Przegląd Sądowy 10/2023

Roszczenie o zwrot przedmiotu darowizny w razie niezrealizowania przez obdarowanego jej celuMagdalena Wilejczyk
doktor habilitowany, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, Zakład Prawa Cywilnego i Prawa Międzynarodowego Prywatnego, Instytut Prawa Cywilnego, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4477-0608

Roszczenie o zwrot przedmiotu darowizny w razie niezrealizowania przez obdarowanego jej celu

Według dominującego w polskiej literaturze poglądu niezrealizowanie przez obdarowanego uzgodnionego z darczyńcą celu darowizny nie uprawnia tego ostatniego do odwołania darowizny ani nie uzasadnia jego roszczenia o zwrot przedmiotu darowizny. Pogląd ten został w niniejszym artykule zakwestionowany. Wykazano, że mimo identycznej regulacji dotyczącej condictio ob rem doktryna niemiecka dopuszcza zastosowanie tej kondykcji w razie niezrealizowania przez obdarowanego ustalonego wspólnie z darczyńcą celu darowizny. Podobny wniosek płynie z analizy art. VII. – 2:101 (4) DCFR. W mojej ocenie należy zatem odrzucić dominujące w literaturze polskiej stanowisko, odmawiające darczyńcy w analizowanej sytuacji roszczenia o zwrot przedmiotu darowizny. Sądzę, że ten wadliwy aksjologicznie pogląd powinien zostać zrewidowany przez dopuszczenie rozszerzającej wykładni przepisu regulującego condictio ob rem (art. 410 § 2 k.c.), a w przypadku gdy ustalony przez strony w umowie cel darowizny może być interpretowany jako nałożone na obdarowanego polecenie – przez przyjęcie, że kompetencja darczyńcy do odwołania darowizny i w konsekwencji jego roszczenie o zwrot przedmiotu darowizny mogą być wywiedzione z treści art. 56 k.c.

Słowa kluczowe: cel darowizny, darowizna celowa, roszczenie o zwrot przedmiotu darowizny, condictio ob rem

Dr Hab. Magdalena Wilejczyk  
professor of the University of Wrocław, Department of Civil and International Private Law, Institute of Civil Law, Faculty of Law, Administration and Economics, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4477-0608

A donor’s claim for the return of the object of a donation if the donee fails to achieve the objective of the donation

According to the dominant opinion of the Polish legal doctrine, the donee’s failure to achieve the objective of a donation, as agreed upon with the donor, does not justify the donor’s claim for the return of the object of a donation. This article contests this view. It demonstrates that, despite the identical regulation of the condictio ob rem, the German legal doctrine allows for the application of this condition in the event of the donee’s failure to achieve the objective of the donation as agreed upon jointly with the donor. A similar conclusion can be drawn from Article VII. – 2:101 (4) DCFR. According to the author, the position that predominates in the Polish legal doctrine that the donor is not entitled to a claim for the return of the object of the donation in the situation under review should be rejected. The author believes that this axiologically defective view should be revised by allowing for an extended interpretation of the provision governing condictio ob rem (Article 410, § 2 of the Polish Civil Code), and, if the objective of the donation agreed upon by the parties in the agreement can be interpreted as instructions imposed on the done, by accepting that the donor’s right to revoke the donation and, consequently, his claim for the return of the object of the donation can be inferred from the wording of Article 56 of the Polish Civil Code.

Keywords: objective of the donation, special purpose donation, claim for the return of the object of the donation, condictio ob rem

Bibliografia / References
von Bar Ch., Clive E. (red.), Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law. Draft Common Frame of Reference (DCFR), t. 4, Nowy Jork 2010.
Gawlik Z. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3, red. A. Kidyba, Warszawa 2014.
Grzybowski S. [w:] System prawa cywilnego, t. 3, cz. 2, red. S. Grzybowski, Wrocław 1976.
Jezioro J. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2021.
Królikowski M., Roszczenie o zwrot przedmiotu darowizny ze względu na nieosiągnięcie celu świadczenia [w:] Ius est ars boni et aequi. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Józefowi Frąckowiakowi, red. A. Dańko-Roesler, M. Leśniak, M. Skory, B. Sołtys, Wrocław 2018.
Księżak P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. IIIA, red. K. Osajda, W. Borysiak, Warszawa 2022.
Kuźmicka-Sulikowska J. [w:] Zobowiązania. Komentarz, t. 2, red. P. Machnikowski, Warszawa 2023.
Lackoroński B. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. IIIA, red. K. Osajda, W. Borysiak, Warszawa 2022.
Łętowska E., Bezpodstawne wzbogacenie, Warszawa 2000.
Mularski K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, red. M. Gutowski, Warszawa 2022.
Schulze R., Dannemann G. [w:] German Civil Code. Bürgerliches Gesetzbuch (BGB), t. 1, red. G. Dannemann, R. Schulze, München 2020.
Serda W., Nienależne świadczenie, Warszawa 1998.
Sobczyk M., Condictio ob rem w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego, „Państwo i Prawo” 2022/7.
Tenenbaum-Kulig M., Darowizna w polskim prawie zobowiązań, Warszawa 2021.
Trzaskowski R. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3, red. J. Gudowski, Warszawa 2018.
Wilejczyk M., Darowizna obciążona poleceniem, „Państwo i Prawo” 2013/5.

Jarosław Kuropatwiński 
doktor nauk prawnych, radca prawny, Bydgoszcz, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9047-7544

Zła wiara jako negatywna przesłanka rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych w ujęciu de lege ferenda

Celem tego artykułu jest zbadanie potrzeby nowelizacji ujęcia złej wiary w przepisie art. 6 ust. 2 u.k.w.h. Autor przedstawia w nim rozważane w powojennych pracach kodyfikacyjnych ujęcia złej wiary nabywcy prawa księgowego, a następnie przedstawia krytykę wąskiego ujęcia złej wiary przyjętego w art. 22 § 1 Prawa rzeczowego z 1946 r., formułowaną zarówno z pozycji ideologicznych realnego socjalizmu, jak też popartą argumentami jurydycznymi oraz rozważaniami praktycznymi wynikającymi z dostrzeganych dawniej mankamentów systemu wieczystoksięgowego, będących konsekwencją jego ówczesnego stadium rozwoju. Autor zwraca także uwagę na ewolucję wykładni ujęcia złej wiary nabywcy nieruchomości rozszerzonego w obowiązującym od 1983 r. przepisie art. 6 ust. 2 u.k.w.h. oraz wskazuje, że – wbrew pierwotnym założeniom ustawodawcy – pojęcie to podlegało w judykaturze rozszerzającej wykładni na przypadki zwykłego niedbalstwa, a nawet lekkiego niedbalstwa. Konfrontując formułowane na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci argumenty z obecnymi potrzebami praktyki oraz aktualnym rozwojem systemu wieczystoksięgowego, autor proponuje zmianę przepisu art. 6 ust. 2 u.k.w.h., który po nowelizacji mógłby otrzymać następujące brzmienie: „W złej wierze jest ten, kto wie, że treść księgi wieczystej jest niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym, albo ten, komu brak takiej wiedzy może być poczytany za rażące niedbalstwo”. Zmiana taka miałaby na celu powrót do kompromisowego rozwiązania legislacyjnego, które przyświecało ustawodawcy przy konstruowaniu art. 6 ust. 2 u.k.w.h. i przeciwdziałałaby dominującej w obecnym orzecznictwie operatywnej wykładni przepisu art. 6 ust. 2 u.k.w.h., znacząco rozszerzającej to pojęcie. Dzięki proponowanej nowelizacji wzmocniona zostałaby wiarygodność ksiąg wieczystych.

