Obszary cyfryzacji w Wieloletnich ramach finansowych 2021–2027 Unii Europejskiej i w Planie odbudowy dla Europy oraz polskie potrzeby w tych obszarachProfesor Stanisław Biernat
Redaktor Naczelny „EPS”
Postęp technologiczny a prawo unijne
Tematyka niniejszego numeru naszego czasopisma koncentruje się na wyzwaniach wynikających z dynamicznej adaptacji unijnego ustawodawstwa do zmieniających się realiów technologicznych oraz społecznych, jakie towarzyszą postępującej cyfryzacji UE. Z unijnego dokumentu planowania „Cyfrowy kompas na 2030 r.: europejska droga w cyfrowej dekadzie” wynika, że transformacja cyfrowa UE jest priorytetem dla Unii. Znajduje to odzwierciedlenie w koncentracji środków na wspieraniu innowacyjnej i inteligentnej transformacji gospodarczej oraz łączności cyfrowej. Artykuł Marty Grabowskiej szczegółowo opisuje programy UE kluczowe dla finansowania cyfryzacji, w szczególności Instrument Łącząc Europę czy Cyfrowa Europa. Autorka podkreśla, jak istotne jest skuteczne wykorzystanie funduszy europejskich w kontekście wyzwań stojących przed Polską, wynikających m.in. z luki cyfrowej i trudności legislacyjnych.
Professor Stanisław Biernat
‘EPS’ Editor-in-Chief
Technological progress in the light of EU law
This issue of our journal focuses on challenges associated with rapid adaptation of the EU legislation to the evolving technology and social realities accompanying the ongoing digitalisation of the EU. In accordance with the EU planning document “2030 Digital Compass: the European way for the Digital Decade,” the EU digitalisation
is a priority for the Union. It is reflected in focusing the measures on supporting innovative and intelligent business transformation and digital communication. The article by Marta Grabowska describes in detail EU programmes that are key to financing the digitalisation, in particular the Connecting Europe Facility and the Digital Europe Programme. The author emphasises the importance of the effective use of European funds in the context of challenges faced by Poland as a result of, inter alia, digital gap and legislative problems.
dr hab. Marta Grabowska, prof. ucz.
Autorka jest pracownikiem badawczo-dydaktycznym w Centrum Europejskim Uniwersytetu Warszawskiego
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4481-0545).
Obszary cyfryzacji w Wieloletnich ramach finansowych 2021–2027 Unii Europejskiej i w Planie odbudowy dla Europy oraz polskie potrzeby w tych obszarach
Celem artykułu jest przedstawienie miejsca cyfryzacji w Wieloletnich ramach finansowych 2021–2027 i w Planie odbudowy dla Europy oraz polskich potrzeb w tym zakresie. Nakreślono w nim krótką historię rozwoju społeczeństwa informacyjnego, cyfrowego i gigabitowego w UE, omówiono strukturę obu funduszy oraz zawarte w nich trzy główne programy dotyczące cyfryzacji: Instrument Łącząc Europę, program „Cyfrowa Europa” oraz Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Wskazano na najpilniejsze potrzeby Polski w obszarach cyfryzacji związane z tymi trzema podstawowymi programami, wynikającymi z odległej pozycji naszego kraju w rankingu DESI, braków legislacyjnych, konfliktów politycznych Polski z UE i przedkładania w różnych okresach innych celów w polityce państwa nad cyfryzację. Fundusze te są bardzo potrzebne w Polsce i powinny być szybko i skutecznie wykorzystane. Artykuł przygotowano na podstawie analizy dokumentów oficjalnych UE i Polski oraz informacji uzyskanych z bezpośredniej obserwacji prac Komisji Cyfryzacji, Innowacyjności i Nowoczesnych Technologii Sejmu RP X kadencji.
Słowa kluczowe: cyfryzacja, cyfryzacja w Unii Europejskiej, Instrument Łącząc Europę, program „Cyfrowa Europa”, Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, cyfryzacja w Polsce
dr hab. Marta Grabowska, prof. ucz.
The author is a research and teaching employee of the Centre for Europe, University of Warsaw, Poland
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4481-0545).
Areas of Digitalisation in the EU Multiannual Financial Framework 2021–2027 and the Recovery Plan for Europe, and Poland’s Needs in these Areas
The aim of the article is to present the position of digitalisation in the Multiannual Financial Framework 2021–2027 (MFF 2021–2027) and in the Recovery plan for Europe, as well as Poland’s needs in this area. The article summarises the history of the development of the information, digital and gigabit society in the EU, discusses structures of both funds together with three major digitalisation programmes included therein, such as: Connecting Europe Facility (CEF), Digital Europe Programme and Recovery and Resilience Facility (RRF). It addresses Poland’s most urgent needs in the area of digital transformation related to these three basic programmes, which arise from Poland’s low position in the DESI ranking, gaps in the legislation, political conflicts between Poland and the EU, and giving priority to state policy objectives over digitalisation in various periods. Poland really needs these resources, and they should be used in an effective and timely manner. The article is based on the analysis of EU and Polish official documents and information from direct observation of work of the Digitalisation, Innovations and New Technologies Committee of the Polish Sejm of the 10th term.
