Polski Proces Cywilny 3/2024

Konsekwencje procesowe braku środków finansowych strony na pokrycie kosztów wszczęcia i prowadzenia postępowania arbitrażowego. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 19.01.2024 r., II CSKP 897/22Jakub Laskowski 
doktor nauk prawnych, radca prawny, arbiter Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu z siedzibą w Lozannie (CAS) oraz Piłkarskiego Sądu Polubownego 
Polskiego Związku Piłki Nożnej
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1342-5986
Maciej Zielepucha 
doktorant w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7419-9687
Profesor Andrzej Wach

Sławomir Cieślak 
profesor doktor habilitowany nauk prawnych, Kierownik Katedry Postępowania Cywilnego I, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1596-465X

Konsekwencje procesowe braku środków finansowych strony na pokrycie kosztów wszczęcia i prowadzenia postępowania arbitrażowego. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 19.01.2024 r., II CSKP 897/22

Skierowanie do sądu powszechnego sprawy o roszczenie objęte zapisem na sąd polubowny z uwagi na brak środków na pokrycie kosztów arbitrażu przez strony zapisu i brak gotowości ich pokrycia przez podmiot trzeci powinno prowadzić do ustalenia przez sąd powszechny, czy intencją stron jest rezygnacja z wyboru postępowania arbitrażowego jako drogi załatwienia sprawy cywilnej. Jeżeli taki zamiar wynika z treści oświadczeń stron, bezcelowe jest rozważanie niewykonalności zapisu, który utracił skuteczność procesową z woli stron. W konkretnej sytuacji procesowej zgłoszenie zarzutu zapisu na sąd polubowny przez stronę niedysponującą środkami finansowymi wystarczającymi na pokrycie kosztów arbitrażu może być ocenione przez sąd powszechny jako nadużycie prawa procesowego.

Słowa kluczowe: zapis na sąd polubowny, brak środków na pokrycie kosztów postępowania arbitrażowego

prof. dr hab. Sławomir Cieślak 
the Head of the Department of Civil Proceedings I, Faculty of Law and Administration, University of Łódź, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1596-465X

Procedural consequences of the party's lack of funds to cover the costs of initiating and conducting arbitration proceedings. Comment on the decision of the Supreme Court of January 19, 2024, II CSKP 897/22

Referring a claim covered by an arbitration agreement to a common court due to the lack of funds to cover the costs of arbitration by the parties to the arbitration agreement and the lack of willingness of a third party to cover them should result in the common court determining whether the parties intend to resign from choosing arbitration proceedings as a way of civil case resolution. If such an intention results from the content of the parties’ declarations, it is pointless to consider that the arbitration agreement is out of performance because it has lost its procedural effectiveness by the will of the parties. In a specific procedural situation, raising the allegation of arbitration agreement by a party that does not have sufficient financial resources to cover the costs of arbitration may be assessed by a common court as an abuse of procedural law.

Keywords: arbitration agreement, lack of funds to cover the costs of arbitration

Bibliografia / References
Arkuszewska A.M., Informatyzacja postępowania arbitrażowego, Warszawa 2019.
Cieślak S., Formalizm postępowania cywilnego, Warszawa 2008.
Cieślak S., Powiązania wewnątrzsystemowe w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2013.
Cieślak S., Stosunek postępowania arbitrażowego do innych rodzajów postępowania cywilnego [w:] Postępowanie przed sądem polubownym (arbitraż). Materiały Zjazdu Katedr i Zakładów Postępowania Cywilnego z Polski i Litwy, Wilno, 7–8.10.2011 r., „ADR” 2011/4.
Durbas M., Orzekanie o właściwości sądu arbitrażowego, Warszawa 2024.
Ereciński T., Weitz K., Sąd arbitrażowy, Warszawa 2008.
Gaillard E., Bermann G. (red.), UNCITRAL Secretariat. Guide on the Convention on the Recognition and Enforcement of Foreign Arbitral Awards (New York 1958), New York 2016.
Iliewa P., Judicialisation of international commercial arbitration, City, University of London Institutional Repository, London 2016.
Jankowski J., Cieślak S., Muliński M., Strumiłło T., The anti-suit injunction in arbitral and judcial procedures (Poland) [w:] Rapports Polonais. XXth International Congress of Comparative Law, Fukuoka, 22–28 VII 2018, red. B. Lewaszkiewicz-Petrykowska, Łódź 2018.
Jochemczak M., Wybrane zagadnienia zasady „Kompetenz-Kompetenz”, „Monitor Prawa Handlowego” 2012/2.
Orzeł-Jakubowska A., Sądownictwo polubowne w świetle standardów konstytucyjnych, Warszawa 2021.
Siedlecki W., Świeboda Z., Postępowanie cywilne. Zarys wykładu, Warszawa 2001.
Szczudlik K.B., Brak środków na prowadzenie postępowania przed sądem polubownym a niewykonalność (bezskuteczność) i utrata mocy zapisu na sąd polubowny, „Studia Prawa Prywatnego” 2016/1.
Wach A., Arbitraż sportowy [w:] System Prawa Handlowego, red. S. Włodyka, t. 8, Arbitraż handlowy, red. A. Szumański, Warszawa 2015.
Wach A., Stosowanie zasady Kompetenz-Kompetenz w postępowaniu arbitrażowym, „Radca Prawny” 2007/1.

Marcin Mikołaj Cieśliński 
doktor nauk prawnych, Uniwersytet Warszawski, adwokat, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5683-1303

Określenie odpowiedniego czasu na dokonanie czynności wysłuchania dziecka w postępowaniu cywilnym

Bezspornie standardem konstytucyjnym i prawnomiędzynarodowym jest wysłuchanie dziecka i w miarę możliwości uwzględnianie jego zdania przez sąd w postępowaniach dotyczących osoby dziecka. Wysłuchanie dziecka nie jest środkiem dowodowym, jest jednak silnie powiązane z ustalaniem stanu faktycznego i postępowaniem dowodowym. Sąd, przystępując do wysłuchania dziecka, powinien być do tej czynności dokładnie przygotowany. Wybór właściwego momentu wysłuchania to kwestia ważna i wiąże się z pojęciem właściwej organizacji postępowania. Nie sposób jest określić precyzyjnie momentu wysłuchania dziecka, zależy to bowiem od wielu czynników – indywidualnej sytuacji dziecka, jego wieku, stanu zdrowia, a także charakteru sprawy – w tym zgłoszonych i przeprowadzonych już dowodów. W nowelizacji z 28.07.2023 r. rozbudowano regulację dotyczącą wysłuchania dziecka. Należy – co do zasady – wyrazić zadowolenie z wprowadzenia rozbudowanych przepisów o wysłuchaniu. Niezdecydowani sędziowie otrzymają wskazówki, jak dokonywać czynności wysłuchania dziecka, co powinno skłonić ich do większej aktywności na tym polu. Pozytywnie należy ocenić określenie warunków wysłuchania dziecka w postępowaniu cywilnym w projekcie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, nawet jeśli część rozwiązań jest dyskusyjna i nad wyraz kazuistyczna. Z badań, które prowadziłem, w tym ankiet wypełnionych przez sędziów, wynika, że wskazywano na potrzebę dokładnego określenia warunków, w jakich mają być prowadzone wysłuchania. W istocie określenie tych warunków będzie służyć promocji tej instytucji i ułatwi określenie optymalnego czasu wysłuchania dziecka w trakcie sprawy sądowej. Z uregulowań zawartych w projekcie rozporządzenia wynika, że wysłuchanie dziecka musi być poprzedzone czynnościami procesowymi niezbędnymi do przygotowania do tej czynności zarówno sędziego, jak i dziecka. Właściwe przygotowanie i wybór czasu wysłuchania pozwoli na stworzenie właściwych warunków do rozmowy z dzieckiem oraz wykorzystanie spotkania z nim do właściwego rozstrzygnięcia sprawy, a także umożliwi uniknąć powtarzania wysłuchania, co jest niepożądane.

Słowa kluczowe: postępowanie cywilne, wysłuchanie dziecka, prawa dziecka, organizacja postępowania i przygotowanie sądu do przeprowadzenia czynności procesowych

dr Marcin Mikołaj Cieśliński 
University of Warsaw; attorney, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5683-1303

Determining the appropriate time for hearing the child in civil proceedings

It is unquestionably a constitutional and international law standard for the court to listen to the child and, whenever possible, consider his/her opinion in proceedings concerning the child. Hearing a child is not a means of evidence, but it is strongly related to determining the facts and taking evidence. The court should be thoroughly prepared to hear the child. Choosing the right moment for such a hearing is an important issue and is related to the concept of proper organization of the proceedings. It is impossible to precisely determine the moment when the child should be heard. It is because it depends on many factors - the individual situation of the child, his or her age, health condition, and the nature of the case - including the evidence already reported and taken. The amendment of 28 July 2023 expanded the regulation regarding hearing the child. In principle, the introduction of extensive hearing provisions is satisfactory. Undecided judges will receive instructions on the manner the child should be heard, which should encourage them to be more active in this field. The definition of the conditions for hearing a child in civil proceedings in the draft of the Regulation of the Minister of Justice should be assessed positively, even if some of the solutions are controversial and extremely casuistic. The research I conducted, including surveys completed by judges, indicates the need to precisely define the conditions in which the hearings should be conducted. In fact, defining these conditions will serve to promote the institution and will make it easier to determine the optimal time for hearing the child during a court case. The provisions contained in the draft regulation indicate that the hearing of a child must be preceded by procedural activities, necessary to prepare the judge and the child for this activity. Proper preparation and selection of the time to listen to the child will create appropriate conditions for a conversation with the child and usage of the meeting with the child to properly resolve the matter, as well as to avoid repeating the hearing, which is undesirable.

Keywords: civil proceedings, hearing of the child, children's rights, organization of proceedings and preparation of the court to carry out procedural activities

Bibliografia / References
Bodio J., Status dziecka jako uczestnika postępowania nieprocesowego, Warszawa 2015.
Budzyńska A., Prawo dziecka do wypowiedzi w prawie międzynarodowym i krajowym, „Rodzina i Prawo” 2011/19.
Budzyńska A., Wysłuchanie dziecka w postępowaniu cywilnym – perspektywa psychologiczna, „Fundacja Dzieci Niczyje. Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka” 2015/14 (4).
Cieśliński M. M., Praktyka sądowa w zakresie wysłuchiwania małoletnich w postępowaniach cywilnych w kontekście idei przyjaznego wysłuchiwania dziecka, tekst raportu jest dostępny na stronie internetowej Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, http://www.iws.org.pl, Raporty, Prawo ustrojowe 2015.
Cieśliński M.M., Wysłuchanie dziecka w procesie cywilnym (art. 216[1] k.p.c.), „Przegląd Sądowy” 2012/6.
Cieśliński M.M., Praktyka wysłuchiwania małoletnich w postępowaniu cywilnym w kontekście idei przyjaznego wysłuchiwania dziecka (komunikat o wynikach badania), „Prawo w działaniu. Sprawy cywilne” 2015/24.
Cieśliński M.M., Stanowisko sędziów na temat wysłuchiwania małoletnich w postępowaniu cywilnym, „Prawo w działaniu. Sprawy cywilne” 2017/29.
Cieśliński M.M. [w:] Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego, red. nacz. P. Rylski, red. cz. III A. Olaś, Legalis 2023. 
Czerederecka A., Psychologiczne kryteria wysłuchania dziecka w sprawach rodzinnych i opiekuńczych, „Rodzina i Prawo” 2010/14–15, „Kwartalnik Prawa Publicznego” 2007/4.
Dziurda M., Kodeks jak instrukcja obsługi pralki. Skomplikowany i niezrozumiały, „Rzeczpospolita. Rzecz o prawie” z 27.03.2024 r.
Gudowski J. [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego, Postępowanie nieprocesowe, Postępowanie z zakresu prawa osobowego, rodzinnego i rzeczowego, red. nacz. T. Ereciński, t. IV, cz. 2, red. naukowa P. Rylski, M. Walasik, Warszawa 2023.
Karle C., Kindesanhörung und Fortbildung von Famielienrichtern, „Neue Zeitschrift für Familienrecht“ 2014, 930. 
Kosek M., Ochrona małżeństwa i rodziny we włoskim prawie rozwodowym, „Prawo w działaniu, Sprawy cywilne” 2021/46, red. E. Holewińska-Łapińska.
Rüdiger E., Standards für Kindesanhörungen im internationalen Familienrecht [w:] Standards und Abgrenzungen im Internationalen Familienrecht, red. Ch. Budzikiewicz, B. Heiderhoff, F. Klinkhammer, K. Niethammer-Jürgens, Baden-Baden 2019.
Sieńko M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego Komentarz, red. M. Manowska, t. 1, Warszawa 2015. 
Skubisz-Ślusarczyk S., Wymiar sprawiedliwości przyjazny dziecku – perspektywa prawno-psychologiczna, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2018/50, tom L,  red. T. Kalisz.
Wach A., Orzekanie w przedmiocie złej wiary małżonków, „Nowe Prawo” 1982/5–6.
Wach A., Rozgraniczenie procesu i postępowania nieprocesowego w sprawach małżeńskich, „Nowe Prawo” 1984/5–6.
Wach A., Wyrokowanie z urzędu w sprawach o unieważnienie małżeństwa, „Nowe Prawo” 1991/4–5.
Weitz K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Wierciński J., Opinia z dnia 1 lutego 2024 r. pt. Wysłuchanie małoletniego. Omówienie wybranych rozwiązań ustawowych, https://cosr.wpia.uw.edu.pl/opinie-ekspertyzy-artykuly/.
Zielona-Jenek M., Przesłuchanie małoletnich świadków, Warszawa 2012.

Marcin Dziurda 
doktor habilitowany nauk prawnych, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, Katedra Postępowania Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2896-818X

Mediacja w sprawach zamówień publicznych

Przepisy Prawa zamówień publicznych przewidują obligatoryjne kierowanie do mediacji w największych sprawach sądowych związanych z umową o zamówienie publiczne. Co do zasady mediacja taka prowadzona jest przez Sąd Polubowny przy Prokuratorii Generalnej Rzeczpospolitej Polskiej. Stale wzrasta liczba mediacji prowadzonych w tym sądzie. Ich skuteczność pozostaje na wysokim poziomie.

