Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 13 kwietnia 2017 r., III CZP 3/17
Glosa – Bartosz Rakoczyprof. dr hab. Bartosz Rakoczy
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu; Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
Należy wskazać, że glosowane orzeczenie jest wadliwe. Podstawowym mankamentem, który można dostrzec, jest oddzielenie statusu przedsiębiorcy od statusu właściciela ruchomości i przyznanie w istocie legitymacji podmiotowi, który jest jedynie właścicielem urządzeń, ale nie prowadzi działalności w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków. Z kolei podmiot, którym jest przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne, nie może być samodzielnie biernie legitymowany z uwagi na to, iż nie jest on właścicielem urządzeń. W istocie więc służebność przesyłu powinna być ustanowiona na oba te podmioty łącznie, a wniosek o ich współuczestnictwie można wyprowadzić z treści art. 31 ust. 1 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Nie jest również uprawnione twierdzenie Sądu Najwyższego, jakoby w każdej sytuacji gmina była przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym w rozumieniu art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego. Twierdzenie Sądu Najwyższego jest tylko wtedy uprawnione, kiedy gmina, będąc właścicielem urządzeń, jest jednocześnie przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym, działając albo samodzielnie albo poprzez samorządowy zakład budżetowy. W stosunkach cywilnoprawnych i tak bowiem tylko gmina ma osobowość prawną.
Stanowisko Sądu Najwyższego pokazuje również pośrednio wadliwość konstrukcji prawnej służebności przesyłu polegającą na tym, że w identyczne uprawnienia wyposażono podmioty o sprzecznych interesach, uzależniając skuteczność ich roszczeń dokładnie od tych samych przesłanek.
De lege ferenda należałoby rozważyć zmiany pozycji procesowej właściciela nieruchomości poprzez wyposażenie go w inne, równie skuteczne środki prawne, a nie poprzez przyznawanie mu legitymacji prawnej, w której interes prawny, polegający na ustanowieniu służebności przesyłu, ma zupełnie inny podmiot prawa.
Słowa kluczowe: cywilne prawo, rzeczowe prawo, służebność przesyłu, przedsiębiorca, własność urządzeń przesyłowych
Resolution of the Supreme Court - Civil Chamber of 13 April 2017, III CZP 3/17
Commentary – Bartosz Rakoczy
It should be pointed out that the commented resolution has defects. The basic defect that one can find is the separation of the status of an entrepreneur from that of the owner of a movable and in fact granting locus standi to an entity which only owns the relevant facilities, but does not conduct business in the field of collective water supply and collective sewage disposal. On the other hand, the water and sewage service company enterprise have, as a separate entity, locus standi as a defendant, because it does not own the facilities. Therefore, in essence, utility easement should be established in favour of both these entities and the conclusion that they are both involved can be drawn from Art. 31(1) of the Act on Collective Water Supply and Collective Sewage Disposal. Likewise, there is no justification for the Supreme Court’s thesis that in every case the municipality is the water and sewage service enterprise within the meaning of Art. 49(1) of the Civil Code. The Supreme Court’s thesis is only true when the municipality, as the owner of the facilities, is at the same time the water and sewage service enterprise, operating either by itself or through an independent enterprise owned by the local authority. In any civil-law relationships the municipality is anyway the only legal person.
The Supreme Court’s view shows indirectly the deficiency of the legal construction of utility easement, which consists in the fact that the same powers were vested in entities that have conflicting interests, while the efficiency of their claims depends on exactly the same criteria.
In de lege ferenda terms, it would be advisable to consider changing the position of the land owner in litigation, by providing said owner with different, but just as effective, legal means, rather than granting the owner locus standi where a completely different legal entity has a legal interest in establishing a utility easement.
Keywords: civil law, property right, utility easement, entrepreneur, title to transmission facilities
Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 18 października 2017 r., II CSK 816/16
Glosa – Rafał Szczepaniak
dr hab. Rafał Szczepaniak, prof. UAM
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
W glosowanym wyroku SN orzekał, czy prywatnemu właścicielowi tzw. działki wewnętrznej (deweloperowi) należy się wynagrodzenie od gminy na podstawie art. 224 § 2 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 225 k.c. i art. 230 k.c. za bezumowne korzystanie z niej przez służby gminne i jej mieszkańców.
Glosator zauważa, że pojawia się tutaj ciekawe teoretyczne zagadnienie dotyczące istoty instytucji posiadania w odniesieniu do podmiotów publicznych realizujących zadania ustawowe. Jego zdaniem nie doszło jeszcze do ujednolicenia stanowiska w kwestii stosowania cywilistycznej instytucji posiadania do przypadków władania przez gminę działkami pod drogami wewnętrznymi stanowiącymi własność osób prywatnych. W szczególności w doktrynie i orzecznictwie w ostatnich latach wyraźnie zarysował się pogląd dotyczący dróg, który jest swego rodzaju pokłosiem koncepcji nawiązującej do tradycyjnego podziału zadań państwa na sferę publiczną (imperium) oraz prywatnoprawną (dominium). W świetle tego poglądu pojęcie władania może być różnie rozumiane, tj. jako faktyczne władztwo nad rzeczą w rozumieniu prawa cywilnego lub jako wykonywanie zarządu drogą w sposób określony ustawą o drogach publicznych. W glosowanym wyroku można dostrzec przejawy takiego rozumowania.
Glosator podkreśla, iż prawne trudności i kontrowersje występujące w analizowanej sprawie są wynikiem wprowadzenia do polskiego prawa nie do końca przemyślnego przez ustawodawcę podziału dróg na publiczne i wewnętrzne.
Słowa kluczowe: cywilne prawo, uznaniowe prawo, posiadanie przez gminę drogi wewnętrznej, koszty utrzymania dróg wewnętrznych
Judgment of the Supreme Court – Civil Chamber of 18 October 2017, II CSK 816/16
Commentary – Rafał Szczepaniak
In the commented judgment, the Supreme Court decided whether the private owner of a so-called internal plot (developer) was entitled to remuneration from the municipality under Art. 224(2) of the Civil Code [CC] in conjunction with Art. 225 and Art. 230 CC for non-contractual use of the plot by municipal services and inhabitants.
The commentator observes an interesting theoretical issue that arises here. It concerns the essence of possession in the context of public entities performing statutory tasks. In his view there is still no uniform standpoint on the application of the civil-law institution of possession in cases where the municipality controls private persons' plots on which internal roads were built. In particular, in academic literature and case law in recent years there has emerged a clear view concerning roads that seems an upshot of a conception that draws on the traditional division of state tasks between the public sphere (imperium) and the private law sphere (dominium). In the light of this view, the notion of control can be understood in various ways, i.e. as the actual control of a thing in the civil-law sense or as administering the road in the manner specified in the Act on Public Roads. This line or reasoning is clearly noticeable in this judgment.
The commentator stresses that the legal difficulties and controversies that appear in the analysed case are a result of the introduction into the Polish law of an unfortunate distinction between public roads and internal roads.
Keywords: civil law, discretionary right, possession of an internal road by the municipality, costs of maintenance of internal roads
Bibliografia:
Czarnik Z., Glosa do uchwały SN z 4.02.1993 r. III AZP 35/92, „Samorząd Terytorialny” 1994/
Koprowski A., Glosa do orzeczenia ETPC w sprawie Bugajny przeciwko Polsce, www.prawos.pl
Maciejko W., Zaborniak P., Ustawa o drogach publicznych. Komentarz, Warszawa 2010
Małecka-Łyszczek M., Pojęcie i podziały zadań publicznych ze szczególnym uwzględnieniem zadań samorządu terytorialnego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Problemy społeczne, polityczne i prawne” 2013/921,
K. Marciniuk [w:] Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz, red. P. Czechowski, Warszawa 2015
Murzydło J., Czy utrzymanie drogi wewnętrznej należy do obowiązków gminy, Portal Infor.pl
Strachowska R., Ustawa o drogach publicznych. Komentarz, Warszawa 2012
Szczepaniak R., Odpowiedzialność odszkodowawcza gminy, Warszawa 2018
Szczepaniak R., Przyczyny odwoływania się do podziału na prawo publiczne i prywatne przez polskie organy stosujące prawo [w:] „Forum Prawnicze” 2015/3(27)
Sześciło D., Glosa do wyroku ETPC z 6 listopada 2007 r. skarga nr 22531/05, „Samorząd Terytorialny” 2008/5
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 24 sierpnia 2017 r., III CZP 20/17
Glosa – Eugeniusz Kowalewski i Michał P. Ziemiak
prof. zw. dr hab. Eugeniusz Kowalewski
Katedra Prawa Ubezpieczeniowego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
dr Michał P. Ziemiak
Katedra Prawa Ubezpieczeniowego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, radca prawny przy OIRP w Toruniu
Wkład autorów po 50%.
