Spór o dopuszczalność przerywania ciąży z perspektywy etycznej i filozoficzno-prawnej (komentarz do wyroku TK w sprawie K 1/20)Słowo wstępne Redaktora Naczelnego i Sekretarza „Państwa i Prawa”
Dr hab. Marta Soniewicka
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Spór o dopuszczalność przerywania ciąży z perspektywy etycznej i filozoficzno-prawnej (komentarz do wyroku TK w sprawie K 1/20)
W artykule przedstawiony zostaje problem dopuszczalności przerywania ciąży z perspektywy etycznej. Przedmiotem omówienia jest problem statusu ontycznego oraz normatywnego życia ludzkiego w fazie prenatalnej z perspektywy odmiennych stanowisk – doktryny jakości życia oraz doktryny godności życia. Problem ochrony życia ludzkiego jest omówiony w oparciu o dwie konkurujące teorie – teorię interesu oraz teorię opartą na zasadzie godności życia ludzkiego. Przegląd wybranych stanowisk etycznych w kwestii dopuszczalności przerywania ciąży służy analizie kluczowych aspektów wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22.10.2020 r., K 1/20, w którym przedstawiona została argumentacja godnościowa. Głównym zastrzeżeniem etycznym dotyczącym treści uzasadnienia wyroku jest to, że analizując problem zakresu ochrony życia ludzkiego w fazie prenatalnej, pomija szczególne okoliczności dotyczące chronionego dobra – zależność biologiczną i funkcjonalną od matki – które mają istotne znaczenie dla uzasadnienia zarówno środków za pomocą których tę ochronę się realizuje, jak i jej intensywności. Ponadto, wątpliwości filozoficzno-prawne budzić może aktywizm sędziowski, który jest problematyczny z uwagi na przekazanie sądowi do arbitralnego rozstrzygnięcia fundamentalnego sporu etycznego, którego nie udało się w sposób jednoznaczny rozstrzygnąć na drodze prawodawstwa.
Słowa kluczowe: aborcja, etyka, filozofia, ochrona życia ludzkiego, zasada godności
Pobierz treść artykułu
Dispute about the Permissibility of Abortion from the Perspective of Ethics and Legal Philosophy. Commentary on Judgment of the Constitutional Tribunal of 22 October 2020 (K 1/20)
The paper addresses the problem of permissibility of abortion from an ethical perspective. The subject, that is, the problem of the ontological and normative status of human life in the prenatal phase, is discussed from two different perspectives: the quality of life doctrine and the dignity of life doctrine. The problem concerning the protection of human life is discussed with reference to the two competing theories: the interest theory and the theory based on the principle of human dignity. The overview of the selected ethical conceptions and arguments in the debate on abortion serves to analyse the pivotal aspects of the judgment of the Constitutional Tribunal of 22 October 2020, K 1/20. In this judgment, the Tribunal presented the argumentation based on the principle of dignity. The main ethical objection against the judgment is that the analysis of the protection of human life in the prenatal phase neglects the particular circumstances of the protected interest – the biological and functional dependency of the life of a foetus on the mother – which are significant for justifying both the means and the intensity of the legal protection. Besides, from the perspective of legal philosophy, one may object to the judgment as an example of judicial activism, which is problematic due to the fact that judges should not solve in an arbitrary manner a fundamental moral dispute which could not be solved by legislative means.
Keywords: abortion, ethics, philosophy, protection of human life, principle of dignity
Bibliografia
Annas G.J., A French Homunculus in a Tennessee Court, Hastings Center Report 1989, nr 19
Berlin I., Four Essays on Liberty, Oxford 1969
Brożek B., Pojęcie osoby w dyskusjach bioetycznych, [w:] J. Stelmach, B. Brożek, M. Soniewicka, W. Załuski, Paradoksy bioetyki prawniczej, Warszawa 2010
Dworkin R., Rights as Trumps, [w:] Theories of Rights, red. J. Waldron, Oxford 1984
Dworkin R., Life’s Dominion. An Argument About Abortion, Euthanasia, And Individual Freedom, New York 1994
Dworkin R., Biorąc prawa poważnie, tłum. T. Kowalski, Warszawa 1998
Engelhardt Jr., H.T., The Foundations of Bioethics, New York 1996
Feinberg J., The Rights of Animals and Unborn Generations, [w:] Philosophy and Environmental Crisis, red. W. T. Blackstone, Athens 1974
Finnis J., Abortion and Health Care Ethics, [w:] Bioethics. An Anthology, red. H. Kuhse, P. Singer, Oxford 2006
Galewicz W., Etyczne dyskusje wokół prokreacji, [w:] Początki ludzkiego życia, Antologia Bioetyki, t. 2, red. W. Galewicz, Kraków 2010
Galewicz W., Status ludzkiego zarodka a etyka badań biomedycznych, Kraków 2013
Gizbert–Studnicki T., Język prawny a obraz świata, [w:] Prawo w zmieniającym się społeczeństwie, red. G. Skąpska, Kraków 1992
Gray J., Against the New Liberalism, The Times Literary Supplement 1992, nr 3 VII
Habermas J., Przyszłość natury ludzkiej. Czy zmierzamy do eugeniki liberalnej?, Warszawa 2003
Hart H.L.A., Are There Any Natural Rights?, Philosophical Review 1955, vol. 64, nr 2
Hart H.L.A., Essays on Bentham, Oxford: Clarendon Press 1982
Kass L., O „Tworzeniu dzieci” raz jeszcze, [w:] Początki ludzkiego życia, Antologia Bioetyki, t. 2, red. W. Galewicz, Kraków 2010
Lockwood M., Status moralny ludzkiego zarodka: implikacje dla zapłodnienia in vitro, [w:] Początki ludzkiego życia, Antologia Bioetyki, t. 2, red. W. Galewicz, Kraków 2010
Marquis M., Dlaczego aborcja jest niemoralna, [w:] Początki ludzkiego życia, Antologia Bioetyki, t. 2, red. W. Galewicz, Kraków 2010
Pietrzykowski T., Wyzwania moralne. Etyczne problemy prawa, Katowice 2010
Polanowska-Sygulska B., Pluralizm wartości i jego implikacje w filozofii prawa, Kraków 2008
Polanowska-Sygulska B., John Gray i krytyka liberalnego legalizmu, Kraków 2017
Scalia A., The Essential Scalia. On the Constitution, the Courts, and the Rule of Law, red. J.S. Sutton, E. Ehelan, New York 2020
Singer P., Etyka praktyczna, Warszawa 2007
Spaemann R., Osoby. O różnicy między czymś a kimś, tłum. J. Marecki, Warszawa 2001
Soniewicka M., Selekcja genetyczna w prokreacji medycznie wspomaganej. Etyczne i prawne kryteria, Warszawa 2018
Steinbock B., Czy pozbawianie życia ludzkich zarodków jest zgodne z moralnością?, [w:] Początki ludzkiego życia, Antologia Bioetyki, t. 2, red. W. Galewicz, Kraków 2010
Strong C., Moralny status preembrionów, embrionów, płodów, noworodków, [w:] Początki ludzkiego życia, Antologia Bioetyki, t. 2, red. W. Galewicz, Kraków 2010
Thomson J.J., Obrona aborcji, [w:] Początki ludzkiego życia, Antologia Bioetyki, t. 2, red. W. Galewicz, Kraków 2010
Tooley M., Aborcja i zabijanie noworodków, [w:] Początki ludzkiego życia, Antologia Bioetyki, t. 2, red. W. Galewicz, Kraków 2010
Veith S., Moral Conflicts and Legal Reasoning, Oxford 1999
Waldron J., The Right to Private Property, Oxford 1990
Walter J.J., Life, Quality Of, [w:] Encyclopedia of Bioethics, t. 3, red. S.G. Post, New York 2003
Warren M.A., O moralnym i prawnym statusie aborcji, [w:] Początki ludzkiego życia, Antologia Bioetyki, t. 2, red. W. Galewicz, Kraków 2010
Weiler J.H., Lautsi: Cricifix in the Classroom Redux, European Journal of International Law 2010, vol. 21, nr 1
Prof. dr hab. Adam Sulikowski
Uniwersytet Wrocławski
Wyrok TK w sprawie K 1/20. Hegemonia, „histeria”, agonizm
Artykuł dotyczy skutków niedawnego wyroku Trybunału Konstytucyjnego ograniczającego dostęp do aborcji. Autor skupia się na tendencjach w polskich dyskursach prawniczych, które ujawniły się w reakcji na tytułowy wyrok. W opinii autora wyrok może stanowić symbol zmierzchu hegemonii demoliberalnej w polskim prawoznawstwie. Zarówno działania sił politycznych kontrolujących TK jak i "Histeryczne" reakcje dyskursów liberalnych, które wciąż stanowią prawoznawczy mainstream w Polsce śwaidczą o tym, że zmierzch hegemonii może doprowadzić do urzeczywistnienia scenariuszy wpisujących się w agonistyczne koncepcje filozoficzne. Innymi słowy mimo, że strony głównego sporu politycznego w Polsce tego nie chcą, praktyka polityczna może spowodować dryf polskiego prawoznawstwa w stronę agonizmu opisanego w postmarksistowskich teoriach.
Słowa kluczowe: krytyczne studia nad prawe, Trybunał Konstytucyjny, aborcja, post marksistowskie teorie, filozofia, liberalny dyskurs
Pobierz treść artykułu
Judgment of the Constitutional Tribunal in Case K 1/20. Hegemony, ‘Hysteria’, Agonism
The article concerns the effects of the recent judgment of the Constitutional Tribunal limiting access to abortion. The author focuses on trends in Polish legal discourses that emerged in response to the titular judgment. In the author's opinion, the judgment may be a symbol of the decline of demo-liberal hegemony in Polish jurisprudence. Both the actions of the political forces controlling the Constitutional Tribunal and the ‘hysterical’ reactions observable in the liberal discourses, which are still the mainstream of jurisprudence in Poland, suggest that the decline of this hegemony may lead to the unfolding of scenarios that fit into agonistic philosophical concepts. In other words, although the parties to the main political dispute in Poland do not want it, political practice may cause Polish jurisprudence to drift towards the agonism described in post-Marxist theories.