Słowa kluczowe: mediacja, ADR, zamówienia publiczne, Sąd Polubowny przy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej

dr hab. Marcin Dziurda, professor of the University of Warsaw 
Chair of Civil Proceedings, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, Poland 
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2896-818X

Mediation in public procurement law

The Polish Public Procurement Law provides that mediation is obligatory in large cases related to public procurement. Generally, such mediation in conducted by the Court of Arbitration at the General Counsel to the Republic of Poland. The number of mediations is constantly increasing and their efficiency is at a high level.

Keywords: Mediation, Alternative Dispute Resolution, Public Procurement, Court of Arbitration at the General Counsel to the Republic of Poland

Bibliografia / References
Czapiński J., Kapitał ludzki i kapitał społeczny a dobrobyt materialny. Polski paradoks, „Zarządzanie Publiczne” 2008/2.
Dziurda M., Kodeks postępowania cywilnego. Praktyczny komentarz do nowelizacji z 2023 roku, Warszawa 2023.
Gajda-Roszczynialska K., Czy nieuzupełnienie braku formalnego pozwu z art. 187 § 1 pkt 3 k.p.c. skutkuje zwrotem pozwu?, „Polski Proces Cywilny” 2017/2.
Kunicki I. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom I A. Komentarz. Art. 1–424(12), red. A. Góra-Błaszczykowska, Warszawa 2020.
Manowska M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1–477(16), red. M. Manowska, LEX 2022.
Orecki M., Glosa do postanowienia SA w Szczecinie z 1.09.2016 r., I ACz 682/16, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2017/3, poz. 82.
Sekuła-Leleno M., Mediacja jako nowoczesny sposób rozwiązywania sporów – analiza zmian wprowadzonych z dniem 1.01.2016 r., „Rejent” 2016/8.
Szanciło T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–458(16). Tom I, red. T. Szanciło, Warszawa 2023.
Wach A., Koncyliacja obligatoryjna w sporcie francuskim jako przykład nietypowej realizacji ruchu ADR, „Kwartalnik ADR” 2022/4.
Żyznowski T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Artykuły 1–366, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021.

Tadeusz Ereciński 
profesor nauk prawnych; sędzia Sądu Najwyższego w stanie spoczynku, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8409-7887
udział w autorstwie tekstu – 50%
Bartosz Wołodkiewicz 
doktor nauk prawnych, adiunkt, Katedra Postępowania Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski; radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3571-4615
udział w autorstwie tekstu – 50%

Skarga kasacyjna w postępowaniach postarbitrażowych

W artykule rozważono funkcję skargi kasacyjnej i odmienności w jej rozpoznawaniu w postępowaniach post-arbitrażowych. W świetle przeprowadzonych rozważań dostęp do Sądu Najwyższego w postępowaniach postarbitrażowych należy uznać za trwały element polskiego prawa procesowego cywilnego. Obowiązująca obecnie regulacja, w której skarga kasacyjna przysługuje od orzeczeń sądów apelacyjnych w postępowaniu ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego oraz o uznanie albo stwierdzenie wykonalności zagranicznych orzeczeń sądów polubownych, odpowiada ustrojowej pozycji Sądu Najwyższego sprawującego nadzór judykacyjny nad orzeczeniami sądów powszechnych. W ocenie autorów skargi kasacyjnej nie należy traktować jako „drugiej” instancji w postępowaniach postarbitrażowych. Koniecznej selekcji skarg kasacyjnych służy znajdująca zastosowanie także w tej kategorii spraw instytucja tzw. przedsądu kasacyjnego. Pewne odmienności widoczne są na tle rozpoznawania skarg kasacyjnych, ponieważ uchybienia przepisom normującym podstawy skargi o uchylenie lub uznanie albo stwierdzenie wykonalności wyroku arbitrażowego należy wykazywać w ramach pierwszej podstawy kasacyjnej dotyczącej naruszenia prawa materialnego.

Słowa kluczowe: skarga kasacyjna, skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego, postępowania postarbitrażowe

prof. Tadeusz Ereciński 
retired Supreme Court judge, Poland 
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8409-7887
Contribution to the preparation of the article – 50%
dr Bartosz Wołodkiewicz 
assistant professor, Department of Civil Proceedings, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw; legal counsel, Poland 
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3571-4615
Contribution to the preparation of the article – 50%

Cassation appeal in post-arbitration proceedings

The article examines the function of the cassation appeal and the procedural distinctions in its adjudication in post-arbitration proceedings. In light of the considerations made, access to the Supreme Court in post-arbitration proceedings should be considered a permanent feature of Polish civil procedural law. The current regulation, according to which a cassation appeal is available against the decisions of appellate courts in proceedings for setting aside an arbitral award and for the recognition or declaration of enforceability of foreign arbitral awards, corresponds to the position of the Supreme Court, which exercises judicial supervision over the decisions of the state courts. In the authors’ opinion, the cassation appeal should not be treated as a “second” instance in post-arbitration proceedings. The institution of cassation preliminary review serves as the necessary selection of cassation appeals, which is also applicable to this category of cases. There are also certain differences concerning the adjudication of cassation appeals, as violations of the rules governing the grounds for an action for annulment, or recognition or declaration of enforceability of an arbitral award must be demonstrated under the first cassation ground of violation of substantive law.

Keywords: cassation appeal, action to set aside an arbitral award, post-arbitration proceedings

Bibliografia / References
Bartz A.W., Uwagi nad skargą o uchylenie wyroku sądu polubownego w k.p.c., „Głos Prawa” 1937/1–2.
Dalka S., Sądownictwo polubowne w PRL, Warszawa 1987.
Ereciński T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom VI. Międzynarodowe postępowanie cywilne. Sąd polubowny (arbitrażowy), red. T. Ereciński, Warszawa 2017.
Ereciński T., Apelacja w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2020.
Ereciński T., Weitz K., Sąd arbitrażowy, Warszawa 2008.
Grzegorczyk P., W ramach której z podstaw kasacyjnych należy zarzucać naruszenie przepisów regulujących warunki uznania orzeczenia sądu państwowego lub wyroku sądu polubownego wydanego za granicą?, „Polski Proces Cywilny” 2010/1.
Grzegorczyk P., Weitz K. [w:] Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Grzegorczyk P., Weitz K. [w:] Konstytucja RP. Tom II. Komentarz do art. 87–243, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Kordasiewicz B., Sadowski W., Postępowanie w sprawach o uznanie i stwierdzenie wykonalności orzeczeń sądów polubownych w Polsce. Uwagi na tle nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2007/2.
Łaszczuk M., Szpara J. [w:] System prawa handlowego. Arbitraż handlowy. Tom 8, red. A. Szumański, Warszawa 2015.
Olaś A., Czy dopuszczalność skargi kasacyjnej od wyroku w sprawie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego podlega ograniczeniom z art. 3982 k.p.c. – uwagi na tle ustawy z 10.09.2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów, „Polski Proces Cywilny” 2016/2.
Orzeł-Jakubowska A., Sądownictwo polubowne w świetle standardów konstytucyjnych, Warszawa 2021.
Pilich M., Wpływ orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego na Kodeks postępowania cywilnego, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2009/3.
Waśkowski E., Skarga, powództwo i prawo do ochrony sądowej, „Polski Proces Cywilny” 1937/9–10.
Weitz K., Konwencja z Lugano. Wykonalność zagranicznych orzeczeń przed sądami polskimi, Warszawa 2002.
Weitz K., Skarga kasacyjna w sprawach o uznanie lub stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody zawartej przed takim sądem, „Palestra” 2009/3–4.
Zachariasiewicz M., Zrałek J., O potrzebie zmiany przepisów dotyczących jurysdykcji i właściwości sądów po zredukowaniu kontroli instancyjnej w sprawach arbitrażowych, „Przegląd Sądowy” 2016/7–8.

Kinga Flaga-Gieruszyńska 
doktor habilitowany nauk prawnych, profesor Uniwersytetu Szczecińskiego, Wydział Prawa i Administracji, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5177-4450

Sztuczna inteligencja jako wsparcie dla arbitrażu – rzeczywistość czy iluzja?

W artykule przeprowadzono kompleksową analizę potencjalnych zastosowań sztucznej inteligencji w arbitrażu jako jednej z podstawowych form alternatywnego rozwiązywania sporów w sprawach cywilnych. W ramach zarysowanych możliwości zdiagnozowano zarówno korzyści płynące z wykorzystania sztucznej inteligencji, jak i dostrzegane zagrożenia i wyzwania związane z tym nieuchronnie postępującym procesem. Jednocześnie podjęto próbę wskazania możliwych rozwiązań zaradczych, które pozwoliłyby na wykorzystanie potencjału sztucznej inteligencji przy jednoczesnej minimalizacji ryzyk wynikających ze wspomnianych zagrożeń. Artykuł odnosi się do każdego etapu postępowania arbitrażowego, począwszy od jego wszczęcia i organizacji, poprzez rzetelne przeprowadzenie postępowania dowodowego i dogłębną analizę zgromadzonego materiału procesowego, aż po elementy procesu decyzyjnego, w tym przewidywanie wyników postępowania, sporządzenie i wydanie wyroku.

Słowa kluczowe: sztuczna inteligencja, arbitraż

dr hab. Kinga Flaga-Gieruszyńska, professor of the University of Szczecin
Faculty of Law and Administration, University of Szczecin, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5177-4450

Artificial Intelligence as support for the arbitration – reality or illusion?

In the study, a comprehensive analysis of potential applications of artificial intelligence in arbitration as one of the fundamental forms of alternative dispute resolution in civil matters was conducted. Within the outlined possibilities, both the benefits of using artificial intelligence and the perceived threats and challenges associated with this inevitably progressing process were diagnosed. At the same time, an attempt was made to identify possible remedial solutions that would allow for the exploitation of the potential of artificial intelligence while minimizing the risks arising from the aforementioned threats. The study addresses every stage of the arbitration proceedings, starting from its initiation and organization, through the diligent conduct of evidential proceedings and in-depth analysis of the collected procedural material, up to elements of the decision-making process, including the prediction of proceedings outcomes, drafting, and issuance of the judgment.

Keywords: artificial intelligence, arbitration

Bibliografia / References
2018 International Arbitration Survey: The Evolution of International Arbitration, „Queen's Mary University Of London” 2018/32.
Chatterjee P., Singhania A., Sharma Y.S., Technology and artificial intelligence: Reengineering arbitration in the new world, https://www.ibanet.org/tchnology-and-artificial-intelligence-reengineering-arbitration-in-the-new-world.
Ereciński  T., Weitz K., Sąd arbitrażowy, Warszawa 2008.
Extension of Commentary Period for the SVAMC’s Guidelines on the US of AI in Arbitration, https://svamc.org/extension-of-commentary-period-for-the-svamcs-guidelines-on-the-us-of-ai-in-arbitration/.
Górska A., Jemielniak D., The invisible women: uncovering gender bias in AI-generated images of professionals, „Feminist Media Studies” 2023/23 (8).
Gulyamov S., Bakhramova M., Digitalization of International Arbitration and Dispute Resolution by Artificial Intelligence, „World Bulletin of Management and Law (WBML)” 2022/9.
ICC Commission Report. Information technology in international arbitration, https://iccwbo.org/news-publications/arbitration-adr-rules-and-tools/information-technology-international-arbitration-report-icc-commission-arbitration-adr/.
Jakubecki A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom V. Art. 1096–1217, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021.
Lindquist D.H., Dautaj Y., AI in International Arbitration: Need for the Human Touch, „Journal of Dispute Resolution” 2021.
Marrow P.B., Karol M., Kuyan S., Artificial Intelligence and Arbitration: The Computer as an Arbitrator—Are We There Yet?, „Dispute Resolution Journal” 2020/74 (4).
Paisley K., Sussman E., Artificial Intelligence Challenges and Opportunities for International Arbitration, „NYSBA New York Dispute Resolution Lawyer” 2018/11 (1).
Rana  V., Nagpal N., Gopal A., Harnessing the power of Artificial Intelligence in Arbitration: A comprehensive analysis of Indian jurisprudence, https://www.barandbench.com/law-firms/view-point/artificial-intelligence-arbitration-analysis-indian-jurisprudence.
Sim  Ch., Will Artificial Intelligence Take Over Arbitration?, „Asian International Arbitration Journal” 2018/14 (1).
Snijders H., Arbitration and AI, from Arbitration to ‘Robotration’ and from Human Arbitrator to Robot, „Arbitration: The International Journal of Arbitration, Mediation and Dispute Management” 2021/87 (2).
Sussman  E., Arbitrator Decision-Making: Unconscious Psychological Influences and What You Can Do About Them, „American Review of International Arbitration” 2013/3.
Taylor  L., Colombian judge says he used ChatGPT in ruling, „The Guardian”, 7.02.2023 r., https://www.theguardian.com/technology/2023/feb/03/colombia-judge-chatgpt-ruling.
Weitz  K., Sądownictwo polubowne a sądy państwowe, „Przegląd Sądowy” 2007/3.

Katarzyna Gajda-Roszczynialska 
doktor habilitowany nauk prawnych, profesor Uniwersytetu Śląskiego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Interdyscyplinarne Centrum Badań nad Wymiarem Sprawiedliwości; sędzia, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8245-9023

Przeprowadzanie dowodów – zmiany wprowadzone przez rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 2020/1783 z 25.11.2020 r. 

W artykule omówiono rozwiązania zawarte w nowym rozporządzeniu 2020/1783 i porównano je z poprzednim rozporządzeniem. Rozporządzenie 2020/1783 nie ma charakteru obligatoryjnego, lecz fakultatywny. Przy przesłuchaniu stron, świadka zagranicznego czy dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego sąd krajowy nadal ma wybór i może zdecydować, czy przesłuchuje świadka według swojego prawa krajowego na swoim terytorium, czy też zgodnie z przepisami rozporządzenia, oczywiście przy uwzględnieniu szybkości i efektywności postępowania oraz zachowania gwarancji procesowych. Dopuszczalne jest to zarówno w formie tradycyjnej, jak i na piśmie. Praktyka idzie w kierunku, w którym przyjmuje się, że można także przesłuchać strony, świadka i biegłego online, przy zachowaniu standardów prawa Unii Europejskiej, a mianowicie zgody tej osoby oraz braku możliwości zastosowania przymusu. Kwestia ta wymaga niewątpliwie wyraźnej wypowiedzi Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Rozporządzenie 2020/1783 zawiera pewne całkowicie nowe rozwiązania, które zasługują na zauważenie: po pierwsze nowe pojęcie sądu, a co z tym związane – przeprowadzenie dowodu przez przedstawicieli dyplomatycznych lub urzędników konsularnych, po drugie przekazywanie wniosków za pomocą zdecentralizowanego systemu informatycznego oraz po trzecie – bezpośrednie przeprowadzenie dowodu za pośrednictwem wideokonferencji. 

