Samorząd Terytorialny 7-8/2023

Rozmowy administratywistów o sprawach samorządowychprof. dr hab. Irena Lipowicz
jest pracownikiem naukowo-dydaktycznym na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6794-6683
dr hab. Jakub H. Szlachetko
jest adwokatem, pracownikiem naukowo-dydaktycznym na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego, przewodniczącym Rady Instytutu Metropolitalnego. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4152-5394

Rozmowy administratywistów o sprawach samorządowych

Samorząd terytorialny – duma Polaków i Polek, najlepiej oceniana reforma okresu transformacji ustrojowej – stał się osią politycznego sporu. Od 2015 r. jego pozycja ustrojowa jest systematycznie ograniczana. Samorząd terytorialny ulega coraz większemu uzależnieniu od centralnej i terenowej administracji rządowej – zarówno w kontekście finansowym, jak i zadaniowo-kompetencyjnym. Trudno się więc dziwić, że wywołuje to ogromne zainteresowanie doktryny prawa. W prezentowanym opracowaniu – przybierającym formę rozmowy Ireny Lipowicz z Jakubem H. Szlachetką – perspektywa jest jednak inna, wybiegająca w przyszłość, także tę odleglejszą. Rozmówcy z bieżącej analizy sytuacji polityczno-prawnej zmierzają ku przyszłości tej formy decentralizacji władzy publicznej, omawiając m.in. problematykę reformy metropolitalnej czy autonomicznych regionów.

Słowa kluczowe: samorząd terytorialny, reforma metropolitalna, autonomiczne regiony

Professor dr hab. Irena Lipowicz
is a researcher and lecturer at the Faculty of Law and Administration of the Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6794-6683
Dr hab. Jakub H. Szlachetko
is an attorney-at-law, a researcher and lecturer at the Faculty of Law and Administration of the University of Gdańsk, chair of the Council of the Metropolitan Institute, Gdańsk, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4152-5394

Discussions of administrative law experts on self-government matters

Territorial self-government – the pride of Poles, the best-assessed reform of the period of the political transformation – has become a target of a political dispute. Its systemic position has been systematically restricted since 2015. Territorial self-government is becoming increasingly dependent on central and remote government administration – both in financial terms and in terms of tasks and competences. It is therefore hardly surprising that it is generating a great deal of interest in the legal doctrine. However, in this article – which takes the form of a discussion between Irena Lipowicz and Jakub H. Szlachetka – the perspective is different, as it looks into the future, including the more distant future. The dialogists move from the analysis of the current political and legal situation to the future of this form of decentralization of public authority, discussing, among other things, the issue of metropolitan reform and autonomous regions.

Keywords: territorial self-government, metropolitan reform, autonomous regions

prof. dr hab. Tadeusz Markowski
jest profesorem w Interdyscyplinarnym Centrum Studiów Miejskich na Uniwersytecie Łódzkim. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6618-4787
dr hab. Dorota Ciołek, prof. UG
jest profesorem w Katedrze Ekonometrii na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7042-6638
dr hab. Janina Kotlińska, prof. KUL
jest profesorem w Instytucie Ekonomii i Finansów na Wydziale Nauk Społecznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4206-0450
dr Małgorzata Żak-Skwierczyńska
jest adiunktem w Zakładzie Zarządzania Miastem na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5633-6118
dr hab. Maciej J. Nowak, prof. ZUT
jest kierownikiem Katedry Nieruchomości na Wydziale Ekonomicznym Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8149-8995
dr Małgorzata Blaszke
jest adiunktem w Katedrze Nieruchomości na Wydziale Ekonomicznym Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7806-6710

Wybrane wyzwania związane z funkcjonowaniem samorządów województw – wymiar finansowy, społeczny i przestrzenny

Zachowując pełne poszanowanie dla roli województw w samorządzie terytorialnym, warto podjąć zagadnienie usprawnienia ich funkcjonowania. Potrzebna jest do tego szeroka, wielodyscyplinarna oraz wielonurtowa dyskusja. Autorzy prezentowanej publikacji za szczególnie istotne uznali sfery: finansów publicznych, społeczną i przestrzenną (nie wykluczając oczywiście poważnej roli innych sfer tematycznych). Celem artykułu jest wskazanie kluczowych problemów i kierunków zmian dotyczących funkcjonowania samorządów województw we wskazanych sferach, będące jednocześnie zaproszeniem do dalszej, pogłębionej dyskusji. Zapoczątkowana debata naukowa ogniskuje się wokół najistotniejszych – zdaniem autorów – kompetencji samorządu województwa w zakresie subsydiarnej roli w polityce rozwoju, w tym w jej aspektach społecznym, finansowym i przestrzennym. W każdej z tych sfer wybrani przedstawiciele zespołu autorskiego zdiagnozowali kluczowe problemy i bariery. Artykuł kończy zbiór szerszych rekomendacji związanych z proponowanymi kierunkami reform jednostek samorządu terytorialnego na poziomie regionalnym.

Słowa kluczowe: województwo, finanse publiczne, sfera społeczna, planowanie przestrzenne

Professor dr Hab. Tadeusz Markowski
is a professor in the Interdisciplinary Centre of Urban 
Studies at the University of Łódź, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6618-4787
Dr hab. Dorota Ciołek
is a professor in the Department of Econometrics in the Faculty of Management of the University of Gdańsk, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7042-6638 
Dr hab. Janina Kotlińska
is a professor in the Institute of Economics and Finance at the Faculty of Social Sciences of the John Paul II Catholic University of Lublin, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4206-0450 
Dr Małgorzata Żak-Skwierczyńska
is an assistant professor in the Department of Urban Management at the Faculty of Management of the University of Łódź, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5633-6118 
Dr bab. Maciej J. Nowak, professor ZUT
is the head of the Department of Real Property in the Faculty of Economics of the West Pomeranian University of Technology in Szczecin, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8149-8995 
Dr Małgorzata Blaszke
is an assistant professor in the Department of Real Property at the Faculty of Economics of the West Pomeranian University of Technology in Szczecin, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7806-6710 

Selected challenges related to the functioning of voivodship self-governments – financial, social and spatial dimensions

While fully respecting the role of the voivodships in territorial self-government, it is worth addressing the issue of improving their functioning. This requires a broad, multidisciplinary and multi-directional discussion. The authors of this article considered the public finance, social and spatial areas to be particularly important (without, of course, ruling out the important role of other thematic spheres). The objective of the article is to identify the key problems and directions of change in the functioning of voivodship self-governments in the specified areas, simultaneously being an invitation to a further in-depth discussion. The academic debate that has been initiated focuses on what the authors consider to be the most important competences of the voivodship self-government in terms of its subsidiary role in the development policy, including its social, financial and spatial aspects. Selected representatives of the team of authors diagnosed the key problems and barriers in each of these areas. The article concludes with a set of broader recommendations related to the proposed directions of territorial self-government reform at regional level.

Keywords: voivodship, public finance, social sphere, spatial planning

Bibliografia / References
Belof M., Teoria a praktyka planowania regionalnego. Doświadczenia polskie w planowaniu przestrzennym po 1998 r., Wrocław 2013
De Montis A., Ledda A., Calia G., Integrating green infrastructures in spatial planning: a scrutiny of regional tools in Sardinia, Italy, „European Planning Studies” 2022/2
Frank A., Marsden T., Regional spatial planning, government and governance as recipe for sustainable development?, „Metropolitan Ruralities” 2016/23
Gilowska Z., Wysocka E., Płoskonka J., Prutis S., Stec M., Model ustrojowy województwa (regionu) w unitarnym państwie demokratycznym, raport końcowy, Instytut Spraw Publicznych, Program Reformy Administracji Publicznej, Warszawa 1997
Gorzym-Wilkowski W., Istota wojewódzkiego planowania przestrzennego na tle teorii planowania, „Studia Regionalne i Lokalne” 2019/20
Granqvist K., Humer A., Mäntysalo R., Tensions in city-regional spatial planning: The challenge of interpreting layered institutional rules, „Regional Studies” 2021/5
Hammond C., New approaches to regional spatial planning? Planning in the UK, Londyn 2018
Kempenaar A., Design in the planning arena: how regional designing influences strategic spatial planning, Wageningen University 2017
Kochanowski M., Kołodziejski J., Koncepcja metodologii planowania regionalnego, „Studia KPZK PAN” 1984/82
Koniuszewska E., Środki prawne ograniczające nadużycia władzy w jednostkach samorządu w ustrojowym prawie administracyjnym, Warszawa 2009
Kraś J., Reforma administracji publicznej w III RP: od koncepcji do realizacji, „Resovia Sacra R.” 2005/12
Kulesza M., Samorząd terytorialny, Warszawa 1995
Nowak M., Mickiewicz P., Plan zagospodarowania przestrzennego województwa jako instrument zarządzania rozwojem regionalnym, Warszawa 2012
Nowak M., Mitrea A., Lukstina G., Petrisor A., Filepne Kovacs K., Simeonova V., Yanchev P., Jürgenson E., Podra K., Rezac V., Mikalauskaite K., Praneviciene B., Ladzianska Z., Baloga M., Spatial planning systems in Central and Eastern European countries. Review and comparison of selected issues, maszynopis
Poniatowicz M., Samorząd terytorialny w aspekcie rozwoju ekonomii społecznej i organizacji usług społecznych [w:] Między ekonomią a historią. Studia ofiarowane profesorowi Czesławowi Noniewiczowi z okazji jubileuszu 75. urodzin, red. R. Dziemianowicz, A. Kargol-Wasiluk, J. Wilkin, M. Zalesko, Białystok 2012

dr hab. Igor Zachariasz, prof. UEK
jest profesorem Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, adwokatem. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2138-1853

Metropolie w debacie politycznej z perspektywy Unii Metropolii Polskich

Wprowadzenie do obiegu politycznego problematyki metropolitalnej wiązało się w Polsce z powstaniem Unii Metropolii Polskich w 1990 r., a jej działaniom od początku XXI w. zaczęła towarzyszyć szeroka dyskusja naukowa związana z rolą i znaczeniem metropolii w globalizującej się gospodarce. Zainteresowanie problematyką metropolitalną polskich elit politycznych nastąpiło w Polsce dość późno, niejako w efekcie działań Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komisji Europejskiej. Jednakże do dziś nie została podjęta przez władze centralne żadna próba systemowego uregulowania działalności administracji rządowej i samorządowej na obszarach metropolitalnych. Artykuł, przyjmując perspektywę, w tym rolę i aktywność Unii Metropolii Polskich, traktuje o początkach polityk publicznych i debat ustrojowych, które odnoszą się do metropolii we współczesnej Polsce.

Słowa kluczowe: metropolia, Unia Metropolii Polskich, Unia Miasteczek Polskich, prowincja, reforma terytorialna

Dr hab. Igor Zachariasz
is a professor of the Kraków University of Economics, an attorney-at-law, Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2138-1853

Metropolises in the political debate from the perspective of the Union of Polish Metropolises

The introduction of metropolitan issues into political circulation in Poland was related to the formation of the Union of Polish Metropolises in 1990, while, since the beginning of the twenty-first century, its activities have been accompanied by a broad academic discussion related to the role and significance of metropolises in a globalizing economy. The Polish political elite started to take an interest in metropolitan issues quite late in Poland, in a way, because of the activities of the European Economic and Social Committee and the European Commission. However, the central authorities have made no attempt so far to systematically regulate the activities of government and self-government administration in metropolitan areas. The article assumes the perspective of the Union of Polish Metropolises, including their role and activity, to discuss the origins of public policies and systemic debates which refer to metropolises in contemporary Poland.

