Thornley, A. Kreukels, London-New York 2003
Swianiewicz P., Lackowska M., Kwestia metropolitalna w kontekście zarządzania obszarem metropolitalnym Warszawy, „Z Serca Polski” 2017/6
Szlachetko J., Zakres działania i zadania samorządu metropolitalnego w świetle koncepcji MEGApolis. Postulaty de lege ferenda, „Samorząd Terytorialny” 2021/7–8
Szmytkie R., W kwestii metropolii i obszarów metropolitalnych, „Przegląd Administracji Publicznej” 2013/2
Szydło M., Wyzwania legislacyjne w zakresie zarządzania obszarami metropolitalnymi w Polsce, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 2018/114
Ustawa o związkach metropolitalnych. Komentarz, red. T. Bąkowski, Warszawa 2016
Wallis, A.D. New Regionalism [w:] Encyclopedia of Urban Studies, red. R. Hutchison, Thousand Oaks 2010
Wojnarowski K., Europejska klasyfikacja NUTS i jej znaczenie dla województwa mazowieckiego, „Mazowsze. Studia Regionalne” 2019/28
Wojnicki J., Obszary metropolitalne w Europie – założenia I realizacja, „Narodowy Instytut Samorządu Terytorialnego. Opinie i Analizy” 2017/15
Zimmermann K., Getimis P., Rescaling of Metropolitan Governance and Spatial Planning in Europe. An Introduction to the Special Issue, „Raumforschung und Raumordnung” 2017/3
Ziomek A., Koncepcja nowego regionalizmu, czyli sposób funkcjonowania władz samorządowych w XXI wieku, „Biblioteka Regionalisty” 2010/10
dr hab. Krystyna Nizioł, prof. US
jest profesorem w Zespole Badawczym Filozofii, Teorii oraz Ekonomicznej Analizy Prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego.
ORCID: 0000-0002-3930-8577
Finansowanie zadań publicznych w związkach metropolitalnych w Polsce (wybrane problemy)
Zamierzeniem badawczym podjętym w prezentowanym artykule jest próba odpowiedzi na następujące pytania badawcze. Po pierwsze, jaki jest charakter ustawowych zadań publicznych związku metropolitalnego, tj. czy ich realizacja wymaga utworzenia takiej instytucjonalnej formy współpracy samorządu terytorialnego. Po drugie, czy źródła dochodów związku metropolitalnego są adekwatne do finansowania tych zadań. W celu odpowiedzi na te pytania analizie poddano ustawę o związku metropolitalnym w województwie śląskim oraz projekty dotyczące utworzenia kolejnych związków metropolitalnych (tj. pomorskiego, łódzkiego, krakowskiego, wrocławskiego, zachodniopomorskiego i poznańskiego). W pierwszej kolejności jednak analizie poddano ustawę o śląskim związku metropolitalnym, ponieważ związek utworzony na jej podstawie już funkcjonuje. Wybór pozostałych dotyczących utworzenia nowych związków terytorialnych został dokonany na podstawie aktualnie złożonych w Sejmie projektów ustaw dotyczących ich powołania.
Słowa kluczowe: związki metropolitalne, finansowanie zadań publicznych
Dr hab. Krystyna Nizioł, professor of the University of Szczecin
is a professor at the Philosophy, Theory and Economic Analysis of the Law Research Group at the Faculty of Law and Administration of the University of Szczecin in Poland.
ORCID: 0000-0002-3930-8577
Financing public tasks in metropolitan associations in Poland (selected problems)
The research objective of the article is to try to answer the following research questions. Firstly, what the nature is of the statutory public tasks of a metropolitan association, i.e. whether their implementation requires the creation of such an institutional form of cooperation between local governments. Secondly, whether the metropolitan association’s sources of income are adequate for financing these tasks. In order to answer these questions, an analysis has been prepared of the Act on the metropolitan association in the Silesian Voivodship and the bills on the establishment of further metropolitan associations (i.e. the Pomeranian, Łódź, Kraków, Wrocław, West Pomeranian and Poznań metropolitan associations). However, the Act on the Silesian Metropolitan Association was analysed first, because the association created on its basis is already operating. The choice of the remainder regarding the establishment of new territorial associations has been made on the basis of the bills that have been submitted to the Sejm regarding their establishment.
Keywords: metropolitan associations, financing public tasks
Bibliografia/References
Antkowiak P., Kmieciak R., Kształtowanie się podstaw prawnych związków metropolitalnych w Polsce [w:] Wielowymiarowość polityk publicznych – między centralizmem a lokalizmem, red. P. Antkowiak, R. Kmieciak, Poznań 2017
Bryła J., Wpływ udziału w podatku od dochodów od osób fizycznych na realizację zadań własnych Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, „Acta Iuris Stetinensis” 2019/2
Gajewski R., Definicja pojęcia „obszar metropolitalny” w nauce i prawie [w:] Instytucjonalne formy współdziałania jednostek samorządu terytorialnego na obszarach metropolitalnych, red. J.H. Szlachetko, R. Gajewski, Gdańsk 2016
Heffner K., Ekspertyza. Funkcje metropolitalne stolic województw Polski zachodniej, Opole 2011
Kostempski D., Górnośląski Związek Metropolitalny jako przykład postępującego procesu metropolizacji w Europie, „Zarządzanie. Teoria i Praktyka” 2017/1
Krześ A., Delimitacja polskich obszarów metropolitalnych, „Biblioteka Regionalisty” 2012/12
Lendzion J. (współpraca: Sołtys J., Toczyski W.), Znaczenie obszarów metropolitalnych i ich otoczenia oraz współczesnych procesów metropolizacyjnych w kształtowaniu polityki regionalnej Państwa, https://platforma.org/upload/document/70/attachments/74/znaczenie_obszar_w_metropolitalnych.pdf
Lepsze zarządzanie, planowanie i dostarczanie usług w jednostkach samorządu terytorialnego w Polsce, OECD, Paryż 2021
Marchaj R., Zadania związku metropolitalnego w województwie śląskim – zagadnienia podstawowe, „Przegląd Prawa Publicznego” 2019/3
Ofiarska M., Kształtowanie się koncepcji związku metropolitalnego w Polsce po 1990 roku, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 2018/104, No. 3833
Ofiarska M., Problematyka budżetowa w ustawie o związkach metropolitalnych, „Prawo Budżetowe Państwa i Samorządu” 2016/2
Smętkowski M., Jałowiecki B., Gorzelak G., Obszary metropolitalne w Polsce: problemy rozwojowe i delimitacja, „Raporty i Analizy Euroreg” 2009/1
Szmytkie R., W kwestii metropolii i obszarów metropolitalnych http://www.repozytorium.uni.wroc.pl/Content/54275/04_Robert_Szmytkie.pdf
Zuzańska-Żyśko E., Funkcje metropolitalne w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym, „Studia Regionalne i Lokalne” 2012/2
dr Jakub H. Szlachetko
jest adiunktem w Katedrze Postępowania Administracyjnego i Sądowoadministracyjnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego, prezes Zarządu Instytutu Metropolitalnego i adwokatem.
ORCID: 0000-0002-4152-5394
Zakres działania i zadania samorządu metropolitalnego w świetle koncepcji MEGApolis. Postulaty de lege ferenda
W artykule przedstawiono propozycję prawnej regulacji funkcjonalności przyszłych polskich metropolii. Główną oś wywodu stanowi projekt przepisu ustawowego określającego zakres działania i zadania samorządu metropolitalnego, a także jego wybrane kompetencje. Został on skomentowany i uzasadniony. Okazuje się bowiem, że poza klasyczna triadą zadań metropolitalnych (tj. rozwój społeczno-ekonomiczny, planowanie przestrzenne, rozwój i organizacja transportu publicznego) jest wiele innych zadań, które ze względów prakseologicznych powinny zostać usytuowane na poziomie metropolitalnym (np. wspieranie biznesu wysokich technologii, ochrona klimatu i środowiska, gospodarka odpadami). Dodatkowo w artykule ukazano szerszy kontekst postulowanej reformy w postaci węzłowych założeń dla państwowej polityki metropolitalnej.
Słowa kluczowe: metropolie, obszary metropolitalne, samorząd metropolitalny
Dr Jakub H. Szlachetko
is an assistant professor at the Chair of Administrative and Administrative Court Proceedings in the Faculty of Law and Administration of the University of Gdańsk in Poland, president of the management board of the Metropolitan Institute and an attorney-at-law.
ORCID: 0000-0002-4152-5394
The scope of activity and tasks of metropolitan self-government in the light of the MEGApolis concept. De lege ferenda postulates
The article presents a proposal for the legal regulation of the functionality of future Polish metropolises. The main thrust of the argument is the draft of a statutory provision defining the scopeof activity and tasks of the metropolitan self-government, as well as its selected competences. It has been commented on and justified. This is because it transpires that, apart from the classic triad of metropolitan tasks (i.e. socio-economic development, spatial planning and the development and organization of public transport) there are many other tasks which, for praxeological reasons, should be positioned at metropolitan level (e.g. supporting high-tech business, climate and environmental protection and waste management). Additionally, the article presents a broader context of the proposed reform in the form of key assumptions for the state metropolitan policy.
Keywords: metropolises, metropolitan areas, metropolitan self-government
Bibliografia/References
Ofiarska M., Ofiarski Z., Związki komunalne i metropolitalne w Polsce, Warszawa 2021
Szlachetko J., Normatywny model samorządu metropolitalnego, Gdańsk 2020
Szlachetko J., Raport Instytutu Metropolitalnego z dnia 25–26 lutego 2021 r. w sprawie zakresu działania i zadań samorządu metropolitalnego (MEGApolis)
Szlachetko J., Tezy do ustawy o samorządzie metropolitalnym. Przyczynek do dyskusji nad brakującą reformą, „Samorząd Terytorialny” 2021/1
Szlachetko J., Związek metropolitalny jako związek jednostek samorządu terytorialnego sui generis [w:] Organizacja i funkcjonowanie aglomeracji miejskich, red. B. Dolnicki, Warszawa 2018
Śleszyński P., Naukowe podstawy i praktyczne problemy klasyfikacji i delimitacji obszarów metropolitalnych [w:] Instytucjonalne formy współdziałania jednostek samorządu terytorialnego na obszarach metropolitalnych, red. J. Szlachetko, R. Gajewski, Gdańsk 2016
Zawadzka A., Ład nasz przestrzenny, Gdańsk–Warszawa 2017
dr hab. Jerzy Korczak, prof. UWr
jest kierownikiem Zakładu Ustroju Administracji Publicznej w Instytucie Nauk Administracyjnych na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
ORCID: 0000-0003-1104-4837
Wrocławski Obszar Metropolitalny – założenia do projektów ustawy o związku metropolitalnym w województwie dolnośląskim i aktów wykonawczych
Artykuł wpisuje się w cykl publikacji o związkach metropolitalnych zarówno już istniejących, jak i tych projektowanych. Poświęcony jest założeniom do projektów aktów normatywnych pozwalających utworzyć w Polsce kolejny związek metropolitalny, tym razem w województwie dolnośląskim. Koncepcja związku jest odmienna od funkcjonującego w województwie śląskim głównie z powodu włączenia do niego nie tylko samych gmin, w tym Wrocławia będącego miastem na prawach powiatu, ale też powiatów, co czyni go nowym typem związku metropolitalnego – związku hybrydowego. Autor zauważ, że powoduje to konieczność rozwiązania licznych problemów ustrojowych i funkcjonalnych, niespotykanych dotąd w praktyce metropolitalnej. Nowa jest m.in. koncepcja zadań projektowanego związku, bowiem obok zadań metropolitalnych, a zatem odmiennych od zadań gminy, powiatu i województwa, zakłada się wykonywanie zadań o charakterze pomocniczym względem gmin i powiatów należących do związku w zakresie wykonywania ich zadań własnych, np. w dziedzinie ochrony zdrowia, pomocy społecznej, edukacji publicznej, kultury, kultury fizycznej i turystyki.
Słowa kluczowe: związek metropolitalny, zadania metropolitalne, zgromadzenie związku metropolitalnego, zarząd związku metropolitalnego, urząd metropolitalny
Dr hab. Jerzy Korczak
is the head of the Department of the Public Administration System at the Institute of Administrative Studies at the Faculty of Law, Administration and Economics of the University of Wrocław in Poland.
ORCID: 0000-0003-1104-4837
Wrocław Metropolitan Area – objectives of the bills on the metropolitan association in the Lower Silesian Voivodship and secondary regulations
This article is part of a series of publications on metropolitan associations, both existing and planned. It is devoted to the assumptions of draft normative acts enabling the creation of a further metropolitan association in Poland, this time in the Lower Silesian Voivodship. The concept of the association differs from that operating in the Silesian Voivodship mainly because of the inclusion of not only the municipalities themselves, including Wrocław, which is a city with the rights of a county, but also counties, which makes this a new type of metropolitan association – a hybrid association. The author notes that this makes it necessary to solve numerous systemic and functional problems that have not been encountered in metropolitan practice before. The concept of the tasks of the planned association is new, because, other than metropolitan tasks, namely tasks that are different from those of municipalities, counties and voivodships, it is assumed that tasks of an auxiliary nature are performed with respect to municipalities and counties belonging to the association with regard to the performance of their own tasks, e.g. in the area of healthcare, social welfare, public education, culture, physical culture and tourism.