Słowa kluczowe: dowody, europejskie prawo procesowe cywilne, współpraca sądowa, obligatoryjny czy opcjonalny system rozporządzenia 2020/1783

dr hab. Katarzyna Gajda-Roszczynialska, professor of the University of Silesia 
Faculty of Law and Administration, University of Silesia in Katowice, the Interdisciplinary Centre for Judiciary Research; judge, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8245-9023

Taking of evidence – amendments adopted in Regulation (EU) 2020/1783 of the European Parliament and of the Council of 25 November 2020 

The article discusses the solutions contained in the new Regulation 2020/1783 and compares them with the previous regulation. Regulation 2020/1783 is not mandatory, but optional. When examining the parties, a foreign witness, or admitting expert evidence, the national court still has a choice and may decide whether to examine the witness following its national law on its territory or following the provisions of the regulation under some conditions. This is permissible both in traditional and written forms. The practice is moving in the direction of assuming that it is also possible to examine the parties, the witness, and the expert online, while maintaining the standards of EU law, namely the consent of that person and the lack of the possibility of applying coercion. This issue undoubtedly requires a clear statement by the CJEU. Regulation 2020/1783, as discussed above, contains some completely new solutions that are worth noting: firstly, the new concept of court and, consequently, the taking of evidence by diplomatic agents or consular officials, secondly, the transmission of requests through a decentralised IT system and, thirdly, the direct taking of evidence using videoconference.

Keywords: evidence, European civil procedure, EU law, judicial cooperation, binding (mandatory) or non-binding (optional) system of Regulation 2020/1783

Bibliografia / References
Besso C., Cooperation in the Taking of Evidence; The European Attitude, „International Journal of Procedural Law” 2012.
Besso C., Il Reg. (CE) n.1206/2001 non è, ad avviso della Corte di giustizia, uno strumento esclusivo, „Giurisprudenza italiana” 2013.
Cuniberti G., L'expertise judiciaire en droit judiciaire européen, „Revue critique de droit international privé” 2015/3.
Esteban de la Rosa G., El órgano jurisdiccional de un estado miembro que desea interrogar a un testigo residente en otro estado miembro está facultado a citarlo – Tribunal de Justicia, Sala Primera, Sentencia de 6 de septiembre de 2012. Asunto C-170/11 [Maurice Robert Josse Marie Ghislain Lippens e.a. / Hendrikus Cornelis Kortekaas e.a.], „Anuario español de derecho internacional privado” 2012/12.
Esteban de la Rosa G., Jurisprudencia española y comunitaria de Derecho internacional privado – Tribunal de Justicia: Espacio de libertad, seguridad y justicia – Obtención de pruebas en el extranjero [...] – Sentencia del Tribunal de Justicia de la Unión Europea (Sala Primera), de 6 de septiembre de 2012, asunto C-170/11, Lippens y otros c. Kortekaas y otros, „Revista española de Derecho Internacional” 2013/65.
Freudenthal M., Schets van het Europees civiel procesrecht, Deventer 2013.
Galic A., Open issues concerning the non-mandatory character of the cross-border taking of evidence Regulation, „ERA Forum” 2017, wrzesień.
Gascón Inchausti F., Stürner M., Access to information and evidence in the ELI/UNIDROIT European rules on civil procedure: some fundamental aspects, „Uniform Law Review” 2019/24 (1), https://doi.org/10.1093/ulr/unz002.
Gascón Inchausti F., Requejo Isidro M., Chapter 1: a classic cross-border case, An evaluation study of national procedural laws an practices in terms of their impact on the free circulation of judgments and the equivalence and effectiveness of the procedural protection of consumers under EU consumer law (JUST/2014/RCON/PR/CIVI/0082). Grzegorczyk P., Immunitet państwa w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2010.
Hess B. (red.), An Evaluation Study of National Procedural Laws and Practices in Terms of Their Impact on the Free Circulation of Judgments and on the Equivalence and Effectiveness of the Procedural Protection of Consumers Under EU Consumer Law, 2017.
Idot L., Caractère non exhaustif des modes d'obtention des preuves, „Europe 2012 Novembre Comm.” nr 11.
Jansen R., Explaining the methods for taking evidence abroad within the EU, „Nederlands Internationaal Privatrectht” 2019.
Kern C.A., Die ausländische Partei als Zeuge im Europäischen Beweisrecht: Anmerkung zu EuGH, 6.9.2012, Rs. C-170/11 (Lippens u.a./Kortekaas u.a.), „Zeitschrift für Gemeinschaftsprivatrecht” 2013/10 (1), https://doi.org/10.1515/gpr.2013.10.1.49.
Knöfel O.L., Freier Beweistransfer oder "Exklusivität" der Rechtshilfe in Zivilsachen?, „IPR-ax – Praxis des internationalen Privat- und Verfahrensrechts” 2013.
McClean J.D., International co-operation in civil and criminal matters, Oxford: Oxford University Press 2012.
Nekrosius V., The taking of evidence in civil proceedings in the EU, „Teka Komisji Prawniczej PAN w Lublinie” 2020/13 (1).
Nuyts A., Les arrêts Lippens et ProRail: retour sur l'exclusivité de la réglementation européenne de collecte des preuves, „Journal des tribunaux” 2014.
Rijavec V., Galič A., Assessment of Evidence Regulation [w:] Dimensions of evidence in European civil procedure, red. V. Rijavec, T. Keresteš, T. Ivanc, Alphen aan den Rijn 2016.
Szumańska J., Krok w kierunku cyfryzacji postępowania cywilnego: reforma transgranicznego przeprowadzania dowodów i doręczenia dokumentów [w:] Dostęp do ochrony prawnej w postępowaniu cywilnym, red. K. Flaga-Gieruszyńska, R. Flejszar, E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2021.
Tichi L., Standard of proof in Europe, 2019.
Thole C., Kein abschließender Charakter der Europaïschen Beweisaufnahmeverordnung, „IPRax – Praxis des Internationalen Privat- und Verfahrensrechts” 2014.
Villamarín López M.L., La obtención de pruebas en el proceso civil en Europa, 2005.
Weitz K., Europejskie prawo procesowe cywilne – stan obecny i perspektywy dalszego rozwoju, „Przegląd Sądowy” 2007/2.
Wołodkiewicz B., Obce prawo procesowe w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 2024.

Andrzej Grzegorz Harla 
doktor habilitowany nauk prawnych, Katedra Postępowania Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski; radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8679-5366

Ugoda w postępowaniu cywilnym

Spór cywilny może być rozstrzygnięty albo przez sąd w wyroku, albo przez strony sporu w zawartej między nimi ugodzie sądowej. Ugodą sądową jest także ugoda zawarta przed mediatorem, albowiem także podlega kontroli sądu co do jej dopuszczalności. W artykule wskazano katalog ośmiu kwestii, dotyczących ugody sądowej, które powinny zostać unormowane w ustawie procesowej, aby strony miały rzeczywistą i sensowną możliwość zawarcia takiej ugody. W artykule zwięźle przedstawiono refleksje ogólne w tych kwestiach, a także postulat de lege ferenda, aby sąd miał prawo zwrócenia stronom uwagi na możliwość zawarcia ugody sądowej (a nie obowiązek dążenia do tego, aby strony zawarły taką ugodę).

Słowa kluczowe: Kodeks cywilny, Kodeks postępowania cywilnego, mediator, postępowanie cywilne, sąd, tytuł egzekucyjny, ugoda, ugoda sądowa, ugoda zawarta przed mediatorem

dr hab. Andrzej Grzegorz Harla 
Department of Civil Proceedings, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw; legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8679-5366

Settlement in civil proceedings

A civil dispute may be resolved either by the court in a judgment or by the parties to the dispute in a court settlement concluded between them. A court settlement is also an agreement concluded before a mediator because it is also subject to court review due to its admissibility. The article indicates a catalogue of eight issues regarding court settlements that should be regulated in procedural legislation so that the parties may have a real and reasonable opportunity to conclude such a settlement. The article briefly presents general reflections on these issues, as well as the de lege ferenda postulate that the court should have the right to draw the parties’ attention to the possibility of concluding a court settlement (and not the obligation to strive for the parties to conclude such a settlement).

Keywords: Polish Civil Code, Polish Code of Civil Procedure, mediator, civil proceedings, court enforcement order, settlement, court settlement, settlement concluded before a mediator

Bibliografia / References
Broniewicz W., Marciniak A., Kunicki I., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2020.
Dutkiewicz W., O znaczeniu jurysprudencji, Warszawa 1875.
Ereciński T. [w:] T. Ereciński, P. Grzegorczyk, J. Gudowski, H. Pietrzkowski, K. Weitz, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Postępowanie rozpoznawcze. Artykuły 1–124, red. T. Ereciński, Warszawa 2023.
Ereciński T. [w:] T. Ereciński, P. Grzegorczyk, J. Gudowski, M. Jędrzejewska, K. Weitz, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Fenichel Z., Ugoda sądowa, „Nowy Proces Cywilny” 1933/10.
Flejszar R., Zasada dyspozycyjności w procesie cywilnym, Warszawa 2016.
Harla A.G., O właściwe rozumienie pojęć prawdy obiektywnej, materialnej i formalnej w postępowaniu cywilnym [w:] Verba volant scripta manent. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bogusławie Gneli, red. A. Kaźmierczyk, K. Michałowska, M. Szaraniec, Warszawa 2023.
Harla A.G., O właściwe rozumienie postulatu sprawności postępowania cywilnego (art. 6 § 1 k.p.c.) [w:] Dostęp do ochrony prawnej w postępowaniu cywilnym, red. K. Flaga-Gieruszńska, R. Flejszar, E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2021.
Harla A.G., Postulat sprawności postępowania cywilnego a kwestia jego szybkości [w:] Kodeks postępowania cywilnego z perspektywy pięćdziesięciolecia jego obowiązywania. Doświadczenia i perspektywy, red. W. Marszałkowska-Krześ, I. Gil, Ł. Blaszczak, Sopot 2016.
Harla A.G., Prawo upadłościowe i naprawcze. Zarys wykładu, Warszawa 2011.
Harla A.G., Tytuł wstępny kodeksu postępowania cywilnego – kilka refleksji ogólnych [w:] Ius et Ratio. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Elżbiecie Skowrońskiej-Bocian, red. W. Borysiak, J. Wierciński, A. Gołaszewska, M. Olechowski, Warszawa 2022.
Harla A.G., Zasada prawdy w procesie cywilnym (art. 232 i 232 k.p.c.) [w:] Honeste procedere. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Kazimierzowi Lubińskiemu, red. A. Laskowska-Hulisz, J. May, M. Mrówczyński, Warszawa 2017.
Harla A.G., Zasady naczelne postępowania cywilnego – kilka refleksji ogólnych [w:] Symbolae Andreae Marciniak Dedicatae, red. J. Jagieła, R. Kulski, Warszawa 2022.
Heylman A., Kodeks handlowy, Warszawa 1847.
Kuczyński S.M., Wielka Wojna z Zakonem Krzyżackim w latach 1409–1411, Warszawa 1986.
Lapierre J., Ugoda sądowa w polskim procesie cywilnym, „Przegląd Sądowy” 1996/2.
Lapierre J., Ugoda sądowa w polskim procesie cywilnym, Warszawa 1968.
Lapierre J., Jodłowski J., Resich Z., Misiuk-Jodlowska T., Weitz K., Postępowanie cywilne, Warszawa 2016.
Ostrowski L., Ugoda sądowa, „Nowe Prawo” 1972/7–8.
Słomiński A., Prawo cywilne w życiu. Hipoteka na obszarze b. Królestwa Kongresowego, Warszawa 1938.
Trammer H., Ugoda wedle przepisów kodeksu postępowania cywilnego, Kraków 1933.
Wojciechowski T., Charakter prawny ugody sądowej, „Przegląd Sądowy” 2001/6.
Wojciechowski T., Kontrola ugody sądowej, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2001/3.
Wolwiak I., Ugoda sądowa w procesie, „Monitor Prawniczy” 2020/13.
Wolwiak I., Wpływ czynności ugody sądowej na tok postępowania w sprawie, „Monitor Prawniczy” 2020/13.

Andrzej Jakubecki 
profesor doktor habilitowany nauk prawnych, Instytut Nauk Prawnych, Katedra Postępowania Cywilnego i Międzynarodowego Prawa Handlowego, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9073-4371

Zbieg zabezpieczenia roszczeń przez zarząd przymusowy przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego oraz egzekucji sądowej

Jednym ze sposobów zabezpieczenia roszczeń pieniężnych jest zarząd przymusowy nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego obowiązanego (art. 747 pkt 6 k.p.c.). Pojęcie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym pojawia się także w postępowaniu egzekucyjnym w odniesieniu do jednego ze sposób egzekucji roszczeń pieniężnych (art. 10641 i n. k.p.c.). Sens zarządu przymusowego jako sposobu zabezpieczenia wyraża się zaś w tym, że nadwyżkę dochodów po pokryciu wydatków zarządca składa na rachunek depozytowy Ministra Finansów (art. 7524 § 1 w związku z art. 941 k.p.c.). Kwota ta służy zabezpieczeniu roszczenia pieniężnego dochodzonego przez uprawnionego w procesie cywilnym. Zarząd przymusowy może być ustanowiony także dla zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych, a wtedy kwestia nadwyżki dochodów nad wydatkami nie odgrywa szczególnej roli. Ze względu na specyficzny przedmiot zarządu przymusowego ustanowionego w postępowaniu zabezpieczającym zdarza się, iż zarządem tym objęte zostają wszystkie istotne składniki majątkowe, do których mogłaby być skierowana egzekucja przez wierzyciela dysponującego tytułem wykonawczym przeciwko osobie, której przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne zostało objęte zarządem przymusowym ustanowionym w postępowaniu zabezpieczającym. Ten zbieg zabezpieczenia i egzekucji unormowany jest w art. 7526 oraz 10647 k.p.c. W opracowaniu zaprezentowano najistotniejsze zagadnienia prawne, jakie powstają w razie zbiegu zabezpieczenia przez zarząd przymusowy i egzekucji oraz wskazano na potrzeby nowelizacji.