Keywords: metropolis, Union of Polish Metropolises, Union of Polish Towns, province, territorial reform

Bibliografia / References
Adamowicz P., Metropolie w polaryzacyjno-dyfuzyjnym modelu rozwoju Polski i Europy [w:] Jak uczynić regiony motorami rozwoju i modernizacji Polski, red. J. Szomburg, Gdańsk 2009
Biuro UMP, Korekta reformy powiatowej jako wykonanie art. 15 Konstytucji oraz art. 7 ustawy o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa, Warszawa 2002
Czyż T., Koncepcje aglomeracji miejskiej i obszaru metropolitalnego w Polsce, „Przegląd Geograficzny” 2009/4
Diagnoza stanu zagospodarowania aglomeracji warszawskiej, Warszawa 1998
Eurostat regional yearbook 2013, Luxembourg 2013
Falkowski M., Pytel M., Determinanty geopolityczne i ich wpływ na układ komunikacyjny Polski [w:] Przestrzeń i polityka. Czynnik geograficzny w badaniach politologicznych, red. L. Sykulski, Częstochowa 2013
Instytut Miasta, Optymalizacja form współdziałania gmin warszawskich i podwarszawskich, czyli jaki ustrój powinna mieć Wielka Warszawa, Warszawa 1996
Instytut Miasta, Wielki Wrocław. Druga debata na temat ustroju Obszaru Metropolitalnego Wrocławia. Dylematy do debaty, Warszawa 1996
Instytut Miasta, Wstępna koncepcja koordynacji przygotowań i realizacji reformy administracji publicznej Rzeczypospolitej, Warszawa 1992
Instytut Miasta, Wstępna koncepcja koordynacji przygotowań i realizacji reformy administracji publicznej Rzeczypospolitej. Segment II. Projekt macierzy zadań dla koordynatora programu realizacji RAP, Warszawa 1992
Izdebski H., Ideologia i zagospodarowanie przestrzeni. Doktrynalne prawno-polityczne uwarunkowania urbanistyki i architektury, Warszawa 2013
Izdebski H., Prawo do miasta – perspektywa prawnika, „Samorząd Terytorialny” 2017/12
Kisielewska A., U Pana Boga za piecem… prowincja i prowincjonalizm z punktu widzenia „tubylca” [w:] Na stykach kultur i mediów. Między prowincjonalizmem a kosmopolityzmem, red. A. Kisielewska, Białystok 2014
Kluczowe słowa w języku opisującym ustrój nowego państwa, Warszawa 1998
Komisja Europejska, Inwestowanie w przyszłość Europy. Piąty raport na temat spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, Luksemburg 2010
Lex metropolis czyli kto ma zarządzać obszarami metropolitalnymi w Polsce? Materiały na II Konwersatorium UMP, zespół IM/TUP we współpracy z DAI, Gdańsk 1997
Lex Metropolis. Ustrój Wielkiej Warszawy. Raport z konsultacji, zespół Instytutu Miasta, Unia Metropolii Polskich, Warszawa 1998
Lubiatowski A., Metroregiony węzłami miejskimi TEN-transport w świetle rozporządzeń unijnych, Biuro UMP, Warszawa 2019
Lubiatowski A., Nelicki A., Zachariasz I., Statystyka publiczna wobec nowych potrzeb samorządu terytorialnego wynikających z członkostwa w Unii Europejskiej, Unia Metropolii Polskich, Warszawa 2003
Lubiatowski A., Siemion S., Sikorski W., Szmytt A., Trochimiuk A., Wroński P., Zachariasz I., Miasteczka i wsie razem. Samorząd terytorialny jako czynnik awansu cywilizacyjnego Polskiej Prowincji. Poradnik, Warszawa 1994
Lubiatowski A., Wroński P., Ustrojowe problemy polskich metropolii, Instytut Miasta, Warszawa 1992
Markowski T., Marszał T., Metropolie, obszary metropolitalne, metropolizacja. Problemy i pojęcia podstawowe, Warszawa 2006
Matyja R., Miasto jako przestrzeń, węzeł i system. Analiza z perspektywy badań politologicznych, „Acta Politica Polonica” 2017/3
Memoriał w sprawie ratowania wielkich miast polskich, Warszawa 1991
Nowy model prezydentury w polskich metropoliach. Materiał na I Konwersatorium pt.: Czy prezydenta metropolii wybierać pośrednio czy bezpośrednio, Łódź 1997
Poradnia Obywatelska, Tyle państwa ile miasta, Warszawa 1990
Propozycje zmian legislacyjnych wynikające z Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007–2013, Warszawa 2005
Ratusz, „Biuletyn Urzędu m.st. Warszawy” 1990/22
Regionalne kompetencje gminy metropolitalnej w świetle przepisów Konstytucji, Warszawa 1997
Rozwijajmy kapitał intelektualny Polski. Deklaracja Prezydentów Miast Unii Metropolii Polskich w sprawie roli metropolii jako regionów innowacji i wiedzy, Warszawa 2009
Salik M., Współczesne procesy metropolizacji w Europie, „Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy” 2014/7
Szlachetko J., Lex metropolitana: rozwój ustawodawstwa metropolitalnego w Trzeciej Rzeczypospolitej Polskiej, Gdańsk 2023
Tadeusz A., Antyk i współczesność: wokół problemu prowincji i metropolii [w:] Przestrzenie kultury i literatury: księga jubileuszowa dedykowana Profesor Krystynie Heskiej-Kwaśniewicz na pięćdziesięciolecie pracy naukowej i dydaktycznej, red. W.E. Gondek, I. Socha, B. Pytlos, Katowice 2012
Węgleński J., Metropolitalna Ameryka, Warszawa 1988
Zachariasz I., Geneza Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, „Samorząd Terytorialny” 2015/12
Zachariasz I., Koncepcja województwa stołecznego a perspektywa metropolitan governance, „Samorząd Terytorialny” 2013/11
Zachariasz I., O początkach polityk publicznych i debat ustrojowych odnoszących się do metropolii we współczesnej Polsce – perspektywa Unii Metropolii Polskich [w:] J. Szlachetko, Lex metropolitana: rozwój ustawodawstwa metropolitalnego w Trzeciej Rzeczypospolitej Polskiej, Gdańsk 2023
Zachariasz I., Przemiany samorządu terytorialnego wielkich miast Niemiec w XX w., „Samorząd Terytorialny” 2010/7–8
Zachariasz I., Warianty organizacji administracji publicznej w polskich metropoliach dyskutowane publicznie w latach 2005–2015 [w:] Sprawne państwo. Propozycje zmian w funkcjonowaniu jednostek samorządu terytorialnego w Polsce, t. 2, red. P. Kopyciński, Kraków 2015
Zarząd UMP, Raport z prac Unii Metropolii Polskich 1999–2002, Warszawa 2002
Zasady planowania i zagospodarowania przestrzennego. Wstępna propozycja zmian obowiązujących ustaw, Warszawa 1999

dr Maja Błaszak
jest adiunktem na Uniwersytecie WSB Merito w Poznaniu. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2108-0954

Budżet obywatelski w świetle rozważań nad partycypacją obywatelską

W polskich miastach od 2012 r. społeczności lokalne mają prawo zgłaszać projekty, które mogłyby być realizowane w ramach funduszy miasta, czyli tzw. budżetów obywatelskich. Wysokość środków finansowych na realizację tych budżetów określa corocznie rada miasta. Celem budżetu obywatelskiego jest włączenie mieszkańców w proces planowania wydatków budżetowych, a dzięki zgłaszanym i realizowanym projektom władze lepiej poznają potrzeby obywateli w zakresie wydatkowania środków publicznych. Przepisy prawne nie narzucają jednak jednolitych form budżetu obywatelskiego, procedur czy zasad ich tworzenia i realizowania dla wszystkich miast. Zdaniem autorki artykułu w działaniach takich jak przedmiotowy budżet realizowana jest teoria wyboru publicznego (public choice), realizowane projekty budżetów obywatelskich zaspokajają zaś potrzeby nie tylko doczesne – jednorazowe, ale coraz częściej też te długotrwałe i ciągłe. Zgodnie z teorią dóbr publicznych istnieją dobra, które raz wyprodukowane dają konsumentom ten sam poziom satysfakcji, niezależnie od liczby osób z nich korzystających. Realizacja zwycięskich projektów budżetów obywatelskich generuje dobra publiczne, a wręcz dobra wspólne i wpływa tym samym na trwały rozwój miast. Celem artykułu jest analiza narzędzia partycypacji obywatelskiej, którym jest budżet obywatelski. Dążeniem przeprowadzonych przez autorkę badań była natomiast identyfikacja czynników rozwoju budżetu obywatelskiego w Polsce, obserwacja i analiza zaangażowania mieszkańców, a także sprawdzenie, na ile – w myśl założeń ekonomii instytucjonalnej – projekty budżetów obywatelskich generują dobra wspólne w badanych miastach. Opracowanie zostało przygotowane na podstawie efektów rozprawy doktorskiej pt. Zrównoważony rozwój miast w świetle budżetów obywatelskich, która uzyskała wyróżnienie w XX edycji Konkursu im. Profesora Michała Kuleszy na najlepszą rozprawę doktorską, organizowanego przez miesięcznik „Samorząd Terytorialny”. Artykuł uwzględnia aktualizację wyników badań, rozszerzając ich zakres z lat 2013–2020 także o lata 2021–2022.

Słowa kluczowe: partycypacja obywatelska, budżet obywatelski, dobra wspólne, partycypacja mieszkańców, good governance

Dr Maja Błaszak
is an assistant professor at the WSB Merito University in Poznań, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2108-0954

Civic budget in the light of reflections on public participation

Since 2012, local communities have had the right to propose projects in Polish towns and cities, which could be implemented with the city’s funds, the so-called civic budgets. The level of funding for implementing civic budgets is specified each year by the city council. The objective of the civic budget is to involve the residents in the process of planning budget spending, while the projects that are proposed and implemented will enable the authorities to better understand the needs of the citizens with regard to spending public funds. However, the provisions of the law do not impose uniform forms of the civic budget, procedures or rules for establishing and implementing them for all towns and cities. According to the author of the article, the theory of public choice is externalized through such activities, while the civic budget projects which are implemented satisfy not only immediate/one-off needs, but increasingly frequently also long-term and continuous needs. According to the theory of public goods, there are goods which, once produced, give consumers the same level of satisfaction, regardless of the number of users. The implementation of successful civic budget projects generates public goods, and even common goods, and therefore bears an influence on the sustainable development of the city. The objective of this article is to analyse the civic budget as a tool of public participation. However, the objective of the research conducted by the author was to identify the factors of development of the civic budget in Poland, to observe and analyse the involvement of the residents, and to check the extent to which – according to the assumptions of institutional economics – civic budget projects generate common goods in the towns and cities analysed. The study was prepared on the basis of the results of the doctoral thesis entitled Sustainable development of cities in the light of civic budgets, which gained a distinction in the 20th edition of the Professor Michał Kulesza Competition for the best doctoral thesis organized by ‘Territorial Self-Government’ monthly. The article takes into account the update of the research results, extending their scope from 2013–2020 to also include 2021–2022.

