Skuteczność wyroku uwzględniającego powództwo o wyłączenie wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnościąKrzysztof Strzelczyk
sędzia Sądu Najwyższego w stanie spoczynku, Polska
Skuteczność wyroku uwzględniającego powództwo o wyłączenie wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
Artykuł dotyczy instytucji wyłączenia wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością funkcjonującej w polskim systemie w niemal niezmienionej postaci od ponad 80 lat, a mimo to wiele związanych z nią zagadnień budzi nadal wątpliwości. Po wprowadzeniu obejmującym ogólną prezentację tej instytucji w aspektach materialnoprawnym i procesowym autor podjął się analizy obligatoryjnych elementów wyroku uwzględniającego powództwo: wskazania ceny przejęcia oraz terminu, w którym ma zostać zapłacona ta cena wyłączanemu wspólnikowi. Do skutecznego wyłączenia wspólnika nie wystarczy jednak samo uprawomocnienie się orzeczenia; niezbędne jest także spełnienie dodatkowej przesłanki. Według art. 266 § 3 i art. 267 § 1 Kodeksu spółek handlowych udziały wyłączanego wspólnika muszą zostać przejęte przez wspólników lub przez osoby trzecie za cenę i w terminie ustalonym przez sąd w wyroku. Poza tym stwierdzeniem ustawa nie określa sposobu ustalenia przejemców udziałów. W artykule zostały wskazane różne sposoby usunięcia tej luki w prawie. Ostatnią część artykułu autor poświęcił ocenie bezskuteczności orzeczenia o wyłączeniu wspólnika.
Słowa kluczowe: wyrok wyłączający wspólnika ze spółki z o.o., cena przejęcia udziałów, termin zapłaty ceny przejęcia, skuteczność wyroku uwzględniającego powództwo o wyłączenie wspólnika, sposoby ustalania przejemców udziałów, bezskuteczność wyroku uwzględniającego powództwo o wyłączenie wspólnika
Krzysztof Strzelczyk
retired judge of the Supreme Court, Poland
Effectiveness of a judgment upholding an action to remove a shareholder from a limited liability company
The article addresses the institution of the removal of a shareholder from a limited liability company, which has been functioning in the Polish system in an almost unchanged form for over 80 years, and yet many issues related to it still give rise to doubts. After the introduction that presents a general overview of this institution in substantive and procedural terms, the author presents an analysis of the obligatory elements of a judgment upholding the claim: the indication of the price of the takeover and the deadline by which that price is to be paid to the removed shareholder. However, in order to effectively remove a shareholder, it is insufficient for the judgment to become final; an additional premise must also be satisfied. According to Article 266 § 3 and Article 267 § 1 of the Code of Commercial Companies, the shares of the removed shareholder must be acquired by the shareholders or third parties for the price and within the deadline specified by the court in the judgment. Other than this statement, the Act does not specify how the acquirers of the shares are to be determined. The article indicates various ways of eliminating this loophole in the law. The author devoted the last part of the article to the assessment of the ineffectiveness of the judgment on the removal of a shareholder.
Keywords: judgment removing a shareholder from a limited liability company, share takeover price, date of payment of the takeover price, effectiveness of the judgment upholding an action to remove a shareholder, methods of determining the acquirers of shares, ineffectiveness of a judgment upholding a claim for the removal of a shareholder
Bibliografia / References
Allerhand M., Kodeks handlowy. Komentarz, Bielsko-Biała 1994.
Barczak M., Wybrane aspekty wyłączenia wspólnika w spółce z o.o., „Prawo Spółek” 2006/6.
Bielski P., Przymusowy wykup akcji drobnych akcjonariuszy a natura spółki akcyjnej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2001/9.
Bilewska K., Dochodzenie roszczeń spółki kapitałowej przez jej wspólników (actio pro socio), Warszawa 2008.
Bilewska K., Przesłanki automatycznego umorzenia udziałów w spółce z o.o., „Palestra” 2006/9–10.
Bilewska K., Wyłączenie wspólnika spółki z o.o. a actio pro socio, „Prawo Spółek” 2006/11.
Brol J., Safjan M., Wypowiedzenie umowy spółki, „Przegląd Prawa Handlowego” 1996/11.
Brzeziński P., Przymusowe umorzenie udziałów. Glosa V CK 562/04, „Monitor Prawniczy” 2007/20.