Słowa kluczowe: zabezpieczenie roszczeń, postępowanie zabezpieczające, zabezpieczenie przez ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym, postępowanie egzekucyjne, zbieg zabezpieczenia roszczeń i egzekucji, egzekucja przez zarząd przymusowy, zarząd przymusowy, zarządca przymusowy

prof. dr hab. Andrzej Jakubecki 
Institute of Law, Maria Curie-Skłodowska University in Lublin, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9073-4371

Concurrence of securing claims by compulsory administration of an enterprise or agricultural holding and court enforcement

One of the methods of securing monetary claims is compulsory administration of an enterprise or agricultural holding of the obligated party or an establishment forming part of the enterprise or its part or part of the obligated party’s agricultural holding (Article 747(6) of the Polish Code of Civil Procedure). The concept of compulsory administration of an enterprise or agricultural holding also appears in enforcement proceedings in relation to one of the methods of enforcing monetary claims (Article 10641 et seq. of the Polish Code of Civil Procedure). The significance of compulsory administration as a method of security is expressed in the fact that the administrator deposits the surplus of income after covering expenses in the deposit account of the Minister of Finance (Article 7524(1) in connection with Article 941 of the Polish Code of Civil Procedure). This amount secures the pecuniary claim pursued by the entitled party in civil proceedings. Compulsory administration may also be established to secure non-pecuniary claims, and then the issue of the surplus of income over expenses does not play a special role. Due to the specific subject of compulsory administration established in security proceedings, it sometimes happens that this administration covers all significant assets against which enforcement could be directed by a creditor holding an enforcement title against the person whose enterprise or farm was placed under compulsory administration established in security proceedings. This confluence of security and enforcement is regulated in Articles 7526 and 10647 of the Polish Code of Civil Procedure. The study presents the most important legal issues that arise in the event of a combination of security by compulsory administration and enforcement, and indicates the need for amendment.

Keywords: securing claims, security proceedings, security through the establishment of compulsory administration over an enterprise or agricultural holding, enforcement proceedings, confluence of securing claims and enforcement, enforcement through compulsory administration, compulsory administration, compulsory administrator

Bibliografia / References
Banaszsewska A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. P. Rylski, cz. 3, red. A. Olaś, Legalis 2023.
Ciepła H., Zarząd w ramach postępowania zabezpieczającego [w:] S. Brzeszczyńska, H. Ciepła, Obrót nieruchomościami w praktyce notarialnej, sądowej, egzekucyjnej, podatkowej z wzorami umów, LEX 2018.
Drabik M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 2, T. Szanciło, Legalis 2019.
Flejszar R., Przedsiębiorstwo oraz gospodarstwo rolne jako przedmiot zabezpieczenia i egzekucji po nowelizacji KPC z 2.7.2004 r. [w:] Czterdziestolecie Kodeksu postępowania cywilnego. Materiały konferencyjne. Zjazd Katedr Postępowania Cywilnego w Zakopanem (7–9.10.2005 r.), Kraków 2006,
Gil I. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, red. Z. Szczurek, Sopot 2017.
Głodowski W., Mucha J., Kilka uwag o zabezpieczeniu przez zarząd przymusowy na tle rodzajów zabezpieczenia roszczeń w postępowaniu cywilnym, „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2013/7–9.
Jagieła J., Sądowe postępowanie zabezpieczające w praktyce komorniczej po zmianach w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego, „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2004/7–9.
Jagieła J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 4, red. A. Marciniak, Warszawa 2020.
Jakubecki A., Cele i funkcje postępowania zabezpieczającego według Kodeksu postępowania cywilnego [w:] Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych w praktyce sądowej, red. R. Kulski, Warszawa 2022.
Jakubecki A., Ewolucja przepisów w postępowaniu zabezpieczającym w polskim prawie procesowym cywilnym [w:] Kodeks postępowania cywilnego z perspektywy pięćdziesięciolecia obowiązywania. Doświadczenia i perspektywy, red. E. Marszałkowska-Krześ, I. Gil, Ł. Błaszczak, Sopot 2016.
Jakubecki A., Opinia w sprawie ustawy z dnia 28 maja 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 965), „Opinie i Ekspertyzy” 2004/3, http://www.senat.pl/k5/dok/opinia/2004/a/0003.pdf.
Jakubecki A., Postępowanie zabezpieczające w sprawach z zakresu prawa własności intelektualnej, Kraków 2002.
Jakubecki A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, red. A. Jakubecki, Warszawa 2017.
Jakubecki A. [w:] System Prawa procesowego cywilnego, red. nacz. T. Ereciński, t. 5, Postępowanie zabezpieczające, red. A. Jakubecki, Warszawa 2016.
Knypl Z. [w:] Egzekucja sądowa w prawie polskim, red. Z. Szczurek, Sopot 2015.
Koźmiński J., Sytuacja prawna zarządcy przymusowego w postępowaniu egzekucyjnym, Sopot 2019.
Krakowiak M., Egzekucja przez zarząd przymusowy, Warszawa 2011.
Krakowiak M., Sąd jako organ egzekucyjny w egzekucji przez zarząd przymusowy, „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2007/1–2.
Marcewicz O. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, red. A. Jakubecki, Warszawa 2017.
Marciniak A., Zbieg egzekucji i zabezpieczenia roszczeń w postępowaniu cywilnym, „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2003/9–10.
Marciniak A., Zbieg egzekucji sądowych, „Przegląd Sądowy” 1999/7–8.
Muliński M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, red. J. Jankowski, Warszawa 2019.
Muliński M. [w:] System postępowania cywilnego, t. 8, Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne, red. K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2021.
Patryk T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 506–1217, t. 2, red. O.M. Piaskowska, LEX 2024.
Romańska M. [w:] Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne, red. J. Ignaczewski, Warszawa 2013.
Stefańska E. [w:] Kodeks Postępowania cywilnego. Komentarz, t. II, Art. 478–1217, red. M. Manowska, LEX 2022.
Świeczkowski J., Instytucja zarządu w polskiej procedurze cywilnej, Sopot 2002.
Świeczkowski J., Egzekucja z udziałem Skarbu Państwa oraz przedsiębiorców, LEX 2005.
Walasik M. [w:] System prawa procesowego cywilnego, red. nacz. T. Ereciński, t. 5, Postępowanie zabezpieczające, red. A. Jakubecki, Warszawa 2016.
Woźniak Z. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, red. J. Gołaczyński, Warszawa 2012.
Woźniak Z. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające, red. J. Gołaczyński, Warszawa 2021.
Zawistowski D. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 4, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021.

Andrzej Jarocha 
doktor habilitowany nauk prawnych, profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Zakład Postępowania Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8053-8892

Doprecyzowanie powództwa w odrębnym postępowaniu w sprawach gospodarczych powodujące przedmiotową (ilościową) zmianę powództwa

Przedmiotem artykułu jest zagadnienie dopuszczalności doprecyzowania powództwa wytoczonego i rozpoznawanego w odrębnym postępowaniu w sprawach gospodarczych, w efekcie wydania przez biegłego sądowego opinii w zakresie określenia wysokości uzasadnionego roszczenia, jakiego może się domagać powód od pozwanego, zaś jego celem próba sformułowania odpowiedzi na pytanie, czy aktualnie obowiązujące przepisy pozwalają na znalezienie takiej drogi ich interpretacji i stosowania, aby rozróżnić sytuację zmiany powództwa polegającej na wystąpieniu przez powoda z nowym roszczeniem oraz inne przypadki, w których powód jedynie doprecyzowuje (w zakresie wartości) niezmieniane w zakresie podstawy prawnej oraz podstaw faktycznych roszczenie. Przeprowadzona analiza prowadzi w konkluzji do wniosku, iż aktualnie nie jest możliwe zaproponowanie niekontrowersyjnego rozwiązania opisanego problemu. Nie uda się do tego doprowadzić poprzez uchylenie w całości przepisów o postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych, bo jakkolwiek jednocześnie przestałoby istnieć źródło opisywanych problemów interpretacyjnych w zakresie dopuszczalności zmian przedmiotowych powództwa w takich sprawach (art. 4588 § 1 k.p.c.), to i tak zagadnienie to wymagałoby rozwiązania ze względu na treść art. 193 k.p.c. Propozycją godną rozważenia wydaje się być powrót do koncepcji zastosowanej w regulacji dawnego Kodeksu postępowania cywilnego odnośnie do zmian przedmiotowych powództwa, a to poprzez wyraźne wskazanie w kodeksie, co należy uznać za zmianę powództwa albo jakie działanie zmianą powództwa nie jest. Zasadne byłoby wtedy oczekiwanie, że ostatecznie dojdzie do wypracowania w doktrynie i orzecznictwie racjonalnego podejścia do kwestii precyzowania przez powoda wartości dochodzonego roszczenia, w przypadku, gdy nie powodowałoby to zmiany jego charakteru, a także podstaw faktycznych oraz podstaw prawnych żądania. Na wypadek braku zamiaru ustawodawcy dokonywania zmian w obowiązującej treści przywoływanych przepisów jedynym rozwiązaniem pozostaje zmiana stanowiska doktryny, a także praktyki sądowej i zaakceptowanie doprecyzowania powództwa, bez zmiany jego podstawy prawnej i faktycznej jako dopuszczalnej ingerencji w treść roszczenia, niepodlegającej zakazom, o których mowa w art. 193 k.p.c. oraz art. 4588 § 1 k.p.c.

Słowa kluczowe: postępowanie odrębne w sprawach gospodarczych, przekształcenia przedmiotowe powództwa, zmiana powództwa, rozszerzenie powództwa, roszczenie

dr hab. Andrzej Jarocha, professor of the Adam Mickiewicz University in Poznań 
Department of Civil Proceedings, Faculty of Law and Administration, Adam Mickiewicz University in Poznań, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8053-8892

Precision separate (special) proceedings in commercial matters resulting in a substantive (quantitative) change in the claim

The subject of this article is the admissibility of a claim brought and examined in separate proceedings in commercial cases being further specified as a result of an expert’s opinion concerning the determination of the amount of a justified claim the plaintiff may demand from the defendant. The article aims to formulate an answer to the question of whether the currently binding provisions allow for finding such a way of their interpretation and application, to distinguish the situation of an amendment of an action consisting in the plaintiff’s filing of a new claim and other cases in which the plaintiff only specifies (in terms of value) a claim that has not been changed in terms of the legal basis and factual grounds. The conducted analysis leads to the conclusion that it is not currently possible to propose an uncontroversial solution to the problem under scrutiny. It will not be possible to achieve this by repealing the provisions of separate proceedings in commercial cases in their entirety, because at the same time, the source of interpretation problems described above concerning admissibility of subject-matter amendments to claims in such cases would cease to exist (Article 4588 § 1 of the Polish Code of Civil Procedure), the issue would still need to be resolved due to the content of Article 193 of the Polish Code of Civil Procedure. A proposal worthy of consideration would seem to be a return to the concept used in the regulation of the former Polish Code of Civil Procedure concerning changes in the action in question, and indicating clearly in the Code what is to be considered a modification in the action or which action is not a modification. It would then be reasonable to expect that a rational approach would eventually develop in doctrine and jurisprudence to the issue of the plaintiff’s clarification of the value of the claim asserted, where this would not result in a change in its nature, as well as in the factual basis and legal grounds of the claim. In the absence of the legislator’s intention to amend the current content of the cited provisions, the only solution is to change the position of the doctrine, as well as court practice, and accept the clarification of the claim, without changing its legal and factual basis, as an admissible interference in the content of the claim, not subject to the prohibitions referred to in Article 193 and Article 4588(1) of the Polish Code of Civil Procedure.

Keywords: separate (special) proceedings in commercial matters, substantive conversion of an action, modification of an action, extension of an action, claim

Bibliografia / References
Allerhand M., Kodeks postępowania cywilnego, Lwów 1932.
Czech B. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz do artykułów 1–366, red. K. Piasecki, Warszawa 2010.
Gołąb S., Wusatowski Z., Kodeks postępowania cywilnego oraz przepisy wprowadzające Kodeks postępowania cywilnego z przepisami pozostającemi w związku, Kraków 1932.
Jędrzejewska M. (aktualizacja K. Weitz) [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2012.
Kulski R. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom III. Komentarz. Art. 425–729, red. M. Marciniak, Legalis 2020.
Kunicki I. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, red. A. Góra-Błaszczykowska, Warszawa 2016.
Litauer J.J., Komentarz do procedury cywilnej. Postępowanie sporne. Postępowanie zabezpieczające. Przepisy wprowadzające kodeks postępowania cywilnego, Warszawa 1933.
Marciniak A. [w:] W. Broniewicz, A. Marciniak, I. Kunicki, Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2020.
Marszałkowska-Krześ E. [w:] Postępowanie cywilne. Tom I. Postępowanie rozpoznawcze i zabezpieczające, red. E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2021.
Muliński M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom IB. Komentarz. Art. 425–729, red. A. Góra-Błaszczykowska, Legalis 2020.
Peiper L., Komentarz do Kodeksu postępowania cywilnego (część pierwsza) i przepisów wprowadzających Kodeks postępowania cywilnego wraz z ustawami i rozporządzeniami dodatkowemi, tudzież z umowami międzynarodowemi. Tom I. Art. 1–392, Kraków 1934.
Resich Z. [w:] J. Lapierre, J. Jodłowski, Z. Resich, T. Misiuk-Jodłowska, K. Weitz, Postępowanie cywilne, Warszawa 2016.
Siedlecki W. [w:] W. Siedlecki, Z. Świeboda, Postępowanie cywilne. Zarys wykładu, Warszawa 1998.
Stawarska-Rippel A., Rosyjska procedura cywilna w pracach sekcji postępowania cywilnego Komisji Kodyfikacyjnej II RP na przykładzie projektu „Tytułu o dowodach” J.J. Litauera, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego. Z Dziejów Prawa” 2010/3 (11).
Stelmachowski B., Zarys procedury cywilnej obowiązującej na ziemiach byłego zaboru pruskiego i na Górnym Śląsku, Poznań 1928.
Szanciło T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–45816. Tom I, red. Szanciło, Legalis 2023.
Telenga P. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. T I. Komentarz do art. 1–729, red. A. Jakubecki, Warszawa 2017.
Ustawa postępowania sądowego cywilnego z dnia 20 listopada 1864 r. ze zmianami zaprowadzonemi przez najwyżej zatwierdzone postanowienie z dnia 19 lutego 1875 r. i z objaśnieniami ułożonemi przez Władysława Nowakowskiego. CZĘŚĆ II. (art 201–890), Warszawa 1879, Biblioteka umiejętności prawnych, SEETA III, zeszyt 11–20, nr 32, s. 88–91.
Waśkowski E., Powództwo i jego zmiana, „Polski Proces Cywilny” 1935/3.
Wiśniewska A., Istota i formy jakościowych przekształceń przedmiotowych polskim procesie cywilnym [w:] Studia z prawa postępowania cywilnego. Księga pamiątkowa ku czci Zbigniewa Resicha, Warszawa 1985.
Wydawnictwo ustaw austryackich w polskim przekładzie. Tom II. Procedura cywilna, Lwów 1895, Ustawa z dnia 1 sierpnia 1895 o postępowaniu sądowem w cywilnych sprawach spornych (PROCEDURA CYWILNA) razem z Ustawą zaprowadzającą z dnia 1 sierpnia 1895 na język polski przełożył i dodatkowemi objaśnieniami opatrzył Dr. August Balasits, https://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/83893/edition/79736?language=pl.
Zieliński A. [w:] A. Zieliński, K. Flaga-Gieruszyńska, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2019.