Słowa kluczowe: zła wiara, rękojmia wiary publiczne ksiąg wieczystych, wiarygodność ksiąg wieczystych, zmiany legislacyjne

Dr Jarosław Kuropatwiński 
legal counsel, Bydgoszcz, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9047-7544

Bad faith as a negative premise of the warranty of public faith in land and mortgage registers in de lege ferenda terms

The objective of this article is to examine the need to amend the definition of bad faith in the provision of Article 6, para. 2 of the Act on Land and Mortgage Registers and on the Mortgage. The author presents the concepts of bad faith of the acquirer of the rights registered in the land and mortgage register considered in post-war codification work, and then presents a critique of the narrow approach to bad faith adopted in Article 22 § 1 of the Property Law of 1946 both formulated from the ideological positions of real socialism, and supported by juridical arguments and practical considerations arising from the previously noticed shortcomings of the land and mortgage register system, which were a consequence of its stage of development at that time. The author also draws attention to the evolution of the interpretation of the definition of bad faith of the purchaser of real property, which is extended in the provision of Article 6, para. 2 of the Act on Land and Mortgage Registers and on the Mortgage and indicates that, despite the legislator’s original assumptions, this concept was subject to extending interpretation in the judicature to encompass cases of ordinary negligence and even slight negligence. Confronting the arguments formulated in recent decades with the current needs of practice and the current development of the land and mortgage register system, the author proposes changing the provision of Article 6, para. 2 of the Act on Land and Mortgage Registers and on the Mortgage, which, after the amendment could be worded as follows: ‘Anyone who knows that the content of the land and mortgage register is inconsistent with the actual legal situation, or anyone whose lack of such knowledge can be considered gross negligence, is acting in bad faith.’ Such an amendment would have the objective of returning to the compromise legislative solution that guided the legislator when designing Article 6, para. 2 of the Act on Land and Mortgage Registers and on the Mortgage and would counteract the operative interpretation of Article 6, para. 2 of the Act on Land and Mortgage Registers and on the Mortgage, significantly expanding this concept. The proposed amendment would strengthen the credibility of land and mortgage registers.

Keywords: bad faith, warranty of public faith in land and mortgage registers, credibility of land and mortgage registers, legislative changes

