Jakimi orzeczeniami Trybunału Sprawiedliwości UE i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka żyli polscy prawnicy w 2022 r.? Czy były to orzeczenia tylko w polskich sprawach? Jakich konkretnych zagadnień dotyczyły? Czy były to rozstrzygnięcia nowe czy może także starsze?
Na te właśnie pytania znajdziesz odpowiedzi w naszym raporcie przedstawiającym TOP-5 najczęściej wyszukiwanych orzeczeń obu sądów europejskich przez Użytkowników programów LEX w ubiegłym roku.
Orzeczenia ETPC
Wyrok 39764/20 (Simić przeciwko Bośni-Hercegowinie)
Pierwsze miejsce na liście TOP-5 najpopularniejszych orzeczeń ETPC w 2022 r. to z pewnością duża niespodzianka. Nie jest to bowiem wyrok w polskiej sprawie. Wyrok w sprawie Simić z 2022 r. dotyczył jednak niewątpliwie jednego z kluczowych zagadnień dla adwokatów i radców prawnych, jakim jest wolność wypowiedzi na sali sądowej w związku z wykonywaniem obowiązków pełnomocników procesowych. W przedmiotowej sprawie chodziło o żart wobec sądu, za który pełnomocnik został ukarany karą porządkową. Z wyroku można wywieść wyraźny wniosek, że obraza sądu nie powinna wynikać z błahych powodów, a wszelkie kary nakładane w związku z realizacją przez pełnomocników procesowych prawa do wolności wypowiedzi podczas postępowania sądowego należy bardzo dobrze uzasadnić, aby nie naruszać przewidzianej w art. 10 Konwencji wolności wyrażania opinii.
Wyrok ma oczywiście przełożenie na polskie przepisy dotyczące wolności wypowiedzi adwokatów (art. 8 ustawy - Prawo o adwokaturze) i radców prawnych (art. 11 ustawy o radcach prawnych), a także dla przepisów regulujących tzw. "policję sesyjną" (art. 49 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych).
Wyrok 1469/20 (Advance Pharma sp. z o.o. przeciwko Polsce) i inne orzeczenia dotyczące praworządności w Polsce
Drugie miejsce na naszej liście najpopularniejszych w 2022 r. orzeczeń ETPC zajmuje wyrok z tego samego roku w sprawie dotyczącej reformy polskiego sądownictwa. Rozstrzygnął on skargę polskiej spółki Advance Pharma na wyrok Izby Cywilnej SN zarzucającą przed ETPC, że w składzie tej ostatniej zasiadali sędziowie rekomendowani przez "nową" Krajową Radę Sądownictwa, a zatem wyrok SN nie może stanowić rozstrzygnięcia "sądu ustanowionego ustawą" w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji o prawach człowieka.
W wyroku Trybunał w Strasburgu odniósł się całościowo do sytuacji polskiego sądownictwa. Stwierdził on zwłaszcza, że po reformach polskiego wymiaru sprawiedliwości z 2017 r., ze względu na brak faktycznej niezależności Krajowej Rady Sądownictwa od władzy ustawodawczej i wykonawczej, system nominowania i awansu sędziów w Polsce jest dotknięty wadą systemową i narusza prawo do rzetelnego procesu strony, określone w art. 6 ust. 1 Konwencji.
Ponieważ "popularnych" wyroków dotyczących problemu praworządności w Polsce jest znacznie więcej i zdominowałyby nasze zestawienie, zdecydowaliśmy się na podobny zabieg jak w przypadku orzeczeń TSUE dotyczących kredytów frankowych, czyli usunięcie ich z głównej listy, przy jednoczesnym ich dopisaniu do wyroku sprawie Advance Pharma. Są to w kolejności chronologicznej:
- Wyrok 4907/18 (Xero Flor), w myśl którego Polska naruszyła konwencyjne prawo do sądu poprzez dopuszczenie do orzekania sędziów "dublerów" w Trybunale Konstytucyjnym,
- Wyrok 43447/19 (Reczkowicz), w którym ETPC stwierdził brak gwarancji niezawisłości i bezstronności po stronie Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego, która tym samym nie jest „sądem ustanowionym ustawą” w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji o prawach człowieka
- Wyrok 49868/19 (Dolińska-Ficek i Ozimek), zgodnie z którym Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego nie jest sądem niezależnym, "ustanowionym przez prawo" ze względu na niewłaściwy system powoływania sędziów oraz
- Wyrok 43572/18 (Grzęda), w którym ETPC uznał, że Polska naruszyła art. 6 Konwencji o prawach człowieka przez niezapewnienie sędziemu - członkowi Krajowej Rady Sądownictwa, którego kadencja jako członka Rady została skrócona w 2018 r., prawa dostępu do sądu.