Keywords: critical legal studies, Constituional Tribunal, abortion, post-Marxist theories, philosophy, liberal discourse
Bibliografia
Blokker P., New Democracies in Crisis?: A Comparative Constitutional Study of the Czech Republic, Hungary, Poland, Romania and Slovakia, London 2014
Burt A., American Hysteria: The Untold Story of Mass Political Extremism in the United States, New York 2015
Colón-Ríos J., Constituent Power and the Law, Oxford 2020
Czarnota A., Paździora M., Stambulski M., (red.) Nowy konstytucjonalizm. Polityczność, tożsamość, sfera publiczna, Warszawa 2021
Dębska H., Władza. Symbol. Prawo. Społeczne tworzenie Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2015
Erman E., What is wrong with agonistic pluralism?: Reflections on conflict in democratic theory, Philosophy & Social Criticism 2009, vol. 35, nr 9
Friedrich C.J., Constitutional Government and Democracy, Boston 1950
Gabel P., Kennedy D., Roll over Bethoven, Stanford Law Review 1984, t. 36
Gramsci A., Pisma wybrane, t. 1, Warszawa 1961
Kaleta K., Władza konstytuująca jako przedmiot badań nauk prawnych, Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna 2018, t. 1 nr 7
Mańko R., W stronę krytycznej filozofii orzekania. Polityczność, etyka, legitymizacja, Łódź 2018
Marzec A., Teoria, praktyka, strategia, historia. O statusie współczesnej filozofii polityczności – casus Laclau i Mouffe, Principia 2012, nr 56
Mouffe Ch, (red.)The Challenge of Carl Schmitt, London–New York 1999
Mouffe Ch., Polityczność. Przewodnik „Krytyki Politycznej”, Warszawa 2008
Nietzsche F., Z genealogii moralności, Warszawa 1905
Puchalska B., Limits to Democratic Constitutionalism in Central and Eastern Europe, London 2011
Reich W., Psychologia mas wobec faszyzmu, Warszawa 2009
Sadurski W., Poland’s Constitutional Breakdown, Oxford 2019
Schmitt C., Teologia polityczna i inne pisma, przeł. M. Cichocki, Warszawa 2012
Smith S.D., Constitution and the Pride of Reason, New York 1998
Stillman E.O., Pfaff W., The Politics of Hysteria: The Sources of Twentieth-Century Conflict, London 1964
Sulikowski A., Afirmatywna amnezja i konserwatywni crits. Kilka uwag o kondycji krytycznej myśli prawniczej w Europie Środkowej i Wschodniej, Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 2014, nr 1(8)
Sulikowski A., Jurisprudence in the crisis of liberal democracy, Krytyka Prawa 2010, nr 3
Sulikowski A., Otręba K., O „obiektywnych" interpretacjach przepisów Konstytucji (polemika z artykułem prof. Marka Zubika), PiP 2018, nr 3
Sulikowski A., Otręba K., O potrzebie studiów krytycznych nad prawem konstytucyjnym, PiP 2017, nr 3
Sulikowski A., Trybunał Konstytucyjny a polityczność: o konsekwencjach upadku pewnego mitu, PiP 2016
Tushnet M., Authoritarian Constitutionalism, Cornell Law Review 2015, t. 100
Tushnet M., Defending the indeterminacy thesis, Quinnipiac Law Review 1996–97, nr 16
Zajadło J., Prawoznawstwo – polityczność nauki czy nauka polityczności?, Przegląd Prawa i Administracji 2017, t. CX
Prof. dr hab. Piotr Kardas
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Prof. dr hab. Jacek Giezek
Uniwersytet Wrocławski
Kompetencje derogacyjne TK oraz ich prawnokarne konsekwencje (refleksje na marginesie wyroku w sprawie K 1/20)
Opracowanie zawiera rozważania dotyczące skutków wyroków derogacyjnych na płaszczyźnie karalności. Kwestia możliwości poszerzenia zakresu karalności jako konsekwencji orzeczenia derogacyjnego poddana została analizie w kontekście konstytucyjnej zasady wyłączności ustawy, problematyki źródeł prawa karnego oraz czasowego aspektu obowiązywania i zastosowania ustawy karnej. Rozważania uzupełnione zostały o charakterystykę norm sprzężonych, kompetencje normodawcze sądu konstytucyjnego oraz modele określania wzajemnych relacji między przepisami Konstytucji. Uwzględniając konstytucyjną zasadę nullum crimen sine lege, a także zasady podziału władzy i wyłączności ustawy opracowanie prezentuje stanowisko kwestionujące możliwość poszerzenia zakresu karalności w wyniku wydania orzeczenia derogacyjnego. Przyjmuje, że w obszarze publicznego ius puniendi podstawą odpowiedzialności karnej może być jedynie właściwie ustanowiona i promulgowana ustawa. W konsekwencji wskazuje trzy modele postępowania prawodawcy w wypadkach, gdy skutkiem wyroku derogacyjnego jest zmiana treści normy sankcjonowanej, przyjmując, iż bez odpowiedniej reakcji ustawodawcy zmiana zakresu normy zakazującej lub nakazującej powinna być traktowana jako karnistyczna lex imperfecta.
Słowa kluczowe: aborcja, prawo karne, Trybunał Konstytucyjny, derogacja, normy sankcjonowane, penalizacja
Pobierz treść artykułu
Derogation Competences of the Constitutional Tribunal and Their Consequences for Criminal Law. Reflections on Judgment No. K 1/20 of the Polish Constitutional Tribunal
The article presents reflections on and an analysis of the effect of a derogation judgment in the context of penalization. The possibility of extending the scope of penalization as a consequence of a derogation judgment is analysed through the prism of the constitutional principle of exclusivity of statutes, the issue of sources of criminal law as well as the temporal aspect of the validity and application of a criminal statute. These reflections are supplemented with an analysis of: conjugated norms, norm-creating competences of the constitutional court, and models of interconnectedness of different constitutional provisions. Taking into account the constitutional principle of nullum crimen sine lege, as well as the principles of separation of powers and the exclusivity of statutes, the article questions the possibility of extending the scope of penalization as a consequence of a derogation judgment. Moreover, the article underlines the fact that in the domain of public ius puniendi the only authority capable of creating the legal basis for criminal liability is a duly enacted Act of the Polish Parliament (statute). Consequently, the article presents three models for the legislature to deal with a situation where a derogation judgment has the effect of altering the substance of the sanctioned norm. It also draws the reader’s attention to the fact that without a proper reaction of the legislature, such change of the scope of the prohibiting or prescribing norm in criminal law should be treated as a lex imperfecta in the criminal law system.
Keywords: abortion, criminal law, Constitutional Tribunal, derogation, sanctioned norms, penalization
Bibliografia
Barczak-Oplustil A., Obowiązywanie zasady nullum crimen sine lege. Wybrane problemy, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2013
Cychosz P., Konstytucyjny standard prawa karnego materialnego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Kraków 2017
Dębski R., Pozaustawowe znamiona czynu zabronionego, Łódź 1995
Florczak-Wątor M., Horyzontalny wymiar praw konstytucyjnych, Kraków 2014
Florczak-Wątor M., Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego i ich skutki prawne, Poznań 2006
Grabowski A., Prawnicze pojęcie obowiązywania prawa stanowionego. Krytyka niepozytywistycznej koncepcji prawa, Kraków 2009
Herman M., Wyroki interpretacyjne Trybunału Konstytucyjnego z perspektywy teoretycznoprawnej, Warszawa 2015
Jędrzejewski Z., [w:] System Prawa Karnego, t. 3, Nauka o przestępstwie. Zasady odpowiedzialności, red. R. Dębski, Warszawa 2013
Kardas P., O relacjach między strukturą przestępstwa a dekodowanymi z przepisów prawa karnego strukturami normatywnymi, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2012, nr 1
Krzemiński M., Czy następstwem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego może być rozszerzenie penalizacji aborcji, Kronika konstytucyjna, konstytucyjny.pl
Opałek K., Z teorii dyrektyw i norm, Warszawa 1974
Pohl Ł., Struktura normy sankcjonowanej w prawie karnym, Poznań 2007
Sroka T., [w:] Konstytucja RP, t. I, Komentarz. Art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Świrydowicz K., Wronkowska S., Zieliński M., Ziembiński Z., O nieporozumieniach dotyczących tzw. „norm zezwalających”, PiP 1975, nr 7
Tuleja P., Wyroki interpretacyjne Trybunału Konstytucyjnego, Poznań 2016
Więcek M., [w:] Konstytucja RP, t. II, Komentarz. Art. 87–243, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Wronkowska S., Ziembiński Z., Zarys teorii prawa, Poznań 1997
Wróbel W., Zmiana normatywna i zasady intertemporalne w prawie karnym, Kraków 2003
Zieliński M., Interpretacja jako proces dekodowania tekstu prawnego, Poznań 1972
Zoll A., O normie prawnej z punktu widzenia prawa karnego, Krakowskie Studia Prawnicze 1990, r. XXII
Zoll A., [w:] System Prawa Karnego, t. 2, Źródła prawa karnego, red. T. Bojarski, Warszawa 2011
Zoll A., Wróbel W., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2012
Prof. dr hab. Ryszard Piotrowski
Uniwersytet Warszawski
Nowa regulacja przerywania ciąży w świetle Konstytucji
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie oznaczonej sygnaturą K 1/20 jest równoznaczny z wprowadzeniem nowej regulacji dotyczącej przerywania ciąży, której ustawodawca nie uchwalił ze względu na stanowisko większości parlamentarnej. Chodzi o wykluczenie dopuszczalności aborcji ze względu na wady płodu. Wyrok w tej sprawie budzi zastrzeżenia dotyczące zarówno jego zgodności z Konstytucją, jak też odnoszące się do konstytucyjnego statusu Trybunału. Granicą wykładni ustawy zasadniczej, dokonywanej w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, pozostaje zgodność jej rezultatów z zasadami i wartościami, stanowiącymi podstawę ustroju konstytucyjnego. Przypisywana Trybunałowi rola strażnika konstytucji nie oznacza, że sąd ten zyskuje prawo rozstrzygania nierozstrzygalnych dylematów moralnych i staje się twórcą jej postanowień, dotyczących praw człowieka także wtedy, kiedy owe postanowienia naruszają utrzymujący się z trudem konsens społeczny, a konstytucyjna tożsamość Trybunału budzi zastrzeżenia. Wyrok oparty jest na założeniu, że względy religijne wymagają, by wykluczyć kwestionowany przepis ustawy i w ten sposób wymusić posłuszeństwo wobec nakazów zobowiązujących do cierpienia nie ze względu na własne sumienie, ale wolę polityczną sprawujących władzę. W demokratycznym państwie prawnym nie można narzucać własnej wiary tym, którzy jej nie podzielają i wymuszać posłuszeństwa nakazom religijnym pod groźbą kary grożącej lekarzom naruszającym zakaz, który wynika z wyroku Trybunału. Zastąpienie sumienia indywidualnego sumieniem władzy publicznej, stanowiące rezultat wyroku, trudno uznać za urzeczywistnienie zasady godności, której normatywnym wyrazem jest art. 30 Konstytucji. Wyrok zaciera granicę między prawem a moralnością i odzwierciedla brak empatii współistotny swego rodzaju konstytucyjnemu autorytaryzmowi. Eliminując kwestionowany przed Trybunałem przepis ustawy zamieniono konstytucyjną obietnicę pomocy tym, którzy jej najbardziej potrzebują, w demonstrację ostentacyjnej bezwzględności władz publicznych i naznaczono macierzyństwo i rodzicielstwo immanentnym ryzykiem poddania się przymusowi państwowemu w sferze intymnej. Niemożność podważenia prawomocności i ostatecznego charakteru wyroku Trybunału Konstytucyjnego, niezależnie od wątpliwości dotyczących konstytucyjnego statusu tego organu, prowadzi do dwuwymiarowości porządku ustrojowego i stanu, który można określić jako swoiste oswojenie bezprawia. Jednak brak organu i procedury, pozwalających stwierdzić bezprawie, nie oznacza, że staje się ono prawem. Racjonalne, a jednocześnie społecznie akceptowalne, rozwiązanie dotyczące zagadnienia dopuszczalności aborcji powinno równoważyć ochronę życia nienarodzonego i ochronę prawa kobiet do decydowania o własnym życiu.
Słowa kluczowe: konstytucja, godność człowieka, przerywanie ciąży, prawa człowieka, życie nienarodzone, prawa kobiet, Trybunał Konstytucyjny
Pobierz treść artykułu
New regulations on pregnancy termination in the light of he Constitution
The judgement of the Constitutional Tribunal (case K 1/20) is tantamount to issuing a new regulation on pregnancy termination that has not been passed by the legislature in a process requiring majority support. The banning of abortion of malformed foetuses is at stake. The judgement raises reservations about its constitutionality, and also about the constitutional status of the Tribunal itself. The Guardian-of-Constitution role assigned to the Tribunal does not mean that this court has been vested with the right to resolve unsolvable moral dilemmas or to create constitutional provisions concerning human rights – including where such newly-created provisions undermine a fragile social consensus and where the Tribunal’s constitutional identity is open to question. The outcome of the judgement can hardly be seen as following the principle of dignity (Article 30 of the Constitution). The judgement blurs the line between law and morality, and it reflects a lack of empathy, characteristic of what could be described as constitutional authoritarianism. The removal of the statutory provision questioned by the Tribunal has the effect of abandoning the constitutional promise of assistance to those in the direst need and replacing it with an ostentatious demonstration of public authority’s ruthlessness. Likewise, the intimate sphere of maternity and parenthood have been subjected to an imminent risk of state coercion. The impossibility of reversing the final and no-longer-appealable judgement of the Constitutional Tribunal (leaving aside doubts as to that body’s constitutional status) leads us towards a dual system of governance, and a situation where people gradually become accustomed to lawlessness. However, even in the absence of an organ and procedure to attest to lawlessness, this lawlessness will not become law. A solution to the question of the legality of abortion which would be, both, rational and socially acceptable should balance the protection of unborn life and the protection of women’s right to make their own decisions about their own life.