Problematyka kompensacji kosztów najmu pojazdu zastępczego doczekała się już kilku rozstrzygnięć Sądu Najwyższego, serii opracowań naukowych oraz glos. Niemniej wciąż wywołuje ona wiele wątpliwości i problemów, czego dowodem jest glosowane orzeczenie. W analizowanej uchwale Sąd Najwyższy poruszył wiele ważnych problemów wiążących się przede wszystkim z zakresem naprawienia specyficznej szkody, jaką są negatywne następstwa utraty możliwości korzystania z uszkodzonego czy zniszczonego pojazdu. Wielokrotnie też nawiązano do wcześniejszej uchwały z 17.11.2011 r. (III CZP 5/11), której znaczenie zarówno dla doktryny, jak i judykatury jest nie do przeceniania. Z tych względów autorzy, podzielając stanowisko zawarte w glosowanej uchwale, prezentują „zestaw” własnych trzech zasadniczych argumentów, świadczących o merytorycznej doniosłości najnowszego rozstrzygnięcia SN w omawianym zakresie.
Słowa kluczowe : cywilne prawo, zobowiązania, naprawienie szkody, najem pojazdu zastępczego przez poszkodowanego z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej
Resolution of the Supreme Court - Civil Chamber of 24 August 2017, III CZP 20/17
Commentary – Eugeniusz Kowalewski and Michał P. Ziemiak
The problem of offsetting the costs of hiring replacement cars has already been the subject of several Supreme Court decisions, a number of academic papers, and commentaries. Yet it still causes many doubts and problems, as the commenced resolution demonstrates. In the resolution in point, the Supreme Court raised many important problems that relate, first of all, to the scope of redress for a specific kind of damage, namely the negative consequences of losing the ability to use one’s car when it is damaged or destroyed. On numerous occasions, it also refers to an earlier resolution of 17 November 2011 (III CZP 5/11), whose importance for legal studies or case law cannot be stressed enough. For these reasons the authors, who share the view expressed in the commented resolution, present their own ‘set’ of three fundamental arguments to demonstrate the substantive importance of the Court’s latest decision in the area in question.
Keywords: civil law, obligations, redressing a damage, hire of a replacement car by the aggrieved person under mandatory third-party liability insurance policy
Bibliografia:
Kowalewski E., Najem pojazdu zastępczego a odszkodowanie z tytułu wypadku komunikacyjnego, „Prawo Asekuracyjne” 2010/3
Kowalewski E., Odszkodowanie za niemożność korzystania z pojazdu uszkodzonego w wypadku komunikacyjnym (najem pojazdu zastępczego), Toruń 2014
Lawina pozwów o zwrot kosztów auta zastępczego. Są też nieprawidłowości, „Gazeta Ubezpieczeniowa” z 6.11.2013 r. (www.gu.com.pl)
Trzaskowski R., Koszty najmu pojazdu zastępczego jako szkoda, „Palestra” 2012/7–8
Wałachowska M., Utrata posiadania rzeczy jako szkoda ze szczególnym uwzględnieniem pojazdu mechanicznego [w:] Kowalewski E. (red.), Odszkodowanie za niemożność korzystania z pojazdu uszkodzonego w wypadku komunikacyjnym (najem pojazdu zastępczego), Toruń 2014
Ziemiak M.P., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 22 listopada 2013 r., III CZP 76/13, „Państwo i Prawo” 2015/8
Ziemiak M.P., Zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego z perspektywy ubezpieczycieli, „Iustitia” 2014/1
Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 10 lutego 2017 r., V CSK 327/16
Glosa – Paweł Księżak
dr hab. Paweł Księżak, prof. UŁ
Zakład Obrotu Nieruchomościami i Prawa Rolnego, Katedra Prawa Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki
W stanie faktycznym sprawy wykonawca robót budowlanych (B) kupił od powoda (A) urządzenia, które zamontował u inwestora (C). W umowie sprzedaży między A i B zastrzeżono własność rzeczy sprzedanej do czasu uiszczenia ceny. Cena nigdy nie została uiszczona, wobec czego B nie stał się właścicielem rzeczy, które zamontował u C. Z uwagi na fakt, że doszło do połączenia tych urządzeń z nieruchomością C w taki sposób, że stały się jej częścią składową, A utracił ich własność, ma jednak roszczenie z bezpodstawnego wzbogacenia wobec C. Sąd Najwyższy przyjął jednak inaczej, błędnie uznając, że zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej ma skutek jedynie inter partes. Tymczasem zastrzeżenie to określa, kto jest właścicielem, więc ma znaczenie erga omnes. W konsekwencji A utracił własność bez żadnego ekwiwalentu, czego nie da usprawiedliwić ani na płaszczyźnie prawnej, ani aksjologicznej. Orzeczenie zasługuje na jednoznacznie krytyczną ocenę.
Słowa kluczowe : cywilne prawo, zobowiązania, bezpodstawne wzbogacenie, nabycie własności w związku z połączeniem rzeczy
Judgment of the Supreme Court – Civil Chamber of 10 February 2017, V CSK 327/16
Commentary – Paweł Księżak
The facts of the case are as follows: the contractor of construction works (B) bought facilities from the claimant (A) and installed them at the investor’s (C’s) site. In the sale agreement between A and B, the title to the sold thing was reserved until the payment of the price. The price has never been paid, consequently B did not own the things that were installed at C’s site. Due to the fact that the the facilities were combined with C’s property in such a way that they became a component of the property, A lost its title to them, yet has a claim against C resulting form unjust enrichment. Yet the Supreme Court held mistakenly that reservation of ownership of the sold thing is only effective inter partes. Meanwhile the reservation determines the owner of the thing, therefore it applies erga omnes. Consequently A lost its title without any consideration, which cannot be justified either on the legal plane, or on the axiological one. The judgment deserves a highly critical assessment.
Keywords: civil law, obligations, unjust enrichment, acquiring title in connection with combination of things
Bibliografia:
Haładyj K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz Tom IIIB, Zobowiązania. Część szczegółowa, red. K. Osajda, Warszawa 2017
Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo rzeczowe, Warszawa 2012
Księżak P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, tom I. Część ogólna, red. K. Osajda, Warszawa 2017
Pisuliński J., Przyborowski Ł., Tracz G. [w:] System Prawa Handlowego, tom 5. Prawo umów handlowych, red. M. Stec, Warszawa 2017
Stefaniuk K., Nieważność umowy o przeniesienie własności nieruchomości zawartej przez osobę niebędącą właścicielem? [w:] Współczesne problemy prawa handlowego, Kraków 2007
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2016 r., II CSK 710/15
Glosa – Agnieszka Polus
Agnieszka Polus
magister administracji. Studia ukończyła na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Zawodowo zajmuje się kwalifikowalnością wydatków poniesionych przez beneficjenta w ramach dotacji przyznanej z Europejskiego Funduszu Społecznego. Zainteresowania naukowe autorki skupiają się wokół kwestii interdyscyplinarnych: styku dziedzin prawa prywatnego oraz publicznego.
W glosie autorka próbuje odpowiedzieć na pytanie, co dzieje się w przypadku uchylenia decyzji o zabezpieczeniu, która nie jest bezpośrednią podstawą wpisu hipoteki, a jedynie stanowi podstawę wydania zarządzenia zabezpieczenia, o którym mowa w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Autorka glosy dowodzi, że okoliczność uchylenia aktu administracyjnego w odrębnym postępowaniu może stanowić nowy fakt lub dowód w wieczystoksięgowym postępowaniu apelacyjnym.
Słowa kluczowe: cywilne postępowanie, zarządzenie zabezpieczenia, postępowanie wieczystoksięgowe, hipoteka przymusowa, uchylenie decyzji o zabezpieczeniu
Decision of the Supreme Court of 9 August 2016, II CSK 710/15
Commentary – Agnieszka Polus
In the commentary, the author attempts to answer the question what happens if a decision to freeze assets is set aside, where said decision is not the direct basis for the entry of a mortgage, but only constitutes the basis for the issuance of the freezing order referred to in the provisions on administrative execution proceedings. The author argues that setting aside an administrative instrument in a separate procedure may constitute a new fact or a new item of evidence in appellate land and mortgage register proceedings.