Keywords: digitalisation, digitalisation in the European Union, Connecting Europe Facility, Digital Europe Programme, Recovery and Resilience Facility, digitalisation in Poland
Bibliografia / References
Grabowska M., Europejskie społeczeństwo gigabitowe, „Studia Europejskie – Studies in European Affairs” 2020/1.
Hodges A., Alan Turing: Enigma, tłum. W. Bartol, Warszawa 2014.
Malak H.A., Digitization vs digitalization: What’s the difference?, https://theecmconsultant.com/digitization-vs-digitalization/ (dostęp: 23.07.2024 r.).
dr Miłosz Malaga
Autor jest adiunktem w Zakładzie Prawa Europejskiego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, członkiem Katedry Jean Monnet „Jednolity Rynek Cyfrowy i Swobodny Przepływ Informacji dig_INFlow”
(ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9969-9066).
Uprawnienia użytkowników platform internetowych na podstawie aktu o rynkach cyfrowych
W artykule omówiono problematykę uprawnień, jakie użytkownicy platform internetowych wywodzą z aktu o rynkach cyfrowych. Zasadniczo rozporządzenie to ustanawia szereg obowiązków i zakazów kierowanych do tzw. strażników dostępu, tj. największych na rynku podmiotów świadczących podstawowe usługi platformowe, którzy zostali wskazani przez Komisję Europejską. Przedmiotem dyskusji pozostaje, czy odbiorcy usług świadczonych przez strażników dostępu (zarówno użytkownicy końcowi, jak i użytkownicy biznesowi) czerpią z aktu o rynkach cyfrowych określone uprawnienia i czy mogą powoływać się na nie w postępowaniach przed sądami krajowymi. W szczególności istotny jest kontekst systemowy odnoszący się do prawa konkurencji oraz dyrektywy w sprawie dochodzenia roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia prawa konkurencji. W artykule przedstawiono wnioski dotyczące możliwości i zakresu wykonywania uprawnień wywodzonych przez użytkowników platform, a także stosowne postulaty dotyczące wykładni i zmiany obowiązującego prawa.
Słowa kluczowe: DMA, akt o rynkach cyfrowych, uprawnienia użytkowników platform internetowych, prawo konkurencji, private enforcement, roszczenia odszkodowawcze za naruszenie prawa konkurencji
dr Miłosz Malaga
The author is an assistant professor at the Department of European Law, Faculty of Law and Administration, Adam Mickiewicz University in Poznań (Poland), a member of the Jean Monnet Chair “Digital Single Market and Free Flow of Information dig_INFlow”
(ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9969-9066).
Online Platform Users’ Rights in the light of the Digital Market Act
The article discusses rights of online platform users based on the Digital Market Act. In principle, this regulation introduces various obligations and bans targeted at the socalled gatekeepers designated by the European Commission, i.e. the largest core platform service undertakings on the market. The question arises whether recipients of services provided by gatekeepers (both end users and business users) are granted rights by the Digital Market Act and whether they may refer to these rights in proceedings before domestic courts. The systemic context of competition law and the directive on certain rules governing actions for damages for infringements of the competition law is of special importance. The article presents conclusions on the ability to exercise rights acquired by the platform users and the scope thereof, as well as relevant suggestions regarding the interpretation of and amendments to the applicable law.
Keywords: DMA, Digital Market Act, online platform user rights, competition law, private enforcement, actions for damages for infringement of the competition law
Bibliografia / References
Andiychuk O., The Digital Markets Act. Tailoring the Tailors [w:] Digital Platforms, Competition Law, and Regulation. Comparative Perspectives, red. K. Tyagi, A.K. Sanders, C. Cauffman, Oxford 2024.
Andriychuk O., Do DMA obligations for gatekeepers create entitlements for business users?, „Journal of Antitrust” 2023/1.
Andriychuk O., EU Digital Competition Law: The Sociolegal Foundations, „Cambridge Yearbook of European Legal Studies” 2023.
Bostoen F., Understanding the Digital Markets Act, „The Antitrust Bulletin” 2023/2.
Botta M., Galli N., Private Enforcement of the Digital Markets Act, Residential training ENTraNCE for Judges 2024, European University Institute – Centre for a Digital Society.
Van Cleynenbreugel P., Private Damages Actions in EU Competition Law and Restorative Justice: Towards a More Streamlined Institutional Framework?, „Market and Competition Law Review” 2019/3.
Czarnomska-Bokowy U., Prawo konkurencji a projekt rozporządzenia w sprawie kontestowalnych i uczciwych rynków w sektorze cyfrowym – kto przypilnuje strażników?, „internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” 2022/1.
Ibáñez Colomo P., The Draft Digital Markets Act: A Legal and Institutional Analysis, „Journal of European Competition Law & Practice” 2021/7.