Bibliografia / References
Banaszczyk Z., Granecki P., O istocie należytej staranności, „Palestra” 2002/7–8.
Baur F., Stürner R., Sachenrecht, München 1999.
Breyer S., Glosa do orzeczenia SN z 30.12.1960, 4 CR 914/60, „Państwo i Prawo” 1962/2.
Breyer S., Księgi wieczyste de lege ferenda, „Nowe Prawo” 1953/2.
Breyer S., Przeniesienie własności nieruchomości, Warszawa 1975.
Czajkowska S., Breyer S., Wieczne kłopoty z księgami wieczystymi, „Prawo i Życie” 1959/2.
Czech T., Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz, Warszawa 2014.
Deneka M., Księgi wieczyste, Warszawa 2010.
Dutkiewicz W., Prawo hipoteczne w Królestwie Polskim, Warszawa 1850.
Gniewek E., Księgi wieczyste. Art. 1–582 KWU. Art. 6261–62613 KPC. Komentarz, Warszawa 2017.
Gniewek E. [w:] System prawa prywatnego, t. 4, Prawo rzeczowe, red. E. Gniewek, Warszawa 2021 (wyd. elektr.). 
Grabowski K., Nowa ustawa o księgach wieczystych i hipotece, „Palestra” 1983/3–4.
Janiszewska B., Koncepcje dobrej wiary w przepisach prawa rzeczowego, Warszawa 2005.
Jelonek-Jarco B., Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych, Warszawa 2011.
Jelonek-Jarco B. [w:] Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz, red. J. Pisuliński, Warszawa 2014.
Kletecka A. [w:] Grundriss des Bürgerlichen Rechts, t. I, Allgemeiner Teil, Sachenrecht, Familienrecht, red. H. Koziol, R. Welsner, Wien 2006.
Kohler J. [w:] Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, t. 6, red. R. Gaier, München 2009.
Kostecki S. [w:] Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Komentarz, red. W. Borysiak, Warszawa 2022.
Koziol H., Welsner R., Grundriss des Bürgerlichen Rechts, t. I, Allgemeiner Teil, Sachenrecht, Familienrecht, Wien 2006.
Kuropatwiński J., Księgi wieczyste. Komentarz do art. 1–582 u.k.w.h. oraz art. 6261–62613 k.p.c., t. I, Komentarz do art. 1–10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, Bydgoszcz 2013.
Majewski A., Możliwość dowiedzenia się z łatwością o niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, jako przesłanka złej wiary nabywcy, „Rejent” 2007/3.
Marowski J., Niektóre zagadnienia kodyfikacji prawa rzeczowego, „Nowe Prawo” 1952/8–9.
Miłosz C., Zniewolony umysł, Kraków 2004.
Mleczko L., Kilka przyczynków z dziedziny ksiąg wieczystych, „Przegląd Notarialny” 1948/2–3.
Mysiak P., Pojęcie złej wiary w odniesieniu do instytucji rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, „Rejent” 2002/9.
Piątowski J.S., Aktualne zagadnienia rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, „Państwo i Prawo” 1969/7.
Pietrzkowski H., Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych w sprawach ustrojowych, Ars et usus. Księga pamiątkowa ku czci Sędziego Stanisława Rudnickiego, Warszawa 2005.
Prądzyński W., Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych, „Przegląd Notarialny” 1948/9–10.
Przybyłowski K., Dobra wiara w polskim prawie cywilnym [uwagi ogólne o pojęciu], „Studia Cywilistyczne” 1970/15.
Rechberger W., Bittner L., Grundbuchrecht, Wien 2007.
Rudnicki S., Dwa problemy rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, „Przegląd Sądowy” 2002/6. 
Rudnicki S., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2000 r. I CKN 1014/00, „Rejent” 2001/3.
Rudnicki S., Nowy projekt prawa o księgach wieczystych i hipotece, „Nowe Prawo” 1968/12.
Rudnicki S., Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Przepisy o postępowaniu w sprawach wieczystoksięgowych. Komentarz, Warszawa 2010.
Safjan M. [w:] System prawa prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2012.
Skąpski J., Funkcje ksiąg wieczystych [w:] Prace z prawa cywilnego wydane dla uczczenia pracy naukowej J.S. Piątowskiego, red. B. Kordasiewicz, E. Łętowska, Warszawa 1985.
Stelmachowski A., W kwestii przyszłości ksiąg wieczystych, „Nowe Prawo” 1964/3.
Sysiak J., Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych, „Rejent” 1994/12.
Szer S., Prawo hipoteczne, Warszawa 1935.
Szpunar A., Glosa do uchwały SN z 5.05.1993, III CZP 52/93, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 1994/12, poz. 23.
Szpunar A., Glosa do wyroku SN z dnia 27 marca 2001 r., IV CKN 274/00, „Rejent” 2002/2–3.
Szpunar A., Nowa ustawa o księgach wieczystych i hipotece, „Państwo i Prawo” 1983/5.
Szpunar A., Uwagi o rękojmi o rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, „Państwo i Prawo” 1963/8–9.
Till E., Prawo prywatne austriackie, t. 2, Prawo rzeczowe, Lwów 1892.
Truszkiewicz Z., Wpływ prawa o notariacie na instytucję rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych [w:] Rozprawy z prawa prywatnego, prawa o notariacie i prawa europejskiego ofiarowane Panu Rejentowi Romualdowi Sztykowi, red. E. Drozd, A. Oleszko, M. Pazdan, Kluczbork 2007.
Walaszek B., Z zagadnień ochrony własności państwowej, „Palestra” 1959/7–8.
Wasilkowski J., Na temat wykładni art. 20–22 pr. rzecz., „Przegląd Notarialny” 1947/7–8.
Wasilkowski J., Zagadnienia kodyfikacyjne z zakresu prawa rzeczowego, „Przegląd Notarialny” 1936/15–16.
Wasilkowski J., Zagadnienie hipoteki i ksiąg wieczystych w przyszłym prawie cywilnym, „Państwo i Prawo” 1955/5.
Wasilkowski J., Zarys prawa rzeczowego, Warszawa 1963.
Wasilkowski J., Znaczenie wpisu do księgi wieczystej według prawa rzeczowego, „Państwo i Prawo” 1947/4.
Wolf M., Sachenrecht, München 1990.
Wójcik S., Z zagadnień rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, „Państwo i Prawo” 1962/10.
Wójcik S., Zakres rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych (zagadnienia wybrane) [w:] Prace z prawa cywilnego wydane dla uczczenia pracy naukowej J.S. Piątowskiego, red. B. Kordasiewicz, E. Łętowska, Warszawa 1985.
Zoll F., O koncepcji podstawowej dla kodyfikacji praw rzeczowych na nieruchomościach, „Themis Polska” 1928/9, t. 4.
Zoll F., Prawo cywilne w zarysie, t. II, Prawo rzeczowe, z. I, Kraków 1947.
Zoll F., Referat przygotowawczy do prac nad skodyfikowaniem jednolitego prawa ksiąg ziemskich (ksiąg hipotecznych, gruntowych, wieczystych) obejmujący główne zarysy projektu ustawy z objaśnieniami, K.K.R.P., Podsekcja Prawa Cywilnego, t. I, z. 1, Warszawa 1930.

Krzysztof Sielski 
doktor nauk prawnych, adiunkt, Wydział Prawa i Nauk Społecznych, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6637-7642

Udział sędziów w debacie publicznej w świetle międzynarodowych standardów prawnych

Aktywność publiczna sędziów jest od lat przedmiotem kontrowersji. Z jednej strony przedstawia się argumentację, zgodnie z którą sędziowie nie powinni angażować się w debatę publiczną w jakiejkolwiek formie, gdyż rolą sędziego jest wypowiadać się wyłącznie za pośrednictwem wydawanych orzeczeń. Z drugiej zaś twierdzi się, że sędziowie mogą uczestniczyć w debacie publicznej, przy czym podlegają w tym zakresie pewnym ograniczeniom. Niekiedy dodaje się, że w określonych okolicznościach zabieranie przez sędziów głosu w kwestiach publicznych przestaje być ich uprawnieniem, a staje się obowiązkiem. Dzieje się tak wtedy, gdy zagrożone są fundamentalne wartości demokracji liberalnej: praworządność, podział władzy, niezależność sądów i niezawisłość sędziów. Celem niniejszego artykułu jest analiza przyczyn i sposobów zaangażowania polskich sędziów w debatę publiczną po 2015 r., a także międzynarodowych standardów prawnych w tym zakresie. Przeprowadzona analiza umożliwi udzielenie odpowiedzi na pytanie o to, czy sędziom przysługuje w świetle powyższych standardów prawo i/lub obowiązek angażowania w debatę publiczną w sytuacji zaistnienia istotnych zagrożeń dla demokratycznego państwa prawa.

Słowa kluczowe: niezawisłość sędziowska, etyka sędziowska, wolność wyrażania opinii przez sędziów, bezstronność

Dr Krzysztof Sielski 
assistant professor, Faculty of Law and Social Sciences, Jan Kochanowski University in Kielce, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6637-7642

Participation of judges in the public debate in the light of international standards of law

The public activity of judges has been the subject of controversy for years. On the one hand, it is argued that judges should not become involved in a public debate in any form, since they are obliged to express their views only through their judgments. On the other, it is claimed that judges can participate in the public debate, whereby they are subject to certain restrictions in this regard. It is sometimes added that, under given circumstances, speaking up on public issues ceases to be a judge’s prerogative and becomes the judge’s duty. This is the case when the fundamental values of liberal democracy: the rule of law, the separation of powers, the independence of the courts and the independence of judges, are threatened. The objective of this article is to analyse the reasons and methods of involvement of Polish judges in the public debate after 2015, as well as international standards of law on this. The analysis will help provide an answer to the question of whether, in the light of the above standards, judges have the right and/or duty to become involved in the public debate when significant threats to democratic standards of the rule of law arise.