Keywords: public participation, civic budget, common goods, participation of the residents, good governance

Bibliografia / References
Arneson R.J., Democracy Is Not Intrinsically Just [w:] Dowding K., Goodin R.E., Pateman C., Justice and Democracy. Essays for Brian Barry, Cambridge 2004
Arnstein S., The Ladder Citizen Participation, „Journal of Institute of American Planners” 1969/4
Arrow K.J., Social Choice and Individual Values, New York 1951
Bator F.M., The Anatomy of Market Failure, „Quarterly Journal of Economics” 1958/3
Bentkowska K., Ekonomia instytucjonalna. Zarys teorii i jej wymiar praktyczny, Warszawa 2020
Black D., On the rationale of group decision-making, „Journal of Political Economy” 1948/56
Bleiker H., Citizen Participation, Institute of Participatory Planning 1981
Bollier D., The Commons. Dobro wspólne dla każdego, Faktoria, Zielonka, 2014, https://mamaziemia.pl/the-commons-dobro-wspolne-dla-kazdego-david-bollier
Boryczka E.M., Partycypacyjne instrumenty zarządzania jednostkami samorządu terytorialnego [w:] Nowoczesne metody i narzędzia zarządzania rozwojem lokalnym i regionalnym, red. A. Nowakowska, Łódź 2015
Boryczka E.M., Partycypacja społeczna [w:] A. Nowakowska, Z. Przygodzki, A. Rzeńca, Ekomiasto i Społeczeństwo. Zrównoważony, inteligentny, partycypacyjny rozwój miasta, Łódź 2016
Buchanan J.M., Finanse publiczne w warunkach demokracji, Warszawa 1997
Colender D., The Complexity Revolution and the Future of Economics, „Middlebury College Economics Discussion Paper”, August 2003
Commons J.R., Institutional Economics, „The American Economic Review” 1931/4
Commons J.R., Legal Foundations of Capitalism, Madison 1957
Czech S., Państwo opiekuńcze a rozwój i instytucje gospodarki, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2015/211
Czernek K., Uwarunkowania współpracy na rzecz rozwoju turystyki, Poznań 2010
Daniels B., The Tragicomedy of the Commons, „Brigham Young University Law Review” 2014/6
Długosz D., Wygnański J.J., Obywatele współdecydują. Przewodnik po partycypacji społecznej, Warszawa 2005
Downs A., An Economic Theory of Democracy, New York 1957
Dubicki D., Budżet obywatelski jako element partycypacji społecznej, „Studia z Polityki Publicznej” 2021/1
Edwards M., Seth-Purdie R., Ayres R., Review of Stakeholder Engagement in Act Planning – Report on Consultancy for the ACT Governance, Canberra 2004
Fijor J.M., Czy dobra publiczne są naprawdę publiczne?, „Studia Ekonomiczne” 2011/1
Gerber A.S., Rogers T., Descriptive Social Norms and Motivation to Vote: Everybody’s Voting and so Should You, „The Journal of Politics” 2009/1
Guldi J., A History of the Participatory Map, „History Faculty Publications” 2017/10
Hausner J. i in., Komunikacja i partycypacja społeczna – Poradnik, Kraków 1999
Hodgson G.M., Economics and Institutions, Cambridge–Oxford 1996
Hardin G., The Tragedy of the Commons, „Science, New Series” 1968/162
Jasińska-Kania A., Teoria racjonalnego wyboru [w:] A. Jasińska-Kania, M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski, Współczesne teorie socjologiczne, wybór i opracowanie, Warszawa 2006
Kalinowski M., Ekonomiczne przesłanki lobbingu w świetle public choice, „Gospodarka Narodowa” 2005/7–8
Keynes J.M., Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, Warszawa 1985
Kędziora K., John Rawls. Uzasadnienie, sprawiedliwość i rozum publiczny, Łódź 2019
Kębłowski W., Budżet partycypacyjny. Ewaluacja, Instytut obywatelski, Warszawa 2014
Kębłowski W., Budżet partycypacyjny. Krótka instrukcja obsługi, Warszawa 2013, https://partycypacjaobywatelska.pl/wp-content/uploads/2015/08/budzet_partycypacyjny.pdf
Klimczak B., Uwagi i powiązania między standardową ekonomią i nową ekonomia instytucjonalną [w:] Nowa ekonomia instytucjonalna, aspekty teoretyczne i praktyczne, red. S. Rudolf, Kielce 2005
Korpi W., Economic Growth and the Welfare State: Leaky Bucket or Irrigation System?, „European Sociological Review” 1985/1–2
Kulesza M., Sześciło D., Polityka administracyjna i zarządzanie publiczne, Warszawa 2013
Le Moigne G., Subramaniam A., Gitner S., A Guide to the Formulation of Water Resources Strategy, Washington 1994
Lefebvre H., Prawo do miasta, „Praktyka Teoretyczna” 2012/5
Marcuse P., Whose Right(s) to the City? [w:] N. Brenner, P. Marcuse, M. Mayer, Cities for People, not for Profit, London 2012
Mazur S., Historia administracji publicznej [w:] Administracja publiczna, red. J. Hausner, Warszawa 2005
North D.C., Institutions, Institutional Change and Economic Performance, Cambridge 2002
North D.C., Transformation Costs, Institution and Economics History, „Journal of Institutional and Theoretical Economics” 1984/140
OECD, Citizen as Partners. Information, Consultation and Public Policy, Paris 2001
Olech A., Modele partycypacji publicznej w Polsce [w:] Dyktat czy uczestnictwo? – diagnoza partycypacji społecznej w Polsce, red. A. Olech, Warszawa 2012
Olsen M., Logika działania zbiorowego. Dobra publiczne i teoria grup, Warszawa 2012
Ostrom E., Govering the Commons. The evolution of institutions for collective action, Cambridge 1990
Ostrom E., Dysponowanie wspólnymi zasobami, Warszawa 2013
Parker P., Johansson M., Challenges and potentials in collaborative management of urban commons [w:] Multi-faceted Nature of Collaboration in the Contemporary World, red. T. Besednjak Valic, D. Modic, U. Lamut, Melbourne 2012
Pateman C., Participatory Democracy Revisited, „Perspectives on Politics” 2012/1
Pigou A.C., The Economics of Welfare, London 1920
Podręcznik zarządzania partycypacyjnego, red. P. Choroś, P. Prokop, K. Kulik, M. Stachyra, Lublin 2013
Ratajczak M., Dylematy współczesnej ekonomii, „Zeszyty Naukowe Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego” 2008/6
Rawls J., A Theory of Justice: Revised edition, Oxford 1999
Rose C.M., Surprising Commons, „Brigham Young University Law Review” 2014/6
Rose C.M., The Comedy of the Commons: Custom, Commerce, and Inherently Public Property, „The University of Chicago Law Review” 1986/3
Samuelson A.P., The Pure Theory of Public Expenditure, „Review of Economics and Statistics” 1954/36
Schimanek T., Partycypacja społeczna w społeczności lokalnej, Warszawa 2015
Siemiński W., Cele i zasady partycypacji społecznej w planowaniu przestrzennym – przegląd literatury, „Człowiek i Środowisko” 2007/1–2
Sintomer Y., Herzberg C., Röcke A., Allegretti G., Transnational Models of Citizen Participation: The Case of Participatory Budgeting [w:] Hope for Democracy – 25 Years of Participatory Budgeting Worldwide, red. N. Dias, Portugal 2014
Sokołowicz M.E., Rewitalizacja miast z perspektywy ekonomicznej. Refleksje teoretyczne i ich konsekwencje dla praktyki planowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych, „Gospodarka w Praktyce i Teorii” 2016/4
Sokołowicz M.E., Rozwój terytorialny w świetle dorobku ekonomii instytucjonalnej. Przestrzeń – bliskość – instytucje, Łódź 2015
Sokołowicz M.E., Zasina J., Ekonomia miasta [w:] EkoMiasto#Gospodarka. Zrównoważony, inteligentny i partycypacyjny rozwój miasta, red. A. Nowakowska, Łódź 2016
Sokołowicz M.E., Miejskie dobra wspólne (commons) z perspektywy ekonomii miejskiej, „Studia Regionalne i Lokalne” 2017/4
Staniek Z., Ekonomia instytucjonalna. Dlaczego instytucje są ważne, Warszawa 2017
Swianiewicz P., Klimska U., Mielczarek A., Nierówne koalicje – liderzy miejscy w poszukiwaniu nowego modelu zarządzania rozwojem, Warszawa 2004
Swianiewicz P., Krokowska J., Nowicka P., Zaniedbane dzielnice w polityce wielkich miast, Warszawa 2011
Thrasher J., Gaus G., Buchanan J., Tullock G., The Calculus of Consent [w:] The Oxford Handbook of Classics in Contemporary Political Theory, red. T.L. Jacob, Oxford 2017
Veblen T., Teoria klasy próżniaczej, tłum. J. Frentzel-Zagórska, Warszawa 1998
Wampler B., A Guide of Participatory Budgeting [w:] Participatory budgeting, red. A. Shah, Washington 2007
Warda J., Uspołecznienie zarządzania publicznego. Studium przypadku Wrocławia, Lublina, Rzeszowa, Lublin 2015
Weber M., Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, tłum. D. Lachowska, Biblioteka Socjologiczna PWN, Warszawa 2002
Wilcox D., The Guide to Effective Participation, Brighton 1994
Wilkin J., Instytucjonalne i kulturowe podstawy gospodarowania, Warszawa 2016
Wilkin J., Teoria wyboru publicznego – homo oeconomicus w sferze polityki [w:] Teoria wyboru publicznego, red. J. Wilkin, Warszawa 2012
Williamson O.E., The Economic Institutions of Capitalism: Firms, Markets, Relational Contracting, New York 2005
Williamson O.E., The Theory of the Firm as Governance Structure: From Choice to Contract, „Journal of Economic Perspectives” 2002/3
Wojtoszek K., Prawne uwarunkowania partycypacji społecznej w Polsce. Samorząd terytorialny w Polsce z perspektywy 25-lecia jego funkcjonowania, „Prace Naukowe WWSZiP” 2015/3
Zawadzka-Pąk U.K., Lotko E., Motywacja mieszkańców polskich samorządów do angażowania się w proces budżetowania partycypacyjnego, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2017/478

prof. dr hab. Hubert Izdebski
jest członkiem-korespondentem Polskiej Akademii Nauk, kierownikiem Katedry Prawa Publicznego i Międzynarodowego Uniwersytetu SWPS w Warszawie oraz radcą prawnym w Spółce Prawniczej I&Z. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3390-4167

Gminna ewidencja zabytków po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 11 maja 2023 r.