Robert Kulski 
doktor habilitowany nauk prawnych, profesor Uniwersytetu Łódzkiego, Katedra Postępowania Cywilnego II, Wydział Prawa i Administracji, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3967-3985

Właściwość funkcyjna sądu państwowego w postępowaniu przed sądem polubownym 

W artykule przedstawiono czynności, które sąd państwowy może dokonywać w arbitrażu. Czynności te są dokonywane w wypadkach określonych w Kodeksie postępowania cywilnego. Sąd państwowy może dokonywać czynności na różnych etapach, a mianowicie przed ukonstytuowaniem się sądu polubownego, w toku postępowania przed sądem polubownym, a także w postępowaniu postarbitrażowym. W tych czynnościach chodzi o wspieranie postępowania przed sądem polubownym jako takiego. Sąd państwowy podejmuje czynności dotyczące arbitrażu nie z własnej inicjatywy, lecz tylko na żądanie strony postępowania arbitrażowego, ewentualnie arbitra (jak w wypadku ustalania wynagrodzenia) czy też sądu polubownego.

Słowa kluczowe: sąd polubowny, arbitraż, sąd państwowy, właściwość funkcyjna, zapis na sąd polubowny, zarzut zapisu na sąd polubowny, umowa o arbitraż, czynności sądu, postępowanie przed sądem polubownym

dr hab. Robert Kulski, professor of the University of Łódź 
Department of Civil Proceedings 2, Faculty of Law and Administration, University of Łódź, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3967-3985

Functional jurisdiction of the State Court in proceedings before the Arbitral Tribunal

The paper presents the actions that a state court may take in arbitration. These actions are taken in cases specified in the Polish Code of Civil Procedure. A state court may take actions at various stages, namely before the constitution of an arbitration court, during the proceedings before the arbitration court, and also in post-arbitration proceedings. These actions are aimed at supporting the proceedings before the arbitration court as such. A state court undertakes actions concerning arbitration not on its initiative, but only at the request of a party to the arbitration proceedings, an arbitrator (as in the case of determining remuneration), or an arbitration court.

Keywords: arbitration court, arbitration, state court, functional jurisdiction, arbitration clause, allegation of the arbitration clause, arbitration agreement, court decisions, proceedings before an arbitration court

Bibliografia / References
Bermann G.A., The Role of National Courts at the Threshold of Arbitration, „The American Review of International Arbitration” 2017/28.
Blackaby N., Partasides C. QC, Redfern A., Hunter M., Redfern and Hunter on International Arbitration, Oxford 2015.
Broniewicz W., Marciniak A., Kunicki I., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2023.
Carbone G., The Interference of the Court of the Seat with International Arbitration, „Journal of Dispute Resolution” 2012/9.
Cudak A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom V. Komentarz, red. A. Marciniak, Warszawa 2020.
Dalka S., Sądownictwo polubowne w PRL, Warszawa 1987.
Ereciński T., Uchylenie przez sąd państwowy orzeczenia wydanego w międzynarodowym arbitrażu handlowym [w:] Proces i prawo. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Jerzego Jodłowskiego, red. E. Łętowska, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1989.
Ereciński T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 5, red. T. Ereciński, Warszawa 2009.
Ereciński T., Weitz K., Sąd arbitrażowy, Warszawa 2008.
Fenichel Z., Polskie prawo prywatne i procesowe. Studia, Kraków 1936.
Flaga-Gieruszyńska K., Zieliński A., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2019.
Jakubowski J., Rozstrzyganie sporów w polskim handlu zagranicznym, „Palestra” 1965/5. 
Kłos M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom V. Komentarz, red. A. Marciniak, Warszawa 2020.
Kościółek A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom V. Komentarz, red. A. Marciniak, Warszawa 2020.
Kulski R., Umowy procesowe w postępowaniu cywilnym, Kraków 2006.
Lew J.D.M., Mistelis L.A., Kröll S.M., Comparative International Commercial Arbitration, The Hague 2003. 
Łaszczuk M., Szpara J., Uwagi o zakresie pomocy udzielonej sądowi polubownemu przez sąd państwowy na podstawie art. 1192 k.p.c., „Palestra” 2008/9–10. 
Martin J., Hunter H., Judicial assistance for the arbitrator [w:] Contemporary Problems in International Arbitration, red. J.D.M. Lew, Springer 1987.
Orecki M., Sądownictwo polubowne a sądy państwowe wobec zasady nieingerencji sądu państwowego w działalność sądu polubownego i jego skład, Warszawa 2019.
Orzeł-Jakubowska A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. nacz. P. Rylski, red. cz. III A. Olaś, Legalis 2023.
Paszkowski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom II. Komentarz, red. T. Szanciło, Warszawa 2023.
Pełczyński M., Umowna zmiana właściwości miejscowej sądu delibacyjnego w sprawie o uznanie wyroku arbitrażowego, „Przegląd Prawa Handlowego” 2010/10. 
Pietrzkowski H. [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego. Środki zaskarżenia, red. nacz. T. Ereciński, tom III, cz. 1, red. J. Gudowski, Warszawa 2013.
Potrzobowski K., Żywicki W., Sądownictwo polubowne. Komentarz dla potrzeb praktyki, Warszawa 1961.
Siedlecki W., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 1972. 
Tomaszewski M., Wniosek o wyłączenie arbitra i tryb rozpoznania wniosku, „Przegląd Sądowy” 2012/2.
Uliasz M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom V. Komentarz, red. A. Marciniak, Warszawa 2020.
Wach A., Stosowanie zasady Kompetenz-Kompetenz w postępowaniu arbitrażowym, „Radca Prawny” 2007/1.
Weitz K., Przesłanki i zakres pomocy sądu państwowego dla sądu polubownego, „ADR” 2009/2.
Weitz K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 5, red. T. Ereciński, Warszawa 2009.
Wengerek E., Tyczka M., Sądownictwo polubowne w handlu zagranicznym i międzynarodowym obrocie morskim, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 1968/6.

Jakub Laskowski 
doktor nauk prawnych, radca prawny, arbiter Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu z siedzibą w Lozannie (CAS) oraz Piłkarskiego Sądu Polubownego Polskiego Związku Piłki Nożnej, Warszawa, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1342-5986

Prawne aspekty związane z klauzulą odstępnego w umowie (kontrakcie) o profesjonalne uprawianie piłki nożnej

W artykule autor omawia tematykę charakteru prawnego i skutków prawnych klauzuli odstępnego umieszczonej w treści kontraktu o profesjonalne uprawianie piłki nożnej. Relacja przynależności klubowej, powstała pomiędzy klubem piłkarskim a zarejestrowanym w nim profesjonalnym zawodnikiem piłki nożnej poprzez zawarcie kontraktu piłkarskiego, a także zasady zmiany przynależności klubowej regulowane są zarówno przez prawo powszechne, jak i bardzo szczegółowe postanowienia przyjmowane przez krajowe związki piłki nożnej oraz FIFA. Cechą szczególną relacji kontraktowej klubu i piłkarza jest znaczące ograniczenie możliwości jednostronnego rozwiązania kontraktu przed upływem okresu jego obowiązywania. Jest to bowiem możliwe wyłącznie w przypadku, gdy jedna ze stron ma ważny powód do wypowiedzenia umowy łączącej strony bądź gdy w treści kontraktu zastrzeżone jest na rzecz zawodnika prawo odstąpienia. Autor artykułu porusza w nim zasady rozwiązania kontraktu za zapłatą odstępnego zarówno na podstawie uchwał Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej (PZPN), w tym szczegółowe postanowienia dotyczące klauzuli odstępnego zawarte w uchwale nr VI/90 Zarządu PZPN z 16.06.2023 r., jak i międzynarodową praktykę rynku piłkarskiego w odniesieniu do klauzul typu buy-out clause oraz release clause, ze szczególnym uwzględnieniem orzecznictwa Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu w Lozannie. W odniesieniu do klauzul odstępnego zawartych w kontraktach o profesjonalne uprawianie piłki nożnej poddanych regulacjom PZPN autor artykułu analizuje je na gruncie polskiego prawa powszechnego, przedstawiając skutki prawne takich klauzul zarówno w kontraktach w formie umowy o pracę, jak i kontraktach w formie umowy cywilnoprawnej. 

Słowa kluczowe: odstępne, piłka nożna, prawo sportowe, kontrakt piłkarski, transfer 

dr Jakub Laskowski 
legal counsel, arbitrator of the Court of Arbitration for Sport based in Lausanne (CAS) and the Football Arbitration Court of the Polish Football Association, Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1342-5986

Legal aspects of buy-out clause in professional football player contract

The article discusses the legal nature and effects of the buy-out clause included in a professional football contract. The contractual relationship created between a football club and a professional football player registered to it through the conclusion of a football contract, as well as the rules for changing club affiliation, are regulated by both public law and very specific and detailed provisions adopted by national football associations and FIFA. A special feature of the contractual relationship between the club and the football player is the significant restriction of the possibility of unilateral termination of the contract before the end of its term. This is because unilateral termination of the contract is only possible if one of the parties has a valid reason to terminate the binding contract, or if a right of termination is reserved in favor of the player in the contract. The author of the article discusses the principles of termination of a contract for payment of a buy-out clause, both based on the resolutions of the Board of the Polish Football Association, including detailed provisions on the buy-out clause contained in Resolution No. VI/90 of the Board of the Polish Football Association of 16.06.2023, as well as the international practice of the football market concerning buy-out clauses and release clauses, with particular reference to the case law of the Court of Arbitration for Sport in Lausanne. With regard to buy-out clauses included in professional football contracts under the regulations of the Polish Football Association, the author of the article analyzes them under Polish common law, presenting the legal effects of such clauses in both contracts in the form of an employment contract and contracts in the form of a civil law contract.

Keywords: buy-out, football, sports law, football contract, transfer

Bibliografia / References
Aho P., Buy-out clause disputes under the FIFA Regulations – when to take action, „LawInSport” z 23.05.2014 r., https://www.lawinsport.com/topics/employment-law/item/buy-out-clause-disputes-under-the-fifa-regulations-when-to-take-action.
Badura M., Basiński H., Kałużny G., Wojcieszak M., Ustawa o sporcie. Komentarz, LEX 2011.
Baran K. [w:] Kodeks pracy. Komentarz, red. K. Baran, Warszawa 2022.
Barłowski M., Grykiel J., Libiszewski K. i in., Transakcje fuzji i przejęć, Warszawa 2011.
CDES, KEA, Study on the economic and legal aspects of transfers of players, 2013, https://ec.europa.eu/assets/eac/sport/library/documents/cons-study-transfers-final-rpt.pdf.
FIFA, Circular no. 1464, Zurych, Szwajcaria, 22.12.2014 r.
FIFA, Circular No. 801, Zurych, Szwajcaria, 28.03.2002 r.
Geey D., Buy-Out & Release Clauses in Football Contracts: The Basics, „The Final Score on Football Law” z 1.04.2014 r., https://www.danielgeey.com/done-deal-blog/buy-out-release-clauses-in-football-the-basics.
Giancaspro M., Buy-out clauses in professional football player contracts: questions of legality and integrity, „Int Sports Law J” 2016/16.
Gliniecki B. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. M. Balwicka-Szczyrba, LEX 2023.
Gonera K. [w:] Kodeks pracy. Komentarz, red. L. Florek, Warszawa 2017.
Karaszewski G. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Ciszewski, Warszawa 2014.
Krześniak E., Ustawa o sporcie. Komentarz, Warszawa 2020.
Lynam I., Could Wayne Rooney and Yohan Cabaye 'buy out' their contracts?, „The Guardian” z 20.01.2014 r., http://www.theguardian.com/football/charles-russell-sports-law-blog/2014/jan/20/rooney-cabaye-buy-out-contracts-premeier-league.
Machnikowski P. [w:] Kodeks cywilny – komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Legalis 2023.
Nałęcz M. [w:] Kodeks pracy. Komentarz, red. K. Walczak, Legalis 2023.
Olejniczak A. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania – część ogólna, red. A. Kidyba, LEX 2014.
Ongaro O., Maintenance of contractual stability between professional football players and clubs – the FIFA Regulations on the Status and Transfer of Players and the relevant case law of the Dispute Resolution Chamber, „European Sports Law and Policy Bulletin” 2011/1.
Popiołek W. [w:] Kodeks cywilny – komentarz, t. 1, red. K. Pietrzykowski, Legalis 2018.
Raczkowski M. [w:] M. Gersdorf, M. Raczkowski, K. Rączka, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2014.
Radwański Z., System prawa cywilnego. Tom III. Część 1, Warszawa 2008.
Rączka K. [w:] M. Gersdorf, M. Raczkowski, K. Rączka, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2014.
Rzetecka-Gil A., Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania – część ogólna, LEX 2011.
Stelina J. [w:] Kodeks pracy. Komentarz, red. A. Sobczyk, Legalis 2023.
Strzępka J., Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2015.
Trzaskowski R., Żuławska C. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Księga trzecia. Zobowiązania, red. J. Gutowski, Warszawa 2013.
Wajda D., Umowa przedwstępna dotycząca zakupu nieruchomości, Warszawa 2009.