Keywords: constitution, human dignity, pregnancy termination, human rights, unborn life, women’s rights, Constitutional Tribunal
Bibliografia
Bałaban A., Lang W., Masternak-Kubiak M., Jasudowicz T., Skrzydło W., Granat M.,
Brought Poland to a Standstill), European Constitutional Law Review 2021, nr 1
Chauvin T., Homo Iuridicus. Człowiek jako podmiot prawa publicznego, Warszawa 2014
Dunaj B. (red.), Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa 1996
Falski J., Problem aborcji w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Na
formuła ochrony życia, Warszawa 2007
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne, Warszawa 2020
Garlicki L., Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki, Warszawa 1982
Gert B., Culver Ch.M., Danner Clouser K., Bioetyka. Ujęcie systematyczne, Gdańsk 2009
Giaro T., Wartości w języku prawnym i dyskursie prawniczym, [w:] Biblioteka Trybunału
Giezek J., Kokot R., Granice ludzkiego życia a jego prawna ochrona, [w:] Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, red. B. Banaszak, A. Preisner, Warszawa 2002 Gliszczyńska-Grabias A., Sadurski W., The Judgement That Wasn’t (But Which Nearly Brought Poland to a Standstill), European Constitutional Law Review 2021, nr 1
Grabowski R., Spory wokół modelu ochrony życia w Konstytucji RP z 1997 r., Przegląd Prawa
i Administracji 2005, t. LXVIII
Królikowski M., Bajor-Stachańczyk M., Odrowąż-Sypniewski W., (red.), Konstytucyjna formuła ochrony życia, Warszawa 2007
Nowacki J., Klauzula „państwo prawne” a orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, [w:] Prawo i kontrola jego zgodności z konstytucją, red. E. Zwierzchowski, Warszawa 1997
Nowacki J., Rządy prawa. Dwa problemy, Katowice 1995
Nowak L., Nieostrość pojęć a ocena moralna, [w:] Polityka i aborcja, red. M. Chałubiński, Warszawa 1994
Piotrowski R., Pojęcia zastane w Konstytucji RP. Dylematy teorii i praktyki, [w:] Źródła prawa. Teoria i praktyka, red. T. Giaro, Warszawa 2016
Piotrowski R., Uwagi o ustrojowym znaczeniu sądownictwa konstytucyjnego, [w:] Księga XXV-lecia Trybunału Konstytucyjnego, red. K. Budziło, Warszawa 2010
Piotrowski R., Zakaz przerywania ciąży. Komentarz, [w:] Na straży państwa prawa. Trzydzieści lat orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, red. L. Garlicki, M. Derlatka, M. Wiącek, Warszawa 2016
Potrzeszcz J., Idea prawa w orzecznictwie polskiego Trybunału Konstytucyjnego, Lublin 2007
Przyłuska-Fiszer A., Aspekty etyczne sporu o przerywanie ciąży, Warszawa 1997
Rakowska-Trela A., Wyrok czy „niewyrok”, Przegląd Sądowy 2021, nr 6
Rossmanith A., Dialogiczna koncepcja prawa, Warszawa 2019
Sarnecki P., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. III, red. L. Garlicki, Warszawa 2003
Sarnecki P., Piotrowski R., Szmyt A., Opinie w sprawie zgodności z Konstytucja projektu ustawy o świadomym rodzicielstwie, Przegląd Sejmowy 2004, nr 6
Siegel R.B., The Constitutionalization of Abortion, [w:] The Oxford Handbook of Comparative Constitutional Law, red. M. Rosenfeld, A. Sajó, Oxford 2013
Skarga B., Człowiek to nie jest piękne zwierzę, Kraków 2007
Spadaro A., Contributo per una teoria della Costituzione, Milano 1994
Tuleja P., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019
Tushnet M., Judicial Review of Legislation, [w:] The Oxford Handbook of Legal Studies, red. P. Cane, M. Tushnet, New York 2003
Wheare K.C., Modern Constitutions, London 1966
Wojtyczek K., Sądownictwo konstytucyjne w Polsce. Wybrane zagadnienia, Warszawa 2013 Żmigrodzki M. (red.), Wielki słownik języka polskiego, Warszawa 2018
Prof. dr hab. Dobrosława Szumiło-Kulczycka
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Mgr Konrad Kozub-Ciembroniewicz
Kraków
Konsekwencje uchybień w obsadzie TK (uwagi na tle orzeczenia w sprawie K 1/20)
Przedmiotem artykułu są wady w składzie Trybunału Konstytucyjnego orzekającego w dniu 20.10.2020, że usunięcie ciąży z powodu ciężkiego nieodwracalnego upośledzenia płodu stanowi naruszenia art. 38 Konstytucji. W składzie tego organu zasiadali 1 sędzia wybrany bezpośrednio na miejsce, na które wcześniej dokonano wyboru innego kandydata, 2 sędziów wybranych na miejsca opróżnione przez sędziów wybranych na miejsca, na które wcześniej dokonano już innego wyboru, 2 sędziów którzy z względu na wiek nie mogli zostać skutecznie wybrani na stanowiska sędziów Trybunału Konstytucyjnego, w tym 1 sędziego, który dodatkowo wcześniej podpisał się pod wnioskiem o stwierdzenie orzeczonej ostatecznie niezgodności z Konstytucją. Nagromadzenie uchybień w obsadzie Trybunału oraz ich charakter, przy braku innych środków korekty jego orzeczeń, prowadzą do wniosku, że wskazaną sytuację należy traktować jako sytuację wyroku nieistniejącego (sentantia non existens).
Słowa kluczowe: Trybunał Konstytucyjny, aborcja, wyroki nieistniejące, Konstytucja
Pobierz treść artykułu
Consequences of irregularities of the panel of the Constitutional Tribunal (Commentary on Case K 1/20)
The article concerns the irregularities and law violations that appeared by the judgment of the Polish Constitutional Tribunal concerning the right to abortion. The Tribunal recognised the unconstitutionality of abortion in cases of severe fetal disabilities and ruled on the violation of Article 38 of the Polish Constitution. Significant objections are being raised against judges who have been appointed to the court in violation of constitutionally prescribed procedures. The three judges became appointed to the Tribunal for places it had been already seated. Two judges failed to fulfil the age requirements when they were appointed to Tribunal. One of those judges signed a verbatim version of the motion three years ago, which led to the judgment. The authors argue that the law has to have an answer for such unprecedented cumulation of irregularities and law violations. One of the possible answers is the idea of non-existent rulings, and – according to the authors – the judgement in Case K 1/20 – could be considered non-existent.
Keywords: Constitutional Tribunal, Abortion, Sententia Non-Existens, Constitution
Bibliografia
Banaszak B., Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 grudnia 2015 r. (syg. akt K 34/15), Przegląd Sejmowy 2016, nr 2
Dziadzio A., Quis custodiet custodes ipsos? Trybunał Konstytucyjny jako (nie) obiektywny strażnik konstytucji. Uwagi na kanwie orzeczenia K 34/15 Trybunału Konstytucyjnego z 3 grudnia 2015 roku, Forum Prawnicze 2015, nr 5
Florczak-Wątor M., Mikuli P., Mariusz Muszyński zaklina rzeczywistość, Rzeczpospolita z 8.01.2018 r.
Garlicki L., Derlatka M., Constitutional Court of Poland 1996–2018, [w:] Development of constitutional law trough cinstitutional Justice Landmarc decisions and their impact on constitutional culture. XXth International Congresson European and Comparative Cinstitutional Law, Gdańsk, 20–23 September 2018, red. R. Arnold, A. Rytel-Warzocha, A. Szmyt, Gdańsk 2019
Kaftal A., Pojęcie i rodzaje nieważności wyroków sądowych, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1962
Kaftal A., Problem nie wyroku (sentatnia non existens) w prawie karnym procesowym, PiP 1961, nr 11
Kappes A., Skrzydło J., Czy wyroki neo-sędziów są ważne? – rozważania na tle uchwały trzech połączonych Izb Sądu Najwyższego z 22.01.2020 r. (BSA I- 4110-1/20), Palestra 2020, nr 5
Kardas P., Rozproszona kontrola konstytucyjności prawa w orzecznictwie Izby Karnej Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych jako wyraz sędziowskiego konstytucyjnego posłuszeństwa, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2019, nr 4
Kardas P., Gutowski M., Wykładnia i stosowanie prawa w procesie opartym na Konstytucji, Warszawa 2017
Korzan W., Wyroki nieistniejące, Przegląd Prawa i Administracji 1976, t. VII
Kudlich H., Nichtige Urteile im Zivil- und im Strafprozessrecht, Festschrift für Hakan Pekcanitez 2015
Löwe E., Rosenberg W., Die Strafprozessordnung und das Gerichtsverfassungsgesetz, Großkommentar, t. I, De Gruyter 1971
Markiewicz K., Problem sententia non existens na tle orzecznictwa Sądu Najwyższego, Rejent 2002, nr 11
Matczak M., Zalasiński T., Preferowane kierunki zmian prowadzących do przywrócenia prawidłowego funkcjonowania Trybunału Konstytucyjnego, Fundacja Batorego 2018
Mikuli P., Doktryna konieczności jako uzasadnienie dla rozproszonej kontroli konstytucyjności ustaw w Polsce, Gdańskie Studia Prawnicze 2018, t. XL
Muszyński M., Anatomia „spisku”. Analiza prawna procesu wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego jesienią 2015 roku, Przegląd Sejmowy 2017, nr 2
Pyziak-Szafnicka M., Trybunał Konstytucyjny á rebours, PiP 2020, nr 5
Radziewicz P., Kryzys konstytucyjny i paradygmatyczna zmiana konstytucji, PiP 2020, nr 10
Roszkiewicz J., Spór o Trybunał Konstytucyjny–geneza i istota problemu, skutki, scenariusze na przyszłość, Studia Iuridica. Miscellanea 2018, vol. 77
Safjan M., Prawo do skutecznej ochrony sądowej - refleksje dotyczące wyroku TSUE z 19.11.2019 w sprawach połączonych C-585/18, C - 624/18, C - 625/1, Palestra 2020, nr 5
Safjan M., Trybunał Konstytucyjny po 30 latach – doświadczenie i przyszłość, Przegląd Konstytucyjny z 2017, nr 1
Sułkowski J., [w:] Konstytucyjny spór o granice zmian organizacji i zasad działania Trybunału Konstytucyjnego: czerwiec 2015 – marzec 2016, red. P. Tuleja, P. Radziewicz, Warszawa 2017
Tuleja P., Ustrojowe znaczenie uchwały SN z 23.01.2020 r., PiP 2020, nr 10
Wronkowska S., O woluntaryzmie, instrumentalizacji i odpowiedzialności za prawo, Przegląd Konstytucyjny 2019, nr 1
Zachariae H.A., Wykład postępowania karnego niemieckiego (spolszczony pod redakcją L. Mikulskiego), Warszawa 1876
Zaradkiewicz K., Analiza niektórych aspektów postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawach K 34/15 i K 47/15, Biuro Trybunału Konstytucyjnego. Zespół Orzecznictwa i Studiów, Warszawa 2016
Zieliński M., Teoretycznoprawne aspekty stwierdzenia przez Sejm RP braku mocy prawnej wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego w 2015 r., Przegląd Sądowy 2017, nr 10
Ziółkowski M., Konstytucyjna kompetencja sądu do ochrony własnej niezależności (uwagi na marginesie uchwały Sądu Najwyższego z 23.01.2020 r., PiP 2020, nr 10
Ziółkowski M., Przesłanki wyznaczania sędziów do składu orzekającego Trybunału Konstytucyjnego i konsekwencje ich naruszenia, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2020, nr 3
Dr hab. Dorota Lis-Staranowicz
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Prawo moralności publicznej, czyli o obowiązkach pozytywnych państwa po wyroku TK w sprawie K 1/20
Pozytywne obowiązki państwa są wyrazem moralności publicznej i wyrażają stosunek państwa do osób, które doświadczają poważnych trudności. Taką grupą społeczną są dzieci z niepełnosprawnością, które znajdują się pod szczególną i szeroką ochroną konstytucyjną (zasada pomocniczości, zasada sprawiedliwości społecznej, art. 68 ust. 3, art., 69, art. 71 ust. 1, art. 72 ust. 1 Konstytucji), co przekłada się, moim zdaniem, na wzmocniony efekt pozytywnych obowiązków państwa. Wzmocniony i kwalifikowany efekt pozytywnych obowiązków wobec dzieci z niepełnosprawnością nakazuje dostarczenie przez państwo skutecznej, niezbędnej, efektywnej pomocy i opieki. Mimo że stale wzrastają wydatki publiczne na rodzinę, to jak wskazują dane statystyczne za 2019 r., liczba rodzin dotkniętych niepełnosprawnością dziecka żyjących w ustawowym ubóstwie (15,6%) jest prawie dwukrotnie wyższa niż pozostałych rodzin (8,2%). Ta relacja może być wynikiem błędnych rozwiązań legislacyjnych, które nie uwzględniają, jak się wydaje, wzmocnionego efektu pozytywnych obowiązków państwa wobec tej wąskiej grupy społecznej. A poza tym inflacja prawa w zakresie pomocy społecznej, wielość świadczeń oraz instytucji udzielających wsparcia niepełnosprawnym wskazuje na konieczność reformy i podjęcia prac nad kodeksem prawa socjalnego, opartego na spójnej wizji pozytywnych obowiązków państwa.