Keywords: judicial independence, judicial ethics, freedom of expression of judges, impartiality

Bibliografia / References
Czermiński J., „Marsz na Warszawę”. Protest w stolicy po orzeczeniu TK w sprawie aborcji, https://www.rp.pl/kraj/art8774761-marsz-na-warszawe-protest-w-stolicy-po-orzeczeniu-tk-w-sprawie-aborcji.
Deklaracja londyńska Zgromadzenia Ogólnego ENCJ (2-4.6.2010) w przedmiocie etyki sędziowskiej,
https://www.encj.eu/images/stories/pdf/ethics/encj_london_declaration_recj_declaration_de_londres.pdf.
Deklaracja sofijska Zgromadzenia Ogólnego ENCJ (5-7.6.2013) w przedmiocie niezależności sądów i odpowiedzialności, https://www.encj.eu/images/stories/pdf/GA/Sofia/encj_sofia_declaration_7_june_2013.pdf.
Demonstracje KOD w 21 miastach Polski, web.archive.org/web/20151220133721/http://wiadomosci.radiozet.pl/Wiadomosci/Kraj/Demonstracje-KOD-w-21-miastach-Polski-00016196.
Everitt A., Chwała Aten. Dzieje najwspanialszej cywilizacji na świecie, tłum. A. Bukowski i J. Środa, Poznań 2021.
Kokot M., Kolejne protesty w obronie niezależności sądów w kraju i na świecie, https://wyborcza.pl/7,75398,22133261,kolejne-demonstracje-w-obronie-niezaleznosci-sadow-w-kraju-i.html.
Komunikat z badań CBOS nr 39/2022 „Spadek poczucia podmiotowości obywatelskiej”, marzec 2022 r., https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2022/K_039_22.PDF.
Lissowski G., Raciborski J., Tukidydes – „Wojna peloponeska”. Komentarze, „Decyzje” 2011/15.
Machnikowska A., O niezawisłości sędziów i niezależności sądów w trudnych czasach. Wymiar sprawiedliwości w pułapce sprawności, Warszawa 2018.
Marsz Tysiąca Tóg. Sędzia Żurek zaapelował do prezydenta Dudy o niezależność, https://wiadomosci.dziennik.pl/polityka/artykuly/6420011,warszawa-marsz-tysiaca-tog.html.
Mierzyńska A., Marsz 1000 Tóg z 18 milionami zasięgu w sieci. Hejterom nie udało się zdominować przekazu, https://oko.press/marsz-1000-tog-z-18-milionami-zasiegu.
Nawet 50 tys. osób przeszło ulicami Warszawy. Marsz KOD zakończony, tvn24.pl/polska/marsz-kod-wazna-sprawa-panstwo-prawa-ra602314-3320586.
Opinia nr 25(2022) Rady Konsultacyjnej Sędziów Europejskich (CCJE) z 2.12.2022 r. pt. On Freedom of Expression of Judges, https://rm.coe.int/opinion-no-25-2022-final/1680a973ef%0A%0A.
Ploszka A., Granice udziału sędziów sądów powszechnych w debacie publicznej. Standard strasburski a regulacja ustawowa [w:] Wokół kryzysu praworządności, demokracji i praw człowieka. Księga jubileuszowa Profesora Mirosława Wyrzykowskiego, red. A. Bodnar, A. Ploszka, Warszawa 2020.
Popper K., Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie. Tom 1. Urok Platona, tłum. H. Krahelska, Warszawa 2006.
Raport grupy roboczej ENCJ – Judicial Ethics Report 2009–2010 pt. Judicial Ethics – Principles, Values and Qualities, https://www.encj.eu/images/stories/pdf/ethics/judicialethicsdeontologiefinal.pdf.
Raport Specjalnego Sprawozdawcy ONZ ds. niezawisłości sędziów i prawników z 2019 r., https://en.odfoundation.eu/content/uploads/i/fmfiles/pdf/raport-onz-29-april-2019.pdf.
Sawa A., Matczak M., Nie każdy młody prawnik musi być bohaterem. Z Marcinem Matczakiem rozmawia Aleksandra Sawa, „Kultura Liberalna” 2021/13 (638), https://kulturaliberalna.pl/2021/03/30/kryzys-praworzadnosci-to-nie-prawna-epidemia-tylko-szczepienie-marcin-matczak.
Szukalska H., Potrzebuję innych kobiet, nie chcę już iść sama. Mieszkanki Podkarpacia mówią o ich Strajku, https://oko.press/strajk-kobiet-w-lubaczowie.
Tukidydes, Wojna peloponeska, tłum. K. Kumaniecki, Warszawa 1953.
Uchwała programowa Stowarzyszenia Sędziów THEMIS nr 1/2023 z 23.04.2023 r., http://themis-sedziowie.eu/wp-content/uploads/2023/04/uchwa%C5%82a-programowa.pdf.
Wszystkie protesty na jednej mapie. W obronie sądów spotkaliśmy się w ponad 250 miastach, https://biqdata.wyborcza.pl/biqdata/7,159116,22176137,wszystkie-protesty-na-jednej-mapie-w-obronie-sadow-spotkalismy.html.

Łukasz Zamojski 
doktor nauk prawnych, sędzia Sądu Okręgowego w Gliwicach, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2491-8919

Nowe wymagania co do pism procesowych tworzonych przez zawodowych pełnomocników (art. 1281 k.p.c.)

W artykule autor analizuje treść nowego art. 1281 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.), wskazując na potrzebę osobnej interpretacji każdego z dwóch zdań tego przepisu. Autor wywodzi, że naruszenie obowiązku wyraźnego wyodrębnienia oświadczeń, twierdzeń i wniosków nie zostało powiązane z żadną sankcją i nie musi nastąpić w początkowej części pisma. W odniesieniu do skutków umieszczenia wniosków dowodowych jedynie w uzasadnieniu pisma autor przyjmuje, że dowody takie podlegają pominięciu, jednak w przypadku dowodów z dokumentów z uwagi na regulację szczególną art. 2432 k.p.c. wymagane jest, by sąd wydał postanowienie o pominięciu takich wniosków dowodowych. W podsumowaniu autor z uwagi na wyjątkowy charakter omawianej regulacji opowiada się za ostrożnym stosowaniem art. 1281 k.p.c.