W wyroku wydanym 11.05.2023 r., w odpowiedzi na pytanie prawne zadane przez Naczelny Sąd Administracyjny w 2018 r., Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją RP przepisu ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami przyznającego organowi wykonawczemu gminy kompetencję dokonania w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków wpisu zabytku nieruchomego do gminnej ewidencji zabytków (ściślej – włączenia karty zabytku do tej ewidencji) w zakresie, w jakim przepis ten ogranicza prawo własności nieruchomości przez dopuszczenie ujęcia nieruchomości jako zabytku nieruchomego w gminnej ewidencji zabytków, bez zapewnienia właścicielowi gwarancji ochrony prawnej przed dokonaniem takiego ograniczenia. Instytucja gminnej ewidencji zabytków, na co zwracał uwagę zarówno Rzecznik Praw Obywatelskich, jak i doktryna, jest prawnie niedoregulowana; wpis do ewidencji nie jest dokonywany w drodze decyzji administracyjnej i nie znajdują w jego zakresie zastosowania przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. W konsekwencji Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok o pominięciu ustawodawczym, który nie ma skutku derogacyjnego (przepis pozostaje w mocy), lecz zasadniczo ogranicza się do skutku zobowiązującego – zobowiązuje ustawodawcę do wydania przepisów odpowiednio chroniących procesowe prawa właścicieli.

Słowa kluczowe: gminna ewidencja zabytków, Trybunał Konstytucyjny, wyrok o pominięciu ustawodawczym, skutek derogacyjny, skutek zobowiązujący, skutek rozporządzający

Professor dr hab. Hubert Izdebski
is the professor at the Faculty of Law of the SWPS University, Warsaw, as well as a legal counsel and an attorney-at-law, Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3390-4767

Municipal register of historical monuments after the judgment of the Constitutional Tribunal of 11 May, 2023

In its ruling of 11 May 2023, when answering the legal question referred to it in 2018 by the Supreme Administrative Court, the Constitutional Tribunal declared that the provision of the Act on the Protection of Monuments and Care for Monuments empowering the executive authority of the municipality, acting in concert with the voivodship conservator of monuments, to enter monumental property into the municipal register of monuments (or, more strictly, to include the monument’s card in these records) to the extent to which this provision restricts the ownership right to property by allowing its inclusion in the municipality’s register of monuments without a guarantee of legal protection for the owner against such a restriction, is unconstitutional. The institution of the municipal register of monuments, to which the Ombudsman and the legal doctrine have been drawing attention, is statutorily indeterminate; the entry into the municipal register is not made in the form of an administrative decision, while the application of provisions of the Administrative Procedures Code is not applicable to it. Consequently, the Constitutional Tribunal ruled on the legislative omission, which has no derogatory effect (the provision remains in force), while its effect is essentially obliging because, in fact, it obligates the legislator to issue provisions that could properly protect the procedural rights of the owners.

Keywords: municipal register of historical monuments, Constitutional Tribunal, ruling on legislative omission, derogatory effect, obliging effect, dispositive effect

Bibliografia / References
Babińska-Górecka R., Skutki prawne orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego w dziedzinie ubezpieczenia społecznego, Warszawa 2014
Bernatt M., Królikowski J., Ziółkowski M., Zakończenie [w:] Skutki wyroków Trybunału Konstytucyjnego w sferze stosowania prawa, red. M. Bernatt, J. Królikowski, M. Ziółkowski, Warszawa 2013
Florczak-Wątor M., Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego i ich skutki prawne, Poznań 2006
Hejbudzki M., Gminna ewidencja zabytków jako instrument zapewnienia bezpieczeństwa dobrom kultury w świetle prawnych standardów ochrony właścicieli nieruchomości [w:] Troska o zachowanie dóbr kultury, red. M. Różański, A. Dzikowski, Olsztyn 2018
Jackowska M., Procedura ujęcia nieruchomości w gminnej ewidencji zabytków w świetle art. 6 EKPC, „Europejski Przegląd Sądowy” 2022/10
Jakubowski A., Skutki prawne wpisu do gminnej ewidencji zabytków, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2022/1
Jaśkowska M., Komentarz do art. 145a [w:] A. Wróbel, M. Jaśkowska, M. Wilbrandt-Gotowicz, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2020
Kos K., Instrumenty Trybunału Konstytucyjnego umożliwiające uniknięcie derogacji niekonstytucyjnych norm, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2015/2
Kustra A., Wznowienie postępowania w następstwie stwierdzenia niekonstytucyjności pominięcia prawodawczego [w:] Skutki wyroków Trybunału Konstytucyjnego w sferze stosowania prawa, red. M. Bernatt, J. Królikowski, M. Ziółkowski, Warszawa 2013
Mączyński A., Podkowik J., Komentarz do art. 190 [w:] Konstytucja RP, t. 2, Komentarz. Art. 87–243, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Michalak A., Gminna ewidencja zabytków jako forma ochrony konserwatorskiej zabytków nieruchomych, „Przegląd Legislacyjny” 2018/4
Osajda K., Koncepcja orzeczenia zakresowego a wątpliwości na tle skutków orzeczeń TK [w:] Skutki wyroków Trybunału Konstytucyjnego w sferze stosowania prawa, red. M. Bernatt, J. Królikowski, M. Ziółkowski, Warszawa 2013
Penszyńska A., Gminna ewidencja zabytków. Luki w przepisach prawnych, problemy praktyczne i propozycje de lege ferenda, „Opolskie Studia Administracyjno-Prawne” 2020/1
Podkowik J., Charakter i skutki prawne wyroków stwierdzających niekonstytucyjność pominięcia prawodawczego, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2017/2
Tuleja P., Zaniechanie ustawodawcze [w:] Ustroje, doktryny, instytucje polityczne. Księga jubileuszowa M. Grzybowskiego, red. J. Czajowski [et al.], Kraków 2007
Wąsek-Wiaderek M., Skutki wyroków TK „kreujących” środek odwoławczy w postępowaniu karnym. Analiza wykonania wyroku w sprawie K 30/11 przez sądy orzekające w sprawach karnych, „Ius Novum” 2015/3
Werner W., Kryteria i skutki uznania nieruchomości za zabytek, „Mazowsze. Studia Regionalne” 2020/32 
Zalasińska K., Decentralizacja w systemie ochrony zabytków – niewykorzystana szansa?, „Samorząd Terytorialny” 2022/6

dr Joanna Kaźmierczak
jest adwokatem. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9960-0492

Odpowiedzialność za szkodę planistyczną – ewolucja i zarys problematyki

Wykonywanie władzy publicznej w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego może wiązać się z wyrządzeniem uszczerbku w prawie do nieruchomości. Przyczyną szkody jest wprowadzenie postanowień ograniczających korzystanie z nieruchomości w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Powstała w tych okolicznościach szkoda polega na zmniejszeniu sfery możności postępowania uprawnionego do nieruchomości. Obecnie polski ustawodawca przyznaje poszkodowanemu właścicielowi albo użytkownikowi wieczystemu prawo do domagania się naprawienia szkody majątkowej powstałej wskutek uchwalenia albo zmiany planu zagospodarowania przestrzennego przez gminę (szkody planistycznej). Artykuł stanowi próbę zrekonstruowania ewolucji i historii polskiej regulacji odpowiedzialności za szkodę planistyczną i wyjaśnienia podstawowych pojęć związanych z tą tematyką. Tekst powstał na bazie fragmentów czterech pierwszych rozdziałów pracy doktorskiej pod tytułem Odpowiedzialność za szkodę planistyczną, przygotowanej pod kierunkiem prof. Małgorzaty Pyziak-Szafnickiej w Katedrze Prawa Cywilnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, która uzyskała wyróżnienie w XX edycji Konkursu im. Profesora Michała Kuleszy na najlepszą pracę doktorską organizowanym przez miesięcznik „Samorząd Terytorialny”.

Słowa kluczowe: władztwo planistyczne, gmina, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, szkoda planistyczna, odpowiedzialność za szkodę planistyczną

Dr Joanna Kaźmierczak
is an attorney-at-law, Łódź, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9960-0492

Liability for planning damage – evolution and overview of the issue

Exercising public authority in the area of planning and land development can involve damage caused to the right to real property. The reason for the damage is the introduction of provisions restricting the use of real property in the land use plan. The damage that arises under these circumstances involves a reduction in the number of possibilities of action for the person entitled to the real property. The Polish legislator currently grants the aggrieved owner or perpetual usufructuary the right to claim compensation for the financial damage arising from the adoption or amendment by the municipality of the land use plan (planning damage). The article attempts to reconstruct the evolution and history of the Polish regulation on liability for planning damage and to explain the basic concepts related to this topic. The article is based on excerpts from the first four chapters of the doctoral thesis entitled Liability for planning damage, prepared under the supervision of Professor Małgorzata Pyziak-Szafnicka in the Department of Civil Law at the Faculty of Law and Administration of the University of Łódź, which gained a distinction in the 20th edition of the Professor Michał Kulesza Competition for the best doctoral thesis organized by the ‘Territorial Self-Government’ monthly.

Keywords: planning authority, municipality, land use plan, planning damage, liability for planning damage