Komninos A., Private Enforcement of the DMA Rules before the National Courts, 23.04.2024, https://ssrn.com/abstract=4791499 (dostęp: 26.11.2024 r.).
Massa C., The Digital Markets Act between the EU Economic Constitutionalism and the EU Competition Policy, „Yearbook of Antitrust and Regulatory Studies” 2022/26.
Materna G., Szmigielski M. [w:] Rynek cyfrowy. Akt o usługach cyfrowych. Akt o rynkach cyfrowych. Rozporządzenie platformtobusiness. Komentarz, red. M. Grochowski, Warszawa 2024.
Podszun R., Private Enforcement and Gatekeeper Regulation: Strengthening the Rights of Private Parties in the Digital Markets Act, „Journal of European Competition Law & Practice” 2022/4.
Ribera Martínez A., The DMA’s Ithaca: Contestable and Fair Markets, „World Competition” 2023/4.
Rutkowska E., Polskie Ceneo wygrywa z Google. Chodziło o faworyzowanie własnej porównywarki, „Dziennik Gazeta Prawna” z 15.04.2024 r., https://www.gazetaprawna.pl/firma-i-prawo/artykuly/9488026,polskie-ceneo-wygrywa-z-google-chodzilo-o-faworyzowanie-wlasnej-porow.html (dostęp: 26.11.2024 r.).
de Streel A., Liebhaberg B., Fletcher A., Feasey R., Krämer J., Monti G., The European Proposal for a Digital Markets Act: A First Assessment, 2021, https://cerre.eu/publications/the-european-proposal-for-a-digital-markets-act-a-first-assessment/ (dostęp: 26.11.2024 r.).
Wolski D., Private Antitrust Enforcement in Digital Market, „Bratislava Law Review” 2020/2.
Żądło A., Ochrona praw sprzedających na platformach wielostronnych na podstawie przepisów Digital Markets Act – aspekty wybrane, „internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” 2023/3.
Jakub Kozłowski
Autor jest doktorantem w Katedrze Prawa Europejskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego
(ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2889-1426).
Akt w sprawie sztucznej inteligencji w praktyce – charakterystyka unijnej regulacji opartej na ryzyku
Celem artykułu jest analiza kluczowych aspektów unijnej regulacji sztucznej inteligencji. Autor, wychodząc od omówienia definicji systemu sztucznej inteligencji zawartej w akcie w sprawie sztucznej inteligencji oraz wpływu tej definicji na praktykę stosowania rozporządzenia, porównuje aktualną definicję z zawartymi we wcześniejszych wersjach aktu, podkreślając korekty, które mają na celu zwiększenie jej precyzji i odporności na zmiany technologiczne. W artykule przeprowadzono charakterystykę aktu jako regulacji, której podstawą jest kryterium ryzyka, wyjaśniając, jak unijny prawodawca klasyfikuje systemy AI według poziomu zagrożenia, które mogą stwarzać. Rozważania obejmują także interpretację pojęcia zakazanych praktyk na gruncie rozporządzenia oraz szczegółową charakterystykę systemów wysokiego ryzyka, wskazując na wyzwania związane ze stosowaniem tych przepisów i potencjalne konsekwencje prawne.
Słowa kluczowe: sztuczna inteligencja, system sztucznej inteligencji, systemy wysokiego ryzyka, prawa podstawowe
Jakub Kozłowski
The author is a doctoral student at the Department of European Law, Jagiellonian University in Kraków, Poland
(ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2889-1426).
Artificial Intelligence Act in Practice – Characteristics of EU Risk-Based Regulation
The article aims at analysing key aspects of EU regulation of artificial intelligence. The author begins with a discussion of the definition of an artificial intelligence system in the Artificial Intelligence Act and the impact of this definition on the practice of applying the regulation. Then, the current definition is compared with those in previous versions of the Act, highlighting adjustments aimed at enhancing its precision and resilience to technological changes. The article characterises the Act as a riskbased regulation, explaining how the EU legislator classifies AI systems according to the level of threat they may pose. The analysis also includes an interpretation of the prohibited practices concept under the regulation and a detailed description of highrisk systems, pointing out the challenges related to the application of these provisions and the potential legal consequences.
Keywords: artificial intelligence, artificial intelligence system, highrisk systems, fundamental rights
Bibliografia / References
Bradford A., The Brussels Effect: How the European Union Rules the World, New York 2020.
Mahler T., Between risk management and proportionality: The riskbased approach in the EU’s Artificial Intelligence Act Proposal, „Nordic Yearbook of Law and Informatics” 2021.
Mazur J., Unia Europejska wobec rozwoju sztucznej inteligencji: proponowane strategie regulacyjne a budowanie jednolitego rynku cyfrowego, „Europejski Przegląd Sądowy” 2020/9.
Russell S., Norvig P., Artificial Intelligence. A Modern Approach , Upper Saddle River 2010.
dr hab. Inga Kawka, prof. UJ
Autorka jest profesorem w Katedrze Prawa Europejskiego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego
(ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6909-5798).