Keywords: metropolitan association, metropolitan tasks, assembly of a metropolitan association, management board of a metropolitan association, metropolitan authority
Bibliografia/References
Barta M., Cele współdziałania jednostek samorządu terytorialnego w formie stowarzyszeń, „Przegląd Prawa Publicznego” 2012/6
Dolnicki B., Koncepcja powiatu metropolitalnego, „Administracja. Teoria–Dydaktyka–Praktyka” 2011/4
Dolnicki B., Koncepcja powiatu metropolitalnego, „Samorząd Terytorialny” 2014/7–8
Dolnicki B., Koncepcja ustawy o powiecie metropolitalnym [w:] Miasta, aglomeracje, metropolie w nurcie globalnych przemian, red. K. Kuć-Czajkowska, M. Sidor, Lublin 2014
Dolnicki B., Proces powstawania Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii [w:] Fenomen prawa administracyjnego. Księga jubileuszowa Profesora Jana Zimmermanna, red. W. Jakimowicz, M. Krawczyk, I. Niżnik-Dobosz, Warszawa 2019
Dolnicki B., Marchaj R., Związek metropolitalny w województwie śląskim, „Samorząd Terytorialny” 2017/7–8
Korczak J., O nieporozumieniach wokół porozumień w administracji publicznej, „Samorząd Terytorialny” 2009/6
Korczak J., Opinia w przedmiocie oceny prawidłowości projektów rozporządzeń wykonawczych do ustawy o związkach metropolitalnych, „Badania i Opinie. NIST” 2015/1
Korczak J., Wstęp [w:] Metropolizacja. Realne problemy – potencjalne rozwiązania, red. R. Raszewska-Skałecka, „Przegląd Administracji Publicznej” 2013/2
Lisowski P., Status związku metropolitalnego [w:] Organizacja i funkcjonowanie aglomeracji miejskich, red. B. Dolnicki, Warszawa 2018
Michnej M., Zrównoważona mobilność miejska – nowa koncepcja w planowaniu systemów transportu, „Logistyka” 2014/3
Ofiarska M., Ofiarski Z., Związki komunalne i metropolitalne w Polsce, Warszawa 2021
Pilarz K., Stowarzyszenia z udziałem gmin jako forma współdziałania w planowaniu przestrzennym, „Samorząd Terytorialny” 2019/11
Szlachetko J., Normatywny model samorządu metropolitalnego, Gdańsk 2020
dr Michał Peno
jest adiunktem, członkiem Zespołu Badawczego Filozofii, Teorii oraz Ekonomicznej Analizy Prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego.
ORCID 0000-0001-9905-3783
Komunikacyjne podejście do roli metropolii. Metropolie i wspólnota metropolitarna jako przestrzeń dyskursywnego uzasadniania decyzji
Artykuł wykorzystuje idee teorii autopojetycznej oraz demokracji deliberatywnej, która opiera się na idei i wzorcu wspólnoty komunikacyjnej, do uzasadnienia poglądu, że należy stworzyć prawne warunki sprzyjające powstawaniu metropolitalnej wspólnoty wartości, utożsamiającej się z metropolią, która to wspólnota z kolei będzie swym istnieniem legitymizować decyzje dotyczące zarządu metropolią. W pierwszych części prezentowanego artykułu przedstawione zostaną koncepcje filozofii politycznej i filozofii prawa, które stanowią ramę dla rozważań nad rolę wspólnoty metropolitarnej, jej tożsamością i możliwymi formami jej organizacji politycznej. Druga część poświęcona jest udowodnieniu tezy, że przeniesienie mechanizmów demokracji deliberatywnej, która mogłaby być sposobem włączającego zarządzania wspólnotą na poziom metropolii, jest warunkowane wykształceniem się realnej wspólnoty osób, które zamieszkują metropolię. Taka wspólnota interesów z kolei, będąc żywo zaangażowana w sprawy metropolii, sprzyjałaby rozwojowi metropolii i czyniłaby je dobrymi miejscami do życia.
Słowa kluczowe: metropolia, samorząd terytorialny, demokracja deliberatywna, teoria autopojetyczna państwa i prawa, wspólnota
dr Michał Peno
is an assistant professor at the Philosophy, Theory and Economic Analysis of the Law Research Group at the Faculty of Law and Administration of the University of Szczecin in Poland.
ORCID: 0000-0001-9905-3783
A communicative approach to the role of the metropolis. Metropolises and the metropolitan community as a space for the discursive justification of decisions
The article uses the ideas of the autopoietic theory and deliberative democracy, which is based on the idea and model of a communicative community, to justify the view that legal conditions should be created to support the emergence of a metropolitan community of values identifying itself with the metropolis which, in turn, by its existence, will legitimise the decisions on the management of the metropolis. The concepts of political philosophy and the philosophy of law, which constitute a framework for the considerations regarding the role of the metropolitan community, its identity and possible forms of its political organization will be presented in the first parts of the article. The second part is devoted to proving the thesis that transferring the mechanisms of deliberative democracy, which could be a method of inclusive community management at metropolitan level, is conditioned by the formation of a real community of people who live in the metropolis. In turn, such a community of interests, which is actively involved in the affairs of the metropolis, would foster the development of the metropolis and make it a good place to live in.
Keywords: metropolis, territorial self-government, deliberative democracy, autopoietic theory of the state and the law, community
Bibliografia/References
Agamben G., Epidemia koronawirusa zagraża ludzkiej wolności, tłum. O. Łabendowicz, „Liberte!”,https://liberte.pl/epidemia-koronawirusa-zagraza-ludzkiej-wolnosci/
Baranowski A., Dymnicka M., Społeczna pamięć i tożsamość na przykładzie Gdańska [w:] Przemiany miasta. Wokół socjologii Aleksandra Wallisa, red. B. Jałowiecki, A. Majer, M.S. Szczepański, Warszawa 2005
Barber B.R., Strong Democracy: Participatory, Politics for a New Age, Berkeley 1984
Bauman Z., Glokalizacja, czyli komu globalizacja, a komu lokalizacja, „Studia Socjologiczne” 1997/3
Bauman Z., Płynna nowoczesność, Kraków 2006
Bauman Z., Straty uboczne. Nierówności społeczne w epoce globalizacji, Kraków 2012
Bendyk E., Metropolia w sieci, „Samorząd Terytorialny” 2010/6
Brejdak J., Niklas Luhmann – hermeneutyka różnicy konstytutywnej, „Fenomenologia” 2003/1
Capra F., The Web of Life, London 1997
Carpentier N., Cammaerts B., Hegemony, Democracy, Agonism and Journalism: An interview with Chantal Mouffe, „Journalism Studies” 2006/6
Cohen J., Deliberation and Democratic Legitimacy [w:] The Good Polity. Normative Analysis of the State, red. A. Hamlin, P. Pettit, Oxfrod 1989
Dahl R.A., Stinebrickner B., Współczesna analiza polityczna, Warszawa 2007
Dahl R.A., Tufte E.R., Size and Democracy, Stanford 1973
Dolnicki B., Jeszcze raz w sprawie metropolii, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2020/4
Drozdowski R., Lepsza sfera publiczna – bezdyskusyjny postulat pod dyskusję [w:] O miejskiej sferze publicznej. Obywatelskość i konflikty o przestrzeń, red. M. Nowak, P. Pluciński, Kraków 2011
Dybowski K., Czy koncepcja autopoiesis jest przydatna nauce prawa?, „Studia z Zakresu Nauk Prawnoustrojowych. Miscellanea” 2008/1
Fuchs P., Niklas Luhmann – beobachtet, Wiesbaden 2004
Geissbühler S., Does direct democracy really work? A review of the empirical evidence from Switzerland, „Political Science Review” 2014/4
Górski R., Bez państwa. Demokracja uczestnicząca w działaniu, Kraków 2007
Gray J., Dwie twarze liberalizmu, Warszawa 2010
Grzeszczak J., Partycypacja publiczna w dużych miastach [w:] Dyktat czy uczestnictwo? Diagnoza partycypacji publicznej w Polsce, red. A. Olech, t. 1, Warszawa 2012
Habermas J., Aspekty racjonalności działania [w:] Wokół teorii krytycznej. Prace Kolegium Otryckiego, red. A.M. Kaniowski, A. Szahaj, Warszawa 1987
Habermas J., Strukturalne przeobrażenia sfery publicznej, Warszawa 2007
Habermas J., Technika i nauka jako „ideologia” [w:] Czy kryzys socjologii?, red. J. Szacki, Warszawa 1977
Hardt M., Negri A., Metropolia, „Praktyka Teoretyczna” 2011/2–3
Harel A., Why Law Matters, Oxford 2014
Harvey D., Prawo do miasta, „Le Monde Diplomatique. Edycja polska” 2009/1
Harvey D., The Urban Experience, Baltimore–Londyn 1985
Jałowiecki B., Globalny świat metropolii, Warszawa 2007
Jałowiecki B., Szczepański M.S., Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej, Warszawa 2002
Juchacz P.W., Demokracja – deliberacja – partycypacja. Szkice z teorii demokracji ateńskiej i współczesnej, Poznań 2011
Kelleher C., Lowery D., Political participation and metropolitan institutional contexts, „Urban Affairs Review” 2004/39
Konopelko A., Demokracja partycypacyjna w samorządzie lokalnym, „Samorząd Terytorialny” 2011/12
Kübler D., Governing the Metropolis: Towards Kinder, Gentler Democracies, „European Political Science” 2012/11
Kübler D., La Métropole et le Citoyen: Les agglomerations vues par leurs habitants, Lausanne 2005
Lefèvre Ch.,The improbable metropolis: decentralization, local democracy and metropolitan areas in the Western world, „Análise Social” 2010/45
Luhmann N., Recht als soziales System, „Zeitschrift für Rechtssoziologie” 1999/20
Luhmann N., Soziale Systeme. Grundriss einer allgemeinen Theorie, Frankfurt am Main 1987
Markowski T., Marszał T., Metropolie, obszary metropolitalne, metropolizacja. Problemy i pojęcia podstawowe, Warszawa 2006
McKinsey Global Institute. Urban world: Mapping the economic power of cities, https://www.mckinsey.com/~/media/McKinsey/Featured%20Insights/Urbanization/Urban%20world/MGI_urban_world_mapping_economic_power_of_cities_full_report.pdf
Metropolia to kwintesencja ludzkich społeczności. Z Benjaminem Barberem rozmawia Łukasz Pawłowski, https://kulturaliberalna.pl/2015/03/17/benjamin-barber-rozmowa-metropolia-lukasz-pawlowski/
Morawski L., Główne problemy współczesnej filozofii prawa. Prawo w toku przemian, Warszawa 2005
Peno M., Demokracja, państwo i prawo – podstawy, wartości i wyzwania, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” 2016/19
Pluciński P., Demokracja miejska, czyli lokalizm, miejskie ruchy społeczne i walki o metropolia [w:] Demokracja i rola obywatela. o napięciu pomiędzy państwem, społeczeństwem i procesami globalizacyjnymi, red. M. Baranowski, Poznań 2014
Polska samorządów Silna demokracja, skuteczne państwo, red. D. Sześciło, Warszawa 2019
Samorządy w procesie decentralizacji władzy publicznej, red. M. Chrzanowski, J. Sobczak, Lublin 2017
Sassen S., The Global City: introducing a Concept, „Brown Journal of World Affairs” 2005/2
Sroka J., Deliberacja i rządzenie wielopasmowe. Teoria i praktyka, Wrocław 2009
Sroka J., Podgórska-Rykała J., Deliberacyjne metody współdecydowania i nie-deliberacyjne metody zasięgania opinii mieszkańców: ujęcie praktyczne, „Samorząd Terytorialny” 2020/11
Szahaj A., Jednostka czy wspólnota? Spór liberałów z komunitarystami a „sprawa polska”, Warszawa 2000
Szmytkie R., W kwestii metropolii i obszarów metropolitalnych, „Przegląd Administracji Publicznej” 2013/2
Trafas K., Procesy globalizacji i metropolizacji a rozwój miasta, „Państwo i Społeczeństwo” 2004/1
Uziębło P., Demokracja Partycypacyjna, Gdańsk 2009
Wojciechowski B., Interkulturowe prawo karne, Toruń 2009
Wonicki R., Demokratyczne państwo prawa. Teoria Jurgena Habermasa wobec liberalnej, republikańskiej i socjalnej wizji państwa, Warszawa 2007
Zimmermann K., Getimis P., Metropolitan Governance in Europe, „Raumforschung und Raumordnung” 2017/75
Kamil Olzacki
jest absolwentem prawa Uniwersytetu Gdańskiego, członkiem Zarządu Instytutu Metropolitalnego.
ORCID: 0000-0003-4180-9001
Zarządzanie zasobami wspólnymi (common-pool resources) na obszarze metropolii
Metropolie stanowią naturalny obszar występowania elementów infrastruktury zaliczanych do tzw. wspólnych zasobów. Zasoby te posiadają dwie wyróżniające je cechy. Po pierwsze, ich eksploatacja prowadzi do jednoczesnego ograniczenia możliwości pobierania z nich korzyści przez inne jednostki. Po drugie, zasoby te charakteryzują się trudnością w wykluczeniu potencjalnych użytkowników z eksploatowania ich, co sprawia, że są one podatne na ryzyko degradacji wskutek nadmiernego ich wykorzystywania. W artykule autor wyjaśnił różnice pomiędzy terminami używanymi w literaturze do określenia tego rodzaju zasobów (common i common-pool resources) i wskazał na przykłady ich występowania w środowisku miejskim i metropolitalnym. W dalszej części publikacji autor przywołał reguły zarządzania zasobami wspólnymi oraz zarysował problem odpowiedniego ich stosowania w unikalnych i zróżnicowanych warunkach środowiska metropolitalnego. Cel prezentowanego artykułu stanowiła ocena dopuszczalności bezpośredniego stosowania zbioru reguł zarządzania zasobami wspólnymi na obszarze metropolii.
Słowa kluczowe: metropolie, commons, common-pool resources, commons management, zasoby wspólne, tragedia wspólnego pastwiska
Kamil Olzacki
is a law graduate from the University of Gdańsk in Poland, a member of the Management Board of the Metropolitan Institute.
ORCID: 0000-0003-4180-9001
Managing common-pool resources in the metropolitan area
Metropolises are a natural area for the appearance of elements of infrastructure classified as so-called common resources. These resources have two distinguishing features. Firstly, their exploitation leads to a simultaneous restriction on the ability of other entities to benefit from them. Secondly, these resources are characterized by the difficulty of excluding potential users from exploiting them, which makes them susceptible to the risk of degradation as a result of their overuse. In the article, the author explained the differences between the terms used in the literature to describe resources of this type (common and common-pool resources) and pointed to examples of their appearance in urban and metropolitan environments. Later in the publication, the author refers to the rules of common-pool resource management and outlined the problem of their appropriate application in unique and diverse conditions of the metropolitan environment. The objective of this article was to assess the admissibility of the direct application of a set of rules of common resource management in a metropolitan area.