Keywords: civil proceedings, freezing order, land and mortgage register proceedings, compulsory mortgage, setting aside a decision to freeze assets
Bibliografia:
Flaga-Gieruszyńska K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Zieliński, Legalis 2017
Kijowski D.R., Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, Warszawa 2015
Rudnicki S., Glosa do wyroku SN z 19.03.2003 r., I CKN 152/01, OSP 2004/2, poz. 20.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 10 marca 2016 r., II AKa 33/16
Glosa – Weronika Stawińska
Weronika Stawińska
absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Instytucja czynnego żalu uregulowana w art. 15 § 1 Kodeksu karnego, w poszczególnych stanach faktycznych jest różnie interpretowana przez sądy, ze względu na kryterium dobrowolności, którym posłużył się ustawodawca. Zastosowanie przepisów czynnego żalu powoduje doniosłe skutki prawne, rozpatrywane nie tylko w kontekście konkretnej sprawy, lecz także ze względu na przyjmowane założenia kryminalno-polityczne. Dlatego tak ważne jest, by okoliczności zewnętrzne oraz wewnętrzne, czyli stany wpływające na decyzję sprawcy o odstąpieniu od dokonania czynu zabronionego, były jednoznacznie odróżniane.
Słowa kluczowe: prawo karne, stosowanie instytucji czynnego żalu
Judgment of the Court of Appeal in Lublin of 10 March 2016, II AKa 33/16
Commentary – Weronika Stawińska
Active repentance, which is regulated in Art. 15(1) of the Criminal Code, is interpreted differently by courts against the facts of individual cases due to the criterion of voluntariness used in statutory law. Applying the provisions on active repentance has far-reaching legal consequences, seen not only in the context of the specific case, but also due to the criminal and political assumptions adopted. Therefore it is greatly important that the external and internal circumstances, that is, the facts that affect the perpetrator’s decision to refrain from perpetrating a prohibited act, be unequivocally distinguished.
Keywords: criminal law, application of active repentance
Bibliografia:
Beccaria C., O przestępstwach i karach, Warszawa 1959
Chauvin T., Stawecki T., Winczorek P., Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 2011
Daszkiewicz K., Przestępstwo z premedytacją, Warszawa 1968
Dębski R., System Prawa Karnego, Tom 3, Nauka o przestępstwie, Zasady odpowiedzialności, Warszawa 2013
Gajdus D., Czynny żal w polskim prawie karym, Toruń 1984
Izdebski H., Stępkowski A., Nadużycie prawa: Konferencja Wydziału Prawa i Administracji, 1 marca 2002 r., red. H. Izdebski, Warszawa 2003
Koranyi K., Powszechna historia państwa i prawa. Tom I, Warszawa 1965
Kubec Z., Kilka uwag na temat odstąpienia od usiłowania, „Państwo i Prawo” 1969/3
Makarewicz J., Kodeks karny z komentarzem, Lublin 2012
Makarewicz J., Wykład porównawczy z uwzględnieniem prawa obowiązującego w Rzeczypospolitej Polskiej, Tom 1, Lwów-Warszawa 1924
Morawski L., Zasady wykładni prawa, Toruń 2006
Raglewski J., Czynny żal w części ogólnej k.k. (wybrane zagadnienia), „Jurysta” 2000/1
Raglewski J., Dobrowolne odstąpienie od czynu jako przesłanka instytucji czynnego żalu, „Państwo i Prawo” 1997/3
Sitarz O., Czynny żal jako instrument polityki kryminalnej i karnej, „Archiwum kryminologii” 2009, t. XXXI
Spotowski A., O odstąpieniu od usiłowania, „Państwo i Prawo” 1980/6
Sobol E., Popularny słownik języka polskiego PWN, Warszawa 2001
Stefański R. A., Dobrowolne odstąpienie od usiłowania, „Państwo i Prawo” 1996/4
Tarapata Sz., Dobrowolność w prawnokarnej konstrukcji czynnego żalu (zagadnienia wybrane), „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” Rok XXI: 2017, z. 2
Wąsek A., Kodeks karny komentarz, t. I, Gdańsk 1999
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 lipca 2017 r., II AKa 237/17
Glosa – Aneta Michalska-Warias
dr hab. Aneta Michalska-Warias
adiunkt, Katedra Prawa Karnego i Kryminologii, Instytut Prawa Karnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Glosa dotyczy właściwej wykładni znamion przestępstwa stypizowanego w art. 252 § 1 k.k. Autorka nie podziela zdania Sądu Apelacyjnego w Katowicach, który w przypadku tzw. porwania dla okupu za właściwą uznaje kumulatywną kwalifikację prawną na podstawie art. 252 i 282 Kodeksu karnego. W glosie wskazano argumenty przemawiające za tym, że w takich stanach faktycznych wystarczająca jest kwalifikacja prawna na podstawie samego art. 252 Kodeksu karnego. Ponadto autorka krytykuje pogląd, zgodnie z którym adresatem żądania formułowanego przez porywacza może być sam zakładnik.
Słowa kluczowe: prawo karne, kumulatywna kwalifikacja zachowania polegającego na wzięciu zakładnika i wymuszeniu rozbójniczym
Judgement of the Court of Appeal in Katowice of 20 July 2017, II Aka 237/17
Commentary – Aneta Michalska-Warias
The commentary concerns the proper interpretation of the statutory features of the offence described in Art. 252(1) of the Criminal Code [CC]. The author disagrees with the opinion of the Court of Appeal in Katowice that in the case of kidnapping for ransom the proper legal qualification should include both Art. 252 and Art. 282 CC. The commentary presents arguments why in such cases the qualification should be based solely on Art. 282 CC. Furthermore, the author criticises the opinion according to which the demands of the kidnapper may be directed to the kidnapped person himself or herself.
Keywords: criminal law, aggregate qualification of a behaviour consisting in the taking of a hostage and extortion by force
Bibliografia:
Ćwiąkalski Z. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, t. II, red. A. Zoll, Warszawa 2013
Flemming M. [w:] W. Kutzmann, W. Flemming, Przestępstwa porządkowi publicznemu. Rozdział XXXII Kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa 1999
Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2008
Gruszecka D. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2014
Grześkowiak A., Przestępstwo „porwania dla okupu” w polskim prawie karnym. Wybrane zagadnienia, „Studia z zakresu nauk prawnoustrojowych, Miscellanea” 2014, t. IV
Herzog A. [w:] Kodeks karny, Komentarz, red. R.A. Stefański, Warszawa 2015
Hoc S., Glosa do postanowienia SN z 28.3.2002 r., I KZP 3/02, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2002/4
Kaczmarek J., Przestępstwo wzięcia i przetrzymywania zakładnika. Aspekty prawne i kryminologiczne, Warszawa 2013
Kaczmarek J., Konsekwencje prawnokarne uwolnienia zakładnika (art. 252 § 4 k.k.), „Prokuratura i Prawo” 2001/6
Kaczmarek J., Kierszka J.,, Porwania dla okupu, Warszawa 2008
Kaszowska B., Porwanie osoby dla okupu w świetle art. 252 kodeksu karnego, „Prokuratura i Prawo” 2004/10
Marek A., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010
Michalska-Warias A., Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 19.09.2013 r., II AKa 270/13, „Prokuratura i Prawo” 2015/5
Michalska-Warias A. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, Tom II, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2017
Michalska-Warias A. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. T. Bojarski, Warszawa 2016
Mozgawa M. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Mozgawa, Warszawa 2015
Pływaczewski E.W., Sakowicz A. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, t. II, red. A. Wąsek, R. Zawłocki, Warszawa 2010
Retyk T., Charakter przestępstwa wzięcia zakładnika (art. 252 § 1 k.k.), „Prokuratura i Prawo” 2008/4
Słownik języka polskiego PWN (https://sjp.pwn.pl/sjp/zakladnik;2542661.html, data dostępu: 1.03.2018)
Wiak K. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2015
Wojciechowski J., Kodeks karny. Komentarz, Orzecznictwo, Warszawa 1997
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2010
Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 15 listopada 2017 r., IV KS 5/17
Glosa – Monika Klejnowska
dr hab. Monika Klejnowska, prof. nadzw. UR
Zakład Postępowania Karnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Rzeszowski
Glosa dotyczy problematyki procedowania w postępowaniu przed sądem odwoławczym w zmienionym przez nowele z lat 2013–2016 do Kodeksu postępowania karnego modelu tego etapu procesowego.
