Koszty komornicze stanowią istotny element postępowań egzekucyjnych, mający bezpośredni wpływ na przebieg oraz efektywność całego procesu. Obejmują one zarówno wydatki ponoszone przez komornika w trakcie prowadzenia sprawy, jak i opłaty związane z różnymi czynnościami egzekucyjnymi. Kwestie te mają ogromne znaczenie nie tylko dla organów egzekucyjnych, ale również dla wszystkich stron zaangażowanych w postępowanie. Wysokość tych kosztów, ich zasadność oraz sposób naliczania często budzą wątpliwości i stają się przyczyną sporów pomiędzy uczestnikami postępowania.
Czy komornik może dochodzić swoich wydatków lub nieuiszczonych przez stronę opłat w odrębnej sprawie drogą sądową?
W uchwale z 10.03.2017 r., III CZP 107/16 Sąd Najwyższy podkreślił, że koszty komornicze mają wobec postępowania egzekucyjnego charakter adhezyjny, w związku z czym – jak w stosunku do kosztów procesu – także w stosunku do nich ma zastosowanie reguła zunifikowanego rozstrzygania w jednym postępowaniu zasadniczym. Z tego względu nie jest dopuszczalna droga sądowa do dochodzenia w odrębnej sprawie przez komornika poniesionych przez niego wydatków lub nieuiszczonych przez stronę opłat.
Czy postanowienie komornika przyznające zwrot kosztów postępowania egzekucyjnego wymaga klauzuli wykonalności?
Zgodnie z art. 770 ustawy z 17.11.1964 r. dłużnik zwraca wierzycielowi koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji, a ustala je komornik. Zgodnie zaś z art. 770(1) k.p.c. prawomocne postanowienie komornika przyznające zwrot kosztów postępowania egzekucyjnego podlega wykonaniu bez zaopatrywania go w klauzulę wykonalności. Uregulowanie to jest wyjątkiem od ustanowionej w art. 776 k.p.c. zasady, że podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy. Komornik, który wydał postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, jest uprawniony do wykonania prawomocnego orzeczenia o kosztach tego postępowania zgodnie z art. 770(1) k.p.c. Tak stwierdził m.in. Sąd Najwyższy w uchwale z 10.03.2017 r., III CZP 107/16.
Jak przedawniają się koszty komornicze?
W kontekście przedawnienia kosztów komorniczych, brakuje regulacji zarówno w obecnie obowiązujących ustawach komorniczych, jak i w poprzedniej ustawie. Nie ma również komentarzy doktryny ani judykatury na ten temat. Sprawa przedawnienia kosztów komorniczych została podjęta przez Sąd Najwyższy w uchwale z 11.09.2020 r., III CZP 84/19. Sąd Najwyższy stwierdził, że należności z tytułu opłat egzekucyjnych wynikających z postanowień wydanych przez komornika sądowego przedawniają się w terminie właściwym dla przedawnienia kosztów sądowych, na gruncie już nieobowiązującej ustawy o komornikach sądowych i egzekucji z 29.08.1997 r. Uchwała ta spotkała się z krytyką twórców doktryny.
M. Klonowski podkreśla, że opłata egzekucyjna, pobierana za dokonanie określonych czynności, stanowi niepodatkową należność budżetową o charakterze publicznoprawnym. Zmienia to naturę opłaty egzekucyjnej, która przestaje być prywatnym przychodem komornika i podlega zasadom przewidzianym w ustawie o finansach publicznych. Ustalanie i pobór opłat egzekucyjnych są kompleksowo regulowane przez przepisy ustawy o kosztach komorniczych oraz Kodeksu postępowania cywilnego. M. Klonowski, będący współtwórcą nowych ustaw komorniczych, sugeruje, że brak regulacji dotyczących przedawnienia opłat egzekucyjnych w ustawach komorniczych jest zamierzony. Zdaniem autora, taki brak regulacji wynika z faktu, że wyłącznie z opłat egzekucyjnych utrzymywany jest cały system egzekucyjny w kraju. Z tego powodu, brak możliwości wyegzekwowania tych opłat w określonym terminie nie może prowadzić do negatywnych konsekwencji dla systemu egzekucyjnego i jego sprawności. Dodatkowo, M. Klonowski zaznacza, że komornik prowadzi egzekucję kosztów w ramach tego samego postępowania i nie wydaje postanowienia o umorzeniu. Ukończenie postępowania następuje poprzez faktyczne uregulowanie opłat. Z tego względu, M. Klonowski i inni autorzy, tak jak prof. dr hab. Andrzej Marciniak i dr hab. prof. WSPiA Grzegorz Wolak, argumentują, że opłaty egzekucyjne, stwierdzone prawomocnym postanowieniem komornika, nie ulegają przedawnieniu na gruncie obecnie obowiązujących przepisów, przy założeniu racjonalności ustawodawcy.
Autor: Inga Kwidzińska - Product Manager LEX Windykacje