Keywords: metropolises, commons, common-pool resources, commons management, common resources, tragedy of the commons
Bibliografia/References
Aldridge J., Creative lenses case study L'Asilo, Trans Europe Halles 2018
Bendyk E., Hausner J., Kudłacz M., Miasto-Idea – nowe podejście do rozwoju miast [w:] E. Bendyk, J. Buzek, J. Hausner, M. Kudłacz, A.D. Rotfeld, M. Zmyślony, Open Eyes Book, Kraków 2016
Borch Ch., Kornberger M., Urban commons. Rethinking the city, Routledge 2015
Degórski M., Gospodarka o obiegu zamkniętym circular economy – nowe podejście w rozumieniu relacji człowiek – środowisko [w:] Teoretyczne i aplikacyjne wyzwania współczesnej geografii społeczno-ekonomicznej, red. P. Churski, Warszawa 2018
Dodds R., Butler R., The phenomena of overtourism: a review, „International Journal of Tourism Cities” 2019/4
Dyląg A., Kassenberg A., Szymalski W., Energetyka obywatelska w Polsce – analiza stanu i rekomendacje do rozwoju, Warszawa 2019
Felstead A., Thwaites K., Simpson J., A conceptual framework for urban commoning in shared residential landscapes in the UK, „Sustainability” 2019/11
Ghorbani A., Bravo G., Managing the commons: a simple model of the emergence of institutions through collective action, „International Journal of the Commons” 2016/1
Giaro T., Posiadanie i prawa rzeczowe [w:] W. Dajczak, T. Giaro, F. Longchamps de Berier, Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego, Warszawa 2016
Gidwani V., Baviskar A., Urban commons, „Review of Urban Affairs” 2011/50
Gniewek E., Prawo rzeczowe, Warszawa 2020
Goodwin H., Overtourism: causes, symptoms and treatment, Tourismus Wissen 2019
Gordon H.S., The economic theory of a common property resource: the fishery, „Journal of Political Economy” 1954/62
Gray A., Definitions of crowding and the effect of crowding on health, Ministry of Social Policy, New Zealand 2001
Hardin G., The tragedy of the commons, „Science. New Series” 1968/3859
Jakubowski M., Dobra publiczne i dobra wspólne [w:] Teoria wyboru publicznego. Wstęp do ekonomicznej analizy polityki i funkcjonowania sfery publicznej, red. J. Wilkin, Warszawa 2005
Kargol-Wasiluk A., Teoria dóbr publicznych a paradygmat ekonomii sektora publicznego, „Zarządzanie Publiczne” 2008/3
Karltorp K., Unpacking the complexity of community microgrids: A review of institutions' roles for developement of microgrids, „Renevable and Sustainable Energy Reviews” 2020/121
Karwińska A., Kudłacz M., Obszary ryzyka we współczesnych miastach w Polsce, „Studia Miejskie” 2017/25
Kudłacz M., Rola metropolii w rozwoju regionalnym. Podstawowe założenia w ujęciu teoretycznym, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie” 2011/868
Kupiec B., Analiza prawno-porównawcza klastrów energii i spółdzielni energetycznych, „Przegląd Prawniczy Uniwersytetu Warszawskiego” 2020/1
Lloyd W.F., Two Lectures on the checks to population, Oxford 1833
Magrath W., The challenge of the commons: the allocation of nonexclusive resources, „Environment Department Working Paper” 1989/14
Markowski T., Marszał T., Metropolie. Obszary metropolitalne. Metropolizacja. Problemy i pojęcia podstawowe, Warszawa 2006
Nowakowska A., Legutko-Kobus R., Walczak B.M., Współczesne podejścia do procesów rewitalizacji [w:] A. Nowakowska, R. Legutko-Kobus, B.M. Walczak, Od rehabilitacji do włączenia społecznego – współczesne ujęcie procesów rewitalizacji, Warszawa 2019
Okraszewska E., Demokracja energetyczna – społeczeństwo jako prosument energii elektrycznej, „Gospodarka w Praktyce i Teorii” 2016/2
Ostrom E., Dysponowanie wspólnymi zasobami, Warszawa 2013
Ostrom E., Walker J., Gardner R., Rules, games, and common-pool resources, Michigan 1994
Prandecki K., Dobro wspólne a zrównoważony rozwój, „Optimum. Studia Ekonomiczne” 2016/4
Rogge N., Theesfeld I., Strassner C., The potential of social learning in community gardens and the impact of community heterogeneity, „Learning, Culture and Social Interaction” 2020/24
Rose C.M., Thinking about the commons, „International Journal of the Commons” 2020/1
Schlager E., Common-pool resources theory [w:] Environmental governance reconsidered: challenges, choices, and opportunities, red. R.F. Durant, D.J. Fiorino, R. O'Leary, Cambridge 2004
Scott A., The fishery: the objectives of sole ownership, „Journal of Political Economy” 1955/63
Short C., The traditional commons of England and Wales in the twenty-first century: meeting new and old challenges, „International Journal of the Commons” 2008/2
Stiglitz J., Ekonomia sektora publicznego, Warszawa 2004
Szlachetko J.H., Normatywny model samorządu metropolitalnego, Gdańsk 2020
Szwed D., Maciejewska B., Demokracja energetyczna, Warszawa 2014
Vollan B., Prediger S., Frölich M., Co-managing common pool resources: Do formal rules have to be adapted to traditional ecological norms, „Working Papers in Economics and Statistics” 2013/15
Wade R., The management of common property resources: collective action as an alternative to privatisation or state regulation, „Cambridge Journal of Economics” 1987/2
Waheed H., The common good [w:] The Stanford encyclopedia of philosophy, red. E.N. Zalta, Metaphysics Research Lab, Stanford University 2018
Warneryd M., Hakansson M., Gui E.M., MacGill I., Typology of future clean energy communities: An exploratory structure, opportunities, and challenges, „Energy Research & Social Science” 2018/23
Wiatrak A.P., Sektor publiczny – istota, zakres i zarządzanie, „Problemy Zarządzania” 2005/4
Wolsink M., Distributed generation of sustainable Energy as a common pool resource: social acceptance in rural setting in smart (micro-)grid configurations [w:] B. Frantal, S. Martinat, New rural spaces: toward renewable energies, multifunctional farming, and sustainable tourism, Brno 2013
dr inż. Grzegorz Masik
jest adiunktem w Zakładzie Geografii Społeczno-Ekonomicznej na Wydziale Oceanografii i Geografii Uniwersytetu Gdańskiego.
ORCID: 0000-0001-6019-7763
Działania wzmacniające odporność miast wojewódzkich oraz regionów w Polsce
Celem artykułu jest identyfikacja podejmowanych działań „wzmacniających odporność” miast wojewódzkich oraz regionów. Biorąc pod uwagę różne podejścia do badania odporności oraz zdefiniowane cechy odpornych systemów społeczno-ekologicznych, przeprowadzono 25 wywiadów z przedstawicielami samorządów miejskich i regionalnych odpowiedzialnymi za planowanie strategiczne i politykę regionalną. Wyniki badania wskazują, że realizowanych jest sporo inwestycji infrastrukturalnych wzmacniających adaptację miast i regionów do zmian klimatu oraz przyczyniających się do redukcji negatywnych konsekwencji wystąpienia katastrof naturalnych. Relatywnie dużo działań zorientowanych jest także na wzmacnianie odporności społecznej, mniej natomiast na wzmacnianie odporności gospodarczej. Jednocześnie należy wskazać, że pandemia COVID-19 przyspieszyła procedury obiegu dokumentów w urzędach dzięki zwiększeniu nakładów na cyfryzację, co poniekąd wskazuje na działania wzmacniające odporność instytucjonalną.
Słowa kluczowe: odporność, miasta, regiony, Polska, obszar metropolitalny
Dr inż. Grzegorz Masik
is an assistant professor in the Department of Social and Economic Geography at the Faculty of Oceanography and Geography of the University of Gdańsk in Poland.
ORCID: 0000-0001-6019-7763
Activities strengthening the resilience of voivodship cities and regions in Poland
The objective of the article is to identify actions taken to ‘strengthen resilience’ of voivodship cities and regions. In view of the different approaches to resilience studies and the defined features of resilient socio-ecological systems, 25 interviews were held with representatives of city and regional self-governments responsible for strategic planning and regional policy. The results of the research indicate that there are a lot of infrastructure investments strengthening the adaptation of cities and regions to climate change and contributing to the reduction of the negative consequences of natural disasters. A relatively large number of activities are also oriented towards strengthening social resilience, but less towards strengthening economic resilience. It should simultaneously be pointed out that the Covid-19 pandemic accelerated the document flow procedures in government offices as a result of the increase in outlay on digitization, which, in a way, indicates that actions have been taken to strengthen institutional resilience.
Keywords: resilience, cities, regions, Poland, metropolitan area
Bibliografia/References
Adger W.N., Social and ecological resilience: Are they related?, „Progress in Human Geography” 2000/24
Béné Ch., Wood R.G., Newsham A.J., Davies M., Resilience: New utopia or new tyranny? Reflection about the potentials and limits of the concept of resilience in relation to vulnerability reduction programmes, „IDS Working Papers” 2012/405
Brada J., Gajewski P., Kutan A., Economic resiliency and recovery, lessons from the financial crisis for the COVID-19 pandemic: A regional perspective from Central and Eastern Europe, „International Review of Financial Analysis” 2021/74
Bristow G., Healy A., Regional resilience: an agency perspective, „Regional Studies” 2014/48
Celińska-Janowicz D., Płoszaj A., Rola samorządów w kształtowaniu potencjału adaptacyjnego lokalnych układów społeczno-gospodarczych – przykład Mazowsza [w:] Rozwój lokalny w turbulentnym otoczeniu: mazowieckie samorządy wobec wyzwań adaptacyjności, red. D. Celińska-Janowicz, A. Płoszaj, Warszawa 2015
Chelleri L., Baravikova A., Understandings of urban resilience meanings and principles across Europe, „Cities” 2021/108
Churski P., Borowczak A., Dolata M., Dominiak J., Hauke J., Perdał R., Konecka-Szydłowska B., Zróżnicowanie wpływu światowej koniunktury gospodarczej w układzie obszarów wzrostu i obszarów stagnacji. Badanie wpływu światowej koniunktury gospodarczej (w tym zjawiska kryzysu gospodarczego) na poszczególne aspekty rozwoju społeczno-gospodarczego, raport V, Poznań 2014
Drobniak A., Koncepcja urban resilience: narzędzie strategicznej diagnozy i monitoringu miast, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2015/1
Drobniak A., Urban resilience – nowa perspektywa badawcza rozwoju miast, „Studia KPZK PAN” 2013/153
Figueiredo L., Honiden T., Schumann A., Indicators for Resilient Cities, „OECD Regional Development Working Papers” 2018/2
Holling C.S., Resilience and stability of ecological systems, „Annual Review of Ecology and Systematics” 1973/4
Markowska M., Ocena zależności między rozwojem inteligentnym a odpornością na kryzys ekonomiczny w wymiarze regionalnym – przegląd badań, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2014/333
Markowska M., Strahl D., Sokołowski A., Sobolewski M., Klasyfikacja dynamiczna regionów Unii Europejskiej szczebla NUTS2 z uwagi na wrażliwość na kryzys ekonomiczny (obszar: zmiany w gospodarce), „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2015/393
Martin R., Sunley P., On the notion of regional economic resilience: Conceptualization and explanation, „Journal of Economic Geography” 2015/1
Martin R., Sunley P., Regional economic resilience: evolution and evaluation [w:] Handbook on Regional Economic Resilience, red. G. Bristow, A. Healy, Edward Elgar Publishing 2020
Masik G., An agency perspective of resilience: the case of Pomorskie region, „European Planning Studies” 2018/5
Masik G., Grabkowska M., Practical dimension of urban and regional resilience concepts: a proposal of resilience strategy model, „Miscellanea Geographica” 2020/1
Meerow S., Newell J.P., Stults M., Defining urban resilience: A review, „Landscape and Urban Planning” 2016/147
Peng C., Yuan M., Gu C., Peng Z., Ming T., A review of the theory and practice of regional resilience, „Sustainable Cities and Society” 2017/29
Plummer P., Tonts M., Argent N., Sustainable rural economies, evolutionary dynamics and regional policy, „Applied Geography” 2018/90
Quinlan A.E., Berbés-Blázquez M., Haider L.J., Peterson G.D., Measuring and assessing resilience: broadening understanding through multiple disciplinary perspectives, „Journal of Applied Ecology” 2016/53
Spaans M., Waterhout B., Building up resilience in cities worldwide – Rotterdam as participant in the 100 Resilient Cities Programme, „Cities” 2017/61
Speranza Ch.I., Wiesmann U., Rist S., An indicator framework for assessing livelihood resilience in the context of social–ecological dynamics, „Global Environmental Change” 2014/28
Torabi T., Dedekorkut-Howes A., Howes M., Adapting or maladapting: Building resilience to climate-related disasters in coastal cities, „Cities” 2018/72
Weichselgartner J., Kelman I., Geographies of resilience Challenges and opportunities of a descriptive concept, „Progress in Human Geography” 2015/3
Xiao J., Boschma R., Andersson M., Industrial Diversification in Europe: The Differentiated Role of Relatedness, „Economic Geography” 2018/5
Zhang X., Li H., Urban resilience and urban sustainability: What we know and what do not know?, „Cities” 2018/72
dr hab. Łukasz Mikuła
jest adiunktem w Zakładzie Systemów Osadniczych i Zarządzania Terytorialnego na Wydziale Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
ORCID: 0000-0001-9276-4574
Metropolitalne planowanie przestrzenne jako zadanie samorządu terytorialnego
Celem artykułu jest określenie postulowanego zakresu merytorycznego metropolitalnego planowania przestrzennego jako zadania samorządowego. Praca opiera się na założeniu, że modelowanie metropolitalnego „minimum planistycznego” może być w dużym stopniu uniwersalne i niezależne od aktualnej lub docelowej formy instytucjonalnej zarządzania obszarem metropolitalnym. Próba odtworzenia podstawowych cech i elementów przesądzających o odrębności i specyfice planowania metropolitalnego opiera się na obowiązujących do 12.11.2020 r. regulacjach prawnych odnoszących się do planu zagospodarowania przestrzennego miejskiego obszaru funkcjonalnego i studium metropolitalnego oraz na przeglądzie światowej literatury. Końcowe rozważania poświęcone są możliwości wykorzystania nowego instrumentu planowania zintegrowanego – strategii rozwoju ponadlokalnego (w systemie prawnym od 13.11.2020 r.) w celu koordynacji planowania przestrzennego w skali obszaru metropolitalnego.
Słowa kluczowe: obszar metropolitalny, studium metropolitalne, strategia rozwoju ponadlokalnego
Dr hab. Łukasz Mikuła
is an assistant professor in the Department of Settlement Systems and Territorial Management at the Faculty of Socio-Economic Geography and Spatial Management of the Adam Mickiewicz University in Poznań in Poland.