Po pierwsze, nawiązuje ona do istoty konstytucyjnej zasady dwuinstancyjności postępowania karnego i dopuszczalności dokonywania zmian w ustaleniach faktycznych w postępowaniu odwoławczym. Omówiono zakres tych zmian na gruncie dawnych i obecnie obowiązujących przepisów, w szczególności art. 437 § 2 oraz art. 452 Kodeksu postępowania karnego.
Po drugie, w glosie wyeksponowano możliwości kasatoryjnego orzekania w postępowaniu odwoławczym, z uwzględnieniem specyfiki takiego postępowania w sprawie o wydanie wyroku łącznego. Na tym tle rozważono w szczególności sytuację, gdy korekta wyroku łącznego w drugiej instancji nie ograniczałaby się tylko do korekty podstawy prawnej kary, lecz wymagałaby ukształtowania kary łącznej na nowo, przy uwzględnieniu odmiennych kryteriów materialnoprawnych. Wówczas w kontekście dopuszczalności uchylenia orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania na mocy art. 437 § 2 k.p.k. należy odpowiedzieć na pytanie, czy kryteria te wymagały w całości korekty bazy podstawy prawnej i ewentualnego przeprowadzenia dowodów, czy baza ta była dobra, a źle dobrano podstawę prawną, którą przyjęto po zastosowaniu wskazanych w przepisie kryteriów.
Słowa kluczowe: postępowanie karne, zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego w nowym modelu odwoławczym
Judgment of the Supreme Court - Criminal Chamber of 15 November 2017, IV KS 5/17
Commentary – Monika Klejnowska
The commentary concerns the problems of proceedings before a court of appeal in the new model of this stage of the procedure, with changes introduced by the statutes amending the Code of Criminal Procedure [CCP] passed in 2013–2016.
Firstly, these problems relate to the essence of the constitutional principle of two-instance proceedings in criminal cases and the permissibility of changing the findings of fact in appellate proceedings. The scope of these changes is discussed against the background of the old and current provisions, in particular Art. 437(2) and Art. 452 CCP.
Secondly, the commentary stresses the possibilities for reversing (rather than amending) a judgment in appellate proceedings, taking into account the particularities of such proceedings in cases where a concurrent/cumulative sentence is to be issued. Against this background, the reflections concern in particular a situation when the correction of such an aggregate sentence in the second instance is not limited to correcting the legal basis for the sentence, but requires also a new aggregate sentence, given with due regard for the different substantive law criteria. Then, in the context of permissibility of reversing the judgment and remanding the case for re-examination under Art. 437(2) CCP, we should answer the question whether these criteria required correcting the grounds for the legal basis in their entirety and the possible taking of evidence or whether the grounds were correct, while the legal basis was chosen incorrectly after the application of the criteria indicated in this provision.
Keywords: ccriminal proceedings, the principle of two-instance court proceedings in the new appeal model
Bibliografia:
Bachrach A., System odwoławczy. Procesowe i ustrojowe rozwiązania, „Państwo i Prawo” 1959/7,
Bojańczyk A., Razowski T., Krytycznie o próbie ograniczenia orzekania kasatoryjnego w procesie karnym (uwagi na tle art. 437 § 2 k.p.k.), „Państwo i Prawo” 2017/10
Cieślak M., Polska procedura karna. Podstawowe założenia teoretyczne, Warszawa 1984
Cieślak M., Doda Z., Glosa do wyroku SN z 30.05.1974 r., III KRN 22/74, OSNKW 1974/9, poz. 172, „Palestra” 1975/9
Dudka K., Paluszkiewicz H., Postępowanie karne, Warszawa 2016
Gostyński Z. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. II, red. Z. Gostyński, Warszawa 1998
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego wraz z komentarzem do ustawy o świadku koronnym, Kraków 2004
Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek K., Kodeks postępowania karnego. Tom II. Komentarz do artykułów 297–467, red. P. Hofmański, Warszawa 2007
Hofmański P., Waltoś S., Proces karny. Zarys sytemu, Warszawa 2016
Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek K., Kodeks postępowania karnego. Tom III. Komentarz do artykułów 468–682, Warszawa 2007
Kaftal A., Glosa do wyroku SN z 17.10.1980 r., V KRN 96/80, OSNKW 1981/6, poz. 36, „Państwo i Prawo” 1981/9–12
Klejnowska M., Ograniczenia sądu odwoławczego orzekającego w sprawie karnej po wniesieniu środka zaskarżenia, Rzeszów 2008
Kmiecik R., Skrętowicz E., Proces karny. Część ogólna, Kraków-Lublin 1999,
Kociubiński W., Własne ustalenia faktyczne sądu odwoławczego i ich wpływ na treść rozstrzygnięcia w postępowaniu odwoławczym, „Przegląd Sądowy” 2003/7–8,
Kociubiński W., Możliwość reformacyjnego orzeczenia sądu odwoławczego – wybrane zagadnienia, „Przegląd Sądowy” 2001/7–8,
Łojewski K., Apelacja karna, Warszawa 2005
Marszał K., Zagrodnik J. (red.), Proces karny, Warszawa 2017
Pojnar P., Prawo sądu odwoławczego do własnych ustaleń faktycznych a zasada kontroli procesu – rozważania de lege lata i de lege ferenda [w:] Zasady procesu karnego wobec wyzwań współczesności. Księga ku czci profesora Stanisława Waltosia, red. J. Czapska, A. Gaberle, A.R. Światłowski, A. Zoll, Warszawa 2000,
Świecki D., Komentarz aktualizowany do art. 437 Kodeksu postępowania karnego[w:] D. Świecki, B. Augustyniak, K. Eichstaedt, M. Kurowski, Kodeks postępowania karnego. Tom II. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2018, stan prawny: 1.01.2018 r., LEX nr 10707.
Świecki D., Komentarz aktualizowany do art. 440 Kodeksu postępowania karnego [w:] D. Świecki, B. Augustyniak, K. Eichstaedt, M. Kurowski, Kodeks postępowania karnego. Tom II. Komentarz aktualizowany, stan prawny: 1.01.2018, LEX/el. 2018
Świecki D., Komentarz do Art. 437 k.p.k. [w:] red. J. Skorupka, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Legalis 2018
Waltoś S., Naczelne zasady procesu karnego, Warszawa 1999
Zachuta A., Kasatoryjne orzeczenia. w odniesieniu do wyroków wydanych w sprawach karnych przez sądy rejonowe, „Prokuratura i Prawo” 2006/6
Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 25 stycznia 2017 r., V KK 339/16
Glosa – Maciej Fingas
dr Maciej Fingas
adiunkt w Katedrze Prawa Karnego Procesowego i Kryminalistyki, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański, adwokat
Glosa podejmuje zagadnienia związane z wnioskowym trybem ścigania niektórych przestępstw w postępowaniu karnym. Przeprowadzono rozważania zmierzające do ustalenia, czy wniosek o ściganie obwarowany jest koniecznością zachowania szczególnej formy, zwłaszcza czy konieczne jest osobiste złożenie przez pokrzywdzonego oświadczenia w tym przedmiocie do protokołu przed organem procesowym. Autor sformułował także kilka uwag krytycznych związanych z warunkami złożenia wniosku o ściganie per facta concludenta oraz krótko odniósł się do możliwości konwalidowania braku wniosku o ściganie po uprawomocnieniu się orzeczenia.
Słowa kluczowe: postępowanie karne, forma wniosku o ściganie a jego skuteczność
Judgment of the Supreme Court - Criminal Chamber of 25 January 2017, V KK 339/16
Commentary – Maciej Fingas
The commentary discusses issues connected with the procedure of prosecuting certain offences in criminal proceedings only upon the victim’s request. The presented reflections aim at determining whether a request for prosecution has to be made in a specific form, especially whether the victim has to personally make a statement to this effect to be recorded by the judicial body. The author also formulates a few critical remarks connected with the conditions of making a request for prosecution per facta concludenta and briefly refers to the possibility of curing lack of such request for prosecution once the judgment has become final.