Łączność o bardzo dużej przepustowości jako wyzwanie dla unijnego prawa telekomunikacyjnego
Artykuł analizuje prawne wyzwania związane z wdrażaniem sieci o bardzo dużej przepustowości w Unii Europejskiej oraz wpływ regulacji na inwestycje telekomunikacyjne. Autorka wskazuje, że Unia Europejska pozostaje w tyle za światowymi liderami technologicznymi, co wymaga bardziej zrównoważonych działań regulacyjnych. W artykule omówiono różne aspekty unijnej regulacji łączności elektronicznej, takie jak współinwestowanie w infrastrukturę, regulację dostępu do sieci i zasadę neutralności sieci. Tekst podkreśla, że nadmierna regulacja może zniechęcać do inwestycji, podczas gdy bardziej deregulacyjne podejście mogłoby wspierać rozwój technologiczny. Wyzwaniem dla regulatorów pozostaje również znalezienie równowagi pomiędzy celami unijnego prawa łączności elektronicznej wymienionymi w Europejskim kodeksie łączności elektronicznej 1 przede wszystkim między rozwijaniem sieci o bardzo dużej przepustowości a zapewnieniem dobrej jakości, publicznie dostępnych i tanich usług.
Słowa kluczowe: Europejski kodeks łączności elektronicznej (EKŁE), regulacja cen, współinwestowanie w infrastrukturę, regulacja dostępu do sieci, neutralność sieci, inwestycje w infrastrukturę
dr hab. Inga Kawka, prof. UJ
The author is a professor at the Chair of European Law, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow, Poland
(ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6909-5798).
Very High Capacity Networks as a Challenge for EU Telecommunications Law
The article analyses legal challenges related to the implementation of Very High Capacity Networks (VHCN) in the European Union and the impact of regulations on telecommunications investments. The author points out that the European Union lags behind global technological leaders, which calls for more balanced regulatory actions. The article discusses various aspects of EU electronic communications regulation, such as coinvestment in infrastructure, network access regulation, and the principle of net neutrality. It emphasises that over-regulation can deter investments, while a more deregulatory approach could foster technological development. Regulators also face the challenge of finding a balance between the objectives of EU electronic communications law outlined in the European Electronic Communications Code, especially between the development of high capacity networks and the provision of highquality, publicly accessible, and affordable services.
Keywords: European Electronic Communications Code (EECC), regulation of prices, coinvestment in infrastructure, network access regulation, net neutrality, infrastructure investments
Bibliografia / References
Bourreau M., Hoernig S., Maxwell W., Implementing Co-Investment And Network Sharing, Centre on Regulation in Europe (CERRE), May 2020, s. 29 https://cerre.eu/wp-content/uploads/2020/07/cerre_implementing_co-investment_and_network_sharing-26.05.2020.pdf (dostęp: 28.11.2024 r.).
Briglauer W., Cambini C., Fetzer T., Hüschelrath K., The European Electronic Communications Code: A Critical Appraisal with a Focus on Incentivizing Investment in Next Generation Broadband Networks, „Centre for European Economic Research Discussion Paper” 2017/27.
Briglauer W., Cambini C., Gugler K., Stocker V., Net neutrality and highspeed broadband networks: evidence from OECD countries, „European Journal of Law and Economics” 2023/3.
Canzian G., Mazzarella G., Ronchail L., Verboven F., Verzillo S., Evaluating the impact of price caps – Evidence from the European roamlikeathome regulation, „International Journal of Industrial Organization”, Available online 18 October 2024, https://doi.org/10.1016/j.ijindorg.2024.103115 (dostęp: 27.11.2024 r.).
Cellary W., Przemysł 4.0 i Gospodarka 4.0, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego” 2019/3.
Conradi M., CoInvestment Models for Broadband Infrastructure – an explanation and short critique (updated), 2018, https://www.technologyslegaledge.com/2018/12/co-investment-models-for-broadband-infrastructure-an-explanation-and-short-critique-updated/ (dostęp: 28.11.2024 r.).
De Luca S., Network cost contribution debate, 2023, https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/ATAG/2023/745710/EPRS_ATA(2023)745710_EN.pdf (dostęp: 28.11.2024 r.).
Eadministracja. Wyzwania dla cyfrowych usług publicznych w Unii Europejskiej, red. S. Dudzik, I. Kawka, R. Śliwa, Kraków 2024, https://doi.org/10.12797/9788383680255.
Gajewska M., Komunikacja M2M w zastosowaniach transportowych, „Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej. Transport” 2016/113.
Gharakheili H.H., Vishwanath A., Sivaraman V., Perspectives on Net Neutrality and Internet FastLanes, „ACM SIGCOMM Computer Communication Review” 2016/1.
Hernandez L., Presentation: Digital Twins – Are they ready to embrace the benefits of Location Information?, ELISE webinar on Digital Twins, https://interoperable-europe.ec.europa.eu/collection/elise-european-location-interoperability-solutions-e-government/document/presentation-digital-twins-are-they-ready-embrace-benefits-location-information#_ftn4 (dostęp: 27.11.2024 r.).