Słowa kluczowe: twierdzenia, oświadczenia, wnioski, wnioski dowodowe, wyraźne wyodrębnienie, pismo wnoszone przez stronę reprezentowaną przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczpospolitej Polskiej, wymogi formalne pisma procesowego

Dr Łukasz Zamojski 
judge of the Regional Court in Gliwice, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2491-8919

New requirements of pleadings prepared by professional attorneys (Article 1281 of the Civil Procedures Code)

In this article, the author analyses the wording of the new Article 1281 of the Civil Procedures Code (CPC), indicating the need for a separate interpretation of each of the two sentences of this provision. The author argues that a breach of the obligation to clearly distinguish statements, assertions and conclusions has not been subject to any sanction and does not need to take place in the initial part of the pleading. As for the effect of including motions to take evidence only in the justification of the pleading, the author accepts that such evidence may be omitted, but, in the case of documentary evidence, in view of the special regulation of Article 2432 CPC, it is required that the court issues an order to set aside such motions to take evidence. In conclusion, in view of the exceptional nature of the regulation in question, the author advocates the cautious application of Article 1281 CPC.

Keywords: assertions, declarations, motions, motions to take evidence, clear distinction, pleading filed by a party represented by an attorney-at-law, legal counsel, patent attorney or the Public Prosecutor’s Office of the Republic of Poland, formal requirements of a pleading

Bibliografia / References
Dziurda M., Kodeks postępowania cywilnego. Praktyczny komentarz do nowelizacji z 2023 r., Warszawa 2023.
Gołaczyński J., Kodeks postępowania cywilnego. Nowelizacja z 9.3.2023 r. Komentarz. Linia orzecznicza, Warszawa 2023.
Karaś G., Pułapki procedury cywilnej. Część 1, „Radca Prawny” 2023/208.
Karolczyk B., O nowych wymaganiach pisma procesowego składanego przez zawodowego pełnomocnika (art. 1281 KPC), „Monitor Prawniczy” 2023/8.
Koralewski M., Struktura pism składanych przez profesjonalnych pełnomocników w świetle nowelizacji KPC, LEX 2023.
Kosiński P., Nowelizacja k.p.c. – porządki w procedurze cywilnej, „Radca Prawny” 2021/198.
Morawski L., Wstęp do prawoznawstwa, Toruń 2014.
Odrowska-Stasiak M., Zasady formułowania wniosków i oświadczeń stron w pismach procesowych, w kontekście zmian wprowadzonych ustawą z 9.3.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, „Monitor Prawniczy” 2023/8.
Pietrzkowski H., Czynności procesowe zawodowego pełnomocnika w sprawach cywilnych, Warszawa 2020.
Rodziewicz P. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. J. Marszałkowska-Krześ, I. Gil, Legalis 2023.
Rzewuski M., Nowe obowiązki profesjonalnego pełnomocnika w procesie cywilnym, LEX 2023. 
Strus-Wołos M., Zwiększenie formalizmu pism w postępowaniu cywilnym, czyli jak nie należy stanowić prawa, „Głos Prawa, Przegląd Prawniczy Allerhanda” 2022/5 (2).
Szanciło T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz. Art. 1–45816, red. T. Szanciło, Warszawa 2023.

Agnieszka Pilch 
doktor nauk prawnych, adiunkt, Katedra Prawa Karnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, członek Biura Studiów i Analiz Sądu Najwyższego, sędzia Sądu Rejonowego dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0586-2449

Transkrypcja ustnego uzasadnienia wyroku – postulaty de lege ferenda

Niniejsze opracowanie stanowi próbę udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy obowiązujące regulacje dotyczące transkrypcji ustnych uzasadnień wyroków zapadających w postępowaniu w sprawach o wykroczenia i w postępowaniu cywilnym gwarantują realizację funkcji wyjaśniająco-interpretacyjnej i perswazyjnej, jaką pełnić ma uzasadnienie oraz czy pozwalają na realizację prawa strony do rzetelnego procesu. Zamierzeniem autorki jest również przedstawienie propozycji zmian legislacyjnych, jakie powinny być podjęte przez ustawodawcę, a odnoszących się do sposobu sporządzania transkrypcji oraz trybu postępowania w przypadku złożenia przez uprawniony podmiot pisemnego wniosku o sporządzenie i doręczenie przekładu zapisu dźwiękowego uzasadnienia wyroku przedstawionego w formie ustnej.

Słowa kluczowe: uzasadnienie ustne, transkrypcja, zapis dźwiękowy, sprostowanie, postępowanie w sprawach o wykroczenia, postępowanie cywilne

Dr Agnieszka Pilch 
assistant professor, Department of Criminal Law, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Kraków, member of the Research and Analyses Office of the Supreme Court, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0586-2449

Transcript of the oral justification of a judgment – de lege ferenda postulates

This study is an attempt to answer the question of whether the applicable regulations regarding transcripts of oral justifications of judgments passed in petty crime cases and in civil cases guarantee the explanatory, interpretative and persuasive function that the justification is to perform and whether they allow for the party to exercise its right to a fair trial. The author’s intention is also to present proposals of legislative changes that should be introduced by the legislator regarding the method of preparing transcripts, as well as and the procedure in the event that an authorized entity submits a written request to prepare and deliver a transcript of the audio recording of the justification of a judgment that was presented orally.

Keywords: oral justification, transcript, audio recording, rectification, petty crime proceedings, civil proceedings

Bibliografia / References
Broniecka R., Uzasadnienie wyroku w polskim postępowaniu karnym, LEX 2014.
Gensikowski P., Postępowanie w sprawach o wykroczenia. Komentarz, Warszawa 2016.
Gudowski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Gudowski J., Normatywny, jurysdykcyjny i kulturowy kryzys uzasadnienia wyroku. Droga znikąd donikąd, „Polski Proces Cywilny” 2020/3.
Jakubecki A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Artykuły 1–366, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021.
Kościółek A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian. Tom I i II, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020.
Kurowski M. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz. Tom I, red. D. Świecki, Warszawa 2018.
Łazarska A., Postępowanie cywilne – wydanie wyroku – uzasadnienie wyroku – transkrypcja uzasadnienia wygłoszonego na podstawie art. 328 § 11 kodeksu postępowania cywilnego. Glosa do postanowienia SN z dnia 18 listopada 2015 r., III CSK 237/15, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2016/5, poz. 43.
Łętowska E., Paprocka A., Rzucidło‑Grochowska I., Podstawy uzasadniania w prawie konstytucyjnym i międzynarodowym [w:] Uzasadnienia decyzji stosowania prawa, red. M. Grochowski, I. Rzucidło-Grochowska, Warszawa 2015.
Partyk A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie procesowe. Komentarz aktualizowany, red. O.M. Piaskowska, LEX 2022.
Paśkiewicz J. [w:] Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, red. M. Rogalski, Warszawa 2022.
Pilich M., Postępowanie przed sądem pierwszej instancji [w:] Studia i Analizy Sądu Najwyższego. Przegląd Orzecznictwa za rok 2016, red. J. Kosonoga, Warszawa 2017.
Rodziewicz P. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska-Krześ, I. Gil, Warszawa 2023.
Rogalski M. [w:] Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, red. M. Rogalski, Warszawa 2022.
Rzucidło I., Uzasadnienie orzeczenia sądowego, Warszawa 2020.
Sobczak J., Wykorzystywanie dorobku judykatury w utworach naukowych. Problem labilności statusu prawnego uzasadnień orzeczeń sądowych, „Acta Iuris Stetinensis” 2017/18.
Stachurski D., Protokół elektroniczny w postępowaniu w sprawach o wykroczenia a sprawność postępowania, „Przegląd Sądowy” 2017/1.
Zalesińska A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do ustawy z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, red. J. Gołaczyński, D. Szostek, Warszawa 2019.