Keywords: criminal procedure, form of the victim’s request for prosecution and its efficiency
Bibliografia:
Cieślak M., O ściganiu na wniosek w obowiązującym polskim prawie, „Państwo i Prawo” 1973/1
Doda Z., Grajewski J., Karnoprocesowe orzecznictwo Sądu Najwyższego (lata 1995-1996), „Przegląd Sądowy” 1997/11–12
Gardocka T., Wniosek o ściganie osoby najbliższej, „Nowe Prawo” 1980/2
Grajewski J., Ściganie na wniosek w polskim procesie karnym, Gdańsk 1982
Grzegorczyk T., Glosa do postanowienia SN z 20.02.1996 r., II KRN 166/96, „Państwo i Prawo” 1997/1
Grzegorczyk T. [w:] System Prawa Karnego Procesowego. Dopuszczalność procesu, red. M. Jeż-Ludwichowska, A. Lach, Warszawa 2015
Grzegorczyk T., Wniosek o ściganie w procesie karnym, „Nowe Prawo” 1979/5
Grzegorczyk T., Wnioskowy tryb ścigania czynów karalnych, Łódź 1986
Kmiecik R., Glosa do uchwały z dnia 21 lutego 1974 r. (VI KZP 51/73), „Nowe Prawo” 1976/2
Kosowski J., Zasada informacji prawnej w polskim procesie karnym w świetle art. 16 k.p.k., Warszawa 2011
Sakowicz A. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. A. Sakowicz, Warszawa 2016
Skorupka J. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Warszawa 2016
Steinborn S. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. S. Steinborn, LEX 2016
Waltoś S., Hofmański P., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2013
Uchwała Sądu Najwyższego składu 7 sędziów – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 26 kwietnia 2017 r., III UZP 1/17
Glosa – Kamil Antonów
dr hab. Kamil Antonów, prof. Uniwersytetu Opolskiego
kierownik Zakładu Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Opolski
W niniejszej glosie autor wyraża wątpliwości wobec stanowiska Sądu Najwyższego uznającego, że uprawniony członek rodziny nabywa prawo do renty rodzinnej po śmierci osoby, której przyznano emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy na skutek błędu organu rentowego. W szczególności zaprezentowano inne spojrzenie na ryzyko śmierci żywiciela (ryzyko żywiciela, a nie członków rodziny) i funkcję renty rodzinnej, która przysługuje z tytułu ubezpieczenia żywiciela na wypadek jego śmierci. Sformułowano również pogląd, że w przypadku pozostawania w obrocie prawnym wadliwej decyzji w sprawie ustalenia prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy organ rentowy powinien odmówić przyznania renty rodzinnej w związku z niespełnieniem warunków nabycia prawa do tego świadczenia po uprzednim stwierdzeniu wygaśnięcia tej decyzji z powodu śmierci żywiciela.
Słowa kluczowe: renta rodzinna, uprawniony członek rodziny, ryzyko śmierci żywiciela, błąd organu rentowego, decyzja organu rentowego
Resolution of a panel of seven judges of the Supreme Court – Labour Law, Social Insurance and Public Affairs Chamber of 26 April 2017 (III UZP 1/17)
Commentary – Kamil Antonów
In this commentary, the author expresses his doubts regarding the standpoint presented by the Supreme Court, namely that a family member acquires the right to a survivor’s pension after the death of a person who was granted a retirement or disability pension due to an error of the pension authority. In particular, a different view is taken of the risk of the provider’s death (risk of the provider, not of dependants). Also, the function of the survivor’s pension to which a person is entitled to under the provider’ life insurance is presented. An opinion is formulated that in the event a defective decision establishing the right to a retirement or disability pension is not annulled, the pension authority should decline granting a survivor’s pension due to failure to meet the requirements necessary to obtain such a benefit, having previously declared such decision to have expired due to the provider’s death
Keywords: survivor’s pension, eligible dependant, risk of the provider’s death, error of the pension authority, decision of the pension authority
Bibliografia:
Bińczycka-Majewska T., Wybrane zagadnienia prawa do renty rodzinnej [w:] Człowiek, obywatel, pracownik. Studia z zakresu prawa. Księga jubileuszowa poświęcona Profesor Urszuli Jackowiak, red. J. Stelina, A. Wypych-Żywicka, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2007, t. XVII
Bodnar A., Grabowska B., Glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Moskal przeciwko Polsce, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2010/6
Emerytury i renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Emerytury pomostowe. Komentarz, red. B. Gudowska, K. Ślebzak, Warszawa 2013
Antonów K. (red.), Emerytury i renty z FUS. Emerytury kapitałowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz, Warszawa 2014
Jackowski M., Glosa do wyroku z 15.IX.2009 w sprawie Moskal v. Polska, skarga nr 10373/05, „Państwo i Prawo” 2010/7
Jończyk J., Prawo zabezpieczenia społecznego, Kraków 2006
Łasak K., Glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu z dnia 15 września 2009 r., skarga nr 10373/05, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2010/3–4
Łętowska E., Czekając na Godota, czyli jak wykonywać wyroki ETPCz (uwagi na tle sprawy Moskal v. Polska), „Europejski Przegląd Sądowy” 2011/2
Pacud R., Ryzyko utraty żywiciela rodziny – konstrukcja i treść [w:] Świadczenia z ubezpieczenia społecznego na rzecz rodziny. Ochrona interesów rodziny po stracie żywiciela w prawie ubezpieczeń społecznych, red. A. Wypych-Żywicka, Warszawa–Jodłowa 2016
Wypych-Żywicka A., Renta rodzinna z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zagadnienia materialnoprawne, Gdańsk 2006
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 25 maja 2017 r., III UZP 2/17
Glosa – Alina Wypych-Żywicka
dr hab. Alina Wypych-Żywicka, prof. UG
profesor w Katedrze Prawa Pracy, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański
Zwrot „prawo do alimentów” z art. 70 ust. 3 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowi przykład powiązania pojęciowego z prawem rodzinnym. Jego zakres znaczeniowy należy łączyć z art. 60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym alimentów nie zasądza się na rzecz małżonka rozwiedzionego winnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Tym samym ten ostatni nie może domagać się przyznania renty rodzinnej nawet wtedy, gdy żywiciel przed śmiercią w sposób dobrowolny zapewniał utrzymanie małżonkowi winnemu rozpadowi małżeństwa.
Słowa kluczowe: ubezpieczenie społeczne, renta rodzinna, prawo do alimentów, małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego
Resolution of the Supreme Court – Labour Law, Social Insurance and Public Affairs Chamber of 25 May 2017, III UZP 2/17
Commentary – Alina Wypych-Żywicka
The phrase ‘right to spousal support’, as mentioned in Art. 70(3) of the Act on Retirement and Disability Pensions from the Social Security Fund provides an example of the link existing between the concepts used in this piece of legislation and those applied in the family law. Its meaning can be better explained by Art. 60 of the Family and Guardianship Code providing that spousal support shall not be awarded to the divorced spouse guilty of marriage breakdown. Consequently, the latter is not entitled to apply for a survivor’s benefit even if the provider voluntarily maintained, before his or her death, the spouse guilty of the breakdown of marriage.
Keywords: survivor’s benefit, right to spousal support, divorced spouse solely guilty of marriage breakdown
Bibliografia:
Dolecki H., Sokołowski T., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2013
Jędrasik-Jankowska I., Pojęcia i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego, Warszawa 2017
Osajda K. (red.), Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. Komentarz [w:] Komentarze Prawa Prywatnego, t. V, Warszawa 2017
Zieliński T., Ubezpieczenia społeczne pracowników, Warszawa-Kraków 1994
Wyrok Sądu Najwyższego z 11 lipca 2017 r. – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, I UK 295/16
Glosa – Radosław Pacud
dr hab. Radosław Pacud, prof. UE w Katowicach
profesor Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, radca prawny
Na mocy przepisów o zawieszeniu działalności gospodarczej, zarówno ustanie pozarolniczej działalności gospodarczej, jak i jej zawieszenie ma podobne skutki w postaci ustania obowiązku płacenia składek na ubezpieczenia społeczne. Sąd Najwyższy słusznie przyjął, że zawieszenie działalności gospodarczej w dniu porodu nie stanowi przeszkody do nabycia zasiłku macierzyńskiego, gdyż utrata tytułu ubezpieczenia społecznego następuje w dniu następnym po zdarzeniu prawnym. Na kanwie głosowanej sprawy należało rozpatrzyć, czy ewentualne zawieszenie działalności gospodarczej w okresie jeszcze wcześniejszym, niż miało to miejsce w sprawie, może negatywnie oddziaływać na prawo do zasiłku macierzyńskiego i od kiedy.
Słowa kluczowe: ubezpieczenie społeczne, dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, zasiłek macierzyński, zawieszenie działalności gospodarczej, sposób stosowania prawa ubezpieczeń społecznych
Judgment of the Supreme Court of 11 July 2017 – Labour Law, Social Security and Public Affairs Chamber, I UK 295/16
Commentary – Radosław Pacud
Pursuant to the provisions that regulate suspension of business activity, both ceasing non-farming business activity and suspending it have similar effects: social security contributions no longer have to be paid. The Supreme Court correctly assumed that if a woman suspends business activity on the day she gives birth, this is not an obstacle to obtaining a maternity benefit, because the grounds for social security cease on the day following a legal event. In the commented case it should have been examined whether earlier suspension of business activity than in the case in point could have had a negative effect on the right to a maternity benefit and, if so, from what date.