ORCID: 0000-0001-9276-4574
Metropolitan spatial planning as a task of territorial self-government
The objective of the article is to specify the postulated substantive scope of metropolitan spatial planning as a territorial self-government task. The article is based on the assumption that the modelling of the metropolitan ‘planning minimum’ can largely be universal and independent of the current or target institutional form of metropolitan area management. The attempt to reconstruct the basic features and elements determining the distinctiveness and specificity of metropolitan planning is based on the legal regulations in force until 12 November 2020 regarding the land use plan of the urban functional area and the metropolitan structure plan, as well as a review of world literature. The final considerations are devoted to the possibility of using a new integrated planning instrument – a translocal development strategy (in the legal system since 13 November 2020) in order to coordinate land use planning on the scale of the metropolitan area.
Keywords: metropolitan area, metropolitan study, translocal development strategy
Bibliografia/References
Ahrend R., Gamper C., Schumann A., The OECD Metropolitan Governance Survey: A Quan-titative Description of Governance Structures in large Urban Agglomerations, „OECD Regional Development Working Papers” 2014/4
Blatter J., Geographic scale and functional scope in metropolitan governance reform: Theory and evidence from Germany, „Journal of Urban Affairs” 2006/2
Blotevogel H., Schmitt P., European Metropolitan Regions as a New Discursive Frame in Strategic Spatial Planning and Policies in Germany, „Die Erde” 2006/137
Deas I., The search for territorial fixes in subnational governance: City-regions and the disputed emergence of post-political consensus in Manchester, „Urban Studies” 2013/51
Jacuniak-Suda M., Walsh C., Knieling J., Governance Arrangements in the Hamburg Metropolitan Region: Between Hard and Soft Institutional Spaces [w:] Soft Spaces in Europe, red. P. Allmendinger, G. Haughton, J. Knieling, F. Othengrafen, London 2015
Jonas A., Ward K., Introduction to a Debate on City-Regions: New Geographies of Governance, Democracy and Social Reproduction, „International Journal of Urban and Regional Research” 2007/1
Metropolitan Governance and Spatial Planning. Comparative Case Studies of European City-Regions, red. W. Salet, A. Thornley, London 2003
Mikuła Ł., Planowanie metropolitalne w świetle aktualnych uwarunkowań prawnych, „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna” 2015/29
Mikuła Ł., Zarządzanie rozwojem przestrzennym obszarów metropolitalnych w świetle koncepcji miękkich przestrzeni planowania, Poznań 2019
Parysek J.J., Metropolie: metropolitalne funkcje i struktury przestrzenne [w:] Funkcje metropolitalne i ich rola w organizacji przestrzeni. XVI Konwersatorium Wiedzy o mieście, red. I. Jażdżewska, Łódź 2003
Salet W., Vermeulen R., Savini F., Dembski S., Thierstein A., Nears P., Vink B., Healey P., Stein U., Schultz H., Planning for the new European metropolis: functions, politics, and symbols. Metropolitan regions: functional relations between the core and the periphery. Business investment decisions and spatial planning policy. Metropolitan challenges, political responsibilities. Spatial imaginaries, urban dynamics and political community. Capacity-building in the city region: creating common spaces. Which challenges for today's European metropolitan spaces?, „Planning Theory & Practice” 2015/2
Savini F., Who makes the (new) metropolis? Cross-border coalition and urban development in Paris, „Environment and Planning” 2012/44
Szlachetko J., Normatywny model samorządu metropolitalnego, Gdańsk 2020
dr Anna Fogel
jest pracownikiem Instytutu Rozwoju Miast i Regionów w Warszawie.
ORCID: 0000-0002-8378-727X
W kierunku planowania przestrzenno-środowiskowego w obszarach metropolitalnych – uwagi prawne
Przedmiotem artykułu jest zarysowanie problematyki prawnych regulacji dotyczących planowania przestrzenno-środowiskowego w obszarach metropolitalnych. Autorka koncentruje się na rozważaniach związanych z aksjologicznymi i prakseologicznymi uwarunkowaniami funkcjonowania przestrzeni zgodnie z wymogami wynikającymi z powinności ochrony środowiska przez organy administracji publicznej, przede wszystkim – zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Konieczność przyjęcia prawnych ram dla planowania przestrzennego w obrębie całego obszaru metropolitalnego nakazuje jednak również podjąć tematykę zadań i kompetencji poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego, z uwzględnieniem ich prawnie zagwarantowanej samodzielności. Jednak głównym celem badawczym jest próba określenia węzłowych zasad swoistej „sprawiedliwości ekologicznej” w ramach metropolii – tak aby w możliwie optymalny sposób zapewnić ochronę środowiska przy poszanowaniu aspiracji rozwojowych lokalnych społeczności.
Słowa kluczowe: obszar metropolitalny, planowanie przestrzenne, rozwój zrównoważony
Dr Anna Fogel
is an employee of the Institute of Urban and Regional Development in Warsaw in Poland.
ORCID: 0000-0002-8378-727X
Towards land use and environmental planning in metropolitan areas – legal comments
The objective of the article is to outline the issue of legal regulations on land use and environmental planning in metropolitan areas. The author focuses on considerations related to the axiological and praxeological conditions of functioning of space in accordance with the requirements arising from the obligation of the bodies of public administration to protect the environment, primarily in accordance with the principle of sustainable development. However, the need to adopt a legal framework for spatial planning within the whole of the metropolitan area also requires that the subject of the tasks and competences of individual territorial self-government units is addressed, taking into account their legally guaranteed autonomy. However, the main research objective is to try to define the key principles of a kind of ‘ecological justice’ within the metropolis – so as to ensure environmental protection in the most optimal way while respecting the development aspirations of local communities.
Keywords: metropolitan area, land use planning, sustainable development
Bibliografia/References
Dolnicki B., Samorząd terytorialny. Zagadnienia ustrojowe, Kraków 1999
Fogel A., Ocena środowiskowych skutków lokalizacji zabudowy mieszkaniowej – zagadnienia prawne [w:] Prawo ochrony przyrody a wolność gospodarcza, red. M. Górski, Łódź–Poznań 2011
Fogel A., Prawno-organizacyjne uwarunkowania peryurbanizacji w Polsce – zagadnienia wybrane, „Urban Developement Issues” 2020/66
Fogel A., Zmiana przeznaczenia gruntów rolnych w miastach – ocena kierunków zmian prawnych [w:] Ochrona środowiska a działalność inwestycyjna. Aspekty prawne, red. Z. Cieślak, A. Kosieradzka-Federczyk, Warszawa 2016
Idczak P., Mrozik K., Periurbanisation – evidence from Polish metropolitan areas, „Economic and Environmental Studies” 2018/1
Kistowski M., Wybrane aspekty zarządzania ochroną przyrody w parkach krajobrazowych, Gdańsk–Poznań 2004
Małysa-Sulińska K., Normy kształtujące ład przestrzenny, Warszawa 2008
Mikuła Ł., Przyszłość metropolitalnego planowania przestrzennego w Polsce – perspektywa odgórna i oddolna, „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna” 2019/47
Niewiadomski Z., Samorząd terytorialny w Konstytucji RP, „Samorząd Terytorialny” 2002/3
Solon J., Korytarze ekologiczne – podobieństwa i różnice w skali wewnątrzkrajobrazowej i ponadregionalnej [w:] Ochrona łączności ekologicznej w Polsce, red. W. Jędrzejewski, D. Ławreszuk, Białowieża 2009
Sołtys J., Problemy planowania strategii i zagospodarowania przestrzennego w zarządzaniu rozwojem obszarów metropolitalnych [w:] Wybrane aspekty kształtowania obszarów metropolitalnych, red. P. Lorens, S. Ledwoń, „Biuletyn KPZK PAN” 2015/259
Stelmasiak J., Interes indywidualny a interes publiczny w ochronie środowiska w obszarze specjalnym o charakterze ekologicznym, Rzeszów 2013
Szulczewska B., Zielona infrastruktura, Warszawa 2018
Śleszyński P., Społeczno-ekonomiczne skutki chaosu przestrzennego dla osadnictwa i struktury funkcjonalnej terenów [w:] Studia nad chaosem przestrzennym, red. P. Śleszyński, A. Kowalewski, T. Markowski, „Studia PAN KPZK” 2018/182
Wiśniewski Z., Przestrzeganie zasady zrównoważonego rozwoju w procesie planowania przestrzennego na tle orzecznictwa sądowoadministracyjnego [w:] Zasada zrównoważonego rozwoju w wymiarze gospodarczym i ekonomicznym, red. B. Rakoczy, K. Karpus, M. Szalewska, M. Walas, Toruń 2015
Woźniak M., Czy istnieje remedium na konflikt interesów w zagospodarowaniu przestrzennym? – uwagi na tle zasady zrównoważonego rozwoju [w:] Zasada zrównoważonego rozwoju w wymiarze gospodarczym i ekonomicznym, red. B. Rakoczy, K. Karpus, M. Szalewska, M. Walas, Toruń 2015
Zalasińska K., Prawna ochrona zabytków nieruchomych w Polsce, Warszawa 2010
dr hab. Maciej Nowak, prof. ZUT
jest profesorem w Katedrze Nieruchomości Wydział Ekonomiczny Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie.
ORCID: 0000-0001-8149-8995
prof. dr hab. Przemysław Śleszyński
jest profesorem w Instytucie Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN.
ORCID: 0000-0002-1369-6129
Standardy urbanistyczne w polityce przestrzennej. Analiza wybranych doświadczeń i propozycje
Celem artykułu jest określenie roli standardów urbanistycznych we współczesnym systemie gospodarki przestrzennej w Polsce. Chcąc zrealizować cel pracy, przytoczono podstawowe ustalenia w literaturze przedmiotu, przeanalizowano (z perspektywy geograficznej i prawnej) zakres problemowo-przedmiotowy „normatywu urbanistycznego” z 1974 r. oraz standardy zawarte w „specustawie mieszkaniowej” z lat 2018–2019. Ponadto określono zakres przedmiotowy standardów urbanistycznych oraz zbadano, w świetle dostępnych danych i na wybranych przykładach, jaki jest stan istniejący w gminach w zakresie występowania różnych cech rozwoju, związanych ściśle ze standardami. Autorzy wskazują, że z perspektywy całego systemu gospodarki przestrzennej odpowiednio wprowadzone standardy przyczynić się mogą z jednej strony do ograniczania chaosu przestrzennego, a z drugiej do podnoszenia jakości życia, w tym tendencji do tak potrzebnej koncentracji zabudowy na przejściowych obszarach miejsko-wiejskich.
Słowa kluczowe: standardy urbanistyczne, normatyw urbanistyczny, usługi publiczne, dostępność przestrzenna, gmina, prawo lokalne
Dr hab. Maciej J. Nowak
is a professor in the Department of Real Estate at the Faculty of Economics of the, West Pomeranian University of Technology in Szczecin in Poland.
ORCID: 0000-0001-8149-8995
Prof. Dr hab. Przemysław Śleszyński
is a professor at the Stanisław Leszczycki Institute of Geography and Spatial Organization of the Polish Academy of Sciences.
ORCID: 0000-0002-1369-6129
Urban spatial policy standards. Analysis of selected experiences and proposals
The objective of the article is to define the role of urban planning standards in the contemporary spatial management system in Poland. The basic findings in the literature on the subject were cited, the problem/subjective scope of the ‘urban planning normative’ of 1974 and the standards contained in the ‘Special Housing Act’ of 2018–2019 were analysed (from a geographical and legal point of view) in order to achieve the objective of the article. Furthermore, the subjective scope of urban planning standards has been specified and the existing situation in municipalities regarding the presence of various development features closely related to the standards is examined in the light of the available data and using selected examples. The authors demonstrate that, from the point of view of the whole of the spatial management system, appropriately introduced standards can, on the one hand, contribute to reducing spatial chaos and, on the other, to improving the quality of life, including the tendency for much-needed concentration of development in transitional urban-rural areas.