Andrzej Olaś 
doktor habilitowany nauk prawnych, adiunkt, Zakład Postępowania Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie; adwokat, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2295-8645

Tak zwana konwersja sądowego postępowania cywilnego na postępowanie arbitrażowe jako exemplum terminologicznego nieporozumienia w polskim języku prawniczym

Przedmiotem artykułu jest analiza zmian w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych dotyczących zawarcia umowy arbitrażowej w trakcie trwania postępowania sądowego dotyczącego sporu poddanego pod rozstrzygnięcie sądu arbitrażowego na podstawie tej umowy, wprowadzonych na mocy ustawy z 9.03.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, w stosunku do których już na etapie prac legislacyjnych prowadzących do ich przyjęcia ukuto mylne, a zarazem mylące pojęcie „konwersji postępowania sądowego na arbitraż”. Sformułowanie to – pomimo jego rażącej nieadekwatności – zdobyło aprobatę przedstawicieli doktryny i praktyki, zyskując sobie miejsce nie tylko w żargonie prawniczym, lecz także w wypowiedziach uznanych przedstawicieli nauki prawa procesowego cywilnego oraz prawa handlowego. Aby wykazać niewłaściwość powyższego określenia, w artykule omówiono znaczenie słowa „konwersja” w języku naturalnym (potocznym) i prawnym; dokonano zwięzłej analizy treści obowiązujących norm prawnych, które wedle proponentów sformułowania „konwersja postępowania sądowego na arbitraż” konstytuują nazwaną w ten sposób instytucję; a następnie skonfrontowano nowe rozwiązania ze stanem prawnym obowiązującym uprzednio, a zatem przed przyjęciem „konwersji postępowania sądowego na arbitraż” do polskiego porządku prawnego.

Słowa kluczowe: zapis na sąd polubowny, konwersja postępowania sądowego na arbitraż, postępowanie sądowe a arbitraż

dr hab. Andrzej Olaś 
assistant professor, Department of Civil Proceedings, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Kraków; attorney, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2295-8645

The so-called “conversion of civil court proceedings into arbitration proceedings” as an example of terminological misunderstanding in the Polish legal language

The article analyses the amendments to the Polish Code of Civil Procedure and the Act on Court Costs concerning the conclusion of an arbitration agreement during court proceedings regarding a dispute referred to arbitration based on this agreement. These changes were introduced under the Act of 9 March 2023, amending the Polish Code of Civil Procedure and certain other acts. During the legislative process, the highly inadequate and misleading term ‘conversion of court proceedings into arbitration’ emerged. Despite its gross inaccuracy, this term has gained traction among both legal scholars and practitioners, infiltrating legal jargon and the discourse of respected experts in civil procedural law and commercial law. To clarify the confusion surrounding this term, the article: examines the meaning of ‘conversion’ in both colloquial and legal contexts (Section 2); provides a concise analysis of the applicable legal norms that proponents claim constitute the ‘conversion of court proceedings into arbitration’ (Section 3); and compares the new solutions with the legal framework that existed prior to the adoption of this concept into the Polish legal system (Section 4).

Keywords: arbitration agreement, conversion of court proceedings into arbitration, court proceedings and arbitration

Bibliografia / References
Arystoteles, Metafizyka, tłum. K. Leśniak, Warszawa 2009.
Asłanowicz M., Sąd polubowny (arbitrażowy). Komentarz do części piątej Kodeksu postępowania cywilnego, Warszawa 2017.
Barowicz M., Konwersja zobowiązań na kapitał zakładowy, „Przegląd Prawa Handlowego” 2010/10.
Błaszczak Ł., Charakter prawny umowy o mediację, „ADR – Arbitraż i Mediacja” 2008/1.
Budniak-Rogala A. (Fruk A.), Charakter prawny zapisu na sąd polubowny w postępowaniu cywilnym, Wrocław 2015.
Cieślak S., Stosunek postępowania arbitrażowego do innych rodzajów postępowania cywilnego, „ADR – Arbitraż i Mediacja” 2011/4.
Domański G., Konwersja długu na kapitał, „Przegląd Prawa Handlowego” 1996/4.
Durbas M., Orzekanie o właściwości sądu arbitrażowego, Warszawa 2024.
Dyrduł P., Konwersja postępowania sądowego w postępowanie arbitrażowe, „Palestra” 2023/8.
Dziurda M., Perspektywy arbitrażu w sprawach korporacyjnych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2023/7.
Ereciński T., Weitz K., Sąd arbitrażowy, Warszawa 2008.
Falkiewicz K., Kwaśnicki R.L., Arbitraż i mediacja w świetle najnowszej nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, „Przegląd Prawa Handlowego” 2005/11.
Fenichel Z., Sądy polubowne wedle kodeksu postępowania cywilnego [w:] Polskie prawo prywatne i procesowe. Studja, Kraków 1936.
Fruk A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska-Krześ, I. Gil, Legalis 2024.
Gortad K., Konwersja postępowania przed sądem powszechnym w postępowanie przed sądem polubownym. Kilka uwag do projektu ustawy z 26.8.2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, „ADR – Arbitraż i Mediacja” 2022/3.
Kłos M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. V, Komentarz. Art. 1096–1217, red. A. Marciniak, Warszawa 2020.
Kulski R., Umowy procesowe w postępowaniu cywilnym, Kraków 2006.
Lutwak A., O wpływie zapisu kompromisarskiego oraz jego wygaśnięcia na proces w sądzie państwowym, „Głos Prawa” 1935/5–6.
Nowacki A., Konwersja długu na kapitał, „Przegląd Prawa Handlowego” 2008/12.
Olaś A., Czy dopuszczalność skargi kasacyjnej od wyroku w sprawie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego podlega ograniczeniom z art. 3982 k.p.c. – uwagi na tle ustawy z 10.09.2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów, „Polski Proces Cywilny” 2016/2.
Olaś A., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2015 r., III CZP 103/14, (OSP 2015 nr 11, poz. 105, s. 1560), „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2016/1.
Olaś A., Procesowy Kot Schrödingera”, czyli tzw. wyłączenie arbitrażowe w rozporządzeniach Bruksela I i I bis. Uwagi na tle wyroku TSUE z 20.6.2022 r. (C-700/20) [w:] Prawne zagadnienia międzynarodowego obrotu cywilnego i handlowego, red. E. Figura-Góralczyk, R. Flejszar, B. Gnela, P. Mostowik, Warszawa 2023.
Olaś A., Umorzenie postępowania w sprawie europejskiego nakazu zapłaty na żądanie powoda a przerwa przedawnienia wywołana wniesieniem pozwu w tym postępowaniu – uwagi de lege lata i de lege ferenda, „Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ” 2017/1.
Olaś A., Umorzenie procesu cywilnego, Warszawa 2016.
Olaś A., Wpływ cofnięcia pozwu w postępowaniu przed sądem polubownym na przerwę przedawnienia roszczeń dochodzonych w tym postępowaniu, „ADR – Arbitraż i Mediacja” 2017/4.
Olaś A., Zasada proporcjonalności w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2024.
Oplustil K., Wierzytelność wobec spółki kapitałowej jako przedmiot potrącenia i konwersji, opracowania monograficzne „Przegląd Prawa Handlowego” 2002/2.
Orzeł-Jakubowska A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. P. Rylski, A. Olaś, Legalis 2023.
Paczuska-Tokarska K., Tujakowska A., Konwersja postępowania sądowego na postępowanie arbitrażowe – protokół Konwersji, „Przegląd Prawa Handlowego” 2023/1.
Paszkowski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. T. Szanciło, Warszawa 2023.
Siedlik K., Charakter prawny umowy arbitrażowej w prawie polskim i niemieckim, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2000/2.
Skawiańczyk K., Podwyższenie kapitału zakładowego przez konwersję wierzytelności. Część 1, „Monitor Prawniczy” 2000/2.
Skawiańczyk K., Podwyższenie kapitału zakładowego przez konwersję wierzytelności. Część 2, „Monitor Prawniczy” 2000/3.
Sołtysik S., Podstawy odmowy uznania i wykonania zagranicznego orzeczenia arbitrażowego według Konwencji nowojorskiej, Warszawa 2019.
Wiśniewski C., Konwersja długu na kapitał zakładowy w spółkach kapitałowych, „Przegląd Prawa Handlowego” 1996/9.
Wydra Ł., Konwersja postępowania przed sądem państwowym w arbitraż według nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z 9.03.2023 r., „Palestra” 2023/8.
Zedler F., Zapis na sąd polubowny [w:] Umowy w obrocie gospodarczym, red. A. Koch, J. Napierała, Kraków 2006.
Zielony A., Wszczęcie postępowania przed sądem polubownym, „Przegląd Sądowy” 2008/3.

Piotr Rylski 
doktor habilitowany nauk prawnych, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, Wydział Prawa i Administracji, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5399-1624
udział w autorstwie tekstu – 50%
Karol Weitz 
profesor, doktor habilitowany nauk prawnych, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0408-5374
udział w autorstwie tekstu – 50%

Odpowiedź na pozew w ujęciu prawnoporównawczym

W artykule przedstawiono instytucję odpowiedzi na pozew w wybranych systemach procesowych państw europejskich. Analizie poddano regulacje prawa francuskiego, belgijskiego, luksemburskiego, niemieckiego, austriackiego i Liechtensteinu. Omówiono definicje odpowiedzi na pozew w tych systemach, znaczenie odpowiedzi na pozew dla koncentracji materiału procesowego oraz formę tego pisma procesowego. W podsumowaniu autorzy podkreślili wzrost znaczenia odpowiedzi na pozew w obecnych regulacjach procesowych oraz zróżnicowanie sankcji za jej niezłożenie w terminie.

Słowa kluczowe: pozew, powództwo , obrona pozwanego , prawo porównawcze

dr hab. Piotr Rylski, professor of the University of Warsaw 
Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5399-1624
Contribution to the preparation of the article – 50%
prof. dr hab. Karol Weitz
Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, Poland 
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0408-5374
Contribution to the preparation of the article – 50%

Statement of defence from a comparative legal perspective

This article presents the institution of a statement of defence in selected procedural systems of European countries. The French, Belgian, Luxembourgish, German, Austrian and Liechtenstein law regulations were analysed. The definitions of the statement of defence in these systems, the importance of the statement of defence for the concentration of litigation material, and the form of this pleading are discussed. The authors conclude by highlighting the increased importance of the statement of defence in the current procedural regulations and the variation in sanctions for failure to file it on time. 

Keywords: claim, action, defendant’s defense, comparative law

Bibliografia / References
Assmann D. [w:] Wieczorek/Schütze Zivilprozessordnung und Nebengesetze, Großkommentar, t. 4, Berlin – Boston 2013.
Białecki M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe, t. 1, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020.
Bieresborn D., Klage und Klageerwiderung im deutschen und englischen Zivilprozeß. Eine rechtshistorische und rechtsvergleichende Untersuchung unter besonderer Berücksichtigung der Beeinflussung durch das römisch-kanonische Verfahren, Frankfurt am Main 1999.
Bohnet F., Procédure civile, Neuchâtel 2014.
Boularbah H. [w:] Droit judiciaire, t. 2, Manuel de procédure civile, Bruxelles 2015.
Braun J., Lehrbuch des Zivilprozeßrechts, Tübingen 2014.
Cadiet L., Jeuland E., Droit judiciaire privé, Paris 2023.
Chainais C., Mayer L., Ferrand F., Guinchard S., Procédure civile. Droit interne et européenne du procès civil, Paris 2018.
Fierich X., O postępowaniu przygotowawczem w sądach kolegialnych I instancji, ze szczególnym uwzględnieniem projektu Polskiej Procedury Cywilnej, „Głos Prawa” 1926/12.
Fierich X., Obligatoryjna odpowiedź na pozew w projekcie polskiej procedury cywilnej, „Głos Prawa” 1925/21–22, „Głos Prawa” 1925/23–24, „Głos Prawa” 1926/1 i „Głos Prawa” 1926/3.
Gasser J. [w:] Handbuch Liechtensteinisches Zivilprozessrecht, red. H. Schuhmacher, Wien 2020.
Harla A.G., Obligatoryjna odpowiedź na pozew a sprawność postępowania [w:] Postępowanie cywilne w dobie przemian, red. I. Gil, Warszawa 2017.
Harla A.G., Odpowiedź na pozew w projektach Komisji Kodyfikacyjnej II RP i refleksje de lege ferenda [w:] Aurea Praxis Aurea Theoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, t. 2, red. J. Gudowski, K. Weitz, Warszawa 2011.
Harla A.G., Odpowiedź na pozew w przyszłym Kodeksie postępowania cywilnego [w:] Postępowanie rozpoznawcze w przyszłym Kodeksie postępowania cywilnego, red. K. Markiewicz, A. Torbus, Warszawa 2014.
Heron J., Le Bars T., Droit judiciaire privé, Paris 2010.
Jagieła J., Organizacja postępowania w postępowaniu nieprocesowym, „Polski Proces Cywilny” 2020/3.
Jędrzejewska M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego z komentarzem, t. 1, red. J. Jodłowski, K. Piasecki, Warszawa 1989.
Karolczyk B., Odpowiedź na pozew w postępowaniu zwyczajnym – wybrane zagadnienia w świetle nowelizacji k.p.c., „Monitor Prawniczy” 2012/10.
Karolczyk B. [w:] Postępowanie cywilne po nowelizacji. Komentarz dla pełnomocników procesowych i sędziów, red. B. Karolczyk, Warszawa 2020.
Leipold D., Prozeßförderungspflicht der Parteien und richterliche Verantwortung, „Zeitschrift für Zivilprozess” 1980/93 (3).
Medyński W.J., O odpowiedzi na pozew w k.p.c., „Głos Sądownictwa” 1933/12.
Menétrey S., Procédure civile luxembourgeoise. Approche comparative, Bruxelles 2016.
Miszewski W., Proces cywilny w zarysie. Część pierwsza, Warszawa – Łódź 1946.
Pahud E. [w:] Schweizerische Zivilprozessordnung Kommentar, t. 2, red. A. Brunner, D. Gasser, I. Schwander, Zürich St. Gallen 2016.
Prütting H. [w:] Münchener Kommentar zur Zivilprozessordnung mit Gerichtsverfassungsgesetz und Nebengesetzen, red. W. Krüger, Th. Rauscher, t. 1, München 2020.
Rognon J.-J., Les conclusions. Étude de droit fédéral et de procédure civil vaudoise, Lausanne 1974.
Rylski P., Aktywność sądu w zakresie zbierania materiału faktycznego sprawy w przygotowawczej fazie postępowania cywilnego (art. 207 § 2 i 3 k.p.c.) [w:] Ewolucja polskiego postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych. Materiały konferencyjne Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Postępowania cywilnego Szczecin – Niechorze 28–30.09.2007 r., red. H. Dolecki, K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2009. 
Siedlecki W. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. Z. Resich W. Siedlecki, t. 1, Warszawa 1969.
Sieńko M., Nowe modele koncentracji materiału procesowego [w:] Reforma czy kolejna nowelizacja? Uwagi na tle ustawy z 4.7.2019 r. zmieniającej k.p.c., red. P. Rylski, Warszawa 2020.
Skibińska M. [w:] Środki obrony pozwanego w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, red. M. Rzewuski, Warszawa 2022.
Sutter-Somm Th., Lötscher C., Pesenti F., Seiler B., Vontobel J., Schweizerisches Zivilprozessrecht, Zürich – Basel Genf 2012.
Waligórski M., Polskie prawo procesowe. Dynamika procesu (postępowanie), Warszawa 1948.
Waśkowski E., Podręcznik procesu cywilnego, Wilno 1932.
Weitz K., Instytucje sądowego postępowania rozpoznawczego w sprawach cywilnych według Kodeksu postępowania cywilnego u progu XXI wieku – próba ogólnej oceny [w:] Instytucje prawa procesowego cywilnego – stan obecny i perspektywy. Materiały ze Zjazdu Katedr i Zakładów postępowania cywilnego, Lublin 17–20 września 2023 r. (w druku).
Wengerek E., Koncentracja materiału procesowego, Warszawa 1958. 