Bugno S., Rodzynkiewicz M., Wyłączenie ze spółki z o.o. wspólnika mniejszościowego spółki dwuosobowej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2019/6.
Dumkiewicz M., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2024.
Glinka J., Chyla L., Sytuacja wspólnika spółki z o.o. zawieszonego w wykonywaniu praw udziałowych (w trybie art. 268 k.s.h.), „Prawo i Więź” 2017/3.
Herbet A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 17A, Prawo spółek kapitałowych, red. S. Sołtysiński, Warszawa 2010.
Imach M., Elementy osobowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wynikające wprost ex lege, tj. z przepisu prawa, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2002/10.
Jacyszyn J., Wyłączenie wspólnika, „Prawo Spółek” 1997/1.
Jara Z. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. Z. Jara, Warszawa 2020.
Kappes A., Uwolnienie „więźnia korporacyjnego” spółki z o.o. przez wypowiedzenie udziału w spółce, „Przegląd Prawa Handlowego” 2015/10.
Kaspryszyn J., Ważne przyczyny wyłączenia wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2014/362.
Katner J.W., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 12.05.2005 r., V CK 562/04, „Glosa” 2007/2.
Kawałko A., Umorzenie udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, Kraków 2006.
Kawałko A., Wyłączenie wspólnika w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością [w:] Iustitia Civitatis Fundamentum. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Wiesława Chrzanowskiego, red. H. Cioch, A. Dębiński, J. Chaciński, Lublin 2003.
Kidyba A., Kilka uwag na tle instytucji wyłączenia wspólnika w spółce z o.o. [w:] Jus et Remedium. Księga jubileuszowa Profesora Mieczysława Sawczuka, red. A. Jakubecki, J.A. Strzępka, Warszawa 2010.
Kidyba A., Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz, Warszawa 2014.
Kidyba A. [w:] M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1–300 Kodeksu spółek handlowych, LEX 2024.
Koch A., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 12.05.2005 r., V CK 562/04, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2007/11.
Kopaczyńska-Pieczniak K., Ustanie członkostwa w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, Kraków 2002.
Kopaczyńska-Pieczniak K., Dumkiewicz M., Ważne powody w stosunkach spółek handlowych [w:] Współczesne problemy prawa handlowego. Księga jubileuszowa dedykowana prof. dr hab. Marii Poźniak-Niedzielskiej, red. A. Kidyba, R. Skubisz, Warszawa 2007.
Kopaczyńska-Pieczniak K. [w:] Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, red. A. Kidyba, Warszawa 2013.
Kowalski T., Wyłączenie wspólnika w spółce z o.o., „Prawo Spółek” 1997/5.
Kozłowski Ł., Glosa do uchwały SN z 23.02.2005 r., III CZP 89/04, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2006/3.
Kronenberger K., Wyłączenie wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w orzecznictwie sądów gospodarczych, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2007/2.
Kruczalak-Jankowska J., Przegląd orzecznictwa SN z zakresu prawa handlowego za rok 2005, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2006/3.
Książek B., Przejęcie udziałów wspólnika wyłączanego ze spółki z o.o., „Prawo Spółek” 2008/12.
Markiewicz K., Postępowanie w sprawach depozytowych, Warszawa–Kraków 2007.
Marszałkowska-Krześ E., Jagodziński M., Pojęcie bezskuteczności orzeczenia o wyłączeniu ze spółki z o.o. jej wspólnika – rozważania de lege lata oraz de lege ferenda, „Przegląd Prawa Handlowego” 2018/1.
Matysiak W.P., Zabezpieczenie powództwa w sprawie o wyłączenie wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie art. 268 k.s.h. [w:] Sto lat polskiego prawa handlowego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Andrzejowi Kidybie, t. 1, red. M. Dumkiewicz, K. Kopaczyńska-Pieczniak, J. Szczotka, Warszawa 2020.
May J., Wytoczenie powództwa o wyłączenie wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jako przejaw nadużycia prawa procesowego [w:] Sto lat polskiego prawa handlowego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Andrzejowi Kidybie, t. 2, red. M. Dumkiewicz, K. Kopaczyńska-Pieczniak, J. Szczotka, Warszawa 2020.