Ibáñez Colomo P., FutureProof Regulation against the Test of Time: The Evolution of European Telecommunications Regulation, „Oxford Journal of Legal Studies” 2022/4.
Kawka I., Roaming międzynarodowy we wspólnotowym prawie łączności elektronicznej [w:] Przepływ osób i świadczenie usług w Unii Europejskiej. Nowe zjawiska i tendencje, red. S. Biernat, S. Dudzik, Kraków 2009.
Kawka I., Wdrożenie sieci 5G jako warunek rozwoju europejskich inteligentnych miast [w:] Eadministracja: skuteczna, odpowiedzialna i otwarta administracja publiczna w Unii Europejskiej, red. S. Dudzik, I. Kawka, R. Śliwa, Kraków 2022.
Kinnerk P., DOCSIS 3.1 and Optimizing your Provisioning Solution, 12.09.2016 r., https://www.cablefax.com/technology/docsis-3–1-the-perfect-excuse-to-optimize-your-provisioning-solution (dostęp: 27.11.2024 r.).
Kinney S., Bell Labs researching 90 GHz for future 6G, 24.04.2019 r., https://www.rcrwireless.com/20190424/5g/6g-physical-digital-biological (dostęp: 27.11.2024 r.).
Krzystek K., Polityka Unii Europejskiej w zakresie świadczenia usługi roamingu regulowanego w telefonicznych sieciach ruchomych, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2017, t. 102.
Lawrence A., 6G and Integrated Sensing & Communications: The Essentials, 6GWorld, https://www.6gworld.com/blog/6g-and-integrated-sensing-communications-the-essentials/ (dostęp: 27.11.2024 r.).
Muñoz-Acevedo Á., Grzybowski L., Impact of roaming regulation on revenues and prices of mobile operators in the EU, „International Journal of Industrial Organization” 2023, t. 89, https://doi.org/10.1016/j.ijindorg.2023.102927 (dostęp: 27.11.2024 r.).
Musiani F., Le projet ‘SendingPartyNetworkPays’: une nouvelle pomme de discorde pour la neutralité du net en Europe [w:] L’état de l’Internet en France. Rapport 2023 de l’Arcep, t. 3, Autorité de régulation des communications électroniques, des postes et de la distribution de la presse, Paris 2023.
Ockenfels M., Eltges F., Plueckebaum T., Godlovitch I., Investment and funding needs for the Digital Decade connectivity targets, Luxembourg 2023.
Pickard V., Berman D.E., After Net Neutrality: A New Deal for the Digital Age, New Haven-London 2019.
Rinas S.P., From Telecommunications Liberalization to Net Neutrality Rules. A Longitudinal Institutional Analysis of EU Communications Policy, Wiesbaden 2021.
Rożyński P., Superszybki internet 6G będzie nam świecił, „Rzeczpospolita” z 21.05.2024 r.
Rożyński P., To ma być przełom w tworzeniu ultraszybkiego internetu 6G. Znika wielka przeszkoda, „Rzeczpospolita” z 20.05.2024 r.
Saad W., Bennis M., Chen M., A vision of 6G wireless systems: Applications, trends, technologies, and open research problems, „IEEE Network” 2019/3.
Taylor M., Richardson J., 5G Wireless Technology, „Computer and Telecommunications Law Review” 2017/6.
Vogelsang I., Has Europe missed the endgame of telecommunications policy?, „Telecommunications Policy” 2019/1.
Walden I., Telecommunications Law and Regulation, Oxford 2018.
dr Dominika Skoczylas
Autorka jest adiunktem na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego
(ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1231-8078).
Wzmocnienie zdolności Unii Europejskiej w zakresie cyberbezpieczeństwa – cybersolidarność w kontekście cyberzagrożeń
Szerokie zastosowanie technologii informacyjno-komunikacyjnych, w tym cyfryzacja sektora usług publicznych, wpływają na aktualną politykę Unii Europejskiej w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa cyberprzestrzeni. Cyberbezpieczeństwo stanowi strategiczny cel programu „Cyfrowa Europa”. Efektywna ochrona sieci i systemów informatycznych, użytkowników takich systemów oraz innych osób przed cyberzagrożeniami jest obecnie jednym z głównych wyzwań Unii Europejskiej na kilku płaszczyznach: prawno-organizacyjnej, technologicznej, społeczno-gospodarczej i finansowej. W ostatnich latach, m.in. w związku z pandemią COVID-19 czy zjawiskiem cyberwojny, na znaczeniu zyskują takie kwestie jak cyberodporność czy solidarność cybernetyczna, współpraca, budowanie zdolności cyberobronnych i rozwój kompetencji cyfrowych. Celem artykułu jest wskazanie, w jaki sposób eskalacja zagrożeń w cyberprzestrzeni wpływa na aktualną politykę Unii Europejskiej w zakresie cyberbezpieczeństwa. W szczególności omówienia wymaga aktualny kształt prawnych uwarunkowań związanych z zapewnieniem wysokiego wspólnego poziomu cyberbezpieczeństwa w Unii Europejskiej, a także podstaw tzw. solidarności cybernetycznej. Polityka Unii Europejskiej w materii cyberbezpieczeństwa stanowi element zarządzania kryzysowego w skali makro. Zważywszy na intensyfikację cyberzagrożeń i ich różnorodność przedmiotem zainteresowania stało się także zjawisko cyberwojny stanowiące istotny komponent agresji rosyjskiej na Ukrainie. Z uwagi na powyższe, istotnymi aktami w omawianym przypadku są m.in. dyrektywa NIS2 i akt o solidarności cybernetycznej. Metody badawcze obejmują analizę obowiązujących aktów prawnych w obszarze cyberbezpieczeństwa z wykorzystaniem literatury przedmiotu.