Agnieszka Damasiewicz 
doktor nauk prawnych, Wydział Prawa, Administracji i Stosunków Międzynarodowych, Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1416-5979

Status prawny robót budowlanych wykonanych przed uchyleniem pozwolenia na budowę przez sąd administracyjny

Roboty budowlane mogą być wykonane, zanim pozwolenie na budowę stanie się prawomocne. W orzecznictwie pojawił się problem wyboru właściwego trybu postępowania i organu, który ma orzekać w sytuacji, gdy roboty wykonano na podstawie pozwolenia na budowę, które zostało następnie uchylone przez sąd. W niektórych przypadkach organy administracji architektoniczno-budowlanej umarzały postępowanie, pozostawiając inwestora w sytuacji, której nie da się pogodzić z zasadą zaufania obywatela do państwa, sformułowaną w art. 8 k.p.a., w innych przypadkach organy administracji architektoniczno-budowlanej orzekały merytorycznie, uwzględniając fakt, że inwestor zrealizował roboty legalnie. Artykuł analizuje skutki, w sferze praw i obowiązków obywateli, jakie wynikają z zaniechania podstawowego instrumentu stosowania prawa, jakim jest wykładnia i zastępowanie jej oczekiwaniem na nowelizacje „doprecyzowujące”. Artykuł śledzi losy konkretnego przepisu – art. 37 Prawa budowlanego aż do jego ostatniej nowelizacji. Stanowi on przykład inflacji prawa polegającej na ciągłym uzupełnianiu przepisów przy jednoczesnym zaniechaniu narzędzi jego stosowania, do jakich należy wykładnia systemowa i celowościowa.

Słowa kluczowe: wykonalność pozwolenia na budowę, skutki ostatecznego pozwolenia na budowę, uchylenie pozwolenia na budowę, wykonanie robot budowlanych

Dr Agnieszka Damasiewicz 
Faculty of Law, Administration and International Relations, Andrzej Frycz Modrzewski University in Kraków, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1416-5979

Legal status of construction works performed before planning permission is revoked by the administrative court

Construction works may be performed, even before the planning permission becomes final. A problem has appeared in the line of judgments regarding the choice of the applicable procedure and the authority that should make the decision in the case where construction works have been performed on the basis of planning permission, which was then revoked. In some cases the architectural and construction authorities discontinued the proceedings, leaving investors in a situation that could not be reconciled with the principle of civil trust in the state, as formulated in Article 8 of the Administrative Procedure Code. In other cases, the architectural and construction authorities made substantive decisions, accepting that the investor had performed the works legally. The article presents an analysis of the consequences regarding the rights and duties of citizens of the omission of the fundamental instrument of applying the law, namely interpretation, and replacing it with a wait for a ‘detailing’ amendment. The article traces the evolution of Article 37 of the Construction Law up to its latest amendment. It is an example of the process of the devaluation of the law involving the constant supplementation of the regulations, while disregarding the tools for applying it, namely its systemic and purposive interpretation.

Keywords: enforceability of planning permission, consequences of final planning permission, revoking planning permission, performance of construction works

Michał Prusek 
doktor nauk prawnych, adiunkt, Katedra Prawa Karnego, Instytut Nauk Prawnych, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Opolski, adwokat w Izbie Adwokackiej w Katowicach, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4652-5529

Podstawy obrony obligatoryjnej nieletnich w procesie karnym w świetle ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich

Od niespełna trzech dekad w procesie karnym utrzymuje się dualizm podstaw obrony obligatoryjnej nieletnich. Stan ten nie uległ zmianie poprzez uchwalenie nowej ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Niniejsze opracowanie zmierza do udzielenia odpowiedzi w przedmiocie zasadności istnienia wspomnianych dwóch podstaw obrony obligatoryjnej nieletnich w procesie karnym. W tym celu zastosowano metodę dogmatyczną i historyczno-prawną. Jednocześnie opracowanie zawiera propozycję interpretacji przepisów ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich oraz Kodeksu postępowania karnego w zakresie dotyczącym obrony obligatoryjnej nieletnich w procesie karnym.

Słowa kluczowe: obrona obligatoryjna nieletnich, prawo do obrony nieletnich, obrona nieletnich, nieletni w procesie karnym, odpowiedzialność karna nieletnich

Dr Michał Prusek 
assistant professor, Department of Criminal Law, Institute of Legal Studies, Faculty of Law and Administration, University of Opole, attorney-at-law at the Bar Association in Katowice, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4652-5529

Grounds for the obligatory defence of juveniles in criminal proceedings in the light of the act on the support and rehabilitation of juveniles

The dual nature of the grounds for the obligatory defence of juveniles in criminal proceedings has been maintained for almost three decades. This situation has not changed through the adoption of a new Act on the support and rehabilitation of juveniles. The objective of this article is to answer the question of the legitimacy of the existence of the two grounds for the obligatory defence of juveniles in criminal proceedings. The dogmatic and historical law methods were used for this purpose. The article also contains a proposal of the interpretation of the provisions of the Act on the support and rehabilitation of juveniles and the Criminal Procedures Code regarding the obligatory defence of juveniles in criminal proceedings.