Słowa kluczowe: moralność publiczna, pozytywne obowiązki państwa, dzieci z niepełnosprawnością, pomoc społeczna
Pobierz treść artykułu
Public Morality Law, That Is, on the State’s Positive Obligations after CT Judgment in Case 1/20
Positive obligations of the state are a manifestation of public morality and express the state’s attitude towards persons who experience serious difficulties. One of such social groups is children with disabilities, who are accorded particular and broad constitutional protection (principle of subsidiarity, principle of social justice, Article 68(3), Article 69, Article 71(1), Article 72(1) of the Constitution), which in my view translates into a strengthened effect of positive obligations of the state. A strengthened and classified effect of positive obligations towards children with disabilities requires the state to provide effective, necessary and efficient assistance and care. Even though public expenditure on families keeps growing, statistical data for 2019 show that the number of families with children with disabilities living below the statutory poverty threshold (15,6%) is almost twice as high as the figure for the remaining families (8.2%). This ratio can be a result of wrong legislative solutions which seem not to take into account the strengthened effect of positive obligations of the state towards this narrow social group. Moreover, the inflation of the law on social welfare, the high number of benefits and institutions that provide support to disabled persons point towards the need for a reform and for work to be undertaken on a code of social welfare law, based on a coherent vision of the state’s positive obligations.
Keywords: public morality, positive obligations of the state, children with disabilities, social welfare
Bibliografia
Bakiera L., Stelter Ż., Rodzicielstwo z perspektywy rodziców dziecka pełnosprawnego i niepełnosprawnego intelektualnie, Roczniki Socjologii Rodziny 2010, vol. XX
Bartoszewicz M., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. M. Haczkowska, Warszawa 2014
Borysiak W., [w:] Konstytucja RP, t. I, Komentarz. Art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016,red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Dobrowolski M., Status prawny rodziny w świetle nowej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Przegląd Sejmowy 2009, nr 4
Feja-Paszkieiwcz A., Ochrona i opieka państwa w stosunku do rodzin – uwagi konstytucyjnoprawne, Przegląd Prawa Publicznego 2020, nr 7–8
Florczak-Wątor M., Konstytucja jako źródło obowiązków państwa wobec obywatela, Ruch Prawniczy, Socjologiczny i Ekonomiczny 2018, nr 1
Florczak-Wątor M., Obowiązki ochronne państwa w świetle Konstytucji RP i Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Kraków 2018
Grabowski A., W stronę postpozytywizmu prawniczego. Szkic z metodologii prawoznawstwa, Acta Universitatis Wratislaviensis 2011, vol. CCCXII
Jankowska-Gilberg M., Zakres obowiązków pozytywnych państwa na tle aktualnego orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego, vol. VII, A.D. MMIX
Garlicki L., Derlatka M., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 2, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016
Lewandowska-Walter A., Kichler K., Trawicka A., Równowaga systemu rodzinnego i satysfakcja z życia a dobrobyt i style radzenia sobie ze stresem matek dzieci z niepełnosprawnością, Polskie Forum Psychologiczne, 2014, t. 19, nr 3
Lis-Staranowicz D., Guzewicz W., Freedoms and Rights Versus Public Morals: Notes on Constitutional Practice in Poland, Baltic Journal of Law & Politics 2019, vol. 12
Miastkowska-Daszkiewicz K., Konstytucyjne i międzynarodowe standardy ochrony dziecka w sferze zdrowia fizycznego i psychicznego, [w:] Administracyjnoprawna ochrona dziecka. Ochrona dobrostanu psycho-somatycznego, red. K. Mełgeś, K. Miastkowska-Daszkiewicz, J. Pacian, Toruń 2018
Nitecki S., Pojęcie pomocy społecznej, [w:] Prawo do pomocy społecznej w polskim systemie prawnym, Warszawa 2008
Piechowiak M., Preambuła Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. Aksjologiczne podstawy prawa, Warszawa 2020
Ploszka A., Publicznoprawny status jednostki skrajnie ubogiej, Warszawa 2019
Podkowik J., Moralność publiczna jako przesłanka ograniczenia konstytucyjnych wolności i praw, PiP 2019, nr 8
Scalia A., Mullahs of the west: judges as moral arbiters, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich 2009
Sierpowska I., Zasada pomocniczości w pomocy społecznej, Przegląd Prawa i Administracji 2009, t. LXXIX
Dr hab. Wojciech Ciszewski
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Aborcja, niepełnosprawność i krzywda osób trzecich
Celem artykułu jest dokonanie analizy niedawnego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawie dopuszczalności aborcji embriopatologicznej (K1/20) z perspektywy tez głoszonych przez przedstawicieli studiów nad niepełnosprawnością. Projekt ten wydaje się wart realizacji przynajmniej z trzech powodów. Po pierwsze, koncepcje proponowane przez przedstawicieli studiów nad niepełnosprawnością stanowią bardzo ważny wątek współczesnej debaty akademickiej. Po drugie, na gruncie studiów nad niepełnosprawnością wypracowano oryginalne i istotne stanowisko w sprawie aborcji embriopatologicznej. Po trzecie, poglądy przedstawicieli tego nurtu pozostawały dotychczas na marginesie polskiej dyskusji dotyczącej aborcji. Konkluzja przeprowadzonej analizy głosi, że mimo, iż wyrok w sprawie K1/20 może na pierwszy rzut oka jawić się jako zgodny z poglądami przedstawicieli studiów nad niepełnosprawnością, dokładniejsze rozważenie tej kwestii prowadzi do wniosku, że wyrok ten jest dyskryminujący względem osób z niepełnosprawnościami.
Słowa kluczowe: aborcja, osoby z niepełnosprawnością, Trybunał Konstytucyjny, dyskryminacja
Pobierz treść artykułu
Abortion, disability, and third-party harm
The aim of the paper is to analyze the recent judgment of the Constitutional Tribunal in the case concerning disability selective abortion (K1/20) from the perspective of disability studies. The project seems to be worth pursuing three reasons (at least). Firstly, conceptions developed by disability studies constitute an important trend in contemporary academic research. Secondly, this approach offers a unique and important view on the issue of disability selective abortion. Thirdly, in Polish discussions on abortion rights, the ideas proposed by disability studies scholars have not been considered fully. The conclusion of the analysis in the paper is that although the judgment in the case K1/20, at first sight, may seem compatible with the ideas advocated by disability studies scholars, the closer look reveals that the judgment is discriminatory towards people with disabilities.
Keywords: abortion, people with disabilities, Constitutional Tribunal, discrimination
Bibliografia
Abberley P., The concept of oppression and the development of a social theory of disability, Handicap & Society 1987, nr 2
Asch A., Disability, equality and prenatal testing: Contradictory or compatible?, Florida State University Law Review 2003, t. 30
Asch A., Wasserman D., A response to Nelson and Mahowald, Cambridge Quarterly of Healthcare Ethics 2007, t. 16
Barnes C., Mercer G., Disability, Oxford 2003; E. Barnes, The minority body: a theory of disability, Oxford 2016
Barnes E., Valuing disability, causing disability, Ethics 2014, t. 125, nr 1
Buchanan A., Choosing who will be disabled: genetic intervention and the morality of inclusion, Social Philosophy and Policy 1996, t. 13, nr 2
Ciszewski W., Zasada neutralności światopoglądowej państwa, Kraków 2019
Dryla O., Pojęcie upośledzenia, Principia 2014, t. 60
Finkelstein V., The social model repossessed, Leeds 2001
Galewicz W., Etyczne dyskusje wokół prokreacji, [w:] Antologia bioetyki, t. 2, Początki ludzkiego życia, Kraków 2010
Gillam L., Prenatal diagnosis and discrimination against the disabled, Journal of Medical Ethics 1999, t. 25
Kittay E., Kittay L., On the expressivity and ethics of selective abortion for disability: Conversation with My Son, [w:] Prenatal testing and disability rights, red. E. Parens, A. Asch, Washington 2000
Oliver M., Defining impairment and disability: issues at stake, [w:] Exploring the divide, Leeds 1996
Oliver M., The politics of disablement, London 1990
Oliver M., Understanding disability: from theory to practice, Basingstoke 1996
Parens E., Asch A. (red.), Prenatal testing and disability rights, Washington 2000
Shakespeare T., Disability rights and wrongs, New York 2006
Silvers A., On the possibility and desirability of constructing a neutral conception of disability, Theoretical Medicine and Bioethics 2003, t. 24, nr 6
Stramondo J., Loving (or?) choosing our children. disability, unconditional parental love, and prenatal selection, [w:] The Routledge Handbook of Love in Philosophy, red. A. Martin, Nowy York 2018
Watt H., Preimplantation genetic diagnostic: Choosing the ‘good enough’, Health Care Analysis 2004
Wendel S., The Rejected body, New York 1996
Williams J., Sex-selective abortion: a matter of choice, Law and Philosophy 2012, t. 31
Prof. dr hab. Monika Domańska
Instytut Nauk Prawnych PAN
Dr Marcin Rojszczak
Politechnika Warszawska
Wspieranie rodziny jako cel krajowej ustawy o leczeniu niepłodności a indywidualne prawa podstawowe (uwagi krytyczne)
Celem artykułu jest przedstawienie kontrowersji związanych z wprowadzonymi w 2015 r. przepisami ustawy o leczeniu niepłodności. Ich analiza prowadzi do wniosku, że prawodawca uzasadniając potrzebę ochrony konkretnych wartości oraz praw mających się narodzić dzieci, wprowadził rozwiązania prawne, prowadzące do dyskryminacji niektórych podmiotów oraz przyjął regulacje pozwalające na gromadzenie i przetwarzanie danych skutkujące możliwością identyfikacji osób cierpiących na niepłodność przez podmioty trzecie.
Słowa kluczowe: leczenie bezpłodności, medycznie wspomagane techniki prokreacji, dyskryminacja, zbędne dane, ochrona danych, prawo do prywatności
Pobierz treść artykułu
Support to Family as the Aim of the National Act on Fertility Treatment in the Context of Fundamental Rights of an Individual (critical remarks)
Defining the conditions of admissibility of assisted procreation techniques and regulating their use constitute current and important problems, discussed at the level of national law as well as being of interest to international organizations. At the same time, it is an issue about which ethical, moral or even religious views are often expressed. It seems that respect for human dignity should result in the legislature being particularly cautious in defining legal norms regarding such sensitive spheres of life as sharing information about the state of health, undertaken treatment or the ability to have children. The purpose of the article is to present the controversies related to the provisions of the Polish Act on Fertility Treatment introduced in 2015. Their analysis leads to the conclusion that, based on the argument of protecting children's rights, the legislature introduced a legal mechanism that could discriminate against all persons who should benefit from the new provisions, including children themselves. In an attempt to limit the accessibility of assisted procreation techniques to single women and same-sex couples, the legislature adopted regulations previously unknown in national legislation, allowing the collection and processing in public registers of data that make it possible to reveal how a child was conceived and to identify persons suffering from infertility. Moreover, this information can be processed without any judicial review by law enforcement agencies for the purposes of discharging their own tasks, which in itself seems to violate the standards of a democratic state. In addition to a critical review of the new regulations, the article also presents possible directions of their amendment, thanks to which it would be possible to eliminate the presented defects.