Słowa kluczowe: akt o solidarności cybernetycznej, cyberbezpieczeństwo, dyrektywa NIS2, Unia Europejska
dr Dominika Skoczylas
The author is an assistant professor at the Faculty of Law and Administration, University of Szczecin, Poland
(ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1231-8078).
Enhancement of Cybersecurity Capabilities within the European Union – Cyber Solidarity in the context of Cyber Threats
The wide use of information and communication technologies, including the digitalisation of public services, affects the current cyberspace security policy of the European Union. Cybersecurity is one of the strategic objectives of the Digital Europe Programme. Effective protection of IT networks and systems, users of these systems and other people against cyber threats is now one of the key challenges facing the European Union in various spheres: legal and organisational, technological, socioeconomic and financial. In recent years, due to, inter alia, the COVID 19 pandemic or the phenomenon of cyberwar, matters such as cyber resilience and cyber solidarity, cooperation, development of cyber defence capabilities and digital competences are becoming more and more important. The aim of the article is to present the impact of increasing threats in cyberspace on the European Union’s current cybersecurity policy. In particular, it is necessary to discuss the existing legal conditions related to ensuring a high common level of cybersecurity across the European Union, as well as the basis for the socalled cyber solidarity. The European Union’s cybersecurity policy is an element of crisis management on a macro scale. Given the intensification and diversity of cyber threats, cyberwarfare, which is an important component of Russia’s aggression in Ukraine, has also become a subject of interest. In this context, the NIS2 Directive and the Cyber Solidarity Act are among the most important acts of law. Research methods include the analysis of applicable legal acts on cybersecurity based on the literature on the subject.
Keywords: Cyber Solidarity Act, cybersecurity, NIS2 Directive, European Union
Bibliografia / References
Bencsik A., Karpiuk M., Strizzolo N., Information Society Services and Their Cybersecurity, „Cybersecurity and Law” 2024/1.
Brzostek A., Cyberbezpieczeństwo w administracji publicznej – aspekty prawne, „Zeszyty Prawnicze” 2023/3.
Chałubińska-Jentkiewicz K., Nowikowska M., Podmioty zaangażowane w politykę zapewnienia bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych w świetle dyrektywy NIS 2 (cz. 2), „Cybersecurity and Law” 2024/2.
Dygnatowski S., Cyberbezpieczeństwo jako fundament bezpieczeństwa infrastruktury krytycznej w kontekście współczesnych zagrożeń, „Journal of KONBiN” 2020/4.
Koba L., Historia pojęcia „solidarność”, „Zarządzanie Publiczne” 2023/3–4.
Kolupaieva I., Sheiko I., Polozova T., Digital Transformation in the Context of Sustainable Development of European Countries, „Problems of Sustainable Development” 2024/1.
Krzan B., Zasada solidarności w prawie Unii Europejskiej [w:] Rządy prawa jako wartość uniwersalna. Księga jubileuszowa Profesora Krzysztofa Wójtowicza, red. A. Kozłowski, Wrocław 2022.
Małecka A., Polityka cyberbezpieczeństwa Unii Europejskiej na początku trzeciej dekady XXI wieku, „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego” 2021/2.
Miszczak K., „Strategiczny Kompas” Unii Europejskiej. Większe bezpieczeństwo i skuteczniejsza obrona UE – plan działań do 2030 r., „Politeja” 2024/1 (88/1).
Pieczywok A., Politycznoprawne strategie i dyrektywy przeciwdziałania cyberzagrożeniom, „Cybersecurity and Law” 2023/2.
Radzińska J., Solidarność: definicja i konteksty , „Etyka” 2014, t. 48.
Skoczylas D., Cyberzagrożenia w cyberprzestrzeni. Cyberprzestępczość, cyberterroryzm i incydenty sieciowe, „Prawo w Działaniu. Sprawy karne” 2023/53.
Skoczylas D., Krajowy System Cyberbezpieczeństwa, Warszawa 2023.
Smarż J., Śwital P., Przyjazna administracja elektroniczna [w:] Administracja publiczna wobec procesów zmian w XXI wieku. Księga jubileuszowa Profesora Jerzego Korczaka, red. P. Lisowski, Wrocław 2024.
