Nawet do 5 lat pozbawienia wolności za stosowanie przemocy lub groźby bezprawnej w związku z niepełnosprawnością, wiekiem, płcią lub orientacją seksualną - taki wymiar kary przewiduje nowy projekt zmian w kodeksie karnym. Chodzi o tzw. projekt dotyczący mowy nienawiści, który obecnie znajduje się na etapie sejmowym. Dowiedz się, co się zmieni i kiedy.
Projekt ustawy o zmianie kodeksu karnego (Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny, X.876 zakłada dokonanie zmian przepisów dotyczących przestępstw motywowanych przesłankami dyskryminacyjnymi. Projektowane zmiany mają na celu zapewnienie konstytucyjnego zakazu dyskryminacji, a także realizację międzynarodowych standardów ochrony przed nienawiścią. Jak wskazano w uzasadnieniu projektu, zmiany są niezbędne w związku z powszechnym zjawiskiem występowania w społeczeństwie zachowań o charakterze dyskryminacyjnym. Projektodawcy proponują rozszerzenie znamion stron podmiotowej przestępstw w celu roszczenia ochrony przed nienawiścią.
Projekt dotyczący mowy nienawiści - co się zmieni w kodeksie karnym?
W aktualnym stanie prawnym, przestępstwem motywowanym uprzedzeniem, jest takie zachowanie, które wynika z przynależności osoby do danej narodowości, grupy etnicznej, rasy, grupy wyznaniowej czy bezwyznaniowości. Projektodawcy zakładają rozszerzenie tego katalogu o: wiek, niepełnosprawność, płeć i orientację seksualną.
W ramach projektu przewidziano m.in. modyfikację art. 119 par 1 k.k. oraz art. 257 k.k. polegająca na zastąpieniu sformułowania “z powodu jej przynależności” na zwrot “w związku z przynależnością”. Powyższe modyfikacje nie dookreślają jednak, o czyją przynależność chodzi. W związku z czym przepisy mogą być stosowane nie tylko osób przynależących do określonej grupy z wymienionych powyżej, ale i w sytuacji, gdy czyn skierowany jest do osób nieposiadających takich cech.
Pierwotna wersja projektu zakładała również penalizacje zachowania motywowanych uprzedzeniem ze względu na tożsamość płciową. Bezsprzecznie, skala występowania zjawiska dyskryminacji wobec osób o odmiennej tożsamości płciowej jest ogromna. W środowisku podnoszono jednak, że brak uregulowania tego pojęcia przez przepisy prawa spowoduje problemy z jego wykładnią. W efekcie tożsamość płciowa zniknęła z katalogu.
Konsekwencje popełnienia przestępstwa motywowanego nienawiścią
Projekt nie przewiduje zmian w zakresie karalności przestępstwa dyskryminacji z art. 119 KK czy przestępstwa propagowania faszyzmu lub innego ustroju totalitarnego z art. 256 KK. Niezmiennie, za przestępstwo dyskryminacji będzie groziło od 3 do 5 lat pozbawienia wolności, a za propagowanie faszyzmu pozbawienie wolności do lat 3. Niższy wymiar kary przewidziano dla przestępstwa napaści. Ustawowe zagrożenie przestępstwa z art. 257 KK zostanie zmniejszone do 2 lat pozbawienia wolności. Z uzasadnienia projektu dowiadujemy się, że “postulowana sankcja jest wystarczająca z uwagi na ultima ratio samej istoty kary w związku ze wskazanym przestępstwem; tym bardziej, że zgodnie z prymatem kar wolnościowych (art. 58 § 1 k.k.) – jeżeli ustawa przewiduje możliwość wyboru rodzaju kary, a przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat, sąd orzeka karę pozbawienia wolności tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary.”.
Co istotne, zostanie zmieniony również art. 53 § 2a poprzez uzupełnienie okoliczności obciążających o popełnienie przestępstwa motywowanego nienawiścią w związku z przynależnością narodową, etniczną, rasową, polityczną, wyznaniową, bezwyznaniowością, niepełnosprawnością, wiekiem, płcią lub orientacją seksualną.
Status projektu – kiedy projekt dotyczący mowy nienawiści wejdzie w życie?
Aktualnie projekt skierowano do Komisji Nadzwyczajnej do spraw zmian w kodyfikacjach z zaleceniem zasięgnięcia opinii Komisji do Spraw Dzieci i Młodzieży [dostęp: 24.01.2025 r.]. Ostateczny kształt projektu i orientacyjna data wejścia w życie nie są znane.
Wiktoria Malesa
Julia Magulska
Dział Zarządzania Produktami