Keywords: obligatory defence of juveniles, the right of defence of juveniles, defence of juveniles, juveniles in criminal proceedings, criminal liability of juveniles

Bibliografia / References
Bojarski T. [w:] Postępowanie w sprawach nieletnich. Komentarz, red. T. Bojarski, E. Kruk, E. Skrętowicz, Warszawa 2016.
Boratyńska K.T., Czarnecki P. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. A. Sakowicz, Warszawa 2023.
Czarnecki P., Status nieletniego w postępowaniu w sprawach nieletnich, „Przegląd Sądowy” 2016/9.
Dąbkiewicz K., Kodeks postępowania karnego. Komentarz do zmian 2015, Warszawa 2015.
Drajewicz D., Obrońca z urzędu w znowelizowanym Kodeksie postępowania karnego, „Monitor Prawniczy” 2016/5.
Dudka K., O niektórych problemach udziału kobiety, która zawarła związek małżeński po ukończeniu 16. roku życia, w postępowaniu w sprawach nieletnich [w:] Problemy reformy postępowania w sprawach nieletnich, red. T. Bojarski, K. Nazar-Gutowska, A. Nowosad, A. Michalska-Warias, J. Piórkowska-Flieger, A. Sośnicka, M. Szwarczyk, D. Firkowski, Lublin 2008.
Eichstaedt K., Postępowanie przed sądem w sprawach nieletnich, Warszawa 2008.
Eichstaedt K. [w:] Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz aktualizowany, red. D. Świecki, LEX 2022.
Fish S. [w:] Interpretacja, retoryka, polityka. Eseje wybrane, red. A. Szahaj, Kraków 2002.
Gostyński Z. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 1, red. Z. Gostyński, Warszawa 2000.
Górecki P., Rola i zadania obrońcy nieletniego w świetle znowelizowanej ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, „Prokuratura i Prawo” 2014/10.
Górecki P., Uczestnicy postępowania na tle projektu prawa nieletnich [w:] W kręgu prawa nieletnich. Księga pamiątkowa ku czci Profesor Marianny Korcyl-Wolskiej, red. P. Hofmański, S. Waltoś, Warszawa 2009.
Grajewski J. [w:] J. Grajewski, L.K. Paprzycki, M. Płachta, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 1, Kraków 2003.
Gromek K., Komentarz do ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, Warszawa 2004.
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego, t. 1, Warszawa 2014.
Grześkowiak A., Prawo nieletnich, Warszawa 2020.
Grześkowiak K. [w:] Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich. Komentarz, red. A. Krukowski, Warszawa 1991.
Haak-Trzuskawska A., Haak H., Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich. Komentarz, Warszawa 2015.
Herzog A., Prokurator a odpowiedzialność karna nieletnich, „Prokuratura i Prawo” 2017/9.
Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek K. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 1, red. P. Hofmański, Warszawa 2011.
Kobes P., Orzekanie i wykonywanie kary pozbawienia wolności wobec nieletnich w Polsce, Warszawa 2015.
Konarska-Wrzosek V., Górecki P. [w:] Postępowanie w sprawach nieletnich. Komentarz, red. P. Górecki, V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2019.
Konarska-Wrzosek V., Prawny system postępowania z nieletnimi w Polsce, Warszawa 2013.
Korcyl-Wolska M., Postępowanie w sprawach nieletnich na tle standardów europejskich, Warszawa 2015.
Korcyl-Wolska M., Sądy rodzinne w Polsce orzekające w sprawach nieletnich – wczoraj, dziś i jutro [w:] Problemy penologii i praw człowieka na początku XXI stulecia. Księga poświęcona pamięci Profesora Zbigniewa Hołdy, red. K. Krajewski, B. Stańdo-Kawecka, Warszawa 2011.
Korcyl-Wolska M., Uwagi o konstytucyjnie gwarantowanych prawach obywatelskich nieletnich w świetle rozwiązań przyjętych w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26 października 1982 r. [w:] Państwo prawa i prawo karne. Księga jubileuszowa Profesowa Andrzeja Zolla, red. P. Kardas, T. Sroka, Warszawa 2012, t. 2.
Kosonoga J., Appointed counsel for the defence in the polish criminal proceeding, „Ius Novum” 2016/2.
Kosonoga J., Przesłanki obrony obligatoryjnej w postępowaniu wykonawczym [w:] Pozbawienie wolności – funkcje i koszty. Księga jubileuszowa Profesora Teodora Szymanowskiego, red. A. Rzepliński, I. Rzeplińska, M. Niełaczna, P. Wiktorowska, Warszawa 2013.
Krukowski A. [w:] Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich. Komentarz, red. A. Krukowski, Warszawa 1991.
Lubelski M.J., Niektóre zagadnienia z pogranicza ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich i kodeksu karnego [w:] Postępowanie z nieletnimi, red. T. Bojarski, Lublin 1988.
Maraszek M., Dolna granica wieku odpowiedzialności karnej w prawie polskim, Warszawa 2012.
Maraszek M., Glosa do wyroku SN z dnia 1 czerwca 2006 r., V KK 158/06, LEX 2010.
Maraszek M., Glosa do wyroku SN z dnia 22 kwietnia 2009 r., III KK 21/09, LEX 2010.
Maraszek M., Glosa do wyroku SN z dnia 26 czerwca 2008 r., V KK 126/08, LEX 2012.
Masłowska A., Nawiązanie stosunku obrończego w świetle nowelizacji kodeksu postępowania karnego, „Prokurator” 2003/2.
Pohl Ł., Ponownie w sprawie zakresu odpowiedzialności karnej osoby nieletniej według Kodeksu karnego z 1997 r. (zagadnienie form popełnienia czynu zabronionego) – uwagi o metodzie rozwiązania problemu, „Prawo w Działaniu. Sprawy karne” 2018/35.
Porwisz M., Pokrzywdzony w postępowaniu w sprawach nieletnich, „Probacja” 2016/1.
Posnow W. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Warszawa 2015.
Posnow W. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Warszawa 2021.
Rdzanek-Piwowar G., Nieletniość i jej granice, Warszawa 1993.
Sitarz O. [w:] Kodeks karny. Komentarz. Część ogólna, t. 1, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2021.
Smarzewski M., Granice efektywności prawa do korzystania z pomocy obrońcy w kontekście ostatnich nowelizacji KPK, „Monitor Prawniczy” 2016/21.
Stańdo-Kawecka B., Odpowiedzialność karna nieletnich a nowy kodeks karny, „Palestra” 1998/9–10.
Stańdo-Kawecka B., Odpowiedzialność nieletnich na tle nowej kodyfikacji karnej, „Prokuratura i Prawo” 1998/7–8.
Stańdo-Kawecka B., Prawo karne nieletnich od opieki do odpowiedzialności, Warszawa 2007.
Stefański R.A., Konstytucyjne prawo do obrony a obrona obligatoryjna w świetle noweli z dnia 27 września 2013 r. [w:] Prawo do obrony w postępowaniu penalnym. Wybrane aspekty, Warszawa 2014.
Stefański R.A., Obrona obligatoryjna po 1 lipca 2015 r. [w:] Obrońca i pełnomocnik w procesie karnym po 1 lipca 2015 r. Przewodnik po zmianach, red. P. Wiliński, Warszawa 2015.
Stefański R.A., Obrona obligatoryjna w polskim procesie karnym, Warszawa 2012.
Stefański R.A. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 1, red. R.A. Stefański, S. Zabłocki, Warszawa 2017.
Steinborn S. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz do wybranych przepisów, red. S. Steinborn, LEX 2016.
Strzembosz A., Nowa ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich. Próba komentarza, Warszawa 1983.
Świecki D., Czynności procesowe obrońcy i pełnomocnika w sprawach karnych, Warszawa 2016.
Tobor Z., W poszukiwaniu intencji prawodawcy, Warszawa 2013.
Zgryzek K., Obrona obligatoryjna w polskim procesie karnym – zagadnienia wybrane, „Radca Prawny. Zeszyty Naukowe” 2019/4.
Zgryzek K., Prawo do obrony po noweli wrześniowej – kilka uwag [w:] Wokół gwarancji współczesnego procesu karnego. Księga jubileuszowa profesora Piotra Kruszyńskiego, red. B.T. Bieńkowska, H. Gajewska-Kraczkowska, M. Rogacka-Rzewnicka, 2015.
Zimna M., Kształtowanie się instytucji obrony obligatoryjnej w świetle ostatnich zmian kodeksu postępowania karnego, „Ius Novum” 2015/4.
Zoll A., Czy nieletniość jest okolicznością wyłączającą winę? [w:] W kręgu prawa nieletnich. Księga pamiątkowa ku czci Profesor Marianny Korcyl-Wolskiej, red. P. Hofmański, S. Waltoś, Warszawa 2009.