Szpor G., The Evolution of Cybersecurity Regulation in the European Union Law and Its Implementation in Poland, „Review of European and Comparative Law” 2021/3.
Wiszniewski P., Cyberwojna [w:] Wielka Encyklopedia Prawa, t. 22, Prawo informatyczne, red. G. Szpor, L. Grochowski, Warszawa 2021.
Woszek S., Cyberbezpieczeństwo państw w XXI wieku na przykładzie Rzeczypospolitej Polskiej, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2022/27(14).
Wysokińska Z., A Review of the Impact of the Digital Transformation on the Global and European Economy, „Comparative Economic Research. Central and Eastern Europe” 2021/3.
dr hab. Ilona Przybojewska
Autorka jest adiunktem w Centrum Prawa Ochrony Środowiska na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
(ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2756-6664).
Zależności między unijną polityką w dziedzinie energii a unijną polityką w dziedzinie środowiska – komentarz i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 21.07.2011 r., C-2/10, Azienda Agro-Zootecnica Franchini Sarl, Eolica di Altamura Srl przeciwko Regione Puglia
W komentowanym orzeczeniu Trybunał Sprawiedliwości – rozpatrując sprawę bezwzględnego zakazu lokalizacji turbin wiatrowych o przeznaczeniu komercyjnym na obszarach Natura 2000, stosowanego bez przeprowadzenia oceny wpływu takiego przedsięwzięcia na ten obszar na mocy włoskiego prawa, w sytuacji gdy przepisy dyrektywy siedliskowej przewidywały jedynie generalny zakaz istotnego negatywnego oddziaływania na te obszary oraz przeprowadzenie oceny oddziaływania planów i przedsięwzięć, dopuszczając je w przypadku, gdyby taka ocena wykluczyła znaczący negatywny wpływ na obszar Natura 2000 – uznał, że przedmiotowy zakaz stanowi bardziej rygorystyczny środek ochronny w rozumieniu art. 193 TFUE, na przeszkodzie któremu nie stoją ani przepisy dyrektywy ptasiej i dyrektywy siedliskowej, ani przepisy pierwszej i drugiej dyrektywy w przedmiocie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, o ile przestrzegane są zasady niedyskryminacji i proporcjonalności. Wyrok ten zawiera wiele interesujących wątków, z których pod kątem unijnego prawa energetycznego na uwagę zasługują najbardziej te związane z rozstrzyganiem potencjalnych kolizji między unijną polityką w dziedzinie energii a unijną polityką w dziedzinie środowiska naturalnego.
Słowa kluczowe: OZE, odnawialne źródła energii, polityka energetyczna, polityka w dziedzinie środowiska, Natura 2000, art. 193 TFUE
dr hab. Ilona Przybojewska
The author is an assistant professor at the Centre of Environmental Law, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Kraków, Poland
(ORCID: https://orcid.org/0000-003-2756-6664).
Interdependencies between the EU Energy Policy and the Environmental Policy – Commentary and Judgment of the European Court of Justice of 21 July 2011, C-2/10, Azienda Agro-Zootecnica Franchini Sarl, Eolica di Altamura Srl v Regione Puglia
In this judgment, the Court of Justice examined the case of an absolute prohibition under Italian law on locating wind turbines for commercial purposes in Natura 2000 sites applied without conducting an environmental impact assessment of such a project on the site. Meanwhile, the Habitats Directive only imposed a general prohibition on exerting a significant negative impact on these sites and introduced the requirement to conduct an environmental impact assessment of projects and plans, giving them authorisation if such an assessment rules out a significant negative impact on a Natura 2000 site. The Court of Justice held that this prohibition constitutes a more stringent protective measure within the meaning of Article 193 TFEU, which is not precluded by either the Birds Directive and the Habitats Directive, or by the first and second directives on the promotion of the use of energy from renewable sources, on condition that the principles of nondiscrimination and proportionality are respected. This judgment includes numerous interesting points, of which the most noteworthy regarding the EU energy law are those related to resolving potential conflicts between the EU energy policy and the environmental policy.
Keywords: RES, renewable energy sources, energy policy, environmental policy, Natura 2000, Article 193 TFEU
Bibliografia / References
Agrawala S. i in., Adapting to Climate Change: Costs, Benefits, and Modelling Approaches, „International Review of Environmental and Resource Economics” 2011/5.
Araszkiewicz M., Gizbert-Studnicki T., Teoria praw podstawowych Roberta Alexy’ego, „Przegląd Sejmowy” 2011/3.
Baran M., Iwańska B., Mitygacja i adaptacja – dynamika zmian i kontynuacja w systemie prawa ochrony środowiska, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2023/4.
Barton B. i in., Energy Security in the TwentyFirst Century [w:] Energy Security: Managing Risk in a Dynamic Legal and Regulatory Environment, red. B. Barton, C. Redgwell, A. Rønne, D.N. Zillman, Oxford 2004.