Keywords: social security, voluntary sickness insurance, maternity benefit, suspension of business activity, manner of application of social security law
Bibliografia:
Antonów K., Sprawy z zakresu zabezpieczenia społecznego, Warszawa 2011
Darmorost E., komentarz do art. 7 [w:] Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, https://sip.lex.pl/#/commentary/587401457/198897
Jędrasik-Jankowska I., Pojęcia i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego, Warszawa 2018, s. 289.
Jędrasik-Jankowska I., Ubezpieczenia społeczne, tom. 1. Część ogólna, Warszawa 2003
Jończyk J., Prawo do zabezpieczenia społecznego, Kraków 2006
Pacud R., Stosunki prawne ubezpieczenia społecznego, Warszawa 2011
Radzisz A., System prawa ubezpieczeń społecznych, red. J. Wantoch-Rekowski, LEX/el. 2014
Tuleja P., Konstytucyjne podstawy prawa intertemporalnego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1997/1
Zieliński T., Ochrona praw nabytych – zasada państwa prawnego, „Państwo i Prawo” 1992/3
Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 24 maja 2016 r., III PK 108/15
Glosa – Iwona Sierocka
dr hab. Iwona Sierocka, prof. UwB
adiunkt, Katedra Prawa Pracy, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet w Białymstoku
Przedmiotem rozważań są kwestie dotyczące kompetencji w sferze stosunków pracy, przysługujące osobie, której czasowo powierzono funkcję dyrektora instytucji kultury. Mimo iż do grudnia 2015 r. w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej nie przewidywano takiego stanowiska, istniała możliwość powierzenia przejściowo funkcji zarządczych określonemu pracownikowi danej instytucji. Przy czym nie korzysta on ze wszelkich uprawnień przysługujących organowi zarządzającemu. Spod kompetencji tej osoby wyłączone są czynności zastrzeżone, zgodnie z przepisami obowiązującymi u danego pracodawcy, do wyłącznej właściwości dyrektora danej instytucji. Dotyczy to w szczególności prawa rozwiązywania stosunku pracy z pracownikiem zatrudnionym na stanowisku zastępcy dyrektora.
Słowa kluczowe: prawo pracy, stosunek pracy z powołania, pełniący obowiązki dyrektora instytucji kultury
Judgment of the Supreme Court - Labour Law, Social Security and Public Affairs Chamber of 24 May 2016, III PK 108/15
Commentary – Iwona Sierocka
The subject of these reflections is the issues of powers in the area of employment relationships, vested in the person who was temporarily appointed the manager of a cultural institution. Even though until December 2015 the Act on Organising and Conducting Cultural Activity did not provide for such a position, it was still possible to temporarily entrust a certain employee of a given institution with management tasks. In this context, the person does not have all the powers of the managing body: certain acts are reserved, under the regulations applicable to a given employer, exclusively for the manager of the institution in question. This applies in particular to the right to terminate an employment relationship with the person employed as the deputy manager.
Keywords: labour law, employment relationship based on appointment, person acting as the manager of a cultural institution
Bibliografia:
Dubowik A., Glosa do uchwały SN z 11.01.2005 r., I PZP 11/04, OSP 2005/11, poz. 135
Gajewski S. [w:] S. Gajewski, A. Jakubowski, Ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Komentarz, Warszawa 2015
Gołat R., Obsadzanie stanowisk kierowniczych w instytucjach kultury, „Służba Pracownicza” 2004/11, s. 28.
Rzeteckiej-Gil, A., Powołanie jako podstawa nawiązania stosunku pracy z dyrektorem instytucji kultury, „Monitor Prawa Pracy” 2007/11
Stelina J. , Glosa do uchwały SN z 11.01.2005 r., I PZP 11/04 „Gdańskie Studia Prawnicze –Przegląd Orzecznictwa” 2005/4
Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i spraw Publicznych z dnia 8 czerwca 2017 r., II PK 177/16
Glosa – Helena Szewczyk
dr hab. Helena Szewczyk
Katedra Prawa Pracy i Polityki Socjalnej, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Śląski w Katowicach
W komentowanym wyroku Sąd Najwyższy zajął się problematyką odpowiedzialności pracodawcy z tytułu dyskryminacji w zatrudnieniu. W szczególności uwaga Sądu koncentrowała się wokół problematyki ciężaru dowodu w sprawach pracowniczych o dyskryminację o wymiarze proceduralnym. W świetle tezy komentowanego wyroku art. 183b § 1 Kodeksu pracy należy interpretować w ten sposób, że uprawdopodobnienie dyskryminacji politycznej powinno polegać na wskazaniu oświadczenia pracodawcy lub osoby reprezentującej pracodawcę, które eksponowało poglądy lub przekonania polityczne, odmienne od poglądów pracownika; zwłaszcza gdy nacechowane było niechęcią lub brakiem akceptacji dla odmiennych poglądów albo przekonań. Trudno zaakceptować tak rygorystycznie brzmiącą tezę Sądu Najwyższego, która istotnie ogranicza funkcję ochronną prawa pracy oraz nie do końca pozostaje w zgodzie z celem dyrektywy Rady 2000/78/WE z 27.11.2000 r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy. W świetle tłumaczenia art. 10 tej dyrektywy pokrzywdzony pracownik ma jedynie „przedstawić przed sądem fakty, które nasuwają przypuszczenie o zaistnieniu bezpośredniej i pośredniej dyskryminacji”. Prawo Unii Europejskiej nie wymaga zatem podania przez skarżącego pracownika przyczyny (kryterium dyskryminacji), a szczególny rozkład ciężaru dowodu, przewidziany odpowiednio w polskim art. 183b § 1 Kodeksu pracy, dotyczy wyłącznie bezprawności zachowania pracodawcy (uprawdopodobnienia zajścia zdarzenia będącego dyskryminacją).
Słowa kluczowe: prawo pracy, dyskryminacja pracownika z przyczyn politycznych, rozkład ciężaru dowodu dyskryminacji pracownika
Judgment of the Supreme Court - Labour Law, Social Security and Public Affairs Chamber of 8 October 2017, II PK 177/16
Commentary – Helena Szewczyk
In the commented judgment, the Supreme Court deals with the problem of employer’s liability for discrimination in employment. In particular, the Court focuses on the problems of the burden of proof in employment cases involving alleged discrimination in the procedural dimension. In the light of the operative part of the commented judgment, Art. 183b(1) of the Labour Code [LC] should be interpreted as follows: in order to substantiate the allegation of political discrimination one should indicate a statement of the employer (or employer’s representative) which expressed political views or beliefs that differed from the employee’s views, especially one that exhibited resentment or lack of acceptance for different views or beliefs. One can hardly accept such a strict thesis of the Supreme Court. It significantly limits the protective function of labour law and is only partially consistent with the aim of Council Directive 2000/78/EC of 27 November 2000 establishing a general framework for equal treatment in employment and occupation. In the light of Art. 10 of the Directive, the employee should only ‘establish, before a court [...], facts from which it may be presumed that there has been direct or indirect discrimination’. The EU law clearly does not require the complainant employee to provide the reasons (the criterion of discrimination), while the particular distribution of the burden of proof, provided for in Polish law in Art. 183b(1) LC, concerns only the unlawfulness of the employer’s behaviour (substantiating the event that amounted to discrimination).