Keywords: fertility treatment, medically assisted procreation techniques, discrimination, redundant data, data protection, right to privacy
Bibliografia
Baniak J., Między nakazem a wyborem. Zapłodnienie pozaustrojowe metodą in vitro w opinii licealistów i studentów. Na podstawie własnych badań socjologicznych, Konteksty Społeczne 2018, nr 1
Bieszczad M., Dobro dziecka jako klauzula generalna – ustalenie znaczenia pojęcia dobra dziecka w XXI w., Monitor Prawniczy 2019, nr 17
Bosek L., Prawo osobiste do poznania własnej tożsamości biologicznej, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2008, nr 4
Bosek L., Refleksje wokół prawnych uwarunkowań wspomaganej prokreacji, Diametros 2009, nr 20
Chełmowska P., Wybrane aspekty etyczne leczenia niepłodności w prawie polskim – kilka słów o Ustawie z dnia 25 czerwca 2015 r. o leczeniu niepłodności, Studia Prawnicze. Rozprawy i Materiały 2017, nr 1
Dolińska B., Naprotechnologia – przekłamanie czy nieporozumienie?, Nauka 2011, nr 1
Garlicki L., Hofmański P., Wróbel A. (red.), Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, t. I, Komentarz do artykułów 1–18, Warszawa 2010
Haberko J., Łączkowska M. (red.), Prawne, medyczne i psychologiczne aspekty wspomaganej prokreacji, Poznań 2005
Haberko J., Łuczak-Wawrzyniak J., Dobrodziejstwo nowoczesnych technik wspomaganej medycznie prokreacji czy problem rodziny i dziecka? Uwagi na tle projektu ustawy o leczeniu niepłodności (druk sejmowy 3245), Diametros 2014, nr 44
Hoof W. van, Pennings G., The consequences of S.H. and Others v. Austria, for legislation on gamete donation in Europe: an ethical analysis of the European Court of Human Rights judgments, Reproductive BioMedicine Online 2012, nr 25
Johnson P., Adoption, Homosexuality and the European Convention on Human Rights: Gas and Dubois v France, Modern Law Review 2012, nr 6
Kopff A., Koncepcja praw do intymności i do prywatności życia osobistego (zagadnienia konstrukcyjne), Studia Cywilistyczne 1972, nr 20
Kuczyńska M. i in., Opinie wybranych grup społecznych na temat etycznej strony zapłodnienia metodą in vitro, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2013, nr 3
Kuczyski W. i in., Rekomendacje dotyczące diagnostyki i leczenia niepłodności – skrót, Ginekologia Polska 2012, nr 2
Łepecka-Klusek C., Pilewska-Kozak A., Jakiel G., Niepłodność w świetle definicji choroby podanej przez WHO, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2012, nr 2
Łowińska E., Prawo do zapłodnienia in vitro w Polsce i na świecie, Przegląd Prawniczy Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza 2012
Madeira J., Uncommon Misconceptions: Holding Physicians Accountable for Insemination Fraud, Law & Inequity 2019, nr 1
Nazar K., Kilka uwag na temat ustawy o leczeniu niepłodności, [w:] Odpowiedzialność w ochronie zdrowia, red. E. Kruk, A. Wołoszyn-Cichocka, M. Zdyb, Warszawa 2018
Nazar K., Kilka uwag na temat ustawy o leczeniu niepłodności, [w:] Odpowiedzialność w ochronie zdrowia, red. E. Kruk, A. Wołoszyn-Cichocka, M. Zdyb, Warszawa 2018
Safjan M., Prawo wobec ingerencji w naturę ludzkiej prokreacji, Warszawa 1990
Sobas M., Czy dziecku przysługuje prawo do ustalenia pochodzenia genetycznego ze strony matki?, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica 2019, t. 86
Stecki L., Prawo dziecka do poznania swego pochodzenia genetycznego, PiP 1990, nr 10
Storrow R., The pluralism problem in cross-border reproductive care, Human Reproduction 2010, nr 12
Szudejko P., Rozwój biologii i medycyny w świetle zasady demokratycznego państwa prawnego, Warszawa 2018
Wilejczyk M., Znajomość czy nieznajomość pochodzenia genetycznego rzeczywistym dobrem osoby urodzonej w wyniku procedury medycznie wspomaganej prokreacji. Uwagi na marginesie ustawy o leczeniu niepłodności, Przegląd Sejmowy 2017, nr 11–12
Dr Anna Rataj
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Aborcja w Izraelu – regulacje prawne i aspekty społeczne
Mimo silnej pronatalistycznej polityki, w Izraelu aborcja jest możliwa. Obowiązująca tam od 1977 r. regulacja pozwala na przerywanie ciąży w kilku przypadkach (m.in. z powodu uszkodzenia płodu lub ciąży pozamałżeńskiej), uzależniając przeprowadzenie legalnego zabiegu od uzyskania zgody specjalnej komisji. Sama regulacja kodeksowa może sprawiać wrażenie restrykcyjnej, gdyż na żadnym etapie ciąży kobiecie nie przysługuje prawo do swobodnego decydowania o jej zakończeniu a każdy legalnie wykonany zabieg wymaga uzyskania zgody komisji aborcyjnej. Jednak mimo tego wymogu i konserwatywnych założeń regulacja jest tak sformułowana, że de facto o tym, jaki jest dostęp do legalnej aborcji w Izraelu, decydują członkowie komisji aborcyjnych. W głównej mierze to ich liberalne podejście sprawia, że w praktyce w Izraelu mamy do czynienia z tak szerokim dostępem do legalnej aborcji: statystyki pokazują, że przytłaczająca większość wniosków o zgodę na przerwanie ciąży jest rozpatrywana pozytywnie, a Izrael ma jeden z najwyższych wskaźników późnych aborcji wśród krajów rozwiniętych. Pojawiająca się od czasu do czasu krytyka ze strony środowisk feministycznych i liberalnych lub podnoszone przez przywódców religijnych argumenty za zaostrzeniem regulacji nie znajdują szerokiego echa w debacie publicznej, gdyż aborcja nigdy nie była istotnym elementem zainteresowania społecznego w Izraelu.
Słowa kluczowe: aborcja, przerywanie ciąży, przesłanka embriopatologiczna, komisje aborcyjne, polityka pronatalistyczna, ruch feministyczny, autonomia jednostki, partie religijne
Pobierz treść artykułu
Abortion in Israel: Legal Regulation and Social Aspects
Despite the strong pro-natalist policy, abortion is possible in Israel. The regulation that has been in force in that country since 1977 permits termination of pregnancy in several cases (including foetal impairment or extra-marital pregnancy), but a lawful procedure depends on consent from a special commission. The regulation as such may seem strict, because at no stage of the pregnancy is a woman entitled to freely decide on its termination and each lawfully performed procedure requires consent from the abortion commission. However, despite this requirement and the conservative assumptions, the provisions are formulated in such a way that in fact the decision on the level of access to lawful abortion in Israel is made by members of abortion commissions. It is largely their liberal approach that makes access to lawful abortion in Israel so broad in practice: statistical figures show that an overwhelming majority of applications for consent to terminate pregnancy are granted, while Israel has one of the highest ratios of late abortions among developed countries. The criticism voiced from time to time by feminist and liberal groups, or the arguments for making the provisions stricter, raised by religious leaders, find little echo in the public debate, because abortion has never drawn much public interest in Israel.
Keywords: abortion, termination of pregnancy, emryopathological grounds, abortion commissions, pro-natalist policy, feminist movement, autonomy of an individual, religious parties
Bibliografia
Amir D., Benyamin O., Abortion Approval as Ritual of Symbolic Control, Journal of Women and Criminal justice 1992, vol. 3, nr 1
Gross M., After Feticide: Coping with Late-Term Abortion in Israel, Western Europe, and the United States, Cambridge Quarterly of Healthcare Ethics 1999, vol. 8, nr 4
Hashiloni-Dolev Y., Between Mothers, Fetuses And Society: Reproductive Genetics In The Israeli-Jewish Context, NASHIM – A Journal of Jewish Women s Studies & Gender Issues 2006, vol. 12
Hashiloni-Dolev Y., תנו להפיל בשקט [Pozwólmy abortować w ciszy], portal Ynet, dział Opinie, 31.10.2009 r.
Kamin D., Israel’s abortion law now among world’s most liberal, Times of Israel z 6.01.2014 r.
Kavaler T., Israel’s abortion rate continues 32-year decline, Jerusalem Post z 5.01.2021 r.
Leichtentritt R., Silenced voices: Israeli mothers' experience of feticide, Social Science & Medicine 2011, vol. 72, nr 5
Levush R., Israel – Reproduction and Abortion: Law and Policy, Law Library of Congress 2012
Morag-Levine N., Abortion in Israel: Community, Rights, and the Context of Compromise, Law and Social Inquiry 1994, vol. 19
Nahshoni N., Rabbi Yosef: Doctors kill the living, portal Ynet, dział Jewish World z 27.12.2010 r.
Newman M., 15,000 illegal abortions performed in Israel each year, activists claim, Times of Israel z 3.01.2017 r.
Prince-Gibson E., Spurred by a Shas lawmaker, abortion politics arrives in Israel, Times of Israel z 19.06.2012 r.
Rataj A., Sąd Najwyższy Izraela jako sąd konstytucyjny. Przyczynek do badań nad aktywizmem sędziowskim, Kraków–Budapeszt 2016
Rimalt N., When Rights Don’t Talk: Abortion Law and the Politics of Compromise, Yale Journal of Law and Feminism 2017, vol. 28
Rimon-Zarfaty N., Jotkowitz A., The Israeli abortion committees’ process of decision making: an ethical analysis, Journal of Medical Ethics 2012
Sidi E., Aborcja w Izraelu, Wysokie Obcasy z 30.10.2020 r.
Tong R., Feminist Approaches to Bioethics: Theoretical Reflections and Practical Applications, Boulder, Co. Westview Press 1997
Dr Katarzyna Sękowska-Kozłowska
Instytut Nauk Prawnych PAN
Dopuszczalność przerywania ciąży ze względów embriopatologicznych w świetle Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych i praktyki Komitetu ONZ do spraw praw osób niepełnosprawnych
Celem artykułu jest analiza dopuszczalności przerywania ciąży ze względów embriopatologicznych w świetle przepisów Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych (KPON) oraz praktyki Komitetu ONZ do spraw praw osób niepełnosprawnych (Komitet PON). Postawione pytania badawcze służą odpowiedzi na następujące pytania: czy KPON zobowiązuje państwa-strony do zapewnienia ochrony prawa do życia płodu obciążonego wadą? Jakie zobowiązania nakłada KPON na państwa-strony w odniesieniu do ochrony praw reprodukcyjnych kobiet, w tym dotyczące zapewnienia dostępu do aborcji? Czy na gruncie stosowania przepisów KPON możemy mieć do czynienia z kolizją realizacji wskazanych powyżej zobowiązań? W oparciu o wykładnię historyczną oraz praktykę Komitetu PON, zostaje wykazane że choć postanowienia KPON nie gwarantują prawa do życia płodu, w określonych przypadkach Komitet PON kwestionuje zgodność z KPON krajowych przepisów dopuszczających aborcję ze względów embriopatologicznych jako prowadzących do naruszenia zakazu dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność. Jednocześnie zarówno KPON, jak i praktyka Komitetu PON ustanawiają progresywny standard ochrony praw reprodukcyjnych kobiet, w tym zapewnienia dostępu do aborcji, co może prowadzić do kolizji w realizacji zobowiązań konwencyjnych.