Bibliografia / References
Ashworth W., The Genesis of Modern British Town Planning: A Study in Economic and Social History of the Nineteenth and Twentieth Centuries, London 1954
Banaszczyk Z. [w:] Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz. Art. 1–44910, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2020
Banaszczyk Z., Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej, Warszawa 2015
Bartlett G., Compensation – fair and full and neither less nor more, The Boydell lecture 2013
Bąkowski T., Samodzielność planistyczna gminy w zagospodarowaniu przestrzennym (wybrane zagadnienia), „Gdańskie Studia Prawnicze” 2002/8
Błażewski M., Ograniczenie wolności budowlanej w ujęciu rozporządzenia Prezydenta RP z 1928 r. o prawie budowlanem i zabudowaniu osiedli, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo” 2017/324
Booth P., Planning by Consent, the Origins and Nature of British Developmental Control, London–New York 2003
Brzezicki T., Brzezińska-Rawa A. [w:] Aspekty prawne planowania i zagospodarowania przestrzennego, red. W. Szwajdler, Warszawa 2013
Brzeziński W., Polskie prawo budowlane, Warszawa 1955
Buczyński K. [w:] P. Sosnowski, K. Buczyński, J. Dziedzic-Bukowska, J. Jaworski, Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz, Warszawa 2014
Chaba D., Rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody do oceny zgodności z prawem aktów wydawanych przez jednostki samorządu terytorialnego [w:] Źródła prawa w samorządzie terytorialnym, red. B. Dolnicki, Warszawa 2018
Chochowski K., Podmiotowość publicznoprawna gminy a jej władztwo planistyczne i jego ograniczenia [w:] Podmiotowość samorządu terytorialnego a zakres jego zadań i kompetencji, red. M. Stec, K. Małysa-Sulińska, Warszawa 2020
Czaja-Hliniak I., Opłata planistyczna jako dochód własny gminy, „Casus” 2007/45
Czarnik Z., Istota i zakres władztwa planistycznego gminy, „Administracja: Teoria, Dydaktyka, Praktyka” 2010/3
Dayana M.K., Land Use Controls with Special Reference to Wetlands, Kochi 2015
Dąbek D., Prawo miejscowe, Warszawa 2020
Decyzja o warunkach zabudowy, R. Robaszewska, M. Płoszka, D. Kałuża, Warszawa 2014
Diefendorf J.M., The Reconstruction of German Cities after World War II, Oxford 1993
Domingo R., The Law of Property in Ancient Roman Law, „SSRN Electronic Journal” 2017
Dybowski T. [w:] System prawa cywilnego. Prawo zobowiązań – część ogólna, t. III, cz. 1, red. Z. Radwański, Wrocław 1981
Dylewski R., System planowania przestrzennego w Polsce – potrzeba zmian. Przykład Wielkiej Brytanii, „Ziemia Lubelska” 2002/3–4
Dziedzic-Bukowska J., Jaworski J., Sosnowski P., Leksykon prawa budowlanego, planowania przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, Warszawa 2016
Dzienis P., Odpowiedzialność cywilna władzy publicznej, Warszawa 2006
Ellickson R.C., Thorland C.D.A., Ancient Land Law: Mesopotamia, Egypt, Israel, „Chicago-Kent Law Review” 1995/71
Fogel A., Ograniczanie samodzielności gminy w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [w:] Podmiotowość samorządu terytorialnego a zakres jego zadań i kompetencji, red. K. Małysa-Sulińska, M. Stec, Warszawa 2020
Gabrel K., Skutki finansowe uchwalenia lub zmiany planów zagospodarowania przestrzennego, „Nieruchomości” 2007/5
Gdesz M., Procesowe problemy renty planistycznej, „Nieruchomości” 2004/6
Grant M., Planning law and the British land use planning system, „The Town Planning Review” 1992/1
Goździewicz-Biechońska J., Skutki nieuchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, „Państwo i Prawo” 2008/2
Haverfield F., Ancient Town-Planning, Oxford 1913
Jakimowicz W., O normatywnych podstawach władztwa planistycznego gminy [w:] Kierunki reformy prawa planowania i zagospodarowania przestrzennego, red. I. Zachariasz, Warszawa 2012
Janeczko E., Renta planistyczna na tle art. 36 ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, „Rejent” 2001/1
Jaworska-Dębska B., Z problematyki odpowiedzialności administracji samorządowej [w:] Odpowiedzialność administracji i w administracji, red. Z. Duniewska, M. Stahl, Warszawa 2013
Kaczor J., Językowy aspekt redagowania i interpretacji miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, „Samorząd Terytorialny” 2014/10
Kafka K., Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne w świetle nowych przepisów, Katowice 2003
Kaliński M., Szkoda na mieniu i jej naprawienie, Warszawa 2014
Kamiński Z., Pojęcie konfliktu w planowaniu przestrzennym, „Zeszyty Naukowe. Architektura. Politechnika Śląska” 2002/4
Karaszewski G. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, Warszawa 2019
Kojder K., Kupiec M., Baranowska-Bosiacka I., Nowak M.J., Narzędzia polityki przestrzennej a ochrona zdrowia [w:] Funkcje narzędzi polityki przestrzennej, red. M.J. Nowak, „Studia KPZK PAN” 2020/5
Kolańczyk K., Prawo rzymskie, Warszawa 2007
Kosior R., Wepa M., Wpływ planowania przestrzennego na wartość nieruchomości – renta planistyczna (cz. I), „Rejent” 2005/10
Kostrzewska M., Miasto europejskie na przestrzeni dziejów, Gdańsk 2013
Kotulski M., Legislacja administracyjna w planowaniu przestrzennym [w:] Legislacja administracyjna. Teoria, orzecznictwo, praktyka, red. M. Stahl, Z. Duniewska, Warszawa 2012
Kotulski M., Zaskarżalność studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy [w:] Jednostka wobec działań administracji publicznej, red. E. Ura, E. Feret, S. Pieprzny, Rzeszów 2016
Kulesza M., Gminne planowanie przestrzenne a inwestycje prywatne [w:] Kierunki rozwoju prawa administracyjnego. Podstawowe zagadnienia prawa budowlanego i planowania przestrzennego, red. H. Bauer, R. Hendler, P.M. Huber, B. Popowska, T. Rabska, M. Szewczyk, Poznań 1999
Kunderewicz C., Najstarsze prawa świata. Zbiór studiów, Łódź 1990
Kunderewicz C., Prawo budowlane starożytnego Rzymu (I), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1977/2
Kunderewicz C., Prawo budowlane starożytnego Rzymu (II), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1979/1
Kurlej M., Prawo własności nieruchomości na gruncie prawa francuskiego, „Roczniki Administracji Prawa” 2011/11
Kwaśniak P., Plan miejscowy w systemie zagospodarowania przestrzennego, Warszawa 2011
Ladd B., Urban Planning and Civic Order in Germany 1860–1914, Cambridge (Massachusetts) 1990
Lang W., Struktura odpowiedzialności prawnej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Prawo” 1968/31
Leach W.A., Planning & Compensation Law. An exposition of the Town & Country Planning Acts, 1947 to 1954, London 1955
Leoński Z., Szewczyk M., Podstawowe instytucje planowania przestrzennego i prawa budowlanego, Poznań 1997
Leoński Z., Szewczyk M., Zasady prawa budowlanego i zagospodarowania przestrzennego, Bydgoszcz 2002
Ley A.J., A History of Building Control in England and Wales 1840–1990, Coventry 2000
Longchamps de Berier R., Prawo cywilne b. Królestwa Kongresowego [w:] Encyklopedja prawa obowiązującego w Polsce, cz. 3, Prawo cywilne, red. A. Peretiatkowicz, Poznań 1925
Magdziarczyk M., Nadzór nad działalnością samorządu gminnego w oparciu o kryterium legalności [w:] Źródła prawa w samorządzie terytorialnym, red. B. Dolnicki, Warszawa 2018
Makowska K., Decentralizacja planowania przestrzennego we Francji, „Samorząd Terytorialny” 1993/7–8
Małysa-Sulińska K., Normy kształtujące ład przestrzenny, Warszawa 2008
Małysa-Sulińska K., Zakres obowiązywania norm kształtujących ład przestrzenny zawartych w źródłach prawa sensu largo [w:] Przestrzeń i nieruchomości jako przedmiot prawa administracyjnego. Publiczne prawo rzeczowe, red. I. Niżnik-Dobosz, Warszawa 2012
Megarry R.E., Town and Country Planning in England: A Bird’s Eye View, „Case Western Reserve Law Review” 1962/4
Monson D., Monson A., Development and Practice of Compensation and Betterment in Present English Planning Law, „Land Economics” 1949/2
Myga-Piątek U., Nowak M.J., Funkcja kulturowa miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego [w:] Funkcje narzędzi polityki przestrzennej, red. M.J. Nowak, „Studia KPZK PAN” 2020/5
Niewiadomski Z., Charakter prawny miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego [w:] Aktualne problemy administracji i prawa administracyjnego, red. J. Posłuszny, Przemyśl–Rzeszów 2003
Nowak M.J., Decyzja o warunkach zabudowy i decyzja środowiskowa, Warszawa 2015
Nowak M.J., Decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu w gospodarowaniu i zarządzaniu przestrzenią, Warszawa 2012
Nowak M.J., Decyzja w sprawie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. Zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym, Warszawa 2017
Nowak M.J., Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Komentarz do ustawy i przepisów powiązanych, Warszawa 2020
Nowak M.J., Procedura i skutki sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w gminie, „Nieruchomości” 2012/9
Nowak M.J., Sporządzenie i uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, Warszawa 2013
Nowak M.J., Mickiewicz P., Plan zagospodarowania przestrzennego województwa jako instrument zarządzania rozwojem regionalnym, Warszawa 2012
Nowicki H., Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne jako polityka działania państwa [w:] Aspekty prawne planowania i zagospodarowania przestrzennego, red. W. Szwajdler, Warszawa 2013
Ostojski A., Rola norm prawnych w ewolucji planowania i zagospodarowania przestrzennego, „Przegląd Prawa i Administracji” 2011/85
Osuchowski W., Zarys rzymskiego prawa prywatnego, Warszawa 1962
Paszkowski Z., Historia idei miasta od antyku do renesansu, Szczecin 2015
Pahl-Weber E., Henckel D., The Planning System and Planning Terms in Germany, A Glossary, Hanover 2008
Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Komentarz, red. Z. Niewiadomski, Warszawa 2021
Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne w praktyce. Fachowy poradnik dla urbanistów, architektów i inżynierów budownictwa, red. M. Berdysz, Warszawa 2008
Plucińska-Filipowicz A., Filipowicz T., Kosicki A. [w:] Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz, red. M. Wierzbowski, A. Plucińska-Filipowicz, Warszawa 2018
Polak K., Początek formalno-prawnych działań na rzecz publicznej ochrony zdrowia w dziewiętnastowiecznej Anglii, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2008/135
Popardowski P., Odpowiedzialność gminy w związku ze zmianą lub uchwaleniem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na tle orzecznictwa Sądu Najwyższego, „Studia Iuridica Agraria” 2012/10
Pośpiech Ł., Poglądy orzecznictwa sądowoadministracyjnego i doktryny w kwestii studium gminnego i jego charakteru prawnego [w:] Przestrzeń i nieruchomości jako przedmiot prawa administracyjnego. Publiczne prawo rzeczowe, red. I. Niżnik-Dobosz, Warszawa 2012
Prawo administracyjne, red. J. Boć, Wrocław 2010
Proces inwestycyjno-budowlany. Zagadnienia administracyjno-prawne, red. W. Szwajdler, T. Bąkowski, Toruń 2004
Purdue M., The Law on Compensation Rights for Reduction in Property Values Due to Planning decisions in the United Kingdom, „Washington University Global Studies Law Review” 2006/3
Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania. Część ogólna, Warszawa 2008
Renard V.A., Compensation Rights for Reduction in Property Values Due to Planning Decisions: the Case of France, „Washington University Global Studies Law Review” 2006/5
Robinson O.F., Ancient Rome. City planning and administration, London–New York 2005
Schmidt-Eichstaedt G., The Law on Liability For Reduced Property Values Caused by Planning Decisions in the Federal Republic of Germany, „Washington University Global Studies Law Review” 2007/6
Serafin E., Skutki uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, „Annales Universitatis Mariae Skłodowska-Curie” 2018/65
Sheppard A., Peel D., Ritchie H., Berry S., The Essential Guide to Planning Law, Decision-making and practice in the UK, Bristol 2017
Sieniawska K., Z rozważań nad pojęciem przestrzeni i nieruchomości – od filozofii do praktyki stosowania prawa [w:] Przestrzeń i nieruchomości jako przedmiot prawa administracyjnego. Publiczne prawo rzeczowe, red. I. Niżnik-Dobosz, Warszawa 2012
Słodczyk J., Historia planowania i budowy miast, Opole 2012
Sosnowski P., Gminne planowanie przestrzenne a administracja rządowa, Warszawa 2011
Sosnowski P., Ochrona ładu przestrzennego w Polsce przed 2003 r. Przyczynek do wykładni historycznej [w:] Ochrona ładu przestrzennego z perspektywy prawno-urbanistycznej, red. M.J. Nowak, Warszawa 2020
Sosnowski P., Przepisy prawne w dziedzinie planowania przestrzennego w Polsce w okresie międzywojennym, „Człowiek i Środowisko” 2016/4
Sosnowski P., Buczyński K., Dziedzic-Bukowska J., Jaworski J., Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz, Warszawa 2014
Stelmasiak J., Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jako prawny środek ochrony środowiska, Lublin 1994
Sulczewska K., Opłata planistyczna oraz opłata adiacencka – uzasadnienie aksjologiczne i analiza porównawcza, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2014/92
Sutcliffe A., Britain’s first town planning act: a review of the 1909 achievement, „The Town Planning Review” 1988/3
System Prawa Administracyjnego, t. 7, Prawo administracyjne materialne, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2017
Szulczewska B., Nowak M.J., Solarek K., Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego jako narzędzie kształtowania środowiska przyrodniczego [w:] Funkcje narzędzi polityki przestrzennej, red. M.J. Nowak, „Studia KPZK PAN” 2020/5
Szewczyk M., Charakter prawny uchwały rady gminy w sprawie ustalenia lokalizacji inwestycji mieszkaniowej lub inwestycji towarzyszącej [w:] Specustawa mieszkaniowa a samodzielność planistyczna gminy. Dylematy prawników i urbanistów, red. J.H. Szlachetko, Gdańsk 2019
Szewczyk M., Obszar obowiązywania aktów prawa miejscowego, „Studia Lubuskie” 2006/2
Szewczyk M., Prawo zabudowy w systemach kontynentalnych (na przykładzie prawa niemieckiego) [w:] Wolność zabudowy. Mity a normatywna rzeczywistość, red. T. Bąkowski, Gdańsk 2016
Szewczyk M., Wolność budowlana i zasada zabudowy planowej, „Przegląd Budowlany” 2013/6
Szewczyk M., Kruś M., Plan miejscowy a decyzja o warunkach zabudowy, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa. Administracyjnego” 2018/2
Szpunar A., Zakres obowiązku naprawienia szkody, „Państwo i Prawo” 1960/1
Szwajdler W., Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy a studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, „Samorząd Terytorialny” 2010/5
Świderski K., Odpowiedzialność gminy z tytułu szkód spowodowanych kształtowaniem ładu przestrzennego, „Samorząd Terytorialny” 2006/9
Świderski K., Uwagi na temat prawnych instrumentów kształtowania ładu przestrzennego przez gminę, „Casusa” 2006/41
Świderski K., Uwagi o prawie zabudowy i zagospodarowania nieruchomości [w:] Przestrzeń i nieruchomości jako przedmiot prawa administracyjnego. Publiczne prawo rzeczowe, red. I. Niżnik-Dobosz, Warszawa 2012
Toeplitz T., Polityka gruntowa na 3-im Międzynarodowym Zjeździe Miast, „Samorząd Miejski” luty 1926
Walo Ł., Postępowanie w przedmiocie ustalenia opłaty planistycznej a stosowanie przepisów ordynacji podatkowej oraz ustawy o finansach publicznych w zakresie terminów, odsetek oraz ulg w jej zapłacie, „Casus” 2015/76
Winiarski K., Własność a zakres władztwa planistycznego w gminie [w:] Własność i jej ograniczenia w prawie polskim, red. K. Skotnicki, K. Winiarski, Częstochowa 2004
Wlaźlak K., Charakter prawny aktów planowania i ich rola w realizacji zadań administracji publicznej, „Przegląd Prawa Publicznego” 2009/6
Wlaźlak K., Racjonalność planowania w prawie administracyjnym, Warszawa 2015
Wolanin M., Opłata planistyczna w planowaniu przestrzennym, cz. I, „Nieruchomości” 2005/4
Wołodkiewicz W., Zabłocka M., Prawo rzymskie. Instytucje, Warszawa 2014
Wróblewska D., Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, Gdańsk 2016
Zachariasz I., Funkcje planu miejscowego, „Biuletyn KPZK PAN” 2015/257–258
Zachariasz I., Planowanie zabudowy miast w latach 1928–1939. Aspekty prawne, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2010/1
Zachariasz I. [w:] Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, red. H. Izdebski, I. Zachariasz, Warszawa 2013
Zagrobelny K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2019
Zalas G., Publicznoprawne niepodatkowe należności związane z prawem rzeczowym do nieruchomości [w:] Przestrzeń i nieruchomości jako przedmiot prawa administracyjnego. Publiczne prawo rzeczowe, red. I. Niżnik-Dobosz, Warszawa 2012
Zieliński A., Granice władztwa planistycznego gminy w wybranych orzeczeniach sądów administracyjnych, „Przegląd Prawa Rolnego” 2011/2
Zimmermann J., Prawo administracyjne, Warszawa 2010
Zwolak S., Granice władztwa planistycznego przy uchwalaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, „Studia Prawa Publicznego” 2019/4
Zwolak S., Wykładnia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, „Samorząd Terytorialny” 2020/5