Anna Szymańska 
doktor nauk prawnych, wykładowca na Podyplomowym Studium Zamówień Publicznych Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, Polska

Postępowanie zabezpieczające w zamówieniach publicznych na tle instytucji okresu zawieszenia zawarcia umowy typu standstill

Tematyka artykułu to czasowy zakaz zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego w kontekście sądowego zabezpieczenia roszczenia wykonawcy składającego skargę na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej do sądu zamówień publicznych. Dokonano analizy prawnej wpływu postępowania skargowego na tok postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, w szczególności na dopuszczalność zawarcia umowy wskutek upływu ustawowego zawieszenia jej zawarcia typu standstill. Ocenie prawnej poddano efektywność środka ochrony prawnej w postaci skargi do sądu, w szczególności na tle kwestii dopuszczalności stosowania środków tymczasowych, a w szczególności prowizorycznej ochrony w trybie wniosku o zabezpieczenie poprzez zakaz zawarcia umowy do czasu rozstrzygnięcia sprawy skargowej. W tym zakresie przeanalizowano przesłanki udzielenia zabezpieczenia, jak i jego wpływ na sytuację uczestników postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Przedstawiono także wnioski de lege ferenda, z uwzględnieniem postulatów efektywności skargi oraz szybkości procesu zamówieniowego oraz sprawnej realizacji zadań publicznych.

Słowa kluczowe: zamówienia publiczne, skarga do sądu zamówień publicznych, postępowanie zabezpieczające, zakaz zawarcia umowy, okres zawieszenia

dr Anna Szymańska 
lecturer at the Postgraduate Studies in Public Procurement at the Faculty of Law and Administration of the University of Warsaw, Poland

Claim-securing procedure in public procurement in the context of the institution of standstill period for the conclusion of a contract

The subject of analysis is the topic of a temporary prohibition on concluding a public procurement contract in the context of judicial security for the claim of a contractor filing a complaint against the ruling of the National Appeal Chamber to the public procurement court. The work presents a legal analysis of the impact of complaint proceedings on the course of public procurement proceedings, in particular on the admissibility of concluding a contract as a result of the expiry of the statutory standstill suspension. The effectiveness of the legal remedy in the form of a complaint to the court was legally assessed, against the background of the issue of the admissibility of applying interim measures, and in particular provisional protection in the form of an application for security by prohibiting the conclusion of a contract until the complaint is resolved. In this respect, the conditions for granting security and its impact on the situation of participants in the public procurement procedure were analyzed. De lege ferenda conclusions were also made, considering the demands for the effectiveness of the complaint as well as the speed of the procurement process and efficient implementation of public tasks.

Keywords: public procurement, complaint to the public procurement court, security for claims, prohibition on concluding a contract, standstill period

Bibiliografia / References
Banaszewska A., Skarga na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej jako środek ochrony prawnej w systemie zamówień publicznych, Warszawa 2018.
Bogdanowicz P., Hartung W., Szymańska A., Funkcjonowanie środków ochrony prawnej w krajach Unii Europejskiej. Kluczowe wnioski, Warszawa 2017.
Broniewicz W., Marciniak A., Kunicki I., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2020.
Dzierżanowski W., Prawo do sądu w zamówieniach publicznych, Warszawa 2018.
Jakubecki A. [w:] System Prawa Procesowego. Tom V. Postępowanie zabezpieczające, red. A. Jakubecki, T. Ereciński, Warszawa 2016.
Jaźwiński Ł., Wniosek o zabezpieczenie roszczenia w postępowaniu wywołanym skargą na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej, „Zamówienia Publiczne Doradca” 2018/12.
Jerzykowski J., Kowalczyk A., Kuchnio S., Lechna M., Prigan A., Sołtysińska A., Specht-Schampera A., Postulowane zmiany w prawie zamówień publicznych w zakresie środków ochrony prawnej, Warszawa 2018.
Jodłowski J., Resich Z., Lapierre J., Misiuk-Jodłowska T., Weitz K., Postępowanie Cywilne, Warszawa 2005.
May J., Charakter kontroli sądowej orzeczeń Krajowej Izby Odwoławczej, „Kwartalnik Prawo Zamówień Publicznych” 2019/1.
Pieróg J., Prawo zamówień publicznych. Komentarz, Warszawa 2017.
Romańska M., Skarga do sądu na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej w systemie środków zaskarżenia. Kontrola instancyjna orzeczeń Krajowej Izby Odwoławczej. Część pierwsza, „Zamówienia Publiczne Doradca” 2018/1.
Sołtysińska A., Procedury odwoławcze w europejskim prawie zamówień publicznych, Warszawa 2021.
Stasiak J., Skarga do sądu jako element kontroli zewnętrznej w sektorze zamówień publicznych a skarga nadzwyczajna, „Finanse Komunalne” 2019/7–8.
Zawistowski D. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom IV. Artykuły 730–1088, red. T. Wiśniewski, LEX 2021.

Tadeusz Zembrzuski 
doktor habilitowany nauk prawnych, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, Katedra Postępowania Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8239-6827

Wnioski dowodowe w pismach procesowych zawodowego pełnomocnika, czyli kilka refleksji o przemytnikach i śledczych

Uwidaczniający się na wielu płaszczyznach chaos procesowy, będący efektem nieprzemyślanych i nieuporządkowanych działań legislacyjnych podważających komplementarność instytucji prawnych, spoistość oraz czytelność regulacji skłaniają do krytyki i piętnowania nieprzemyślanych i nienależycie przygotowanych nowelizacji. Przykładem kontrowersyjnych rozwiązań jest art. 1281 Kodeksu postępowania cywilnego, który sankcjonuje zamieszczenie wniosków dowodowych wyłącznie w uzasadnieniu pisma procesowego wniesionego przez zawodowego pełnomocnika procesowego, w tym przez adwokata lub radcę prawnego. W takim wypadku wnioski dowodowe nie wywołują skutków, jakie ustawa wiąże ze zgłoszeniem ich przez stronę. Prezentowane dotychczas w piśmiennictwie krytyczne uwagi zostały uzupełnione perspektywą aksjologiczną z odniesieniem do problematyki formalizmu procesowego, w kontekście prawa do dowodu wywodzonego z prawa do sądu i rzetelnego ukształtowania procesu cywilnego. Ocena wprowadzonego rozwiązania powinna być dokonywana przez pryzmat wartości, którą jest zapewnienie należytego dostępu do ochrony prawnej udzielanej w postępowaniu cywilnym. Sankcja procesowa zawarta w art. 1281 Kodeksu postępowania cywilnego nie jest adekwatna do stopnia potencjalnego uchybienia, stwarza nieproporcjonalne zagrożenie dla ochrony jednostkowego interesu. Różnicowanie pozycji procesowej strony, stosownie do występowania w procesie samodzielnie lub ustanowienia zawodowego pełnomocnika, nie spełnia kryterium racjonalności proceduralnej, będącej jednym z kryteriów aksjologicznej oceny regulacji procesowej. Realizacja prawa do sądu pozostaje w ścisłym związku z adresowanym do ustawodawcy oczekiwaniem kształtowania regulacji procesowych w zgodzie z zasadą przyzwoitej legislacji. Ustawa procesowa powinna gwarantować rozpatrzenie sprawy z uwzględnieniem trzech aspektów: rzetelności, sprawiedliwości oraz na szybkości. Tymczasem nieumiejętne łączenie formalizmu z postulatem przyspieszania oraz usprawniania postępowania kosztem uprawnień z zakresu prawa dowodowego koliduje z ochroną prawa do sądu. W efekcie analizowana regulacja zasługuje na zdecydowaną krytykę i niezwłoczną derogację.

Słowa kluczowe: pismo procesowe, wymagania formalne pism procesowych, wnioski dowodowe, skutki czynności procesowych, zawodowy pełnomocnik, formalizm postępowania, prawo do dowodu, prawa do sądu, rzetelność procesu sądowego

dr hab. Tadeusz Zembrzuski, professor of the University of Warsaw 
Chair of Civil Procedure, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8239-6827

Motion for evidence in pleadings submitted by professional legal representatives – a handful of reflections on smugglers and investigators

Observable on a number of levels, the processual chaos resulting from unconsidered and disorganised legislative activities undermining the complementarity of institutions of law as well as the coherence and legibility of regulations is conducive to criticism and condemnation of reckless and poorly prepared amendments. Exemplars of controversial solutions include Article 1281 of the Polish Code of Civil Procedure, which allows motions for evidence to be included exclusively in pleadings submitted by professional legal representatives, such as attorneys or legal counsellors. Under such circumstances, motions for evidence do not produce effects the law provides when submitted by a party to proceedings. Critical comments presented in reference writings thus far have been expanded to include an axiological perspective regarding processual formalism, in the context of the right to evidence derived from the right to trial, and fairness in structuring proceedings under civil law. Any assessment of the introduced solution requires the due use of the value of securing proper access to legal protection afforded in civil law proceedings. The processual sanction ensconced in Article 1281 of the Polish Code of Civil Procedure does not reflect the extent of potential infringement, generating a disproportionate hazard to protecting individual interests. Discernment of a party’s processual position depending on whether that party appears pro se or appoints a professional representative does not meet the procedural rationality standard – one of several criteria applied in axiological evaluation of processual regulation. Exercising the right to a fair trial is closely related to the expectations of the legislator as it concerns structuring processual regulations in conformity with the decent legislation principle. Processual law ought to guarantee that any case should be tried in respect of three aspects: reliability, fairness, and – if feasible – swiftness. As it is, clumsy efforts to combine formalism with postulates of making judicial proceedings more expedient and more efficient at the expense of the right to evidence-related competencies clash with the protection of the right to a fair trial. As a result, the regulation under analysis deserves conclusive criticism and immediate derogation.