Keywords: urban standards, urban normative, public services, spatial availability, municipality, local law
Bibliografia/References
Baścik J., Goras E., Staniszkis M., Węglowski M., Ziobrowski Z., Standardy urbanistyczne, Kraków 2007, maszynopis
Bąkowski T., Przyczyny nieporozumień powstałych wokół pojęcia wolności zabudowy w obowiązującym porządku prawnym [w:] Wolność zabudowy. Mity a normatywna rzeczywistość, red. T. Bąkowski, Gdańsk 2013
Borsa M., Korzeń J., Standardy urbanistyczne, „Przegląd Komunalny” 2020/8
Czynniki i ograniczenia rozwoju miast województwa pomorskiego w świetle relacji przestrzennych i dostępności komunikacyjnej, red. R. Guzik, Gdańsk 2012
Dąbrowska-Milewska G., Standardy urbanistyczne jako narzędzie racjonalnej gospodarki terenami w mieście, „Czasopismo Techniczne. Architektura” 2010/6-A/1
Fogel P., Wskaźniki oceny polityki i gospodarki przestrzennej w gminach, Warszawa 2012
Gadziński J., Ocena dostępności komunikacyjnej przestrzeni miejskiej na przykładzie Poznania, Poznań 2010
Goliszek S., Połom M., Duma P., Potential and cumulative accessibility of workplaces by public transport in Szczecin, „Bulletin of Geography. Socio-Economic Series” 2020/50
GUS, Wskaźniki dostępności terytorialnej mieszkańców Polski do wybranych obiektów użyteczności publicznej, Warszawa 2018
Guzik R., Przestrzenna dostępność szkolnictwa ponadpodstawowego, Kraków 2003
Izdebski H., Ideologia i zagospodarowanie przestrzeni, Warszawa 2013
Izdebski H., Zachariasz I., Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Warszawa 2013
Komornicki T., Rosik P., Stępniak M., Śleszyński P., Goliszek S., Pomianowski W., Kowalczyk K., Ewaluacja i monitoring zmian dostępności transportowej w Polsce z wykorzystaniem wskaźnika WMDT, Warszawa 2018
Komornicki T., Śleszyński P., Rosik P., Pomianowski W., Stępniaka M., Siłka P., Dostępność przestrzenna jako przesłanka kształtowania polskiej polityki transportowej, Warszawa 2009
Korbel W., Słabości miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w praktyce ich stosowania [w:] Teoretyczne i praktyczne aspekty prawa gospodarki przestrzennej, red. W. Ratajczak, M. Szewczyk, J. Weltrowska, Poznań 2017
Korzeniewski W., Normatyw urbanistyczny i mieszkaniowy 1974, Warszawa 1980
Kowalewski A., Kryzys planowania miast w Polsce, „Przegląd Urbanistyczny” 2005/1
Leoński Z., Szewczyk M., Kruś M., Prawo zagospodarowania przestrzeni, Warszawa 2012
Leszczyński M., Urbanistyczny standard oświatowy w specustawie mieszkaniowej [w:] Specustawa mieszkaniowa a samodzielność planistyczna gminy. Dylematy prawników i urbanistów, red. J. Szlachetko, Gdańsk 2019
Liszewski S., Zróżnicowanie przestrzenne poziomu i jakości warunków życia ludności w aglomeracjach miejskich (program badań, pierwsze wyniki), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica” 1995/20
Małysa-Sulińska K., Mnogość trybów ustalania lokalizacji inwestycji mieszkaniowej i inwestycji jej towarzyszących jako konsekwencja wejścia w życie przepisów specustawy mieszkaniowej [w:] Specustawy inwestycyjno-budowlane, red. T. Bąkowski, Gdańsk 2020
Niewiadomski Z., Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Komentarz, Warszawa 2016
Nowak M., Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Komentarz do ustawy i przepisów powiązanych, Warszawa 2020
Nowak M., Blaszke M., Lokalne standardy urbanistyczne a zagadnienie sprawności władz publicznych, „Świat Nieruchomości” 2019/1
Rosik P., Dostępność lądowa przestrzeni Polski w wymiarze europejskim, „Prace Geograficzne” 2012/233
Sikora-Fernandez D., Nowak M., Blaszke M., Funkcja mieszkaniowa narzędzi polityki przestrzennej [w:] Funkcje narzędzi polityki przestrzennej, red. M. Nowak, Warszawa 2020
Specustawa mieszkaniowa a samodzielność planistyczna gminy. Dylematy prawników i urbanistów, red. J. Szlachetko, Gdańsk 2019
Stępniak M., Wykorzystanie metody 2SFCA w badaniach dostępności przestrzennej usług medycznych, „Przegląd Geograficzny” 2013/2
Stępniak M., Wiśniewski R., Goliszek S., Marcińczak S., Dostępność przestrzenna do usług publicznych w Polsce, „Prace Geograficzne” 2017/261
Studia nad chaosem przestrzennym, red. A. Kowalewski, T. Markowski, P. Śleszyński, Warszawa 2018
Szymańska W., Dostępność przestrzenna usług gastronomicznych w mieście na przykładzie Słupska i Koszalina, „Słupskie Prace Geograficzne” 2003/1
Śleszyński P., Normatyw urbanistyczny, „Przegląd Komunalny” 2020/8
Śleszyński P., Kretowicz P., Ocena efektów inwestycji drogowych pod względem dostępności przestrzennej wskutek realizacji Regionalnego Programu Operacyjnego województwa mazowieckiego (2007–2013), „Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG” 2016/4
Śleszyński P., Stępniak M., Górczyńska M., Sieć autobusowa w województwie mazowieckim, „Transport Miejski i Regionalny” 2011/4
Taylor Z., Przestrzenna dostępność miejsc zatrudnienia, kształcenia i usług a codzienna ruchliwość ludności wiejskiej, „Prace Geograficzne” 1999/171
Walaszek M., Dostępność przestrzenna szkół oraz warunki i wyniki nauczania w aglomeracji poznańskiej, Poznań 2016
Węcławowicz G., Contemporary Poland: Space and society, London 1996
Wiśniewski S., Zróżnicowanie dostępności transportowej miast w województwie łódzkim, Łódź 2015
Woźniak M., Interes publiczny i interes indywidualny w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Opole 2018
Woźniak M., Interes publiczny jako przesłanka działań organów planistycznych [w:] Przestrzeń i nieruchomość jako przedmiot prawa administracyjnego. Publiczne prawo rzeczowe, red. I. Niżnik-Dobosz, Warszawa 2012
Wskaźniki ładu i zagospodarowania przestrzennego w gminach, red. P. Śleszyński, Warszawa 2013
Wskaźniki zrównoważonego rozwoju, red. T. Borys, Warszawa–Białystok 2005
Zelewski D., Standardy urbanistyczne według specustawy mieszkaniowej w ujęciu teoretycznym, historycznym i funkcjonalnym [w:] Specustawa mieszkaniowa a samodzielność planistyczna gminy. Dylematy prawników i urbanistów, red. J. Szlachetko, Gdańsk 2019
Ziobrowski Z., Mierniki jakości przestrzeni miejskiej, Warszawa 1992
dr hab. Mariusz Szyrski
jest adiunktem na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.
ORCID: 0000-0001-8536-4054
Karolina Chról
jest absolwentką Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.
ORCID: 0000-0002-6202-7634
Próba modelowania zadań publicznych jednostek samorządu terytorialnego w zakresie wspierania rozwoju odnawialnych źródeł energii (OZE)
W opracowaniu podjęto próbę modelowania zadań publicznych (w rozumieniu próby legislacyjnego ukształtowania) przypisanych jednostkom samorządu terytorialnego w obszarze energetyki lokalnej – ze szczególnym uwzględnieniem gminy. Zaproponowano rozwiązania prawne dla zadań publicznych związanych ze wsparciem i promocją odnawialnych źródeł energii na poziomie lokalnym. Artykuł oscyluje wokół pytań badawczych odnoszących się do tendencji w zakresie energetyki na poziomie krajowym i europejskim, kształtu polskiej i europejskiej regulacji prawnej oraz zadań publicznych jednostek samorządu terytorialnego. Istotnym elementem artykułu jest analiza tła europejskiego, ponieważ jak wskazano – Unia Europejska w ostatnich latach stała się liderem w zakresie celów klimatycznych, a podjęte decyzje zwiększyły między innymi cele redukcji emisji CO2 do atmosfery. Efektem przeprowadzonej analizy jest propozycja zmiany w regulacji prawnej, służąca wspieraniu rozwoju i promocji odnawialnych źródeł energii w gminach celem między innymi ochrony klimatu i środowiska.
Słowa kluczowe: odnawialne źródła energii, OZE, smart city, energetyka
Dr hab. Mariusz Szyrski
is an assistant professor at the Faculty of Law and Administration of the Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw in Poland.
ORCID: 0000-0001-8536-4054
Karolina Chról
is a law graduate from the Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw in Poland.
ORCID: 0000-0002-6202-7634
An attempt to model public tasks of territorial self-government units in terms of supporting the development of renewable energy sources (RES)
An attempt has been made in the article to model public tasks (in the meaning of an attempt at legislative shaping) assigned to territorial self-government units regarding local energy – with particular emphasis on the municipality. Legal solutions have been proposed for public tasks related to the support and promotion of renewable energy sources at local level. The article oscillates around research questions referring to trends in energy at national and European level, the shape of Polish and European legal regulation and the public tasks of territorial self-government units. An important element of the article is the analysis of the European background, because, as has been pointed out, the European Union has become a leader in terms of climate objectives in recent years, while the decisions made have, among other things, intensified the reduction of the CO2 emissions objectives. The result of the analysis is a proposal of changes in the legal regulations to support the development and promotion of renewable energy sources in municipalities, among other things, in order to protect the climate and the environment.
Keywords: renewable energy sources, RES, smart city, energy
Bibliografia/References
Allegretti G., Herzberg C., Participatory budgets in Europe Between efficiency and growing local democracy, Transnational Institute and the Centre for Democratic Policy-Making, „TNI Briefing Series” 2004/5, https://ecas.issuelab.org/resource/participatory-budgets-in-europe-between-efficiency-and-growing-local-democracy.html
Belyi A., Piebalgs A., Policy Brief Towards Bottom-Up Approach to European Green Deal: Lessons Learned from the Baltic Gas Market, „Policy Briefs” 2020/4
Czarnecka M., Rozwój klastrów energii w Polsce – uwagi ogólne, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2018/109
D’ascenzo F., Tantau A., Savastano M., Şanta A.-M.I., New Energy Policies for Smart Cities – a Comparison among Smart Cities in the European Union, https://sciendo.com/article/10.2478/picbe-2019-0100
Długosz T., Swora M., Walaszek-Pyzioł A., Włudyka T., Żurawik A., Szczególna regulacja działalności przedsiębiorstw w sektorach sieciowych [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 8B, Publiczne prawo gospodarcze, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2018
Dubiński J., Zadania własne gminy w zakresie planowania zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe, „Samorząd Terytorialny” 2012/7–8
Gruszecki K., Komentarz do art. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska [w:] Prawo ochrony środowiska. Komentarz, LEX 2019
Heldeweg A.M., Saintier S., Renewable energy communities as ‘socio-legal institutions’: A normative frame for energy decentralization?, „Renewable and Sustainable Energy Reviews” 2020/119
Ignatowicz G., Realizacja zasady zrównoważonego rozwoju w polityce ekologicznej polski po konferencjach w Rio de Janeiro w 1992 oraz 2012 roku, „Białostockie Studia Prawnicze” 2015/18
International IDEA Constitution-Building Primer, Local Democracy, https://www.idea.int/sites/default/files/publications/local-democracy-primer.pdf
International Renewable Energy Agency (IRENA), Renewable capacity statistics 2021, https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021
Jać P., Złotopolska K., Wspomaganie zarządzania zrównoważonym rozwojem polskich metropolii przy wykorzystaniu narzędzi „miasta inteligentnego”, „Białostockie Studia Prawnicze” 2015/18
Jawność i jej ograniczenia, t. 3, Skuteczność regulacji, red. G. Szpor, Warszawa 2014
Jurgilewicz M., Ovsepyan A., Bezpieczeństwo energetyczne a ochrona środowiska, „Studia Prawnicze KUL” 2017/2
Korczak J., Ustrojowa zasada wykonywania zadań publicznych w istotnej części przez samorząd terytorialny [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 2, Konstytucyjne podstawy funkcjonowania administracji publicznej, red. A. Hauser, A. Wróbel, Z. Niewiadomski, Warszawa 2012
Korosteleva E.A., Reclaiming resilience back: A local turn in EU external governance, „Contemporary Security Policy” 2019/2
Kosiński E., Trupkiewicz M., Gmina jako podmiot systemu wspierania wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2016/3
Kurzyna-Chmiel D., Oświata jako zadanie publiczne, Warszawa 2013
Leal-Arcas R., Akondo N., Alemany Rios J., Energy Decentralization in the European Union, Queen Mary University of London, „School of Law Legal Studies Research Paper” 2019/307
Lipowicz I., Nowa rola samorządu terytorialnego w państwie współczesnym, „Samorząd Terytorialny” 2020/7–8
Małecka-Łyszczek M., Pojęcie i podziały zadań publicznych ze szczególnym uwzględnieniem zadań samorządu terytorialnego, „Zeszyty Naukowe UEK” 2013/921
Michalska-Badziak R., Cele i zadania, właściwość i kompetencja [w:] Z. Duniewska, B. Jaworska-Dębska, R. Michalska-Badziak, E. Olejniczak-Szałowska, M. Stahl, Prawo administracyjne, pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, Warszawa 2013
Mucha K., Konstytucyjne podstawy pojęcia bezpieczeństwa energetycznego, „Zeszyty Naukowe Instytutu Administracji AJD w Częstochowie” 2015/1
Muras Z., Swora M., Komentarz do art. 3 [w:] Prawo energetyczne, t. 1, Komentarz do art. 1–11s, red. M. Swora, Z. Muras, Warszawa 2016
Okraszewska E., Demokracja energetyczna – społeczeństwo jako prosument energii elektrycznej, https://core.ac.uk/download/pdf/80535338.pdf
Oręziak B., Chról K., Smart City Concept: Legal Aspects of the Smart Environment in the Light of Renewable Energy Sources, „Prawo w Działaniu. Sprawy Cywilne” 2020/44
Rozmysłowski Ł., Granica zadania własnego gminy w zakresie zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, „Samorząd Terytorialny” 2017/10
Scott J., Trubek D.M., Mind the gap: Law and new approaches to governance in the European union, „European Law Journal” 2008/1
Skoczylas A., Bosek W., Komentarz do art. 16 Konstytucji RP [w:] Konstytucja RP, t. 1, red. M. Safjan, L. Bosek, Legalis 2016
Słownik języka polskiego 2021, https://sjp.pwn.pl/slowniki/modelowanie.html
Stahl M., Zagadnienia ogólne [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 6, Podmioty administrujące, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2011
Stefaniak A., Prawo spółdzielcze. Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych. Komentarz, Warszawa 2018
Strachan P., Cowell R., Ellis G., Sherry‐Brennan F., Toke D., Promoting community renewable energy in a corporate energy world, „Sustainable Development” 2015/23(2)
Szlachetko J.H., Megapolis. Raport Instytutu Metropolitalnego z dnia 25–26 lutego 2021 r. w sprawie zakresu działania i zadań samorządu metropolitalnego, https://www.im.edu.pl/wp-content/uploads/2021/03/Raport-IM-MEGApolis-ws-zakresu-dzia%C5%82ania-i-zada%C5%84-samorz%C4%85du-metropolitalnego-2.pdf
Szulecki K., Overland I., Energy democracy as a process, an outcome and a goal: A conceptual review, „Energy Research & Social Science” 2020/69
Szwed D., Maciejewska B., Demokracja energetyczna, Warszawa 2013
Szyrski M., Energetyka lokalna. Studium administracyjnoprawne, Warszawa 2019
Ura E., Pieprzny S., Pado T., Pojęcie bezpieczeństwa publicznego w prawie administracyjnym [w:] Koncepcja systemu prawa administracyjnego. Zjazd Katedr Prawa i Postępowania Administracyjnego, Zakopane 24–27 września 2006 r., red. J. Zimmermann, Warszawa 2007
Ustawa o odnawialnych źródłach energii. Komentarz, red. J. Baehr, P. Lissoń, J. Pokrzywniak, M. Szambelańczyk, Warszawa 2016
Villa-Arrieta M., Sumper A., Contribution of Smart Cities to the Energy Sustainability of the Binomial between City and Country, „Applied Sciences” 2019
Wierciński A., Kwieciński Z., Baehr J., Analiza mająca na celu wdrożenie instytucji spółdzielni energetycznej do polskiego systemu prawa w oparciu o najlepsze praktyki państw Unii Europejskiej, Warszawa 2014, https://www.cire.pl/pliki/1/analiza_spoldzielnie_energetyczne_2014_09_11.pdf
dr Justyna Mielczarek-Mikołajów
jest adiunktem w Zakładzie Ustroju Administracji Publicznej w Instytucie Nauk Administracyjnych na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
ORCID: 0000-0001-8706-2930
Zrównoważony transport w kontekście zarządzania metropoliami
W artykule zawarto rozważania na temat zrównoważonego transportu, będącego nieodłącznym elementem koncepcji smart city. Podejmowane w jej ramach działania są ukierunkowane na wyeliminowanie podstawowych problemów polskich miast i obszarów metropolitalnych, będących wynikiem zanieczyszczenia środowiska, zmiany klimatu, emisji hałasu oraz negatywnego wpływu na środowisko i zdrowie człowieka. W ramach przeprowadzonych analiz omówiono rozwiązania zawarte w ustawach, a także działania prowadzone na obszarze przykładowych obszarów metropolitalnych i polskich miast. W konkluzji przedstawiono szanse i bariery rozwoju zrównoważonego transportu. Autorka zwraca uwagę, że obecny stan analizowanego sektora nie pozwala na pełne wykorzystanie zasady polityki zrównoważonego rozwoju transportu, co powoduje, że polskie metropolie nadal nie są gotowe, by zmierzyć się z konsekwencjami zmian klimatycznych, a działania w zakresie transportu publicznego stanowią jedno z najważniejszych wyzwań przyszłości.