Keywords: labour law, discrimination of an employee for political reasons, distribution of the burden of proof of employee discrimination
Bibliografia:
Adrych-Brzezińska I., Ciężar dowodu w prawie i procesie cywilnym, Warszawa 2015
Czarnecki P., Rozkład ciężaru dowodu w sprawach na tle dyskryminacji, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2006/3
Dörre-Nowak D. [w:] Kodeks pracy. Komentarz, red. B. Wagner, Gdańsk 2011
Florek L., Wykładnia prawa pracy zgodna z prawem wspólnotowym [w:] Teoria i praktyka wykładni prawa, red. P. Winczorek, Warszawa 2005
Góral Z. [w:[ Zarys systemu prawa pracy, t. I, Część ogólna prawa pracy, red. K.W. Baran, Warszawa 2010
Góral Z., O kodeksowym katalogu zasad indywidualnego prawa pracy, Warszawa 2011
Iżykowski M., Charakterystyka prawna uprawdopodobnienia w postępowaniu cywilnym, „Nowe Prawo” 1980/3
Kędziora K., Śmiszek K., Dyskryminacja i mobbing w zatrudnieniu, Warszawa 2008
Leszczyńska D., Glosa do wyroku SN z 7.01.2009 r., III PK 43/08, „Monitor Prawniczy” 2011/8
Liszcz T., Prawo pracy, Warszawa 2008
Liszcz T., Równość kobiet i mężczyzn w znowelizowanym kodeksie pracy, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2002/2
Maniewska E. [w:] K. Jaśkowski, E. Maniewska, Kodeks pracy. Komentarz, t. I, Warszawa 2012
Nosarzewski Ł., Glosa do wyroku SN z 7.01.2009 r., III PK 43/08, „Ius Novum” 2011/3
Prusinowski P., System dyskrecjonalnej władzy sędziego w sprawach z powództwa pracownika, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2013/1
Pudełko W., Glosa do wyroku SN z 7.01.2009 r., III PK 43/08, „Monitor Prawniczy” 2011/10
Smolin M., Zasada równości płci. Studium komparatystyczne standardów Rady Europy i Unii Europejskiej, Warszawa 2013
Szewczyk H., Ochrona dóbr osobistych w zatrudnieniu, Warszawa 2007
Szewczyk H., Równość płci w zatrudnieniu, Warszawa 2017
Śmiszek K., Mechanizm dochodzenia roszczeń w sprawach o dyskryminację [w:] Prawo antydyskryminacyjne Unii Europejskiej, red. A. Zawidzka-Łojek, A. Szczerba-Zawada, Warszawa 2015
Świątkowski A.M., Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2010
Tyc A., Ciężar dowodu w prawie pracy. Studia z zakresu prawa pracy i polityki społecznej, red. A. Świątkowski, Kraków 2010
Tyc A., Ciężar dowodu w prawie pracy. Studium na tle prawnoporównawczym, Warszawa 2016
Tyc A., Ciężar dowodu w sprawach antydyskryminacyjnych, „Gdańsko-Łódzkie Roczniki Prawa Pracy i Prawa Socjalnego” 2011/1
Wandzel M. [w:] Kodeks pracy. Komentarz, red. B. Wagner, Gdańsk 2004, s. 81.
Wujczyk M., Zakaz dyskryminacji w prawie pracy. Rozważania porównawcze de lege lata i de lege ferenda na gruncie polskich i brytyjskich przepisów antydyskryminacyjnych, Warszawa 2016
Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 maja 2017 r., II OZ 449/17
Glosa – Wojciech Chróścielewski
prof. dr hab. Wojciech Chróścielewski
Katedra Postępowania Administracyjnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki
W praktyce działalności sądów administracyjnych zdarzają się przypadki, w których skarżący składa zażalenie na postanowienie o odrzuceniu skargi z powodu uchybienia terminu do jej wniesienia bądź uzupełnienia jej braków formalnych, a jednocześnie występuje o przywrócenie uchybionego terminu. Mimo że oba te wnioski są wzajemnie sprzeczne ze sobą, często mamy z nimi do czynienia. W komentowanym postanowieniu sąd uznał, że w pierwszej kolejności powinno być rozpatrzone zażalenie na postanowienie o odrzuceniu skargi, a wniosek o przywrócenie uchybionego terminu może być rozpoznany dopiero po uprawomocnieniu się tego postanowienia. Autor glosy aprobuje tę tezę, ale uważa, że rozpoznanie pisma procesowego zawierającego takie dwa wnioski powinno być poprzedzone wezwaniem skarżącego do sprecyzowania, czego w istocie się on domaga. Ze względu na możliwość samodzielnego występowania w postępowaniu strony niemającej wiedzy prawniczej, w przypadku podtrzymania obu wniosków, w pierwszej kolejności trzeba prawomocnie rozstrzygnąć kwestię, czy uchybienie terminu miało miejsce.
Słowa kluczowe: postępowanie sądowoadministracyjne, uchybienie terminu, wniosek o przywrócenie uchybionego terminu, postanowienie o odrzuceniu środka prawnego, jednoczesne złożenie zażalenia na postanowienie o odrzuceniu skargi i wniosku o przywrócenie uchybionego terminu
Decision of the Supreme Administrative Court of 12 May 2017, II OZ 449/17
Commentary – Wojciech Chróścielewski
In the practice of the administrative courts, there are cases in which the applicant files an appeal with the Supreme Administrative Court against decision of the first-instance court in which the latter court rejected the complaint due to the lapse the period for making the complaint or for correcting formal defects in the complaint. At the same time the applicant applies for reinstating the exceeded time limit. Even though both of the applicant’ requests (appeal against the first-instance court’s decision to reject the complaint and application for reinstating the exceeded time limit) are mutually contradictory, the courts often deal with them. In the commented decision of the Supreme Administrative Court, the Court took the view that it was necessary to first decide on the appeal against the first-instance court’s decision to reject the complaint, while the application for reinstating the exceeded time limit should be examined once the former decision has become final. This commentator accepts this approach. However, the complaining party should be summoned at first to clarify what his/her claim is. Since it is possible for a party to appear in proceedings without legal representation, if both requests are upheld, it is necessary to start by taking a final decision whether the time limit was actually exceeded.
Keywords: proceedings before administrative courts, failure to observe a time limit, an application for reinstating the exceeded time limit, decision on rejection of a legal remedy, simultaneous filing of an appeal against a decision rejecting a complaint and an application for reinstating the exceeded time limit
Bibliografia:
Dauter B., Kabat A., Niezgódka-Medek M., Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2016
Jagielska M., Wiktorowska A., Wajda P. [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, red. R. Hauser, M. Wierzbowski, Warszawa 2011
Knysiak-Molczyk H., Uchybienie i przywrócenie terminu w postępowaniu sądowoadministracyjnym, „Przegląd Sądowy” 2006/7–8
Lebowa D., Kolizja wniosku o przywrócenie terminu i środka odwoławczego w postępowaniu sądowoadministracyjnym, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2014/3
Lebowa D., Wybrane aspekty uchybienia i przywrócenia terminu w postępowaniu sądowoadministracyjnym [w:] Kodyfikacja postępowania administracyjnego na 50 lecie k.p.a., red. J. Niczyporuk, Lublin 2010
Nędzarek A., Wymogi procesowe wniosku o przywrócenie terminu w postępowaniu przed sądem administracyjnym, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2013/2
Tarno J.P., Prawo o postępowaniu przed sadami administracyjnymi, Komentarz, Warszawa 2012
Woś T., Knysiak-Molczyk H., Romańska M., Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, red. T. Woś, Warszawa 2009
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 11 października 2017 r., II SA/Sz 749/17
Glosa – Jan Chmielewski
dr Jan Chmielewski
adiunkt w Katedrze Prawa Administracyjnego, Prawa Gospodarczego Publicznego i Handlowego Kolegium Prawa Akademii Leona Koźmińskiego
Upływ terminu, o którym mowa w art. 26 ust. 1 pkt 1 ustawy z 24.08.1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej, nie powoduje utraty mocy obowiązującej decyzji w przedmiocie usunięcia uchybień w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Dlatego też upływ tego terminu nie powinien stanowić przesłanki uniemożliwiającej zmiany tej decyzji w trybie art. 155 Kodeksu postępowania administracyjnego.
Słowa kluczowe: przepisy przeciwpożarowe, tryby nadzwyczajne postępowania administracyjnego, uchylenie lub zmiana decyzji, decyzja ostateczna, dodatkowe elementy decyzji
Judgment of the Provincial Administrative Court in Szczecin of 11 October 2017, II SA/Sz 749/17
Commentary – Jan Chmielewski
The lapse of the time limit referred to in Art. 26(1)(1) of the Act of 24 August 1991 on the State Fire Service does not result in loss of the binding force of a valid decision requesting that defects in the area of fire protection be removed. Therefore, the expiry of that period should not enable such a decision to amended under Art. 155 of the Code of Administrative Procedure.