Słowa kluczowe: aborcja, przerywanie ciąży, konwencja ONZ, osoby z niepełnosprawnościami, prawa reprodukcyjne, zakaz dyskryminacji
Pobierz treść artykułu
Admissibility of Termination of Pregnancy in Case of Foetal Impairments in the Light of the UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities and the Practice of the UN Committee on the Rights of Persons with Disabilities
The aim of the article is to analyse the admissibility of termination of pregnancy in case of foetal impairments, in the light to the UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD) and the practice of the UN Committee on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD Cttee). It attempts to answer the following questions: does the CRPD oblige its States Parties to protect the right to life of a foetus with impairments? What are the obligations imposed by the CRPD on its States Parties with regard to protecting the reproductive rights of women, including access to abortion? Does simultaneous implementation of both these provisions of the CRPD create a conflict? Based on historical review of the CRPD and the practice of the CRPD Cttee, it is demonstrated that although the CRPD does not guarantee the right to life of the foetus, in specific circumstances the CRPD Cttee has challenged the conformity of national laws allowing for termination in case of foetal impairments as a violation of the prohibition of discrimination based on disability. At the same time, the CRPD and the CRPD Cttee’s practice establish progressive standards for women’s reproductive rights that may be in conflict with the aforementioned prohibition.
Keywords: abortion, termination of pregnancy, UN Convention, Persons with Disabilities, reproductive rights, prohibition of discrimination
Bibliografia
Celik E., The role of CRPD in rethinking the subject of human rights, The International Journal of Human Rights 2017, nr 7
Cook R.J., Dickens B.M., Fathalla M.F., Reproductive Health and Human Rights – Integrating Medicine, Ethics, and Law, Oxford 2003
Copelon R., Zampas Ch., Brusie E., de Vore J., Human Rights Begin at Birth: International Law and the Claim of Fetal Rights, Reproductive Health Matters 2005, vol. 13
Degener T., Disability in a Human Rights Context, Laws 2016, nr 3
Della Fina V., Article 1 [Purpose], [w:] The United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities: A Commentary, red. V. Della Fina, R. Cera, G. Palmisano, Cham 2017
Dolgin J., The ideological context of the disability rights critique: where modernity and tradition meet, Florida State University Law Review 2003, nr 2
Galiński D., Osoby niepełnosprawne czy z niepełnosprawnością?, Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania 2013, nr 4
Giric S., Strange bedfellows: anti-abortion and disability rights advocacy, Journal of Law and the Biosciences 2016, nr 3
Grossman T.B., Chasen S.T., Abortion for Fetal Genetic Abnormalities: Type of Abnormality and Gestational Age at Diagnosis, AJP reports 2020, vol. 10, nr 1.
Harpur P., Embracing the new disability rights paradigm: the importance of the Convention on the Rights of Persons with Disabilities, Disability & Society 2012, nr 1
Heikkilä M., Katsui H., Mustaniemi-Laakso M., Disability and vulnerability: a human rights reading of the responsive state, The International Journal of Human Rights 2020, nr 8
Heyer K., Prenatal Testing and Disability Rights: Challenging “Genetic Genocide”, Studies in Law, Politics, and Society 2018, vol. 76
Kakoullis E., Ikehara Y., Article 1: Purpose, [w:] The UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities A Commentary, red. I. Bantekas, M.A. Stein, D. Anastasiou, Oxford 2018
Kanter A., The Promise and Challenge of the United Nations Convention on the Right of Persons with Disabilities, Syracuse Journal of International Law and Commerce 2006–2007, vol. 34
Kayess R., French P., Out of Darkness into Light? Introducing the Convention on the Rights of Persons with Disabilities, Human Rights Law Review 2008, nr 1
Kondratiewa-Bryzik J., Początek prawnej ochrony życia ludzkiego w świetle standardów międzynarodowych, Warszawa 2009
Mannan H., MacLachlan M., McVeigh J., Core concepts of human rights and inclusion of vulnerable groups in the United Nations Convention on the rights of persons with disabilities, Alter 2012, nr 3
Mechanizmy ochrony praw człowieka w ramach ONZ. Analiza systemowa, red. R. Wieruszewski, Warszawa 2017
Reimann M., Nie przywitam się z państwem na ulicy. Szkic o doświadczeniu niepełnosprawności, Wołowiec 2019
Requejo M.T., The New Regulation of Abortion in Spain, European Journal of Health Law 2011, nr 4
Schaaf M., Negotiating Sexuality in the Convention on the Rights of Persons with Disabilities, International Journal on Human Rights 2011, vol. 14
Series L., The development of disability rights under international law: from charity to human rights, Disability & Society 2015, nr 10
Sękowska-Kozłowska K., Komitet do Spraw Praw Osób Niepełnosprawnych, [w:] Mechanizmy ochrony praw człowieka w ramach ONZ. Analiza systemowa, red. Wieruszewski, Warszawa 2017
Shaffer B., The Right to Life, the Convention on the Rights of Persons with Disabilities, and Abortion, Penn State International Law Review 2009, nr 2
Shakespeare T., Disability: The Basics, Abingdon–New York 2018
Van Alebeek R., Nollkaemper A., The legal status of decisions by human rights treaty bodies in national law, [w:] UN Human Rights Treaty Bodies: Law and Legitimacy, red. H. Keller, G. Ulfstein, Cambridge 2012
Dr hab. Piotr Grzebyk
Uniwersytet Warszawski
Ogólnopolski Strajk Kobiet, aborcja i prawo do strajku
W opracowaniu poddano analizie tzw. „strajk kobiet” i odpowiedziano na pytanie, czy jego główne żądanie zmiany przepisów regulujących aborcję dotyczy interesów zawodowych, ekonomicznych lub socjalnych pracowników i tym samym, czy może być przedmiotem strajku pracowniczego? Odtworzenie modelu prawa do strajku w świetle przepisów Konstytucji RP oraz standardów Międzynarodowej Organizacji Pracy (sprawa nr 3111 przeciwko Polsce) nakazuje szerokie rozumienie przedmiotu strajku i pozwala przyjąć, że prawo polskie przyznaje gwarancje strajkom o charakterze politycznym. W opracowaniu wskazano na możliwe związki pomiędzy aborcją a prawami pracowniczymi i wyjaśniono, dlaczego postulaty liberalizacji prawa aborcyjnego mogły być legalnym żądaniem „strajku kobiet”.
Słowa kluczowe: prawo do strajku, strajk polityczny, strajk protestu, Ogólnopolski Strajk Kobiet, aborcja
Pobierz treść artykułu
All-Poland Women's Strike, Abortion, and the Right to Strike
This paper analyses the so-called women's strike and answers the question whether its main request, namely amendments to provisions regulating abortion, concerns professional, economic or social interests of workers and, consequently, whether it can be the objective of a workers’ strike. Recreating the model of the right to strike in the light of the Polish Constitution and standards of the International Labour Organization (case no. 3111 against Poland) warrants a broad understanding of the objective of the strike and the assumption that Polish law grants guarantees to strikes of a political nature. The paper points out the possible links between abortion and employee rights and explains why requests for liberalization of abortion law could be legitimate requests of a ‘women’s strike’.
Keywords: right to strike, political strike, protest strike, All-Poland Women's Strike, abortion
Bibliografia
Baran K.W., Zbiorowe prawo zatrudnienia. Komentarz, Warszawa 2019
Bloomer F., Devlin-Trew J., Pierson C., MacNamara N., Mackle D., Abortion as a Workplace Issue: Trade Union Survey – North And South Of Ireland, Dublin 2017
Cabot A.N., History of Abortion Law, Survey of Abortion Law Arizona State Law Journal 1980, nr 1
Conaghan J., Feminism and Labour Law: Contesting the Terrain, [w:] Feminist Perspectives on Employment Law, red. A. Morris, T. O’Donnell, London 1999
Crain M., Feminizing Unions: Challenging the Gendered Structure of Wage Labor, Michigan Law Review 1990–1991, nr 5
Cudowski B., Spory zbiorowe, Białystok, 1998
Grzebyk P., Od rządów siły do rządów prawa: polski model prawa do strajku na tle standardów unijnego i międzynarodowego prawa pracy, Warszawa 2019
Hajn Z., Zbiorowe prawo pracy. Zarys system, Warszawa 2013
Kerner A., In Pursuit of Equality: Rethinking the Constitutionalization of Labour Rights after Fraser, Review of Current Law and Law Reform 2013, nr 18
Kim S., Young N., Yurim L., The Role of Reproductive Justice Movements in Challenging South Korea's Abortion Ban, Health and Human Rights Journal 2019, nr 2
Kmąk K., Nakłanianie lub udzielanie pomocy do przerwania ciąży z naruszeniem przepisów ustawy, Prokuratura i Prawo 2018, nr 2
Krzywoń A., Konstytucyjna ochrona pracy i praw pracowniczych, Warszawa 2017
Kubisa J., Rakowska K., Was it a strike? Notes on the Polish Women’s Strike and the Strike of Parents of Persons with Disabilities, Praktyka Teoretyczna 2018, nr 4
Masewicz W., Zatarg zbiorowy pracy, Bydgoszcz 1994
Oniszczuk J., [w:] System Prawa Pracy, t. V, red. K.W. Baran, Warszawa 2014
Sobczyk A., Zagrobelny J., [w:] Konstytucja RP, t. I, Komentarz. Art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016, s. 1402
Sokolewicz W., Komentarz do art. 59 Konstytucji, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, Warszawa 2005
Sokolewicz W., Wojtyczek K., Komentarz do art. 59 Konstytucji, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016
Świątkowski A.M., [w:] Zbiorowe prawo pracy. Komentarz, red. J. Wratny, K. Walczak, Warszawa 2009
Tuleja P., Granice konstytucjonalizacji prawa pracy, PiP 2020, nr 9
Vogt J., Bellace J., Compa L., Ewing K. D., Lord Hendy QC, Locher K., Novitz T., The Right to Strike in International Law, Oxford 2020
Zieliński T., Prawo pracy. Zarys systemu. Część III, Warszawa–Kraków 1986
Dr hab. Mikołaj Małecki
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Przerwanie ciąży wyłączające winę
W artykule został przeanalizowany charakter prawny przesłanek dopuszczalnej aborcji, na gruncie polskiego prawa, w kontekście wieloaspektowej struktury przestępstwa. Przyjęto, że kobieta podejmująca decyzję o przerwaniu ciąży nie podlega odpowiedzialności karnej, ponieważ nie można przypisać jej materialnoprawnie rozumianej winy, z powodu nadzwyczajnej sytuacji motywacyjnej wpływającej na usprawiedliwioną decyzję o przerwaniu ciąży (ekskulpant pierwszego stopnia). Podmiot wyspecjalizowany – lekarz przerywający ciążę kobiety bierze udział w cudzej ekskulpacji i jego czyn także zasługuje na usprawiedliwienie. Ustalenia te zostały zestawione z treścią art. 152 § 1 k.k. i zawartym w nim blankietem odsyłającym do ustawy o planowaniu rodziny. Zarysowano także wpływ orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego na możliwość ukarania lekarza za nielegalną aborcję.
Słowa kluczowe: aborcja, przypisanie winy, ekskulpacja, struktura przestępstwa, kryminalizacja
Pobierz treść artykułu
Termination of Pregnancy Excluding Guilt
The article analyses the legal nature of the grounds for permissible abortion under the Polish law, in the context of the multifaceted structure of the crime. It is assumed that a woman making the decision to terminate the pregnancy is not criminally liable, because of the extraordinary motivational situation affecting her justified decision to terminate the pregnancy (first-degree exculpatory circumstances). The professional entity – the physician terminating the pregnancy – takes part in the women’s exculpation and his or her act is justified too. These findings are juxtaposed with the contents of Article 152(1) of the Polish Criminal Code and with the blanket clause referring to the Act on Family Planning. The impact of the Constitutional Tribunal’s decision on the possibility of punishing a doctor for illegal abortion is also discussed in the paper.
Keywords: abortion, attribution of guilt, exculpation, structure of the crime, criminalization
Bibliografia
Barbaszewska-Wiśniowska A., Suriekcja, iniekcja, bijekcja, Kraków 2019
Barczak-Oplustil A., Czy nastąpiła zmiana karalności przerywania ciąży?, referat na zebraniu naukowym Katedry Prawa Karnego Uniwersytetu Jagiellońskiego, 6.11.2020 r.