Słowa kluczowe: metropolia, zrównoważony transport, zbiorowy transport publiczny, smart city
Dr Justyna Mielczarek-Mikołajów
is an assistant professor in the Department of the Public Administration System at the Institute of Administrative Studies at the Faculty of Law, Administration and Economics of the University of Wrocław in Poland.
ORCID: 0000-0001-8706-2930
Sustainable transport in the context of metropolitan management
The article presents considerations on sustainable transport, which is an inherent element of the concept of a smart city. Actions taken within its framework are intended to eliminate the basic problems of Polish cities and metropolitan areas arising from environmental pollution, climate change, noise emissions and the adverse impact on the environment and human health. The solutions contained in the acts have been discussed in the analyses, as have the activities conducted in example metropolitan areas and Polish cities. The conclusion presents the opportunities and barriers to the development of sustainable transport. The author points out that the current status of the sector under review does not allow for the full exploitation of the principle of sustainable transport development policy, which means that Polish metropolises are still not ready to face the consequences of climate change, while the activities in the area of public transport constitute one of the most important challenges for the future.
Keywords: metropolis, sustainable transport, public transport, smart city
Bibliografia/References
Badyda J., Zagrożenia środowiskowe ze strony transportu, „Nauka” 2010/4
Balińska A., Olejniczak W., Cymerman D., Wymiary jakości transportu miejskiego aglomeracji warszawskiej w percepcji konsumentów, „Turystyka i Rozwój Regionalny” 2020/14
Bartniczak B., Zrównoważony transport na poziomie regionalnym jako przedmiot pomiaru wskaźnikowego, „Studia Ekonomiczne” 2013/143
Bogdanowicz S., Systematyka podstawowych pojęć w procesie transportowym, „Logistyka” 2018/4
Chrisidu-Budnik A., Przedańska J., Smart city projects – mechanizmy implementacji idei inteligentnego miasta, „Samorząd Terytorialny” 2018/11
Churski P., Pojęcie, funkcje i rozwój transportu publicznego, „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna” 2010/13
European Conference of Ministers of Transport, Assessment & decision making for sustainable transport, OECD 2004, https://www.itf-oecd.org/sites/default/files/docs/04assessment.pdf
Florczyk R., Potencjał usługowy miast Obszaru Metropolitalnego Warszawy w świetle teorii ośrodków centralnych, „Samorząd Terytorialny” 2018/1–2
Jałowiecki B., Metropolie, Białystok 1999
Kidyba M., Zarządzanie smart metropolią – wybrane aspekty prawne [w:] Organizacja i funkcjonowanie aglomeracji miejskich, red. B. Dolnicki, Warszawa 2018
Komnimos N., Mora L., Exploring the Big Picture of Smart City Research, https://www.researchgate.net/publication/319598847_Exploring_the_Big_Picture_of_Smart_City_Research/link/5f8a94f0299bf1b53e2c44ad/download
Kręt P. Inteligentne systemy transportowe w smart city, „Management and Quality – Zarządzanie i Jakość” 2020/2
Krysiuk C., Brdulak J., Piwko M., Obszar metropolitalny Warszawy a zrównoważony rozwój transportu, „Autobusy” 2018/6
Kudłacz M., Zarządzanie rozwojem miast w Polsce. Budowanie atrakcyjności lokalnej. Budowanie atrakcyjności lokalizacyjnej z perspektywy nowoczesnych, wielkomiejskich układów osadniczych, „Biuletyn Polskiej Akademii Nauk. Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju” 2014/53
Małek P., Wstępne pojęcia [w:] J. Kubalski, P. Małek, K. Mroczek, Komunikacja autobusowa. Ekonomika i organizacja, Warszawa 1968
Mercik A., Elektromobilność w autobusowym transporcie publicznym organizowanym przez górnośląsko-zagłębiowską metropolię jako narzędzie realizacji idei zrównoważonej mobilności, „Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG” 2020/23
Miłaszewicz D., Ostapowicz B., Warunki zrównoważonego transportu w świetle dokumentów UE, „Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania” 2011/24, https://wneiz.pl/nauka_wneiz/sip/sip24-2011/SiP-24-8.pdf
Misiejko A., Porozumienie powiatowo-gminne w publicznym transporcie zbiorowym – ujęcie instytucjonalne oraz prawnofinansowe [w:] Organizacja publicznego transportu zbiorowego przez jednostki samorządu terytorialnego ze szczególnym uwzględnieniem form prawnych aspektów współdziałania, red. K. Ziemski, A. Misiejko, Poznań 2016
Muraszkiewicz M., Ku nowej utopii, ku inteligentnym miastom [w:] Smart city. Informacja przestrzenna w zarządzaniu inteligentnym miastem, red. D. Gotlib, R. Olszewski, Warszawa 2016
Paradowska M., Polityka zrównoważonego rozwoju transportu UE w kontekście wybranych aspektów ekonomiki polskich miast, „Ekonomia i Środowisko” 2013/3
Pichlak M., Uwarunkowania innowacyjności organizacji. Studium teoretyczne i wyniki badań empirycznych, Warszawa 2012
Plan zrównoważonej mobilności dla Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego, Warszawa, luty 2016, http://omw.um.warszawa.pl/wp-content/uploads/2016/04/Plan-mobilno%C5%9Bci-WOF.pdf
Podsumowanie 3 lat działalności Górnośląsko-Zagłębiowskiej metropolii: 2018–2020, s. 11–21, https://metropoliagzm.pl/wp-content/uploads/2021/02/3-lata-Metropolii.-Raport-podsumowujacy.pdf
Sajdak-Wąsik A., Misiejko A., Świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego przez utworzony w tym celu związek powiatowo-gminny [w:] Organizacja publicznego transportu zbiorowego przez jednostki samorządu terytorialnego ze szczególnym uwzględnieniem form prawnych aspektów współdziałania, red. K. Ziemski, A. Misiejko, Poznań 2016
Sobol A., Inteligentne miasta versus zrównoważone miasta, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2017/320
Starowicz W., Zarządzanie mobilnością wyzwaniem polskich miast, „Transport Miejski i Regionalny” 2011/1
Stawasz D., Sikora-Fernandez D., Turała M., Koncepcja smart city jako wyznacznik podejmowania decyzji związanych z funkcjonowaniem i rozwojem miast, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia Informatica” 2012/29
Swora M., Komentarz do art. 1 [w:] Ustawa o elektromobilności i paliwach alternatywnych. Komentarz, red. M. Swora, Legalis 2019
Szymańska D., Urbanizacja na świecie, Warszawa 2008
Urban S., Komentarz do art. 39 [w:] Ustawa o elektromobilności i paliwach alternatywnych. Komentarz, red. K. Kokocińska, J. Pokrzywniak, Legalis 2020
Wach-Kłosowska M., Rześny-Cieplińska J., Inteligentny i zrównoważony transport jako element realizacji koncepcji smart city – przykłady polskie i europejskie, „Studia Miejskie” 2018/20
Wojtal R., Zanieczyszczenie powietrza w miastach w aspekcie ruchu samochodowego, „Transport Miejski i Regionalny” 2018/1
Wolański M., Pieróg M., Przyszłość transportu publicznego w świetle koncepcji smart mobility. Przykład aglomeracji warszawskiej [w:] Mobilność w aglomeracjach przyszłości, red. J. Gajewski, W. Paprocki, J. Pieróg, Sopot 2018
Zydel B., Zeroemisyjny transport publiczny a decentralizacja na przykładzie transportu miejskiego, „Samorząd Terytorialny” 2020/1–2
Maciej Kiełbus
jest wspólnikiem w Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna sp. k. w Poznaniu.
ORCID: 0000-0002-2534-266X
Zarządzanie gospodarką odpadami na obszarach metropolitalnych na przykładzie aglomeracji poznańskiej
Aglomeracja poznańska, obejmująca w ujęciu przyjmowanym przez Główny Urząd Statystyczny miasto Poznań oraz 21 gmin, nie doczekała się dotychczas przepisów szczególnych dotyczących współpracy międzygminnej. Współpraca ta w wielu obszarach odbywa się na podstawie ogólnych przepisów, w tym ustawy o samorządzie gminnym. Wielość form współpracy jest szczególnie dostrzegalna w obszarze gospodarki odpadami komunalnymi. Celem prezentowanego artykułu jest syntetyczne przedstawienie form współpracy gmin z obszaru aglomeracji poznańskiej w tym zakresie oraz wskazanie ich cech szczególnych. Gminy te wykorzystują zarówno publicznoprawne formy współpracy, jak i formy cywilnoprawne, co dowodzi, że brak przepisów szczególnych nie stanowi przeszkody do współpracy międzygminnej na obszarach aglomeracyjnych. Jednakże współpraca ta obnaża niedostatki ogólnych regulacji ustawowych w tym zakresie, które powinny zostać poddane szybkiej nowelizacji.
Słowa kluczowe: współpraca, związki międzygminne, porozumienia komunalne, spółki międzygminne, metropolie, aglomeracje
Maciej Kiełbus
is a partner at Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna sp. k. in Poznań in Poland.
ORCID: 0000-0002-2534-266X
Waste management in metropolitan areas using the example of the Poznań agglomeration
The Poznań agglomeration, including the City of Poznań and 21 municipalities, as adopted by the Central Statistical Office, has not yet lived to see the special provisions on inter-municipal cooperation. In many areas, this cooperation takes place on the basis of general regulations, including the Act on municipal self-government. The multitude of forms of cooperation is particularly noticeable in the area of municipal waste management. The objective of the article in question is to present a summary of the forms of cooperation of municipalities from the area of Poznań agglomeration in this respect and to indicate their specific features. These municipalities use both public law and civil law forms of cooperation, which proves that the lack of special regulations is no obstacle to inter-municipal cooperation in the agglomeration areas. However, this cooperation reveals shortcomings in the general statutory regulations in this respect, which should be amended as soon as possible.
Keywords: cooperation, inter-municipal associations, municipal agreements, inter-municipal companies, metropolises, agglomerations
Bibliografia/References
Kiełbus M., Porozumienia międzygminne w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, https://prawodlasamorzadu.pl/2013.12.06-porozumienia-miedzygminne-w-zakresie-gospodarki-odpadami-komunalnymi.html
Szydło M., Ustawa o gospodarce komunalnej. Komentarz, LEX 2008
Ziemski K., Charakter prawny porozumień międzygminnych, https://prawodlasamorzadu.pl/2019-10-02-charakter-prawny-porozumien-miedzygminnych
Jakub Dorosz-Kruczyński
jest doktorantem w Szkole Doktorskiej na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.
ORCID: 0000-0001-5663-0392
Członkostwo we wspólnocie samorządowej a potrzeby metropolii
W artykule przedstawiono problem ewidencjonowania mieszkańców jednostek samorządu terytorialnego i skutki, jakie wywołuje on dla wykonywania praw wynikających z członkostwa we wspólnocie samorządowej. Zagadnienie to w sposób szczególny dotyczy samorządów mających charakter „metropolii” w rozumieniu nauk geograficznych. Ośrodki metropolitalne cechują się m.in. znaczną liczbą napływowej ludności, która faktycznie zamieszkuje na ich terenie, jednak w praktyce wymyka się prawnej definicji mieszkańca. W opracowaniu, posługując się metodą formalno-dogmatyczną, dokonano analizy aktualnego stanu prawnego na płaszczyźnie samorządowego prawa ustrojowego i materialnego prawa administracyjnego. Zdaniem autora obecny sposób wyznaczenia pozycji prawnej mieszkańca jednostki samorządu terytorialnego nie jest adekwatny do sposobu ukształtowania zadań jednostek samorządu terytorialnego.
Słowa kluczowe: mieszkaniec, wspólnota samorządowa, rejestr mieszkańców, rejestr wyborczy, opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi
Jakub Dorosz-Kruczyński
is a PhD student at the Doctoral School of the Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw in Poland.
ORCID: 0000-0001-5663-0392
Membership of the territorial self-government community vs. the needs of the metropolis
The article presents the problem of registering residents of territorial self-government units and the effects it has on exercising the rights arising from membership of the territorial self-government community. This issue applies in a special way to self-governments of the nature of ‘metropolises’ in the sense of geographical sciences. Metropolitan centres feature, among other things, a considerable number of migrants who actually live within their territory, but in practice are not included in the legal definition of a resident. The article uses a formal-dogmatic method to analyse the current legal status at the level of the territorial self-government systemic law and substantive administrative law. According to the author, the current way of defining the legal position of a resident of a territorial self-government unit is inadequate to the way the tasks of the territorial self-government units have been shaped.