Keywords: fire protection regulations, extraordinary procedures of administrative proceedings, revocation or amendment of a decision, final decision, additional elements of a decision
Bibliografia:
Adamiak B., Borkowski J., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2017
Adamiak B., Koncepcja budowy nadzwyczajnych trybów postępowania administracyjnego [w:] System prawa administracyjnego, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, t. 9, Prawo procesowe administracyjne, Warszawa 2017
Kiełkowski T, Fakultatywne tryby uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej oraz „wywłaszczenie” prawa [w:] Postępowanie administracyjne, red. T. Woś, Warszawa 2017
Kmiecik Z. R., Uchylenie lub zmiana decyzji w trybie art. 154 i 155 k.p.a., „Przegląd Prawa Publicznego” 2008/7–8
Woś T., Decyzja administracyjna [w:] Postępowanie administracyjne, red. T. Woś, Warszawa 2017
Zdyb M., Stelmasiak J., Zasady ogólne postępowania administracyjnego. Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego z komentarzem, Lublin 1992
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 czerwca 2017 r., II FSK 935/17
Glosa – Magdalena Fedorowicz
dr hab. Magdalena Fedorowicz, prof. UAM
Katedra Prawa Finansowego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Przedmiotem glosy jest orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, który w wyroku z 28.06.2017 r., II FSK 935/17, uznał, że zainteresowany, który przed wejściem w życie klauzuli przeciw unikaniu opodatkowania otrzymał korzystną interpretację indywidualną, nie może domagać się oceny ze strony organu, że daje ona również ochronę przed klauzulą, występując o kolejną interpretację dotyczącą wyłącznie zakresu ochrony z uprzednio wydanej interpretacji i odmówił na podstawie art. 165a § 1 Ordynacji Podatkowej wszczęcia postępowania w sprawie wydania interpretacji indywidualnej.
Słowa kluczowe: podatkowe prawo, interpretacja indywidualna, klauzula przeciw unikaniu opodatkowania
Judgment of the Supreme Administrative Court of 28 June 2017, II FSK 935/17
Commentary – Magdalena Fedorowicz
This commentary discusses a judgment of the Supreme Administrative Court, issued on 28 June 2017, II FSK 935/17. In it the Court held that a person who, before the entry into force of the anti-avoidance rule, obtained an advantageous tax ruling (individual interpretation) could not request the authority to give an assessment that this ruling also provides protection from said rule, by applying for yet another tax ruling concerning exclusively the scope of protection obtained under the existing ruling. Thus the Court refused, pursuant to Art. 165a(1) of the Tax Ordinance, to initiate proceedings for the issue of a tax ruling.
Keywords: tax law, tax ruling (individual interpretation), anti-avoidance rule
Bibliografia:
Etel L., komentarz do art. 119w ustawy [w:] Ordynacja podatkowa. Komentarz, red. L. Etel, LEX/el. 2018
Gomułowicz A., Mączyński D., Podatki i prawo podatkowe, Warszawa 2016
Filipczyk H., Reguła intertemporalna klauzuli ogólnej przeciwko unikaniu opodatkowania w świetle standardów konstytucyjnych, „Przegląd Podatkowy” 2016/9
Morawski W., Urzędowe interpretacje prawa podatkowego – zmiany od GAAR do KAS, „Przegląd Podatkowy” 2017/4
Turzyński K., Kolibski M., Reguła intertemporalna klauzuli ogólnej przeciwko unikaniu opodatkowania w świetle standardów konstytucyjnych – polemika, „Przegląd Podatkowy” 2016/12
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 czerwca 2017 r., I FSK 1271/15
Glosa – Ryszard Mastalski
prof. dr hab. Ryszard Mastalski
emerytowany profesor zwyczajny Uniwersytetu Wrocławskiego
Organy władzy publicznej wykonujące zadania nałożone na nie przez prawo nie podlegają opodatkowaniu VAT. Dotyczy to także sytuacji, gdy zadania te wykonują w formie umów cywilnoprawnych. Umowy te nie zawierają bowiem treści właściwej dla prawa cywilnego, dotyczą bowiem zadań publicznych, do jakich wykonywania organy te zostały powołane. Mają one zatem jedynie formę umów cywilnoprawnych, gdyż brakuje im konstytutywnych cech umów cywilnoprawnych – autonomii woli stron oraz wynikającej z tego swobody umów.
Słowa kluczowe: podatnik podatku vat, organ władzy realizujący zadania publiczne w formie umów cywilnoprawnych, realizacja przez gminę zadań w zakresie edukacji
Judgment of the Supreme Administrative Court of 9 June 2017, I FSK 1271/15
Commentary – Ryszard Mastalski
Public authorities performing tasks imposed by the law are not liable to VAT. This also applies to cases when these tasks are performed with the help of civil-law agreements. These agreements do not contain elements typical of civil law, because they concern public tasks, which these authorities were established to perform. Hence they only have the form of civil-law agreements, because they lack their constitutive features: the autonomy of the parties’ will and the resulting freedom of contract.
Keywords: VAT taxable person, authority performing public tasks with the help of civil-law agreements, discharge of educational tasks by a municipality
Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 listopada 2017 r., II FPS 3/17
Glosa – Ziemowit Kukulski
dr hab. Ziemowit Kukulski, prof. UŁ
profesor nadzwyczajny w Katedrze Prawa Podatkowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, zastępca kierownika Centrum Dokumentacji i Studiów Podatkowych Uniwersytetu Łódzkiego
Glosowana uchwała dotyczy charakteru prawnego prawnej straty w podatkach dochodowych oraz decyzji określającej wysokość straty poniesionej przez podatnika, jeżeli w postepowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi, że podatnik nie złożył deklaracji, nie wykazał w deklaracji straty lub wysokość poniesionej przez podatnika straty różni się od wysokości wykazanej w deklaracji, a poniesienie straty zgodnie z przepisami prawa podatkowego uprawnia podatnika do skorzystania z ulg podatkowych. W komentowanej uchwale stwierdzono, ze w świetle art. 24 w związku z art. 70 § 1 ustawy z 29.08.1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005 r. poz. 60 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym od 1.09.2005 r., nie wolno prowadzić postępowania podatkowego i orzekać o wysokości straty w podatku dochodowym od osób prawnych za rok podatkowy, w którym została ona poniesiona, w momencie wygaśnięcia zobowiązania podatkowego za ten rok. Zwrócono uwagę na przeciwstawne stanowiska i wnioski zawarte zarówno w uzasadnieniu glosowanej uchwały, jak i w zdaniu odrębnym złożonym przez jednego z sędziów Izby Finansowej Naczelnego Sądu Administracyjnego, do którego przychyla się Autor.
Słowa kluczowe: podatkowe prawo, prowadzenie postępowania i orzeczenie o wysokości straty w podatku dochodowym od osób prawnych, przedawnienie zobowiązania podatkowego
Resolution of the Supreme Administrative Court of 6 November 2017, II FPS 3/17
Commentary – Ziemowit Kukulski
The commented resolution takes into consideration the legal nature of loss in income taxes and the legal nature of a decision determining the amount of loss incurred by a taxpayer if the tax authority discovers in the course of tax proceedings that the taxpayer did not submit a tax return, failed to report loss in a tax return, or that the amount of actual loss differs from the loss reported in the tax return, and the taxpayer is entitled to tax relief, in accordance with the provisions of tax law, on account of the loss incurred. The commented resolution states that in the light of Art. 24 in conjunction with Art. 70(1) of the Act of 29 August 1997 - Tax Ordinance (Polish Journal of Laws Dz.U. 2005, item 60, as amended) in the wording effective from 1 September 2005, it is not permissible to conduct tax proceedings and to adjust the amount of loss in corporate income tax for the tax year in which it was incurred, when the tax liability for that year expired. Attention is paid to opposite standpoints and conclusions included both in the statement of reasons for the commented resolution as well as in the dissenting opinion submitted by one of the judges of the Financial Chamber of the Supreme Administrative Court, whose views the author approves.
Keywords: tax law, conducting tax proceedings, decision determining the amount of loss incurred by a taxpayer in corporate income tax, expiration of tax liability due to lapse of time
Bibliografia:
Dzwonkowski H. (red.), Ordynacja podatkowa. Komentarz, Warszawa 2018
Adamiak B., Borkowski J., Mastalski R., Zubrzycki J., Ordynacja podatkowa. Komentarz 2016, Wrocław 2016
Brzeziński B., Filipczyk H., Kalinowski M., Lasiński-Sulecki K., Masternak M., Morawski W., Nita A., Olesińska A., Orłowski J., Prejs E., Pustuł J., Ordynacja podatkowa. Komentarz Praktyczny, red. B. Brzeziński, M. Kalinowski, A. Olesińska, Gdańsk 2017
Babiarz S., Dauter B., Gruszczyński B., Hauser R., Kabat A., Niezgódka-Medek M., Ordynacja podatkowa. Komentarz, Warszawa 2015