Adrian Zwoliński
jest absolwentem studiów doktoranckich SGH oraz studiów magisterskich UW WPIA.

Aspekty ekologiczne koncepcji i wskaźników rozwoju gospodarczego uwzględniających szczęście – wymiar makro oraz regionalny

W XXI w. pojęcie szczęścia – używane m.in. w ekonomii szczęścia – oraz aspekty ekologiczne zaczęły nawiązywać do siebie. W efekcie powstały np. koncepcje rozwoju gospodarczego OECD i Królestwa Bhutanu, a co za tym idzie – Indeks Lepszego Życia oraz Indeks i Badanie Szczęścia Narodowego Brutto. Koncepcje i wskaźniki odwołujące się choćby częściowo do subiektywnego poczucia jakości życia mają w założeniu szersze ujęcie postępu niż np. PKB per capita. Ze względu na nierozerwalność gospodarki i środowiska naturalnego artykuł skupia się na aspektach ekologicznych koncepcji i wskaźników rozwoju gospodarczego uwzględniających szczęście. Autor przedstawia związki rozwoju gospodarczego z zagadnieniami przyrodniczymi, omawia koncepcje i wskaźniki uwzględniające szczęście (OECD i Bhutanu) i ich aspekty ekologiczne. Mając na uwadze wymiar lokalny, na podstawie case study gmin Michałowice oraz Nadarzyn, autor sprawdził możliwości adaptacyjne do warunków regionalnych parametrów związanych z aspektami ekologicznymi i funkcjonujących na poziomie makro. Opracowanie, ze względu na rosnące znaczenie tematyki ochrony środowiska w rozwoju gospodarczym, może być pomocne przy tworzeniu lokalnych wskaźników.

Słowa kluczowe: rozwój gospodarczy, zrównoważony rozwój, szczęście narodowe brutto, szczęście, ekologia, ochrona środowiska, samorząd terytorialny, ekonomia

Adrian Zwoliński
is a PhD graduate from the SGH Warsaw School of Economics and holds a master’s degree from the Faculty of Law and Administration of the University of Warsaw, Poland.

Ecological aspects of the concepts and indicators of economic development taking into account happiness – macro and regional dimension

The concept of happiness – used, among other things, in the economics of happiness – and ecological aspects started to relate to each other in the 21st century. This has resulted, for instance, in the economic development concepts of the OECD and the Kingdom of Bhutan, and therefore in the Better Life Index and the Gross National Happiness Index and Survey. Concepts and indicators which refer even partly to a subjective feeling of quality of life are intended to capture progress more broadly than, for example, GDP per capita. The inseparability of the economy and the environment means the article focuses on the ecological aspects of economic development concepts and indicators that take happiness into account. The author presents the relationship between economic development and natural issues and discusses happiness concepts and indicators (OECD and Bhutan) and their ecological aspects. Given the local dimension, based on a case study of the municipalities of Michałowice and Nadarzyn, the author checked the adaptability of the parameters related to ecological aspects and parameters operating at macro level to regional conditions. Bearing in mind the increasing significance of environmental issues in economic development, the article may be helpful in developing local indicators.

Keywords: economic development, sustainable development, gross national happiness, happiness, ecology, environmental protection, territorial self-government, economics