Keywords: resident, territorial self-government community, register of residents, electoral register, municipal waste management fee
Bibliografia/References
Bendyk E., Metropolia w sieci, „Samorząd Terytorialny” 2010/6
Bigo T., Związki publicznoprawne w świetle ustawodawstwa polskiego, Warszawa 1928
Bijak J., Kicinger A., Kupiszewski M., Śleszyński P. (współpr.), Studium metodologiczne: oszacowania rzeczywistej liczby ludności Warszawy, „CEFMR Working Paper” 2007/2
Borkowski J., Jednostka a administracja publiczna po reformie ustrojowej, Warszawa 2001
Bożek M., Konstytucyjne podstawy partycypacji społecznej i formy jej realizacji w samorządzie terytorialnym, „Przegląd Sejmowy” 2012/5
Czaplicki K.W., Dauter B., Jaworski S.J., Rymarz F., Kisielewicz A., Zbieranek J., Kodeks wyborczy. Komentarz, Warszawa 2018
Dolnicki B., Jeszcze raz w sprawie metropolii, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny” 2020/4
Draniewicz B., Zmiany w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, „Prawo i Środowisko” 2013/1
Gudowski J., Kodeks cywilny. Orzecznictwo. Piśmiennictwo, t. 1, Część ogólna, Warszawa 2018
Jafra T., Zagadnienia prawne związane z prowadzeniem rejestru wyborców, „Przegląd Prawa Publicznego” 2015/3
Kasiński M., Monizm i pluralizm władzy lokalnej, Łódź 2009
Klatka J., Kuźniak M., Gospodarowanie odpadami komunalnymi. Poradnik dla gmin, Warszawa 2012
Kubicka-Żach K., Raport: Warszawa ma ponad dwa miliony mieszkańców, wyludnia się w weekend i nocą, https://www.prawo.pl/samorzad/liczba-mieszkancow-warszawy-i-dojezdzajacych-do-pracy,468315.html
Kumela-Romańska M., Administracyjno-prawny status cudzoziemca-członka wspólnoty samorządowej, „Samorząd Terytorialny” 2007/6
Najwyższa Izba Kontroli, Budżety partycypacyjne – skuteczne, choć nie zawsze zgodne z przepisami (które same wymagają zmian), https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/infrastruktura/budzety-partycypacyjne.html
Olejniczak-Szałowska E., Członkostwo wspólnoty samorządowej, „Samorząd Terytorialny” 1996/5
Przestrzeń życia Polaków, red. J. Sepioł, http://www.sarp.org.pl/pliki/1908_53fdc64bb3140-pzp_spistresci_1.pdf
Smętkowski M., Jałowiecki B., Gorzelak G., Obszary metropolitalne w Polsce: problemy rozwojowe i delimitacja, Warszawa 2008
Stasikowski R., Metropolia jako nowa forma samorządu terytorialnego, „Przegląd Prawa Publicznego” 2011/11
Szlachetko J.H., Tezy do ustawy o samorządzie metropolitalnym. Przyczynek do dyskusji o brakującej reformie, „Samorząd Terytorialny” 2021/1–2
Szmytkie R., W kwestii metropolii i obszarów metropolitalnych, „Przegląd Administracji Publicznej” 2013/2
Szukalski P., Ilu nas jest? O tym, dlaczego władze publiczne nie są zainteresowaną odpowiedzią na powyższe pytanie, Demografia i Gerontologia Społeczna – Biuletyn Informacyjny” 2017/2
Śleszyński P., Współczesne i prognozowane uwarunkowania demograficzno-migracyjne w rozwoju miejskiego systemu osadniczego Polski, „Konwersatorium Wiedzy o Mieście” 2016/1
Śleszyński P., Znaczenie migracji wewnętrznych w rozwoju społeczno-gospodarczym i terytorialnym Polski [w:] Migracje a sytuacja demograficzna Polski, red. J. Hrynkiewicz, J. Witkowski, A. Potrykowska, Warszawa 2019
Śleszyński P., Niedzielski M., Zastosowanie danych telemetrycznych do szacunku ludności dziennej i nocnej w Warszawie, „Czasopismo Geograficzne” 2018/1–2
Tomza A., Teoria wykładni prawa Jerzego Wróblewskiego a dyrektywalna koncepcja znaczenia Kazimierza Ajkudowicza, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2010/82
Winiarczyk-Raźniak A., Raźniak P., Migracje wewnętrzne ludności w polskich obszarach metropolitalnych u progu XXI wieku, Kraków 2012
dr Sebastian Gajewski
jest adiunktem w Katedrze Prawa Administracyjnego Europejskiej Wyższej Szkoły Prawa i Administracji.
ORCID: 0000-0003-1572-0695
Podział zadań i kompetencji między wielkie miasto a jego dzielnice. Przykłady Berlina, Pragi i Warszawy
Przedmiotem tekstu jest podział zadań i kompetencji między poziomy administrowania w wielkich miastach, które stanowią jednostkę samorządu terytorialnego podzieloną na mniejsze samorządowe podmioty o charakterze jednostek pomocniczych (dzielnice). Zagadnienie to przeanalizowano na przykładzie Berlina, Pragi i Warszawy jako miast o podobnej wielkości i pełnionych funkcjach. Celem tekstu jest podjęcie próby zbudowania modelu podziału zadań i kompetencji między poziomy administrowania w wielkich miastach na podstawie przepisów prawa normujących ustroje Pragi, Berlina i Warszawy, w tym przepisów stanowionych przez ich organy. W miastach tych na poziomie ogólnomiejskim wykonywane są zadania istotne z punktu widzenia miasta jako całości, a także – o większym stopniu skomplikowania. Na poziomie ogólnomiejskim rozstrzyga się także o tym, jaki zakres zadań i kompetencji będą wykonywały dzielnice. We wszystkich miastach jest on szeroki. Obejmuje głównie zadania lokalne realizowane przez gminy. W dzielnicach koncentruje się więc proces bieżącego administrowania. Takie rozwiązania odzwierciedlają podstawowe założenia ustrojowe badanych miast, jak skoncentrowanie odpowiedzialności za wykonywanie administracji publicznej w wielkim mieście przy zachowaniu możliwej bliskości jego aparatu administracyjnego do mieszkańców.
Słowa kluczowe: zadania, kompetencje, metropolia, dzielnice, Praga, Berlin, Warszawa
Dr Sebastian Gajewski
is an assistant professor at the Chair of Administrative Law of the European University of Law and Administration in Warsaw in Poland.
ORCID: 0000-0003-1572-0695
Split of tasks and competences between a large city and its districts. Examples of Berlin, Prague and Warsaw
The subject of this article is the split of tasks and competences between the levels of administration in large cities, which constitute a territorial self-government unit divided into smaller self-government entities of the nature of auxiliary units (districts). This issue was analysed using the examples of Berlin, Prague and Warsaw, as cities of similar size and functions. The objective of the text is to attempt to build a model of the division of tasks and competences between levels of administration in large cities on the basis of the legal regulations governing Prague, Berlin and Warsaw, including regulations passed by their authorities. In these cities, tasks that are important from the point of view of the city as a whole, as well as those which are more complex, are performed at the city-wide level. The decision as to which tasks and competences the districts will perform or exercise is also made at the city-wide level. The scope is extensive in all cities. It mainly encompasses local tasks performed by the municipalities. This means that the process of day-to-day administration is concentrated in the districts. Such solutions reflect the basic constitutional assumptions of the cities under review, such as concentrating responsibility for exercising public administration in a large city while the administrative apparatus remains as close as possible to the inhabitants.
Keywords: tasks, competences, metropolis, districts, Prague, Berlin, Warsaw
Bibliografia/References
Augustyniak M., Jednostki pomocnicze gminy, Warszawa 2010
Bidziński M., Ustrój miasta stołecznego Warszawy, Warszawa 2018
Gajewski S., Komentarz do ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy [w:] Ustawy samorządowe. Komentarz, red. S. Gajewski, A. Jakubowski, Warszawa 2018
Gajewski S., Struktura zadaniowo-kompetencyjna metropolii stołecznej na przykładzie m.st. Warszawy, „Przegląd Prawa Publicznego” 2015/5
Gawłowski R., Ustroje metropolitalne w Europie Zachodniej na przykładzie metropolii londyńskiej, Toruń 2017
Gronkiewicz-Waltz H., Jakacka B., O ustroju m.st. Warszawy, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2015/3
Kmieć K., Ustrój dużego miasta na przykładzie m.st. Warszawy i wybranych stolic europejskich, Warszawa 1998
Kuć K.A., Ustrój m.st. Warszawy na tle europejskich metropolii [w:] Poziomy aktywności Polski w środowisku międzynarodowym. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej w Legnicy, red. T. Łoś-Nowak, A. Dudek, Legnica 2002
Langner T., O modelach i modelowaniu w naukach prawnych, „Państwo i Prawo” 1987/3
Niziołek M., Problemy ustroju aglomeracji miejskich (ze szczególnym uwzględnieniem Warszawy), Warszawa 2007
Ottenberg P., Wolf R., Bezirksverwaltungsrecht Praxiskommentar für Kommunalpolitik und Verwaltung, Berlin 2020
Szlachetko J., Normatywny model samorządu metropolitalnego, Gdańsk 2020
Tokarczyk R., Komparatystyka prawna, Warszawa 2008
Tokarczyk R., Uwagi ogólne o niektórych modelach systemów prawnych, „Państwo i Prawo” 1986/11
dr Tomasz Larczyński
jest mediewistą, członkiem zarządu Stowarzyszenia Lepszy Gdańsk, członkiem Komitetu Rewitalizacji przy Prezydencie Miasta Gdańska.
Rola samorządu prowincjonalnego w integracji metropolitalnej na przykładach wybranych krajów Republiki Czeskiej: kraje południowomorawski i morawskośląski
Republika Czeska jest państwem o zasadniczo dwustopniowej strukturze samorządu (prowincje-kraje i gminy-obce i města). Związki metropolitalne istnieją, lecz skupiają z reguły gminy wiejskie. W tej sytuacji kraje, współdziałając z dużymi miastami, odgrywają główną rolę w integracji metropolitalnej. Artykuł rozważa wykonywanie przez kraje praktycznych kompetencji metropolitalnych na przykładzie krajów południowomorawskiego i morawskośląskiego, wybranych z uwagi na metropolitalną rolę Brna oraz najpełniej w Republice Czeskiej wykształconą konurbację ostrawską. Artykuł dzieli kompetencje na słabe, średnie i silne. Do silnych autor zaliczył planowanie przestrzenne (Zásady územního rozvoje – zasady rozwoju przestrzennego, akt prawny narzucający gminom i miastom przestrzenne ramy rozwojowe) oraz organizację publicznego transportu zbiorowego (Integrované dopravní systémy – zintegrowane systemy transportowe, skupiające pod jednym, kontrolowanym przez kraj, zarządem wszystkie dotowane przez samorząd podsystemy PTZ) i im poświęcił najwięcej uwagi. Przedstawione zostały także zalety i wady takiego modelu.
Słowa kluczowe: kraj południowomorawski, kraj morawskośląski, integracja metropolitalna, publiczny transport zbiorowy, zintegrowane systemy transportowe
Dr Tomasz Larczyński
is a mediaevalist, a member of the Management Board of Stowarzyszenie Lepszy Gdańsk [Better Gdańsk Association], a member of the Revitalization Committee under the Mayor of the City of Gdańsk in Poland.
The role of provincial self-government in metropolitan integration using the example of selected regions of the Czech Republic: South Moravia and Moravia-Silesia
The Czech Republic is a state with an essentially two-tier structure of self-government (regions – kraje and municipalities – obce and města). Metropolitan associations exist, but they generally group together rural municipalities. In this situation, regions which work with large cities play the leading role in metropolitan integration. The article addresses how the regions exercise practical metropolitan competences using the example of the South Moravian and Moravian-Silesian regions, chosen because of the metropolitan role of Brno and the Ostrava conurbation, which is the most fully developed in the Czech Republic. The article divides competences into weak, medium and strong. The author has classified spatial planning (Zásady územního rozvoje – principles of spatial development, a legal act imposing a spatial development framework on municipalities and cities) and the organization of public transport (Integrované dopravní systémy – integrated transport systems, bringing together all the PTZ subsystems subsidised by the self-government under one management controlled by the region) as strong competences and devoted most of the attention to them. The advantages and disadvantages of such a model have also been presented.
Keywords: South Moravian Region, Moravian-Silesian Region, metropolitan integration, public transport, integrated transport systems
Bibliografia/References
Dufek J., Minařík B., Analýza indikátorů pro hodnocení cílů realizace strategie regionálního rozvoje v České republice, Brno 2009
Hruška L. [i in.], Analýza rozsahu výkonu veřejné správy v jednotlivých statutárních městech, městských částech a městských obvodech, Ostrava 2018
Koncepce rozvoje kulturních institucí zřizovaných Jihomoravským krajem 2020–2025, Odbor kultury a památkové péče Krajského úřadu Jihomoravského kraje v období 2018–2020, Brno 2020
Lesková I., Ostrava šetří. Obcím oznámí, ať si připlácejí za příměstské autobusy, 12.10.2013, https://www.idnes.cz/ostrava/zpravy/obce-na-hlucinsku-maji-platit-autobusy.A130912_1976358_ostrava-zpravy_mav
Machado D., Metropolitan Governance: Characteristics and Functions of Metropolitan Governance Bodies, Thessaloniki 2017
Ministerstvo Životního Prostředí, Plány odpadového hospodářství krajů, https://www.mzp.cz/cz/plany_odpadoveho_hospodarstvi_kraju
Mulíček O. [i in.], Vymezení funkčního území Brněnské metropolitní oblasti a Jihlavské sídelní aglomerace, Brno 2013
Návrh rozpočtu běžných výdajů dle ORJ a ODPA, Položky 5XXX NA ROK 2021 (v tis. Kč) [w:] Rozpočet statutárního města Ostravy na rok 2021
Novotný M., Okres, https://region.rozhlas.cz/okres-7284401
Pavlovský L., Morava a Slezsko v českých zemích – vývoj obcí a měst od roku 1850, Ostrava 2006
Plán odpadového hospodářství Jihomoravského kraje 2016–2025, red. J. Hřebíček, Brno 2015
Plán odpadového hospodářství Moravskoslezského kraje pro období 2016–2026, red. M. Stieber, Ostrava 2016
Počet obyvatel v obcích – k 1.1.2020, Český statistický úřad, red. E. Šanda, https://www.czso.cz/csu/czso/pocet-obyvatel-v-obcich-k-112019
Pokorný O. [i in.], Analýza inovačního potenciálu krajů České republiky, Praha 2008
Postránecký J., Regionální politika a regionální rozvoj v České republice, „Urbanismus a územní rozvoj” 2010/5
Rejstřík svazků obcí [Moravskoslezského kraje], https://www.msk.cz/urad/vnitro/rejstrik_so.html
Rejstřík svazků obcí na území Jihomoravského kraje, https://www.kr-jihomoravsky.cz/Default.aspx?ID=221102&TypeID=61
Schusterová K., Vopálenská L., Epileptik, který dbal na víru a čest. Trest smrti nikdy nepodepsal, to byl poslední korunovaný český král, https://plus.rozhlas.cz/epileptik-ktery-dbal-na-viru-a-cest-trest-smrti-nikdy-nepodepsal-byl-posledni-7688604
Smlouva o zajištění dopravní obslužnosti na území Moravskoslezského kraje veřejnou linkovou dopravou – oblast Hlučínsko, Bohumin 2018
Sůra J., RegioJet zapojil své vlaky do jihomoravského integrovaného systému, 10.01.2019 r., https://zdopravy.cz/regiojet-zapojil-sve-vlaky-do-jihomoravskeho-integrovaneho-systemu-21894/
Šašinka P., Několik úvodních poznámek k problematice institucionalizace metropolitních oblastí v kontextu vývoje urbanizace v České republice [w:] XVII. mezinárodní kolokvium o regionálních vědách, red. V. Klímová, V. Žítek, Brno 2014
Technotrasa surová krása, www.technotrasa.cz
Úplně znění ZÚR Moravskoslezského kraje po vydání Aktualizace č. 1, red. A. Krajíček, Ostrava 2018
Ústavní zákon, kterým se mění ústavní zákon č. 347/1997 Sb., o vytvoření vyšších územních samosprávných celků a o změně ústavního zákona České národní rady č. 1/1993 Sb., Ústava České republiky
Zásady územního rozvoje Jihomoravského kraje, Krajský úřad Jihomoravského kraje, red. V. Ciznerová, M. Wichsová, Brno 2016
Jarosław Góralczyk
jest absolwentem kierunku administracja na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego oraz międzyuczelnianego i międzywydziałowego kierunku rewitalizacja miast prowadzonego przez Politechnikę Łódzką i Uniwersytet Łódzki.