Barczak-Oplustil A., Obowiązywanie zasady nullum crimen sine lege. Wybrane problemy, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2013, nr 3
Barczak-Oplustil A., [w:] System Prawa Medycznego, t. 2, Szczególne świadczenia zdrowotne, red. L. Bosek, A. Wnukiewicz-Kozłowska, Warszawa 2018
Bojarski T., [w:] Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2016
Bojke J., Wantoła M., Wyłączenie odpowiedzialności karnej kobiety ciężarnej za aborcję. Wybrane zagadnienia, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2015, nr 3
Dębski R., Pozaustawowe znamiona przestępstwa. O ustawowym charakterze norm prawa karnego i znamionach typu czynu zabronionego nieokreślonych w ustawie, Łódź 1995
Dudek P.M., Małecki M., Charakter prawny kontratypu w świetle koncepcji zbiegu wartościowań tego samego czynu, PiP 2019, nr 3
Filar M., Berent M., [w:] Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2016
Filar M., Lekarskie prawo karne, Kraków 2000
Giezek J., Kokot R., Granice ludzkiego życia a jego prawna ochrona, [w:] Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, red. B. Banaszak, A. Preisner, Warszawa 2002
Giezek J., [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Warszawa 2012
Giezek J., [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2014
Gutowski M., Kardas P., Trybunał Konstytucyjny nie mógł rozstrzygnąć gorzej, czyli o dewastacji systemu jednym rozstrzygnięciem, Palestra 2020, nr 10
Jędrzejewski Z., Artykuł 28 § 1 k.k. po nowelizacji z dnia 20 lutego 2015 r. Uwagi na temat konieczności oddzielania strony podmiotowej czynu zabronionego od winy, Studia Iuridica 2016, nr 65
Kaczmarek T., O tzw. okolicznościach „wyłączających” bezprawność czynu, PiP 2008, nr 10
Kaczmarek T., Prawo karne wobec moralności. Spory wokół moralnego i prawnego statusu płodu ludzkiego, [w:] Nauki penalne wobec problemów współczesnej przestępczości. Księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Andrzeja Gaberle, red. K. Krajewski, Warszawa 2007
Kardas P., Teoretyczne podstawy odpowiedzialności karnej za przestępne współdziałanie, Kraków 2001
Królikowski M., Problem interpretacji tzw. przesłanki eugenicznej stanowiącej o dopuszczalności zabiegu przerywania ciąży, [w:] Współczesne wyzwania bioetyczne, red. L. Bosek, M. Królikowski, Warszawa 2010
Królikowski M., [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom I. Komentarz do art. 117–221, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2013
Krzemiński M., Czy następstwem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego może być rozszerzenie penalizacji aborcji?, Konstytucyjny.pl
Kulik M., [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, LEX 2020
Lachowski J., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2020
Łętowska E., Wokół wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aborcji, Monitor Konstytucyjny z 5.11.2020 r.
Małecki M., Aborcja: prawo czy przestępstwo?, podcast na kanale „Karne College” 27.11.2020 r.
Małecki M., Czy nastąpi(ła) zmiana karalności przerwania ciąży? Część II. Przesłanki dopuszczalności aborcji, referat na zebraniu naukowym Katedry Prawa Karnego Uniwersytetu Jagiellońskiego, 20.11.2020 r.
Małecki M., Między bezprawnością, karalnością i winą (na marginesie artykułu prof. Zbigniewa Jędrzejewskiego), Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2017, nr 3
Małecki M., Nietypowy typ: aborcja, video na kanale „Pole Karne” 28.10.2020 r.
Małecki M., Przypisanie winy. Podstawy teorii ekskulpantów, Kraków 2019
Małecki M., Sławiński M., Guilt in Criminal Law: Guilt in Us or in the Stars?, [w:] Law and Mind. A Survey of Law and the Cognitive Sciences, red. B. Brożek, J. Hage; N. A Vincent, Cambridge 2021
Mamak K., Prawo karne przyszłości, Warszawa 2017
Marek A., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010
Plebanek E., Życie i zdrowie dziecka poczętego jako przedmiot prawnokarnej ochrony (wybrane problemy wykładnicze w perspektywie najnowszych propozycji legislacyjnych), Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2016, nr 4
Pluta D., A jeżeli ten wyrok poszerza „kompromis aborcyjny”?, Rzeczpospolita z 2.11.2020 r.
Różyńska J., [w:] System Prawa Medycznego. Regulacja prawka czynności medycznych, t. II, cz. 2, red. M. Boratyńska, P. Konieczniak, Warszawa 2019
Sroka T., [w:] Konstytucja RP, t. 1, Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Tyszkiewicz L., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2008
Wolter W., O kontratypach i braku społecznej szkodliwości, PIP 1963, nr 10
Wróbel W., Konstrukcja kontratypu jako sposób uadekwatnienia treści normy sankcjonowanej i sankcjonującej w procesie wykładni prawa karnego, [w:] W poszukiwaniu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profesora Macieja Zielińskiego, red. A. Choduń, S. Czepita, Szczecin 2010
Wróbel W., Konstytucyjne gwarancje ochrony życia a przesłanki dopuszczalności aborcji, [w:] Konstytucyjna formuła ochrony życia, druk sejmowy nr 993, Przed Pierwszym Czytaniem, Warszawa 2007, nr 3
Wróbel W., Opinia prawna odnosząca się do pytań dotyczących poselskiego projektu ustawy o zmianie Konstytucji RP, [w:] Konstytucyjna formuła ochrony życia, druk sejmowy nr 993, Przed Pierwszym Czytaniem, Warszawa 2007, nr 3
Wróbel W., Zmiana normatywna i zasady intertemporalne w prawie karnym, Kraków 2003
Zawłocki R., [w:] System Prawa Karnego, t. III, Nauka o przestępstwie. Zasady odpowiedzialności, red. R. Dębski, Warszawa 2013
Zielińska E., Modele regulacji warunków dopuszczalności przerywania ciąży. Miejsce unormowania i charakter prawny klauzul wyłączających bezprawność przerywania ciąży, w: Prawne problemy ludzkiej prokreacji, red. W. Lang, Toruń 2000.
Zieliński M.J., Kilka uwag na marginesie sporu o legalność obsady stanowisk sędziowskich w Trybunale Konstytucyjnym w 2015 r., Przegląd Sądowy 11–12/2017.
Zieliński M.J., Teoretycznoprawne aspekty stwierdzenia przez Sejm RP braku mocy prawnej wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego w 2015 r., Przegląd Sądowy 10/2017.
Zoll A., Karalność i karygodność czynu jako odrębne elementy struktury przestępstwa, [w:] Teoretyczne problemy odpowiedzialności karnej w polskim oraz niemieckim prawie karnym, red. T. Kaczmarek, Wrocław 1990
Zoll A., Okoliczności wyłączające bezprawność czynu (zagadnienia ogólne), Warszawa 1982
Zoll A., [w:] Kodeks karny. Część ogólna, t. I, cz. I, Komentarz do art. 1–52, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2016
Zoll A., [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. II, cz. I, Komentarz do art. 117–211a, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2017
Zontek W., Modele wyłączania odpowiedzialności karnej, Kraków 2017
Zontek W., [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz do artykułów 1–116, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2017
Żelichowski M., Podmiotowość prawna człowieka w okresie życia embrionalno-płodowego, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 1997, nr 1
Dr hab. Szymon Tarapata
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Dr Witold Zontek
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Prawnokarne skutki wyroku TK z 22.10.2020 r., K 1/20 (zagadnienia wybrane)
Tekst dotyczy skutków w sferze prawa karnego, jakie wywrze wyrok TK z 22.10.2020 r., K 1/20, na mocy którego usunięto z systemu przesłankę embriopatologiczną przerywania ciąży. Zaznaczono, iż część sytuacji, które mieściły się w derogowanej przesłance aborcyjnej, mogą spełniać cechy innych istniejących w systemie prawa kontratypów. Możliwe jest przede wszystkim powołanie się przez jednostkę na stan wyższej konieczności wyłączający bezprawność wówczas, gdy dziecko poczęte dotknięte jest wadą letalną.
Słowa kluczowe: kontratypy, aborcja, przerywanie ciąży, godność kobiety, przesłanka embriopatologiczna
Pobierz treść artykułu
Criminal Law Consequences of the Constitutional Tribunal’s Judgment of 22 October 2020, K 1/20. Selected Issues
The following paper addresses the consequences in the field of criminal law of the judgment of the Constitutional Tribunal of 22 October 2020, K 1/20, which judgment eliminated the so-called embryopathological grounds for termination of pregnancy. It is indicated that some cases which used to be included in the derogated grounds for termination may currently meet the criteria of justifications identified in criminal law. It is possible to invoke a state of necessity as a justification of an individual’s act of abortion when the conceived child has a lethal condition.
Keywords: justifications, abortion, termination of pregnancy, woman’s dignity, embryopathological grounds
Bibliografia
Boć J., [w:] Konstytucje Rzeczypospolitej oraz komentarz do Konstytucji RP z 1997 roku, red. J. Boć, Wrocław 1998
Ciepły F., Aborcja eugeniczna a dyskryminacja osób niepełnosprawnych, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2014, nr 2
Hobbes T., Leviathan. The Longman Library of Primary Sources in Philosophy, Routledge 2016
Fletcher G.P., Rethinking Criminal Law, Oxford 2000
Kania A.M., Kontrowersje związane z kryminalizacją przerywania ciąży. Część I, Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego 2011, t. XXVII, AUWr nr 3325
Królikowski M., Komentarz do art. 152 Kodeksu karnego, [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. I, Komentarz do artykułów 117–221, Warszawa 2017
Małecki M., Pach M., Stan wyższej konieczności konstytucyjnej, PiP 2018, nr 7
Michalski B., [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. I, Komentarz do artykułów 117–221, red. A. Wąsek, R. Zawłocki, Warszawa 2010
Sarnecki P., Komentarz do art. 38 Konstytucji, [w:] Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016
Sroka T., [w:] Konstytucja RP. t I, Komentarz. Art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Piechowiak M., Wokół konstytucyjnej ochrony życia. Próba oceny propozycji nowelizacji Konstytucji RP, Przegląd Sejmowy 2010, nr 1.
Radziewicz P., O niedostatkach teorii stanu wyższej konieczności konstytucyjnej, PiP 2018, nr 11
Tarapata S., Dobro prawne w strukturze przestępstwa. Analiza teoretyczna i dogmatyczna, Warszawa 2016
Wróbel W., Konstrukcja kontratypu jako sposób uadekwatniania treści normy sankcjonowanej i sankcjonującej w procesie wykładni prawa karnego, [w:] W poszukiwaniu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profesora Macieja Zielińskiego, red. A. Choduń, S. Czepita, Szczecin 2010
Zoll A., [w:] Kodeks karny. Część ogólna, t. I, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2016
Zoll A., [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. II, Komentarz do art. 117–211a, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2017
Zontek W, [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz. Art. 1–116, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2017
Zontek W., Modele wyłączania odpowiedzialność karnej, Kraków 2017
Zubik M., Ochrona prawna początku życia człowieka w rozwiązaniach międzynarodowych i konstytucyjnych w Europie, Przegląd Sejmowy 2007, nr 3
Dr Rafał Łukasiewicz
Uniwersytet Rzeszowski
Dawstwo identyfikowalne komórek rozrodczych – proponowany standard europejski a prawo polskie
Celem artykułu jest analiza przedstawionych w zaleceniu nr 2156(2019) zasad, na których powinien opierać się międzynarodowy standard dawstwa komórek rozrodczych oraz skonfrontowanie ich z aktualnie obowiązującym prawem polskim. Najpierw zaprezentowane zostały rodzaje dawstwa komórek rozrodczych (anonimowe, identyfikowalne, jawne) z przytoczonymi przykładami państw, w których występują. Istotny jest przy tym fakt, że niejednokrotnie ustawodawstwa przewidują istnienie więcej niż jednego rodzaju dawstwa. Następnie zasady ujęte w zaleceniu zostały rozważone w kontekście polskich propozycji uregulowania medycznie wspomaganej prokreacji oraz aktualnie obowiązującego stanu prawnego. Zakres artykułu nie obejmuje badań nad korzyściami i zagrożeniami związanymi z poszczególnymi rodzajami dawstwa, ale stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, czy przy uwzględnieniu regulacji ustawy z 25.06.2015 r. o leczeniu niepłodności możliwe byłoby wprowadzenie w prawie polskim modelu zaproponowanego w zaleceniu Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy.
