Czy każda negatywna informacja zwrotna wymaga dodania dwóch, trzech, siedmiu pozytywnych, bo inaczej pozbawia się uczniów (i pracowników) motywacji do zmiany? Co jeśli specjalista zapewnia, że faktycznie istnieje naukowo obliczona proporcja pozytywności (ang. positivity ratio)? Czym różni się psychologia pozytywna od potocznych mądrości? Czy wszystko w niej opiera się na wiarygodnych dowodach? I co z tego nurtu warto wykorzystać podczas pracy w szkole, a wobec czego zachować krytycyzm?
Fragment artykułu z miesięcznika „Dyrektor Szkoły” 2022/8
Ludzie pragną szczęścia. Życzymy go przy różnych okazjach naszym bliskim, uczniom, współpracownikom. I nie chodzi o szczęśliwe zbiegi okoliczności, tylko pewien względnie stały stan. Czym jest szczęście? To subiektywne poczucie dobrostanu. Stan ten zależy od punktu odniesienia i uwarunkowany jest psychologicznie, a ewolucyjnie wiąże się z umiejętnością odnajdywania sensu w prostych przyjemnościach społecznych i celu w życiu (Shermer, 2009, s. 230). Warto wiedzieć, które twierdzenia i zalecenia dotyczące poczucia szczęścia mają źródła w wiedzy potocznej, które w solidnej naukowej psychologii, a których naukowe podstawy zostały zakwestionowane.
Podczas zajęć ze studentami na temat myślenia krytycznego w pracy psychologa zwracam uwagę, że czym innym jest sukces w trafieniu do odbiorców z jakimś modelem, a czym innym – jego trafność i użyteczność. Od lat sukcesy sprzedażowe notuje książka Potęga podświadomości Josepha Murphy’ego (Warszawa 2017). Jest to mieszanka pobożnych życzeń i pseudonaukowych bzdur typu: Kiedy wyobrazisz sobie dokładnie swój cel, niezwykła siła podświadomości stworzy niezbędne warunki do jego urzeczywistnienia (…) Nie ustawaj w tych wyobrażeniach, a twoja modlitwa zostanie wysłuchana (tamże, s. 154). Autor myli myślenie życzeniowe z tzw. treningiem mentalnym, który polega nie na wyobrażaniu sobie pożądanego efektu i wierze w cuda, lecz systematycznym wykorzystywaniu wizualizowania sposobu osiągania celu. Taki trening może pełnić jedynie rolę uzupełniającą, ponieważ najpierw trzeba wiedzieć, jak dany cel osiągać. Sprawdza się w przygotowaniach do wystąpień publicznych i wykładów oraz w niektórych sportach (np. układy gimnastyki artystycznej).