Biesbroek R., Lesnikowski A., Adaptation. The Neglected Dimension of Polycentric Climate Governance? [w:] Governing Climate Change: Polycentricity in Action?, red. A. Jordan i in., Cambridge 2018.
Bukowski Z., Pojęcie zrównoważonego rozwoju w prawie międzynarodowym [w:] Księga pamiątkowa profesora Ryszarda Paczuskiego, red. Z. Bukowski, Toruń 2004.
Cliquet A., Linkages between Biodiversity and Climate Change: Twin Crises Need Twin Solutions [w:] Rethinking Environmental Law. Connectivity, Intersections and Conflicts in the Global Environmental Crisis, red. E. Cocciolo i in., Cambridge 2024.
Drewek M., Kwestia dopuszczalności stosowania ograniczeń w lokalizowaniu elektrowni wiatrowych. Glosa do wyroku TSUE z 28.05.2020 r., C727/17, „Państwo i Prawo” 2023/8.
Knade-Plaskacz A., Ochrona środowiska w Unii Europejskiej [w:] Kamienie milowe orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, red. S. Biernat, Warszawa 2019.
Korzeniowski P., Zasady prawne ochrony środowiska, Łódź 2010.
Kulovesi K., Morgera E., Muñoz M., Environmental integration and multifaceted international dimensions of EU law: Unpacking the EU’s 2009 climate and energy package, „Common Market Law Review” 2011/3.
Lauriol T., Energy Law in France [w:] Energy Law in Europe. National, EU and International Regulation, red. M. Roggenkamp i in., Oxford 2007.
Meadows D.H. i in., The Limits to Growth: A report for the Club of Rome’s project on the predicament of mankind, New York 1972, https://collections.dartmouth.edu/teitexts/meadows/diplomatic/meadows_ltg-diplomatic.html (dostęp: 3.12.2024 r.).
Merkouris P., Sustainable Development and Best Available Techniques in International and European Law [w:] Environmental and Energy Law, red. K.E. Makuch, R. Pereira, Oxford 2012.
Mik C., Wybór właściwej podstawy prawnej aktów wspólnotowego prawa wtórnego, ze szczególnym uwzględnieniem projektów aktów należących do pakietu klimatycznoenergetycznego [w:] Pakiet klimatycznoenergetyczny. Analityczna ocena propozycji Komisji Europejskiej, red. E. Nowicka, Warszawa 2008.
Peeters M., Governing towards Renewable Energy in the EU: Competences, Instruments, and Procedures, „Maastricht Journal of European and Comparative Law” 2014/1.
Pring G., Haas A.S., Drinkwine B.T., The Impact of Energy on Health, Environment, and Sustainable Development: The TANSTAAFL Problem [w:] Beyond The Carbon Economy: Energy Law in Transition, red. D.N. Zillman i in., Oxford 2008.
Przybojewska I., Instrumenty rynkowe w prawie ochrony środowiska Unii Europejskiej, Warszawa 2021.
Przybojewska I., Pomoc państwa w sektorze jądrowym w kontekście reguł unijnej polityki energetycznej i środowiskowej – komentarz i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 22.09.2020 r., C594/18 P, Republika Austrii przeciwko Komisji Europejskiej (Hinkley Point C), „Europejski Przegląd Sądowy” 2024/5.
Rakoczy B. [w:] Z. Bukowski, E.K. Czech, K. Karpus, B. Rakoczy, Prawo ochrony środowiska. Komentarz, Warszawa 2013.
Sands P. i in., Principles of International Environmental Law, Cambridge 2018.
Sommer J., Prawo własności a ochrona środowiska w warunkach gospodarki rynkowej [w:] Ochrona środowiska a prawo własności, red. J. Sommer, Wrocław 2000.
Wasilewski A., Koncepcja zintegrowanej ochrony środowiska w prawie Wspólnoty Europejskiej [w:] Studia z prawa Unii Europejskiej w piątą rocznicę utworzenia Katedry Prawa Europejskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego, red. S. Biernat, Kraków 2000.
Zajdler R., Możliwość lokalizowania farm wiatrowych nieprzeznaczonych do własnego użytku na obszarach Natura 2000. Glosa do wyroku TS z dnia 21 lipca 2011 r., C2/10, LEX 2011.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego – dr Michalina Szpyrka (autorka jest adiunktem w Zakładzie Prawa Europejskiego Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk oraz starszym asystentem sędziego w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego, ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7678-5287).
Case law of the Supreme Court – dr Michalina Szpyrka (the author is an assistant professor in the Department of European Law at the Institute of Law Studies of the Polish Academy of Sciences and a senior judge’s assistant at the Labour Law and Social Security Chamber of the Supreme Court, Poland, ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7678-5287).
Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego – dr Robert Talaga (autor jest asesorem w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Poznaniu, ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5281-2188).
Case law of the Supreme Administrative Court – dr Robert Talaga (the author is an assessor at the Provincial Administrative Court in Poznań, Poland, ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5281-2188).