Słowa kluczowe: niepłodność, leczenie niepłodności, dawstwo gamet, rozród wspomagany medycznie, Rada Europy
Pobierz treść artykułu
Identifying gamete donation – the proposed European standard and the Polish Law
The aim of this article is to analyze the model of gamete donation presented in the Recommendation no. 2156(2019) of the Parliamentary Assembly of the Council of Europe: ‘Anonymous donation of sperm and oocytes: balancing the rights of parents, donors and children’. The proposed European standard of gamete donation will be compared to the Polish Law. I will present three types of gamete donation (anonymous, identifiable and known) with examples of legal systems in which they occur. It is a relevant, that sometimes jurisdictions permit more than one type of gamete donation. The rules presented in Recommendation no. 2156(2019) will be taken into consideration in regard to the Polish draft legal acts on medically assisted reproduction and the current legal regulations. It leads to answer the question if it is possible to enact these rules in the Polish Law.
Keywords: infertility, infertility treatment, gamete donation, medically assisted reproduction, Council of Europe
Bibliografia
Allan S., Donor Conception and the Search for Information. From secrecy and anonymity to openness, London–New York 2017
Balcerek M., Międzynarodowa ochrona dziecka, Warszawa 1988
Bączyk-Rozwadowska K., Procedura in vitro a poszanowanie autonomii prokreacyjnej pary realizującej projekt rodzicielski, Prawo i Medycyna 2017, nr 4
Bączyk-Rozwadowska K., Prokreacja medycznie wspomagana, Toruń 2018
Berkel D. van, A. Candido, W.H. Pijffers, Becoming a mother by non-anonymous egg donation: Secrecy and the relationship between egg recipient, egg donor and egg donation child, Journal of Psychosomatic Obstetrics & Gynecology 2007, vol. 28, nr 2
Boratyńska M., Konieczniak P. (red.), System prawa medycznego, tom II część 2, Regulacja prawna czynności medycznych, Warszawa 2019
Boratyńska M., Tajemnica lekarska in vitro w ustawie reprodukcyjnej – suma wszystkich strachów, Prawo i Medycyna 2017, nr 4
Borry P., Rusu O., Dondorp W., Wert G. de, Knoppers B.M., Howard H.C., Anonymity 2.0: Direct-to-Consumer Genetic Testing and Donor Conception, Fertility and Sterility 2014, vol. 101, nr 3
Bosek L., Prawo osobiste do poznania własnej tożsamości biologicznej, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2008, nr 4
Crawshaw M., Direct-to-Consumer DNA Testing: the Fallout for Individuals and Their Families Unexpectedly Learning of Their Donor Conception Origins, Human Fertility 2018, vol. 21, nr 4
Dennison M., Revealing your sources: The case for non-anonymous gamete donation, Journal of Law and Health 2008, vol. 21, nr 1
Firth L., Beneath The Rhetoric: The Role Of Rights In The Practice Of Nonanonymous Gamete Donation, Bioethics 2001, vol. 15, nr 5–6
Firth L., Gamete donation and anonymity. The ethical and legal debate, Human Reproduction 2001, vol. 16, nr 5
Haberko J., Anonimowość rodziców genetycznych a dobrostan zdrowotny dziecka. Uwagi na tle Rekomendacji 2156(2019) Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2019, nr 4
Haberko J., Ustawa o leczeniu niepłodności. Komentarz, Warszawa 2016
Harper J.C., Kennett D., Reisel D., The end of Donor Anonymity: How Genetic Testing is Likely to Drive Anonymous Gamete Donation out of Business, Human Reproduction 2016, vol. 31, nr 6
Janssens P.M.W., A. Nap, Laszlo F.J.M.M. Bancsi, Reconsidering the number of offspring per gamete donor in the Dutch open-identity system, Human Fertility 2011, vol. 14, nr 2
Krawczak A., Czego nie widać. Obszary przemilczeń w polskiej debacie o in vitro na podstawie zagadnienia dawstwa heterologicznego, [w:] Etnografie biomedycyjny, red. M. Radkowska-Walkowicz, H. Wierciński, Warszawa 2014
Krawczak A., In vitro. Bez strachu. Bez ideologii, Warszawa 2016
Krawczak A., Ustawa a potrzeba poznania własnego dziedzictwa genetycznego przez dzieci urodzone dzięki dawstwu niepartnerskiemu, Prawo i Medycyna 2017, nr 4
Łukasiewicz R., Dawstwo komórek rozrodczych między członkami rodziny – uwagi de lege lata i de lege ferenda, Forum Prawnicze 2018, nr 3
Łukasiewicz R., Implantacja zarodków utworzonych z komórek rozrodczych samotnych kobiet – propozycje przepisów przejściowych, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2021, nr 1
Łukasiewicz R., The Scope of Donor-Conceived Person's Right to Access Information about the Gamete Donor in Europe – A Comparative Review, Journal of Politics and Law 2020 vol. 13, nr 4
Maciejewska-Mroczek E., Radkowska-Walkowicz M., Dziecko z in vitro? O ontologicznej choreografii między polityką a tożsamością, [w:] Dziecko. In vitro. Społeczeństwo, red. A. Krawczak, E. Maciejewska-Mroczek, M. Radkowska-Walkowicz, Warszawa 2018
Melo‐Martín I. de, The Ethics of Anonymous Gamete Donation: Is There a Right to Know One's Genetic Origins?, The Hastings Center Report 2014, vol. 44, nr 4
Pennings G., Mouzon J. de, Shenfield F., Ferraretti A.P., Mardesic T., Ruiz A., Goossens V., Socio-demographic and fertility-related characteristics and motivations of oocyte donors in eleven European countries, Human Reproduction 2014, vol. 29, nr 5
Pennings G., Genetic Data Bases and the Future of Donor Anonymity, Human Reproduction 2019, vol. 34, nr 5
Pennings G., How to Kill Gamete Donation: Retrospective Legislation and Donor Anonymity, Human Reproduction 2012, vol. 27, nr 10
Pennings G., The ‘Double Track’ Policy for Donor Anonymity, Human Reproduction 1997, vol. 12, nr 12
Pennings G., The non-anonymous donor: what do we know and where do we go, Médecine de la Reproduction, Gynécologie Endocrinologie 2016, vol. 18, nr 2
Radkowska-Walkowicz M., Doświadczenie in vitro, Warszawa 2013
Safjan M., Prawo wobec ingerencji w naturę ludzkiej prokreacji, Warszawa 1990
Sawyer N., McDonald J., A review of mathematical models used to determine sperm donor limits for infertility treatment, Fertility and Sterility 2008, vol. 90, nr 2
Schulz A.N., Pojęcie międzynarodowego standardu prawnego – refleksje na tle międzynarodowego prawa dotyczącego rodziny, Studia Prawnicze 2012, nr 2
Söderström-Anttila V., Miettinen A., Rotkirch A., Noujua-Huttunen S., Poranen A.K., Sälevaara M., Suikkari A.M., Short- and long-term health consequences and current satisfaction levels for altruistic anonymous, identity-release and known oocyte donors, Human Reproduction 2016, vol. 31, nr 3
Sokołowski T., Prawo dziecka urodzonego w wyniku technik wspomaganej prokreacji do poznania swojego pochodzenia, [w:] Prawne, medyczne i psychologiczne aspekty wspomaganej prokreacji, red. J. Haberko, M. Łączkowska, Poznań 2005
Stolpa M., Sobczyk A., Anonimowość dawcy nasienia czy prawo dziecka do poznania pochodzenia genetycznego? Konflikt wartości, [w:] Polskie prawo cywilne wobec wyzwań współczesności, red. E. Kabza, K. Krupa-Lipińska, Toruń 2013
Symonides J., Międzynarodowa ochrona praw człowieka, Warszawa 1977
Szałajko M., Prawo dziecka do znajomości swego pochodzenia genetycznego – podstawy prawne oraz wskazania innych dziedzin nauki, Rodzina i Prawo 2014, nr 28
Szczucki K., Prawo dziecka poczętego metodą in vitro do poznania własnej tożsamości genetycznej, [w:] Współczesne wyzwania bioetyczne, red. L. Bosek, M. Królikowski, Warszawa 2010
Wierzchucka J., Problematyka prawna dziecka poczętego z materiału genetycznego pochodzącego od anonimowego dawcy, [w:] Aktualne problemy prawa cywilnego. Materiały konferencyjne, red. K. Brzeziński, Kraków–Sosnowiec 2012
Dr Barbara Grabowska-Moroz
Uniwersytet Środkowoeuropejski w Budapeszcie i Wiedniu
Dr Katarzyna Łakomiec
Warszawa
(Nie)dopuszczalność aborcji. Glosa do wyroku TK z 22.10.2020 r., K 1/20
Pod pozorem ochrony życia płodu Trybunał Konstytucyjny znacznie ograniczył prawa reprodukcyjne kobiet. Ograniczenie dotyczy możliwości podjęcia autonomicznej decyzji w przypadku ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia lub nieuleczalnej choroby płodu. Glosa analizuje błędy Trybunału w wyważaniu wartości konstytucyjnie chronionych. Autorki wskazują również, że Trybunał wkroczył niezasadnie w obszar spraw, które powinien rozstrzygnąć parlament.
Słowa kluczowe: aborcja, ochrona życia, prawa kobiet, godność, autonomia jednostki
Pobierz treść artykułu
Commentary on Judgment of the Constitutional Tribunal of 22 October 2020, K 1/20
Under the guise of protecting the life of the foetus, the Constitutional Tribunal significantly restricted the reproductive rights of women. The restriction applies to the possibility of making an autonomous decision in the event of a severe and irreversible impairment or an incurable illness of the foetus. The commentary analyses errors of the Tribunal in balancing the constitutionally protected values. It also explores the jurisdiction of the Tribunal on matters which should be decided by the parliament.
Keywords: abortion, protection of life, women’s rights, dignity, autonomy of an individual
Bibliografia
Adamus R., Przesłanka eugeniczna (embriopatologiczna) jako przesłanka legalnego przerywania ciąży – glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22.10.2020 r. (K 1/20), Palestra 2020, nr 11
Florczak-Wątor M., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2021
Łakomiec K., Konstytucyjne gwarancje ochrony prywatności informacyjnej wobec rozwoju nowych technologii, Przegląd Legislacyjny 2015, nr 1
Piechowiak M., Wokół konstytucyjnej ochrony życia. Próba oceny propozycji nowelizacji Konstytucji RP, Przegląd Legislacyjny 2010, nr 1
Radziewicz P., On legal consequences of judgements of the polish constitutional tribunal passed by an irregular panel, Review of European and Comparative Law 2017, nr 4
Rakowska-Trela A., Wyrok czy „niewyrok”. Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22.10.2020 r., K 1/20, dotyczącego możliwości przerywania ciąży, Przegląd Sądowy 2021, nr 6
Sękowska-Kozłowska K., A tough job: recognizing access to abortion as a matter of equality. A commentary on the views of the UN Human Rights Committee in the cases of Mellet v. Ireland and Whelan v. Ireland, Reproductive Health Matters 2018, vol. 26
Soniewicka M., Spór o dopuszczalność przerywania ciąży z perspektywy etycznej i filozoficzno-prawnej (komentarz do wyroku TK w sprawie K 1/20), PiP 2021, nr 8
Śledzińska-Simon A., Analiza proporcjonalności ograniczeń konstytucyjnych praw i wolności. Teoria i praktyka, Wrocław 2019
Wronkowska S., O swoistości wykładni konstytucji. Uwagi kolejne, Przegląd Konstytucyjny 2018, nr 1
Ziółkowski M., Przesłanki wyznaczania sędziów do składu orzekającego Trybunału Konstytucyjnego i konsekwencje ich naruszenia, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2020, nr 3
Zureick A., (En)gendering suffering: denial of abortion as a form of cruel, inhuman or degrading treatment, Fordham International Law Journal 2015, vol. 38