Małgorzata Wąsek-Wiaderek 
doktor habilitowany, profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9761-3177
udział w autorstwie tekstu – 50%
Paweł Wiliński 
profesor doktor habilitowany, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3798-7879
udział w autorstwie tekstu – 50%

Konstytucyjne i konwencyjne gwarancje bezstronności sędziego

W artykule poddano analizie bezstronność sędziego z perspektywy standardów wyznaczonych w Konstytucji RP oraz Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Przedstawiono orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, z których wynika standard niezależności i bezstronności sędziego, a także nakaz ich ochrony. Wskazano, że bezstronność stanowi o podstawowej wartości sądu i sędziego dla społeczeństwa oraz uzasadnia potrzebę ich istnienia. Autorzy wyrażają przekonanie, że tylko w ten sposób każdy, czyja sprawa została wszczęta i była prowadzona przed sądem, ma bowiem prawo uzyskać ostateczne, a więc wiążące rozstrzygnięcie w zakresie jego praw i wolności, a wydane ono być musi bezstronnie i sprawiedliwie. We wnioskach wskazano na brak podstaw do twierdzenia o sprzeczności norm konwencyjnych z wzorcami kontroli zawartymi w Konstytucji RP w zakresie realizacji wymogów prawa do rozpoznania sprawy przez sąd bezstronny.

Słowa kluczowe: bezstronność sędziego, prawo do sądu, prawa i wolności jednostki, Konstytucja, Europejski Trybunał Praw Człowieka

Dr Hab. Małgorzata Wąsek-Wiaderek 
professor of the John Paul II Catholic University of Lublin, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9761-3177
commitment to the preparation of the article – 50%
Professor Dr hab. Paweł Wiliński 
Adam Mickiewicz University in Poznań, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3798-7879
commitment to the preparation of the article – 50%

Constitutional and Convention guarantees of a judge’s impartiality

The article presents an analysis of the impartiality of the judge from the point of view of the standards set by the Polish Constitution and the European Convention on Human Rights. It presents the case law of the Constitutional Tribunal and the European Court of Human Rights, from which the standard of judicial independence and impartiality arises, as well as the requirement to protect them. It was pointed out that impartiality constitutes the fundamental value of the court and the judge to society and justifies the need for their existence. The authors express their conviction that this is the only way in which anyone whose case has been brought before and handled by a court has the right to receive a final, and therefore binding, decision on their rights and freedoms, and this must be done impartially and fairly. The conclusions state that there are no grounds for claiming that the Convention norms are inconsistent with the standards of control contained in the Polish Constitution on exercising the requirements of the right to have a case heard by an impartial court.

Keywords: impartiality of the judge, the right to a trial by a court, individual rights and freedoms, Constitution, European Court of Human Rights

Bibliografia / References
Grzegorczyk P., Weitz K. [w:] Konstytucja RP. Komentarz, t. 1, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2015.
Hofmański P., Wróbel A. [w:] Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, t. 1, Komentarz do artykułów 1–18, red. L. Garlicki, Warszawa 2010.
Kuźma M., Instytucja świadka koronnego a naczelne zasady konstytucji i procesu karnego, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2005/XVII.
Szumiło-Kulczycka D., Prawo do sądu, praca doktorska, Uniwersytet Jagielloński 2003.
Trechsel S., Summers S.J., Human Rights in Criminal Proceedings, Oxford 2009.
Wąsek-Wiaderek M., Przesłanka wyłączenia sędziego z art. 41 k.p.k. a standard prawa do sądu bezstronnego określony w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, „Studia Prawnicze KUL” 2007/2–3 (30–31).
Wąsek-Wiaderek M. [w:] System Prawa Karnego Procesowego, t. 6, Strony i inni uczestnicy postępowania karnego, red. C. Kulesza, Warszawa 2016.
Wiliński P., Konstytucyjny standard prawa do sądu a proces karny [w:] Węzłowe problemy procesu karnego, red. P. Hofmański, Warszawa 2010.
Wiliński P., Nemo iudex in causa sua a realizacja prawa do rozpoznania sprawy przez bezstronnego sędziego [w:] Bezstronność sędziego w sprawach karnych w świetle zarzutu wadliwości jego powołania, Warszawa 2022.
Wiliński P., Niezależność sądu – standard konstytucyjny i konwencyjny, „Kwartalnik Prawa Publicznego” 2010/1–2.
Wiliński P., Niezawisłość sędziowska. Komentarz [w:] Na straży prawa. Trzydzieści lat orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, red.  L. Garlicki, M. Derlatka, M. Wiącek, Warszawa 2016.
Wiliński P., Proces karny w świetle Konstytucji, Warszawa 2012.
Wiliński P., Rzetelny proces karny w świetle Konstytucji i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego [w:] Rzetelny proces karny w orzecznictwie sądów polskich i międzynarodowych, red. P. Wiliński, Warszawa 2009.
Wiliński P., Zawłocki R. (red.), Bezstronność sędziego w sprawach karnych w świetle zarzutu wadliwości jego powołania, Warszawa 2022.