Bibliografia / References
Arak P., Ivanov A., Peleah M., Płoszaj A., Rakocy K., Rok J., Wyszkowski K., Krajowy Raport o Rozwoju Społecznym Polska 2012 Rozwój regionalny i lokalny, Warszawa 2012, https://www.euroreg.uw.edu.pl/dane/web_euroreg_publications_files/2859/raport_undp-2012_www.pdf
Bartkowiak R., Ekonomia Rozwoju, Warszawa 2013
Boniwell I., Introduction [w:] Happiness: Transforming the Development Landscape, Thimphu 2017, https://www.bhutanstudies.org.bt/happiness-transforming-the-development-landscape/
Bąkiewicz A., Strukturalne aspekty rozwoju gospodarczego. Doświadczenie azjatyckie, Warszawa 2010
Bochenek M., Historia rozwoju ekonomii. Od starożytności do szkoły klasycznej, t. 1, Toruń 2016
Bochenek M., Historia rozwoju ekonomii. Od idei socjalistycznych do historyzmu, t. 2, Toruń 2016
Borya T., Fiedor B., Operacjonalizacja i pomiar kategorii zrównoważonego rozwoju – przyczynek do dyskusji [w:] Rachunki narodowe. Wybrane problemy i przykłady zastosowań, red. M. Plich, Łódź 2008
Centre for Bhutan Studies & GNH Research, A Compass Towards a Just and Harmonious Society. 2015 GNH Survey Report, Thimphu 2016, https://www.bhutanstudies.org.bt/a-compass-towards-a-just-and-harmonious-society-2015-gnh-survey-report/ 
Czapiński J., Psychologia szczęścia, Warszawa 2017
Domaradzki K., Sawicki M., Polkowska D., Wysocki R., Duda M., Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Michałowice, https://bip.michalowice.pl/files/1095951643/zalacznik-nr-1-tekst-studium_3.pdf
Ehrlich P.R., The Population Bomb, New York 1968
Genstwa N., Środowiskowa krzywa Kuznetsa: przegląd teoretyczno-metodyczny, „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna” 2020/49
Garbowski Z., Rutkowska-Dorn K., Fronczyk D., Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Nadarzyn, https://www.nadarzyn.pl/plik,14417,zal-nr-1-tekst-uwarunk-pdf.pdf
Jakubczyk Z., Wczesne teorie rozwoju [w:] Ekonomia rozwoju, red. B. Fiedor, K. Kociszewski, Wrocław 2010
Johnston P., Everard M., Santillo D., Robèrt K-H., Reclaiming the Definition of Sustainability, „Environmental Science and Pollution Research – International” 2007/14
Kociszewski K., Teorie rozwoju zorientowane na kraje wysoko rozwinięte [w:] Ekonomia rozwoju, red. B. Fiedor, K. Kociszewski, Wrocław 2010
Kociszewski K., Uniwersalne teorie rozwoju gospodarczego [w:] Ekonomia rozwoju, red. B. Fiedor, K. Kociszewski, Ekonomia rozwoju, Wrocław 2010
Krekel Ch., MacKerron G., How Environmental Quality Affects Our Happiness [w:] The World Happiness Report 2020, J.F. Helliwell, R. Layard, J.D. Sachs, J.-E. De Neve, L.B. Aknin, H. Huang, S. Wang, New York 2020, https://happiness-report.s3.amazonaws.com/2020/WHR20.pdf
Lincoln S.J., The ultimate resource, Princeton 1981
Lis S., Współczesna Makroekonomia, Warszawa 2020
Łachecki Ł., Rok 2040 to „granica wzrostu”. Później gospodarkę czeka zapaść, https://klimat.rp.pl/ekotrendy/art17081291-rok-2040-to-granica-wzrostu-pozniej-gospodarke-czeka-zapasc
Malthus T.R., Prawo ludności, wydanie, objaśnienie i przedmowa A. Krzyżanowski, tłum. K. Stein, Warszawa–Kraków 1925
Meadows D.H., Meadows D.L., Randers J., Behrens III W.W., The Limits to Growth. A Report for the Club of Rome's Project on the Predicament of Mankind, New York 1972
Munro L.T., Where did Bhutan’s gross national happiness come from? The origins of an invented tradition, „Asian Affairs” 2016/1
Obrębski T., Czynniki wzrostu i rozwoju gospodarczego [w:] Makro i mikroekonomia. Podstawowe problemy, red. S. Marciniak, Warszawa 2001
OECD, Better Life Index: definitions and metadata, February 2022, https://www.oecd.org/wise/OECD-Better-Life-Index-definitions-2021.pdf 
OECD, Better Life Index: definitions and metadata, September 2013, https://www.oecd.org/statistics/OECD-Better-Life-Index-2013-definitions.pdf 
Ogórek P., Krakowska „kranówka” – pić czy nie pić?, https://wiadomosci.onet.pl/krakow/krakowska-kranowka-pic-czy-nie-pic/3femglm 
ONZ, Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future, 1987, https://digitallibrary.un.org/record/139811
Parysek J.J., Rozwój społeczno-gospodarczy oraz czynniki i uwarunkowania rozwoju [w:] Teoretyczne i aplikacyjne wyzwania współczesnej geografii społeczno-ekonomicznej, t. 183, red. P. Churski, Warszawa 2018
Payne A., Phillips N., Rozwój, Warszawa 2011
Pinker S., Nowe oświecenie. Argumenty za rozumem, nauką, humanizmem i postępem, tłum. T. Biedroń, Poznań 2018
Platon, Protagoras [w:] Platona Protagoras, tłum. W. Witwicki, Warszawa 1958
Pietrzak K., Zaleska M., Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn na lata 2021–2024 z perspektywą do 2028 r., Nadarzyn 2021, https://bip.nadarzyn.pl/plik,13644,program-ochrony-srodowiska-dla-gminy-nadarzynna-lata-2021-2024-z-perspektywa-do-2028-r-pdf.pdf
Rostow W.W., The Stages of Economic Growth. A Non-Communist Manifesto, Cambridge 1960
Sedláček T., Ekonomia dobra i zła, tłum. D. Bakalarz, Warszawa 2012
Staudt K., Managing Development: State, Society and International Contexts, California 1991
Szubert T., Szczęście i jego determinanty ekonomiczne, Warszawa 2019
The World Happiness Report 2020, red. J.F. Helliwell, R. Layard, J.D. Sachs, J.-E. De Neve, L.B. Aknin, H. Huang, S. Wang, New York 2020, https://happiness-report.s3.amazonaws.com/2020/WHR20.pdf
Turner R. K., Pearce D., Bateman I., Environmental Economics. An Elementary Introduction, Baltimore 1993
White N., Filozofia szczęścia. Od Platona do Skinnera, Kraków 2008
Wilson E. O., Biophilia, Harvard 1984
Zasoby środowiska przyrodniczego gminy Michałowice, https://www.michalowice.pl/nasza-gmina/prezentacja-gminy/srodowisko-przyrodnicze 
Zygiel A., Walka z nielegalnymi wysypiskami śmieci. Fotopułapki w Nadarzynie przynoszą efekty, https://www.rmf24.pl/fakty/polska/news-walka-z-nielegalnymi-wysypiskami-smieci-fotopulapki-w-nadarz,nId,5465495#crp_state=1 

Przemysław Mroczkowski
jest doktorantem w Katedrze Prawa i Postępowania Administracyjnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8947-6360

Ustanowienie parku krajobrazowego – przypadek Parku Krajobrazowego „Góry Łosiowe”

Krajobraz jest przedmiotem ochrony prawnej. Obowiązek jego ochrony może być wyprowadzany zarówno z przepisów konstytucyjnych, ustawowych, jak i wiążącego Polskę prawa międzynarodowego. Szczególną formą jego ochrony jest park krajobrazowy tworzony na podstawie przepisów o ochronie przyrody. Prezentowany artykuł stanowi kompleksową analizę aktualnego kształtu procedury utworzenia parku krajobrazowego na przykładzie Parku Krajobrazowego „Góry Łosiowe” w województwie kujawsko-pomorskim. Do analizy wybrano ten właśnie park, ponieważ był to pierwszy przypadek zastosowania nowych przepisów po ich wejściu w życie w 2009 r. Dodatkowo autor podjął rozważania odnoszące się także do zmian uchwał ustanawiających parki krajobrazowe, a w szczególności tych zmieniających ich granice. Przeprowadzone badanie prowadzi do głównego wniosku, że procedura powołania parku jest złożona i wymaga zaangażowania wielu aktorów, a przez to może stanowić barierę efektywnej ochrony wartości krajobrazowych (przyrodniczych).

Słowa kluczowe: park krajobrazowy, ochrona przyrody, proces uchwałodawczy, akt prawa miejscowego, uchwała krajobrazowa

Przemysław Mroczkowski
is a PhD student in the Department of Administrative Law and Proceedings at the Faculty of Law and Administration of the University of Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8947-6360 

Establishment of a landscape park – the case of the ‘Góry Łosiowe’ Landscape Park

The landscape is an item that is legally protected. The obligation to protect it may be inferred both from the provisions of the Constitution and from provisions of statutes, or from international law that is binding on Poland. A special form of its protection is a landscape park created on the basis of the regulations on nature protection. This article presents a comprehensive analysis of the current form of the procedure of establishing a landscape park using the example of the ‘Góry Łosiowe’ Landscape Park in the Kujawsko-Pomorskie Voivodship. This particular park was chosen for the analysis, because it was the first case of application of the new regulations after they entered into force in 2009. Additionally, the author also considered possible amendments to resolutions establishing landscape parks, especially those changing their borders. The study leads to the main conclusion that the procedure of establishing a park is complex and requires the involvement of numerous players and therefore could be a barrier to the effective protection of landscape (natural) values.

Keywords: landscape park, nature protection, process of passing a resolution, act of local law, landscape resolution

Biografia / References
Barczak A., Pozycja prawna wójta w ochronie środowiska [w:] Pozycja ustrojowa organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego, red. K. Małysa-Sulińska, M. Stec, Warszawa 2014
Brzozowski W., Konstytucyjna zasada dobra wspólnego, „Państwo i Prawo” 2006/11
Buliński K., Komentarz do art. 38a [w:] Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz, red. A. Plucińska-Filipowicz, M. Wierzbowski, Warszawa 2018
Dolnicki B., Akty prawa miejscowego samorządu terytorialnego, „Samorząd Terytorialny” 2004/5
Dudziak S., Akty prawa miejscowego stanowione przez samorząd terytorialny – kryteria kwalifikacji, wymogi w zakresie prawidłowego stanowienia oraz konsekwencje prawne ich naruszenia, „Samorząd Terytorialny” 2012/3
Fogel A., Uwarunkowania prawnoustrojowe ochrony i kształtowania krajobrazu, „Samorząd Terytorialny” 2014/12
Gruszecki K., Ustawa o ochronie przyrody. Komentarz, Warszawa 2021
Jaśkowska M., Uznanie administracyjne w orzecznictwie sądów administracyjnych, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2010/5–6
Korzeniowski P., Krajobraz i walory krajobrazowe jako przedmiot ochrony prawnej przyrody, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2015/5
Kotulski M., Akty prawa miejscowego w świetle uregulowań ustrojowych, „Kwartalnik Prawa Publicznego” 2001/1
Krzywoń A., Podstawa prawna do wydania aktu prawa wewnętrznego (na tle art. 92 ust. 2 Konstytucji), „Przegląd Sejmowy” 2015/2
Miszczak A., Ewolucja podstaw prawnych w zakresie ochrony krajobrazu, „Przegląd Prawa Publicznego” 2017/4
Mroczkowski P., Formy współpracy województw w zakresie organizacji regionalnych przewozów kolejowych [w:] Organizacja publicznego transportu zbiorowego przez jednostki samorządu terytorialnego ze szczególnym uwzględnieniem prawnych aspektów współdziałania, red. A. Misiejko, K. Ziemski, Poznań 2016
Mroczkowski P., Młodzieżowe rady jednostek samorządu terytorialnego na nowo, „Samorząd Terytorialny” 2022/6
Staniszewska L., Instytucja współdziałania materialnego w wydawaniu aktów administracyjnych na przykładzie wybranych porządków prawnych – Polski i Republiki Federalnej Niemiec, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2021/1
Tuleja P., Komentarz do art. 1 [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, LEX 2021

dr Piotr Pięta
jest pracownikiem dydaktycznym w Wyższej Szkole Bankowej w Warszawie. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3337-7712

Gminna rada seniorów jako gremium inicjatywne na przykładzie Płockiej Rady Seniorów 

W jednostkach samorządu terytorialnego coraz częściej tworzone są różnego rodzaju ciała doradcze. Przykładem takiego gremium są gminne rady seniorów. Biorąc pod uwagę to, że populacja osób starszych w Polsce stale rośnie, to taka forma angażowania ich w sprawy lokalne wydaje się uzasadnionym pomysłem, tym bardziej że prognozy demograficzne wskazują, iż jeśli nic się nie zmieni, to seniorów będzie ciągle przybywać. Pierwsze przepisy w ustawie o samorządzie gminnym, umożliwiające tworzenie rad seniorów, pojawiły się w 2013 r., mimo że część samorządów tworzyła takie rady już wcześniej. Jedną z głównych funkcji przypisanych gminnym radom seniorów przez ustawodawcę jest działalność inicjatywna. Celem prezentowanego artykułu jest próba oceny, czy gminne rady seniorów mogą działać efektywnie, a tym samym spełniać przypisaną im funkcję inicjatywną. W artykule autor opisuje przypadek Płockiej Rady Seniorów, która jest jedną z pierwszych gminnych rad tego typu utworzonych w Polsce. Rada została powołana w 2012 r., czyli rok przed wprowadzeniem zmian w ustawie o samorządzie gminnym.