Keywords: pleading, formal pleading-related requirements, motions for evidence, results of legal proceedings, professional legal representative, formalism in legal proceedings, right to evidence, due reliability of trial before a court of law

Bibliografia / References
Broniewicz W., Czy potrzebny jest nowy kodeks postępowania cywilnego, „Państwo i Prawo” 2004/4.
Cieślak S., Ewolucja formalizmu procesowego w okresie pięćdziesięciu lat obowiązywania polskiego kodeksu postępowania cywilnego, „Kwartalnik Prawa Procesowego” 2015/4.
Cieślak S., Formalizm postępowania cywilnego, Warszawa 2008.
Cieślak S., Formalizm procesowy w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego [w:] Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego a Kodeks postępowania cywilnego, red. T. Ereciński, K. Weitz, Warszawa 2010.
Cieślak S., Opinia Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych w sprawie projektu nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego oraz niektórych powiązanych z nim ustaw (nr druku UD 156), https://obsil.kirp.pl/wp-content/uploads/2021/10/21.09.30-Opinia-OBSiL-druk-UD-156.pdf.
Cieślak S., Powiązania wewnątrzsystemowe w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2013.
Cieślak S., Założenia aksjologiczne postępowania cywilnego – propozycja sformułowania kryteriów aksjologicznej oceny regulacji procesowej [w:] Założenia aksjologiczne nowelizacji KPC z 4 lipca 2019 r., red. S. Cieślak, Łódź 2020.
Cieślak S., Zaufanie strony a zaostrzanie rygorów procesowych stosowanych w odniesieniu do wadliwych czynności adwokatów i radców prawnych w postępowaniu cywilnym [w:] Tajemnica adwokacko-radcowska i notarialna oraz inne środki ochrony zaufania w postępowaniu cywilnym, red. S. Cieślak, Warszawa 2022.
Duszka-Jakimko H., Zaufanie do prawa jako wartość i jego ochrona w porządku prawnym państwa, „Państwo i Prawo” 2023/3.
Dziurda M., Kodeks postępowania cywilnego. Praktyczny komentarz do nowelizacji z 2023 roku, Warszawa 2023.
Dziurda M., Zwrot pisma procesowego wniesionego przez zawodowego pełnomocnika, „Monitor Prawniczy” 2023/8.
Dziurda M., Wołodkiewicz B., Zembrzuski T., Nadużycie uprawnień procesowych w postępowaniu cywilnym [w:] Przeciwdziałanie nadużyciu uprawnień procesowych w postępowaniach sądowych, red. J. Kosonoga, Warszawa 2022.
Dziurda M., Zembrzuski T., Wprowadzenie [w:] Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego. Konsekwencje zmian, red. M. Dziurda, T. Zembrzuski, Warszawa 2021.
Ereciński T., Dalsze zmiany czy nowy Kodeks postępowania cywilnego? [w:] Reforma postępowania cywilnego w świetle projektów Komisji Kodyfikacyjnej, red. K. Markiewicz, Warszawa 2011.
Ereciński T., O potrzebie nowego kodeksu postępowania cywilnego, „Państwo i Prawo” 2004/4.
Ereciński T., Weitz K., Prawda i równość stron w postępowaniu cywilnym a orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego [w:] Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego a Kodeks postępowania cywilnego, red. T. Ereciński, K. Weitz, Warszawa 2010.
Gajda-Roszczynialska K., System koncentracji materiału procesowego po zmianach wprowadzonych na mocy ustawy z 4.07.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw w postępowaniu zwyczajnym, „Polski Proces Cywilny” 2020/1.
Gizbert-Studnicki T., Konflikt dóbr i kolizja norm, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1989/1.
Gołaczyński J., Kodeks postępowania cywilnego. Nowelizacja z 9.3.2023 r. Komentarz. Linia orzecznicza, Warszawa 2023.
Gołąb S., Przekleństwo nowelizacji, „Głos Prawa” 1932/8–9.
Gudowski J., Głos w dyskusji [w:] Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego a Kodeks postępowania cywilnego, red. T. Ereciński, K. Weitz, Warszawa 2010.
Gudowski J., Kodeks postępowania cywilnego A.D. 2022. Esej o postmodernizmie, obskurantyzmie prawnym i niekompetencji [w:] Non omne quod licet honestum est. Studia z prawa cywilnego i handlowego w 50-lecie pracy naukowej Profesora Wojciecha Jana Katnera, red. Sz. Byczko, A. Kappes, B. Kucharski, U. Promińska, Łódź – Warszawa 2022.
Gudowski J., O kilku naczelnych zasadach procesu cywilnego – wczoraj, dziś, jutro [w:] Prawo prywatne czasu przemian. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Stanisławowi Sołtysińskiemu, red. A. Nowicka, Poznań 2005.
Gudowski J., Tradycja, postęp i coś jeszcze. Czy Konstytucja uratuje Kodeks postępowania cywilnego? [w:] Konstytucyjne aspekty procesu cywilnego, red. A. Orzeł-Jakubowska, T. Zembrzuski, Warszawa 2023.
Hanausek S., Problematyka ciężaru dowodu w sądowym postępowaniu cywilnym [w:] Studia z prawa postępowania cywilnego. Księga pamiątkowa ku czci Zbigniewa Resicha, red. M. Jędrzejewska, T. Ereciński, Warszawa 1985.
Jakubecki A., Dostęp do ochrony prawnej w świetle ustawy nowelizującej KPC z 4.7.2019 r. [w:] Dostęp do ochrony prawnej w postępowaniu cywilnym, red. K. Flaga-Gieruszyńska, R. Flejszar, E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2021.
Jakubecki A., Koncentracja materiału procesowego w postępowaniu cywilnym A.D. 2019 – dyskrecjonalna władza sędziego czy prekluzja [w:] Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego. Konsekwencje zmian, red. M. Dziurda, T. Zembrzuski, Warszawa 2021.
Jakubecki A., Naczelne zasady postępowania cywilnego w świetle nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego [w:] Czterdziestolecie kodeksu postępowania cywilnego. Zjazd Katedr Postępowania Cywilnego w Zakopanem (7–9.10.2005 r.), Kraków 2006.
Karaś G., Pułapki procedury cywilnej. Część1. Nowa forma pisma procesowego – art. 1281 Kodeksu postępowania cywilnego, czyli jak nie należy tworzyć prawa, „Radca Prawny” 2023/208.
Karolczyk B., O nowych wymaganiach pisma procesowego składanego przez zawodowego pełnomocnika (art. 1281 KPC), „Monitor Prawniczy” 2023/8.
Kępiński M., Seweryński M., Zieliński A., Rola kodyfikacji na przykładzie prawa prywatnego w procesie legislacyjnym, „Przegląd Legislacyjny” 2006/1.
Kołakowski K., Dowodzenie w procesie, Warszawa 2000.
Kościółek A., Zasada jawności w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 2018.
Kotas-Turoboyska S., Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego 2023. Przewodnik po zmianach, Warszawa 2023.
Kruszelnicki Ś., Kodeks postępowania cywilnego z komentarzem, Warszawa 1938.
Kulski R., Upadek polskiego Kodeksu postępowania cywilnego, „Monitor Prawniczy” 2023/8.
Kunicki I., Adwokat albo radca prawny ustanowiony przez sąd, pisma procesowe oraz doręczenia. Komentarz do art. 118, 126, 1281, 1301a i 132 k.p.c. zmodyfikowanych ustawą z dnia 9 marca 2023 r., „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2023/10.
Łazarska A., Rzetelny proces cywilny, Warszawa 2012.
Markiewicz K., Pilich M., Glosa do wyroku TK z dnia 20 maja 2008 r., P 18/07, „Przegląd Sądowy” 2009/2.
Markiewicz K., Torbus A., O wykładni pisemnych oświadczeń stron w postępowaniu cywilnym rozpoznawczym, „Polski Proces Cywilny” 2013/1.
Mądrzak H., Prawo do sądu jako gwarancja ochrony praw człowieka (studium na tle polskiego prawa konstytucyjnego, prawa cywilnego materialnego i procesowego) [w:] Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa ochrona, red. L. Wiśniewski, Warszawa 1997.
Mendrek A., Dokąd zmierza art. 1281 k.p.c. i gdzie nas zaprowadzi?, „Palestra” 2023/8.
Mendrek A., Znaczenie złożenia lub dołączenia dokumentu do akt sprawy w świetle art. 2432 k.p.c. [w:] Dostęp do ochrony prawnej w postępowaniu cywilnym, red. K. Flaga-Gieruszyńska, R. Flejszar, E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2021.
Mokry J., Czynności procesowe podmiotów dotyczących ochrony praw w postępowaniu cywilnym, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 1993/225.
Mokry J., Odwołalność czynności procesowych w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 1973.
Mokry J., Wykładnia procesowych oświadczeń w sądowym postępowaniu cywilnym, „Studia Cywilistyczne” 1975/25–26.
Musiał D., Świat grecki. Od Homera do Kleopatry, Warszawa 2008.
Odrowska-Stasiak M., Zasady formułowania wniosków i oświadczeń stron w pismach procesowych, w kontekście zmian wprowadzonych ustawą z 9.3.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, „Monitor Prawniczy” 2023/8.
Oklejak A., Wokół problematyki ograniczeń dowodowych w polskim procesie cywilnym [w:] Proces cywilny. Nauka – Kodyfikacja – Praktyka. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Feliksowi Zedlerowi, red. P. Grzegorczyk, K. Knoppek, M. Walasik, Warszawa 2012.
Osajda K., Zasada sprawiedliwości proceduralnej w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego [w:] Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego a Kodeks postępowania cywilnego, red. T. Ereciński, K. Weitz, Warszawa 2010.
Osowska-Grzelak M., Wzajemna relacja postępowań odrębnych występujących w procesie cywilnym w ujęciu ogólnym, cz. 1, „Monitor Prawniczy” 2008/13.
Piasecki K., System dowodów i postępowanie dowodowe w sprawach cywilnych, Warszawa 2010.
Piekarski M., Pozbawienie strony możności obrony swych praw w postępowaniu cywilnym, Warszawa 1964.
Pietrzkowski H., Czynności procesowe zawodowego pełnomocnika w sprawach cywilnych, Warszawa 2024.
Pietrzkowski H., Prawo do rzetelnego procesu w świetle zmienionej procedury cywilnej, „Przegląd Sądowy” 2005/10.
Pietrzykowski T., Wojciechowski B., Równość, prawda i sprawiedliwość w procesie cywilnym. Rozważania na tle nowelizacji k.p.c., „Palestra” 2004/9–10.
Rylski P., Działanie sądu z urzędu a podstawa faktyczna wyroku cywilnego, Warszawa 2009.
Rylski P., O nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego ustawą z 4.07.2019 r., w ogólności, „Palestra” 2019/11–12.
Rylski P., Przedstawienie i dopuszczenie dowodu [w:] Dowody i postępowanie dowodowe w sprawach cywilnych, red. Ł. Błaszczak, K. Markiewicz, Warszawa 2015.
Siedlecki W., Obrona pozwanego w procesie cywilnym, „Głos Prawa 1938/6–8.
Skąpski A., Ograniczenia dowodzenia w postępowaniu cywilnym, Kraków 1981.
Sowiński P.K., Rzymskie korzenie rzetelności adwokackiej, „Zeszyt Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Prawnicza” 2018/101.
Strus-Wołos M., Przepis art. 162 k.p.c. okiem praktyka, „Przegląd Sądowy” 2016/7–8.
Strus-Wołos M., To zły pomysł, który jest jeszcze gorzej wykonany, „Dziennik Gazeta Prawna” z 26.10.2021 r.
Strus-Wołos M., Zwiększenie formalizmu pism w postępowaniu cywilnym, czyli jak nie należy stanowić prawa, „Głos Prawa” 2022/5 (2).
Szanciło T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz. Art. 1–50539, red. T. Szanicło, Legalis.
Tobor Z., W poszukiwaniu intencji prawodawcy, Warszawa 2013.
Urbańska S., Idea jest słuszna, ale wymogi są obwarowane zbyt surową sankcją, „Dziennik Gazeta Prawna” z 26.10.2021 r.
Waligórski M., Proces cywilny. Funkcja i struktura, Warszawa 1947.
Waśkowski E., System procesu cywilnego. Wstęp teoretyczny, Wilno 1932.
Weitz K., Czy nowa kodyfikacja postępowania cywilnego?, „Państwo i Prawo” 2007/3.
Weitz K., Między systemem dyskrecjonalnej władzy sędziego a systemem prekluzji – ewolucja regulacji prawa polskiego [w:] Ewolucja polskiego postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych. Materiały konferencyjne Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Postępowania Cywilnego, Szczecin – Niechorze, 28.–30.9.2007 r., red. H. Dolecki, K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2009.
Weitz K., Współczesne problemy kodyfikacji prawa postępowania cywilnego, „Forum Prawnicze” 2020/3.
Wróblewski J., Uzasadnienie i wyjaśnienie decyzji sądowej, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 1976/16.
Zamojski Ł., Nowe wymagania co do pism procesowych tworzonych przez zawodowych pełnomocników (art. 1281 k.p.c.), „Przegląd Sądowy” 2023/10.
Zedler F., Co dalej z kodeksem postępowania cywilnego [w:] Czterdziestolecie Kodeksu postępowania cywilnego. Zjazd Katedr Postępowania Cywilnego w Zakopanem (7–9.10.2005 r.), Kraków 2006.
Zembrzuski T., Brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym a nadanie sprawie biegu [w:] Honeste Procedere. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Kazimierzowi Lubińskiemu, red. A. Laskowska-Hulisz, J. May, M. Mrówczyński, Warszawa 2017.
Zembrzuski T., Ciężar dowodu [w:] Dowody i postępowanie dowodowe w sprawach cywilnych, red. Ł. Błaszczak, K. Markiewicz, Warszawa 2015.
Zembrzuski T., Dokąd zmierza apelacja w postępowaniu cywilnym?, „Przegląd Sądowy” 2019/7–8.
Zembrzuski T., Formalizm procesowy a skutki wadliwego oznaczenia pisma procesowego spełniającego wymagania środka zaskarżenia, „Przegląd Sądowy” 2018/1.
Zembrzuski T. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe, Komentarz do zmian, tom I i II, Warszawa 2019.
Zembrzuski T., Koncentracja materiału procesowego – w poszukiwaniu właściwej drogi [w:] Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego. Konsekwencje zmian, red. M. Dziurda, T. Zembrzuski, Warszawa 2021.
Zembrzuski T., Nieważność postępowania w procesie cywilnym, Warszawa 2017.
Zembrzuski T., Ograniczenia jawności postępowania w sprawach cywilnych w dobie pandemii – potrzeba chwili czy trwałe rozwiązania?, „Forum Prawnicze” 2021/3.
Zembrzuski T., Pisma procesowe być może będą niekiedy czytane „na skróty”, „Dziennik Gazeta Prawna” z 26.10.2021 r.
Zembrzuski T., Pouczanie strony występującej w procesie cywilnym bez zawodowego pełnomocnika co do wnoszenia środków zaskarżenia [w:] Ochrona strony słabszej stosunku prawnego. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Adamowi Zielińskiemu, red. M. Boratyńska, Warszawa 2016.
Zembrzuski T., Powództwo oczywiście bezzasadne a dostęp do ochrony prawnej w postępowaniu cywilnym [w:] Dostęp do ochrony prawnej w postępowaniu cywilnym, red. K. Flaga-Gieruszyńska, R. Flejszar, E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2021.
Zembrzuski T., Pozbawienie możności obrony praw strony w orzecznictwie Sądu Najwyższego [w:] Ius est a iustitia appellatum. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Wiśniewskiemu, red. M. Tomalak, Warszawa 2017.
Zembrzuski T., Prawda jako wartość sprawiedliwego procesu [w:] Prawda w postępowaniu cywilnym. Quid est veritas?, red. M. Strus-Wołos, M. Wieczorek, Radom 2022.
Zembrzuski T., Skarga kasacyjna. Dostępność w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2011.
Zembrzuski T., Zaufanie strony a odmowa sporządzenia przez pełnomocnika nadzwyczajnego środka zaskarżenia [w:] Tajemnica adwokacko-radcowska i notarialna oraz inne środki ochrony zaufania w postępowaniu cywilnym, red. S. Cieślak, Warszawa 2022.
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady – reguły – wskazówki, Warszawa 2017.