ORCID: 0000-0002-4530-0459
Między „brakującą reformą” a funkcjonowaniem systemu. Komentarz do tekstu Tezy do ustawy o samorządzie metropolitalnym. Przyczynek do dyskusji o brakującej reformie
Autorska koncepcja samorządu metropolitalnego w formie tez ustawowych, przedstawiona przez Jakuba H. Szlachetkę w artykule Tezy do ustawy o samorządzie metropolitalnym. Przyczynek do dyskusji o brakującej reformie („Samorząd Terytorialny” 2021/1–2), jest cennym głosem w rozważaniach na temat polskiej samorządności w kontekście wyzwań XXI w. Warto jednak poddać tę propozycję konstruktywnej krytyce zarówno w zakresie zaproponowanych rozwiązań, jak i wykorzystanych argumentów. Prezentowane opracowanie stanowi polemikę z tekstem J.H. Szlachetki, skupiającą się na trzech wybranych zagadnieniach – postulacie likwidacji powiatów na obszarach metropolitalnych, mechanizmie zintegrowanych inwestycji terytorialnych jako metropolii in statu nascendi oraz perspektywie samorządu województwa koniecznej do uwzględnienia w ramach rozważań nad rozwojem polskich metropolii.
Słowa kluczowe: samorząd metropolitalny, metropolia, zintegrowane inwestycje terytorialne, samorząd powiatowy, samorząd województwa
Jarosław Góralczyk
is an administration graduate from the University of Łódź, and the inter-university and inter-departmental course on urban revitalization run by the Technical University of Łódź and the University of Łódź in Poland.
ORCID: 0000-0002-4530-0459
‘Missing reform’ vs. the functioning of the system. Commentary on the text of Arguments on the Act on Metropolitan Self-Government. Contribution to the discussion on the missing reform
The author’s concept of metropolitan self-government in the form of statutory theses, presented by Jakub H. Szlachetko in the article Arguments on the Act on Metropolitan Self-Government. Contribution to the discussion on the missing reform (‘Territorial Self-Government’ 2021/1–2), is a valuable voice in the considerations on Polish self-government in the context of the challenges of the 21st century. However, it is worth subjecting this proposal to constructive criticism, both in terms of the proposed solutions and the arguments used. The article presented here constitutes a discussion with J.H. Szlachetko’s text, focusing on three selected issues – the postulate of liquidating counties in metropolitan areas, the mechanism of integrated territorial investment as a metropolis in statu nascendi and the perspective of voivodship self-government that needs to be taken into account when considering the development of Polish metropolises.
Keywords: metropolitan self-government, metropolis, integrated territorial investments, county self-government, voivodship self-government
Bibliografia/References
Noworól K., Wpływ instrumentów terytorialnych na rozwój partnerstw wewnątrz – i międzysektorowych w Polsce, Warszawa 2018
Szczechowicz H., Wykonywanie zadań publicznych w jednostkach samorządu terytorialnego, „Zeszyty Naukowe Zbliżenia Cywilizacyjne” 2015/11
Śleszyński P., Aktualizacja delimitacji miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze (powiększających dystans rozwojowy), Warszawa 2019
Śleszyński P., Polska średnich miast. Założenia i koncepcja deglomeracji w Polsce, Warszawa 2018
dr Jakub H. Szlachetko
jest adiunktem w Katedrze Postępowania Administracyjnego i Sądowoadministracyjnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego, prezesem Zarządu Instytutu Metropolitalnego i adwokatem.
ORCID: 0000-0002-4152-5394
Tezy do ustawy o samorządzie metropolitalnym. Kilka dodatkowych słów tytułem wyjaśnienia koncepcji
Prezentowane opracowanie pełni podwójną funkcję. Z jednej strony stanowi ono odpowiedź autora na artykuł Jarosława Góralczyka pt. Między „brakującą reformą” a funkcjonowaniem systemu. Komentarz do tekstu Tezy do ustawy o samorządzie metropolitalnym. Przyczynek do dyskusji o brakującej reformie, opublikowanym w bieżącym numerze miesięcznika „Samorząd Terytorialny”. Z drugiej zaś strony jest ono rozwinięciem niektórych twierdzeń i argumentów, które autor przedstawił w artykule pt. Tezy do ustawy o samorządzie metropolitalnym. Przyczynek do dyskusji o brakującej reformie. Poczyniona na łamach „Samorządu Terytorialnego” dyskusja przyczyniła się do rozbudowania autorskiej koncepcji organizacji i funkcjonowania samorządu terytorialnego na obszarach metropolitalnych (koncepcja MEGApolis).
Słowa kluczowe: metropolia, obszar metropolitalny, samorząd metropolitalny, integracja metropolitalna, reforma metropolitalna
Dr Jakub H. Szlachetko
is an assistant professor at the Chair of Administrative and Administrative Court Proceedings in the Faculty of Law and Administration of the University of Gdańsk in Poland, president of the management board of the Metropolitan Institute and an attorney-at-law.
ORCID: 0000-0002-4152-5394
Arguments on the Act on Metropolitan Self-Government. A few additional words to explain the concept
This article has a dual function. On the one hand it is the author’s response to Jarosław Góralczyk’s article entitled ‘Missing reform’ vs. the functioning of the system. Commentary on the text of Arguments on the Act on metropolitan self-government. Contribution to the discussion on the missing reform (‘Samorząd Terytorialny’ 2021/7–8). On the other hand, it is a development of certain assertions and arguments that the author presented in the article entitled Arguments on the Act on metropolitan self-government. Contribution to the discussion on the missing reform. The discussion in ‘Territorial Self-Government’ contributed to the development of the author’s concept of the organization and functioning of territorial self-government in metropolitan areas (the MEGApolis concept).
Keywords: metropolis, metropolitan area, metropolitan self-government, metropolitan integration, metropolitan reform
dr Justyna Przedańska
jest adiunktem w Zakładzie Ustroju Administracji Publicznej w Instytucie Nauk Administracyjnych na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
ORCID: 0000-0002-3558-3969
dr hab. Wojciech Gonet, prof. UPH
jest profesorem na Uniwersytecie Przyrodniczo-Humanistycznym w Siedlcach.
ORCID 0000-0003-0066-706X
Prawo do zaskarżenia aktu Prezesa Rady Ministrów dotyczącego zatwierdzenia ostatecznej listy zadań dofinansowanych z rządowego funduszu rozwoju dróg
Glosa aprobująca do postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 lipca 2020 r. (I GSK 486/20)
Glosowane postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14.07.2020 r. (I GSK 486/20) dotyczy fundamentalnego zagadnienia w demokratycznym państwie prawnym, czyli prawa do sądu w każdej sprawie. Wyłączenie przez ustawodawcę stosowania Kodeksu postępowania administracyjnego do spraw polegających na zatwierdzaniu przez Prezesa Rady Ministrów ostatecznej listy zadań powiatowych i zadań gminnych dofinansowywanych z Funduszu Dróg Samorządowych (obecnie Rządowego Funduszu Rozwoju Dróg) świadczy o przekonaniu ustawodawcy, że działanie to ma charakter aktu administracyjnego indywidualnego, któremu postanowił on nadać uproszczoną formę. Okoliczność powyższa wskazuje na konieczność objęcia tego aktu sądową kontrolą, mieści się on bowiem w zakresie kognicji sądów administracyjnych określonym w art. 3 § 2 pkt 4 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Dodatkowym argumentem uzasadniającym potrzebę poddania sądowej kontroli rozstrzygnięcia dokonywanego przez Prezesa Rady Ministrów jest uznaniowy charakter tego rozstrzygnięcia, które co do zasady implikuje ryzyko orzekania w sposób dowolny lub niekoniecznie na podstawie kryteriów ustawowych. Najistotniejszym argumentem przemawiającym za trafnością glosowanego orzeczenia NSA jest potrzeba zapewnienia ochrony sądowej każdemu adresatowi rozstrzygnięć administracyjnych, w tym jednostkom samorządu terytorialnego. Prawo do sądu jest bowiem gwarancją nie tylko krajową, ale i unijnym standardem weryfikacji legalności działań administracji publicznej i nie może być ograniczane poprzez wyłączenie określonych kategorii spraw spod kognicji sądu, w szczególności gdy dotyczy aktów wydawanych przez konstytucyjne organy państwa.
Słowa kluczowe: zadania publiczne, droga, prawo do sądu, rządowy fundusz rozwoju dróg (fundusz dróg samorządowych), inne akty lub czynności z zakresu administracji publicznej
Dr Justyna Przedańska
is an assistant professor in the Department of the Public Administration System at the Institute of Administrative Studies at the Faculty of Law, Administration and Economics of the University of Wrocław in Poland.
ORCID: 0000-0002-3558-3969
Dr hab. Wojciech Gonet
is a professor of the University of Natural Sciences and Humanities in Siedlce in Poland.
ORCID: 0000-0003-0066-706X
The right to appeal against an act of the Prime Minister regarding the approval of the final list of tasks to be subsidized by the Government Road Development Fund – approving commentary on the ruling of the Supreme Administrative Court of 14 July 2020 (I GSK 486/20)
The ruling of the Supreme Administrative Court of 14 July 2020 (I GSK 486/20) applies to a fundamental issue in a democratic state governed by the rule of law, namely the right to a trial in every case. The exclusion by the lawmakers of the application of the Administrative Procedures Code to cases involving the Prime Minister’s approval of the final list of county and municipality tasks co-financed from the Self-Government Road Fund (currently the Government Road Development Fund) is evidence of the conviction of the lawmakers that this action is of the nature of an individual administrative act, to which they decided to apply a simplified form. This circumstance indicates the need for this act to be subject to judicial review, as it falls within the jurisdiction of the administrative courts, as stipulated in Article 3 § 2, item 4 of the Act on Proceedings Before Administrative Courts. An additional argument justifying the need to subject the decision made by the prime minister to judicial review is the discretionary nature of this decision, which, in principle, implies the risk of adjudication in an arbitrary manner or not necessarily on the basis of the statutory criteria. The most important argument supporting the correctness of the ruling of the Supreme Administrative Court is the need to ensure judicial protection for every addressee of administrative decisions, including territorial self-government units. The right to a trial is a guarantee not only of the national, but also the EU standard of verifying the legality of acts of the public administration, and may not be restricted by excluding certain categories of cases from the court’s jurisdiction, especially when it applies to acts issued by constitutional bodies of the state.
Keywords: public tasks, road, right to a trial, government road development fund (self-government road fund), other acts or activities of public administration
Bibliografia/References
Adamiak B., Borkowski J., Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, Warszawa 2017
Barcik J., Wentkowska A., Prawo Unii Europejskiej, Warszawa 2014
Czeszejko-Sochacki Z., Prawo do sądu w świetle Konstytucji RP, „Państwo i Prawo” 1997/11–12
Klonowski K., Kontrola sądowoadministracyjna „innych aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczących uprawnień lub obowiązków, wynikających z przepisów prawa” z art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a., „Przegląd Prawa Publicznego” 2012/5
Kmieciak Z., Glosa do postanowienia NSA z dnia 27 października 2005 r., II OSK 1133/05, OSP 2006/7–8
Kmieciak Z., Glosa do uchwały NSA z 4 lutego 2008 r., I OPS 3/07, OSP 2008/5
Kmieciak Z., Glosa do wyroku WSA z 19 grudnia 2006 r., III SA/Gd 440/06, OSP 2007/10
Korniłowicz M., Wyroki prejudycjalne Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, cz. I, „Radca Prawny” 1999/4
Marcisz-Dynia A., Prawo do sądu Unii Europejskiej – wybrane aspekty, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Prawnicza” 2018/101
Ofiarska M., Ofiarski Z., Fundusz Dróg Samorządowych. Komentarz, LEX 2020
Sarnecki P., Komentarz do art. 45 [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 5, red. L. Garlicki, Warszawa 2002
Scheuring K., Ochrona praw jednostek w postępowaniu przed sądami wspólnotowymi, Warszawa 2007
Stahl M., Prawo do sądu [w:] Prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, red. M. Stahl, Warszawa 2013
Suwaj R., Glosa do wyroku NSA z dnia 18 stycznia 2013 r., II GSK 1777/12, LEX 2014
Tuleja P., Komentarz do art. 45 [w:] Komentarz Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, LEX 2021
Wróbel A., Sądowa kontrola przestrzegania prawa Wspólnot Europejskich i sądowa ochrona praw wolności obywateli Unii Europejskiej [w:] Wprowadzenie do prawa Wspólnot Europejskich (Unii Europejskiej), red. A. Wróbel, Kraków 2002
Wyszomirski Ł.M., Sądowa kontrola innych niż decyzje i postanowienia aktów i czynności z zakresu administracji publicznej, Warszawa 2018
Zimmermann J., Prawo do sądu w prawie administracyjnym, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2006/2
Zubik M., Konstytucja III RP w tezach orzeczniczych Trybunału Konstytucyjnego i wybranych sądów, Warszawa 2008