Słowa kluczowe: gminne rady seniorów, polityka senioralna, Płocka Rada Seniorów, gmina

Dr Piotr Pięta
is a lecturer at the Warsaw School of Banking, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3337-7712 

Municipal Senior Citizens’ Council as an initiative body using the example of the Płock Senior Citizens’ Council 

Various advisory bodies are increasingly being established in territorial self-government units. Municipal senior citizens’ councils are examples of such bodies. Bearing in mind that the population of senior citizens in Poland is constantly increasing, such a form of involving them in local affairs seems to be a reasonable idea, all the more so that demographic forecasts indicate that, if nothing changes, the number of senior citizens will continue to rise. The first provisions in the Act on Municipal Self-Government enabling the creation of senior citizens’ councils appeared in 2013, even though some self-governments had already formed such councils earlier. One of the main functions assigned to municipal senior citizens’ councils by the legislator is initiative activity. The objective of this article is to assess whether municipal senior citizens’ councils can operate effectively and therefore fulfil the initiative function assigned to them. In the article, the author describes the case of the Płock Senior Citizens’ Council, which is one of the first municipal councils of this type established in Poland. The Council was established in 2012, namely a year before amendments were introduced into the Act on Municipal Self-Government.

Keywords: municipal senior citizens’ councils, senior citizen policy, Plock Senior Citizens’ Council, municipality

Bibliografia / References
AS poprowadzi Centrum Aktywności Seniora, Płock.eu, 4.01.2021 r., https://nowy.plock.eu/mieszkaniec/as-poprowadzi-centrum-aktywnosci-seniora/
Augustyniak M. [i in.], Gminne rady seniorów – wykładnia przepisów i efekty ich stosowania. Wzory i schematy działań, Warszawa 2016
Bilnicka A., Dyngosz M., Kazior B., Gminne Rady Seniorów w Małopolsce. Raport, Kraków 2019
Borczyk W., Jahimowicz D., Nalepa W., Gminne rady seniorów w praktyce. Wybrane zagadnienia, Nowy Sącz 2014
Centrum Aktywności Seniora już działa przy Otolińskiej, Tygodnik Płocki, https://tp.com.pl/artykul/centrum-aktywnosci-seniora-juz-dziala-przy-otolinskiej/670878 26.01.2017
Czopek M., Żołnierczyk E., Konsultacje społeczne jako forma dialogu ze społecznością lokalną, „Społeczności Lokalne. Studia Interdyscyplinarne” 2017/1
Główny Urząd Statystyczny, Sytuacja osób starszych w Polsce w 2020 r., Warszawa, Białystok 2021
Koncert dla Pań, Płock.eu, 2.03.2015 r., http://old.plock.eu/pl/informacje_biezace/details/article,6545,1,2.html
Kubiak M., Gminne rady seniorów z perspektywy lokalnej polityki senioralnej, „Wrocławskie Studia Politologiczne”, 2018, nr 25
Kuchciak A., Gminna rada seniorów – znaczenie ”głosu doświadczenia” w sprawach społeczności lokalnej, „Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne”, 2017, nr 17
Lesner D., NSA: członkostwo w radzie seniorów nie tylko dla osób starszych, Prawo.pl https://www.prawo.pl/samorzad/kto-moze-byc-czlonkiem-gminnej-rady-seniorow,512060.html, 4.12.2021
Mańska J., Gminne rady seniorów w Małopolsce. Raport z badania zrealizowanego z inicjatywy Małopolskiej Rady ds. Polityki Senioralnej, Kraków 2015
Maruszak A., Dobiega końca budowa Centrum Aktywności Seniora w Płocku, Radio Dla Ciebie, 21.10.2016 r., https://www.rdc.pl/informacje/dobiega-konca-budowa-centrum-aktywnosci-seniora-w-plocku/
Mędrzycki R., Funkcje gminnych rad seniorów, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2017/3
Nowe Centrum Aktywności Seniora już oficjalnie otwarte, Portal Płock, 17.01.2017 r., https://portalplock.pl/wiadomosci/nowe-centrum-aktywnosci-seniora-juz-oficjalnie-otwarte/M2i7lDiCHjrUAnTbhe6E
Piknik rodzinny Seniorów, 27.05.2013 r., http://old.plock.eu/pl/informacje_biezace/details/article,4739,1,7.html
Piknik Seniorów – Powitanie Lata, Płock.eu, 27.06.2013 r., http://old.plock.eu/pl/informacje_biezace/details/article,4736,1,7.html
Plockarta – partnerzy, Płockarta.eu, https://plockarta.eu/n-partnerzy.qbpage
PLOCKARTA zastąpi Płocką Kartę Seniora, Płockarta.eu, 20.08.2020 r., https://plockarta.eu/n-aktualnosci-lista.qbpage?articleId=452160
Płock – Otwarto Centrum Aktywności Seniora, Związek Miast Polskich, 22.01.2017 r., https://www.miasta.pl/aktualnosci/plock-otwarto-centrum-aktywnosci-seniora 
Płocka Karta Seniora – promocje i zniżki dla najstarszych płocczan, Płock Nasze Miasto, 28.02.2014 r., https://plock.naszemiasto.pl/plocka-karta-seniora-promocje-i-znizki-dla-najstarszych/ar/c3-2179764
Podaruj zdrowie seniorom…, 6.11.2013 r., http://old.plock.eu/pl/informacje_biezace/details/article,4732,1,6.html
Powstanie Płocka Rada Seniorów. Będzie doradzać prezydentowi, PłockDzisiaj.pl, sierpień 2012 r., http://www.plockdzisiaj.pl/powstanie-plocka-rada-seniorow-bedzie-doradzac-prezydentowi-gazeta-pl
Rada seniorów nie może liczyć na wsparcie z budżetu miasta, Podhale24.pl, 8.09.2019 r., https://podhale24.pl/aktualnosci/artykul/65423/Rada_Seniorow_nie_moze_liczyc_na_wsparcie_z_budzetu_miasta.html
Rady Seniorów, https://dzialam.um.warszawa.pl/-/rady-seniorow
Raport o stanie miasta Płocka, rozdz. XVI, Wspieranie Inicjatyw Społecznych, https://nowy.plock.eu/core/uploads/2022/05/Roz.-XVI-Wspieranie-inicjatyw.pdf
Spotkanie z historią, Płock.eu, 12.11.2013 r., http://old.plock.eu/pl/informacje_biezace/details/article,4735,1,6.html
Start Trzeciej Kadencji Płockiej Rady Seniorów, Płock.eu, 10.11.2021 r., https://nowy.plock.eu/mieszkaniec/start-trzeciej-kadencji-plockiej-rady-seniorow/
Starzyk K., Zoom na rady seniorów. Diagnoza funkcjonowania, Warszawa 2014
Targi Zdrowego Życia – Senior 2014, Płock.eu, 6.10.2014 r., http://old.plock.eu/pl/informacje_biezace/details/article,5951,1,1.html
UM Płock: Targi dla całej rodziny – zapraszamy w sobotę, Wiadomości Płock, 3.10.2019 r., https://wiadomosciplock.pl/20191003230807/um-plock-targi-dla-calej-rodziny-zapraszamy-w-sobote1570061348
W Płocku powołana zostanie Rada Seniorów, Płock Nasze Miasto, 3.08.2012 r., https://plock.naszemiasto.pl/w-plocku-powolana-zostanie-rada-seniorow/ar/c1-1496933
Znasz miejsce przyjazne seniorom? Zgłoś je do akcji Urzędu Miasta, Płock Nasze Miasto, 20.11.2012 r., https://plock.naszemiasto.pl/znasz-miejsce-przyjazne-seniorom-zglos-je-do-akcji-urzedu/ar/c3-1622043

dr hab. Katarzyna Kopyściańska, prof. UWr
jest profesorem w Katedrze Prawa Finansowego na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1955-5949

MDR przedmiotem interpretacji indywidualnych – glosa aprobująca do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16 lutego 2022 r. (III FSK 4150/21)

W 2019 r. w polskim systemie podatkowym wprowadzono instytucję obowiązkowego informowania o schematach podatkowych (art. 86a–86o, czyli Rozdział 11a Działu III Ordynacji podatkowej o zobowiązaniach podatkowych), określaną często skrótem MDR (z ang. Mandatory Disclosure Rules). Normy wynikające z przepisów określających obowiązki dotyczące raportowania o schematach podatkowych, w tym również co do obowiązku informowania wspomagającego o Numerze Schematu Podatkowego, mają charakter materialnoprawny i jako takie podlegają interpretacjom indywidualnym. Przedmiotem interpretacji mogą być przepisy prawa podatkowego dotyczące rozmaitych obowiązków podatnika, nie tylko dotyczących treści obowiązku podatkowego. Powyższe wynika zresztą wprost z art. 3 pkt 1 Ordynacji podatkowej, bowiem art. 14b Ordynacji podatkowej nie zawiera w tym zakresie odpowiednich ograniczeń.

Słowa kluczowe: prawo podatkowe, Ordynacja podatkowa, PIT, podatek dochodowy od osób fizycznych, MDR – Mandatory Disclosure Rules

Dr hab. Katarzyna Kopyściańska
is a professor in the Department of Financial Law at the Faculty of Law, Administration and Economics of the University of Wrocław, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1955-5949 

MDR, a subject of individual rulings – approving commentary on the ruling of the Supreme Administrative Court of 16 February 2022 (III FSK 4150/21)

The institution of mandatory information on tax schemes (Articles 86a–86o, namely Chapter 11a of Section III of the Tax Code on tax liabilities), frequently referred to by the acronym MDR (Mandatory Disclosure Rules), was introduced into the Polish tax system in 2019. The norms arising from the regulations specifying the obligations regarding reporting on tax schemes, including the obligation to provide information on the supporting party about the Tax Scheme Number, are of a substantive law nature and, as such, are subject to individual rulings. The subject of the ruling may be provisions of tax law regarding the taxpayer’s various obligations, not only those regarding the tax obligation. After all, this arises directly from Article 3, item 1 of the Tax Code, because Article 14b of the Tax Code does not contain any relevant restrictions on this.

Keywords: tax law, Tax Code, PIT, personal income tax, MDR – Mandatory Disclosure Rules

Bibliografia / References
Bartosiewicz A., Indywidualne interpretacje prawa podatkowego – fasadowa instytucja czy rzeczywisty instrument ochrony praw podatnika?, „Monitor Podatkowy” 2019/6
Filipczyk H., Indywidualne interpretacje prawa podatkowego – prawo i praktyka, Warszawa 2011
Kabat A., Komentarz do art. 14k [w:] S. Babiarz i in., Ordynacja podatkowa. Komentarz, LEX 2019 
Podsiadło W., Przepisy dotyczące schematów podatkowych a możliwość wydania indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego, „Przegląd Podatkowy” 2020/10Regulacje w zakresie unikania opodatkowania. Komentarz praktyczny, red. A. Mariański, Legalis 2020
Teszner K., Komentarz do art. 14b [w:] Ordynacja podatkowa. Komentarz aktualizowany, red. L. Etel, LEX 2023 
Turzyński K.F., Interpretacje przepisów prawa podatkowego w praktyce i orzecznictwie, LEX 2015
Wawrzykiewicz K., Przepisy o raportowaniu schematów podatkowych a odmowa wydania interpretacji indywidualnej, „Serwis Doradztwa Podatkowego” 2021/605