Nowacki A., Metody wyceny w Kodeksie spółek handlowych [w:] Dowód z opinii biegłego z zakresu ekonomii w sprawach cywilnych i gospodarczych, red. A. Łazarska, Z. Miczek, Warszawa 2024.
Opalski A. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. IIB, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz. Art. 227–300, red. A. Opalski, Warszawa 2018.
Pabis R., Powództwo wspólnika o naprawienie szkody wyrządzonej spółce, „Prawo Spółek” 2000/12.
Pabis R., Spółka z o.o. Komentarz, Warszawa 2006.
Pabis R. [w:] J. Bieniak i in., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2024.
Pęczyk-Tofel A., Tofel M.S., „Wyjście” wspólnika lub akcjonariusza ze spółki kapitałowej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2010/7.
Plesiński P., Procedura przymusowego wykupu udziałów oraz akcji (squeeze out) w przepisach prawa holdingowego, „Przegląd Prawa Handlowego” 2023/5.
Popiołek W., Przeprowadzenie przymusowego wykupu akcji w trybie art. 418 Kodeksu spółek handlowych – zagadnienia wybrane, „Rejent” 2003/6.
Radwański Z., Zieliński M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2007.
Rataj A. [w:] Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, red. R. Kwaśnicki, Warszawa 2005.
Rodziewicz J. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Tytuł III. Spółki kapitałowe. Dział I, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, t. 2, red. T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz, Warszawa 2011.
Rodzynkiewicz M., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2018.
Rodzynkiewicz M., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 12.05.2005 r., sygn. akt V CK 562/04, „Prawo Spółek” 2007/9.
Roszewski Z., Postępowanie w sprawie o wyłączenie wspólnika, „Prawo Spółek” 2000/6.
Roszewski Z., Wyłączenie wspólnika ze spółki z o.o. jako następstwo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania wynikającego ze stosunku spółki, „Przegląd Prawa Handlowego” 1998/1.
Roszewski Z., Zmiany podmiotowe w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, Warszawa 2000.
Sołtysiński S., Glosa do postanowienia SN z 3.12.2002 r., I CZ 163/02, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2004/5.
Stefanicki R., Spory wokół instytucji przymusowego wykupu akcji, „Państwo i Prawo” 2022/7.
Strzelczyk K., Dochodzenie roszczeń odszkodowawczych na rzecz spółek kapitałowych na podstawie art. 295 i 486 Kodeksu spółek handlowych (actio pro socio) [w:] Aurea praxis, aurea theoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, t. 1, red. J. Gudowski, K. Weitz, Warszawa 2011.
Strzelczyk K., Legitymacja procesowa i współuczestnictwo w sporze o wyłączenie wspólnika spółki z o.o. [w:] Sine ira et studio. Księga jubileuszowa dedykowana Sędziemu Jackowi Gudowskiemu, red. T. Ereciński, P. Grzegorczyk, K. Weitz, Warszawa 2016.
Strzępka J.A., Zielińska E. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. P. Pinior, J.A. Strzępka, Warszawa 2013.
Szajkowski A., Tarska M. [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych, t. II, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz do art. 151–300, Warszawa 2014.
Szumański A., Przymusowy wykup akcji drobnych akcjonariuszy, „Przegląd Prawa Handlowego” 2001/11.
Szumański A., Spór o metodę wyceny w prawie spółek handlowych na przykładzie wykładni art. 65 § 1 k.s.h., „Przegląd Prawa Handlowego” 2012/5.
Szumański A., Wyłączenie kilku wspólników spółki z o.o. przez jednego wspólnika większościowego, „Prawo Spółek” 2007/4.
Tomkiewicz J., Bloch J., Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz, Warszawa 1934.
Trojanowski S., Umorzenie udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jako sankcja [w:] Kodeks spółek handlowych po pięciu latach, red. J. Frąckowiak, Wrocław 2006.
Wach-Pawliczak M., „Sankcyjne” umorzenie udziałów – dopuszczalna czy niedopuszczalna praktyka wspólników spółki z o.o.?, „Monitor Prawa Handlowego” 2016/4.
Wach-Pawliczak M., Wyłączenie wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, Warszawa 2016.
Wasilewski A., Wyłączenie wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w prawie polskim, „Acta Universitatis Lodzienisis. Folia Iuridica” 2006/68.
Wiśniewski A., Prawo o spółkach. Podręcznik praktyczny, t. II, Warszawa 2003.
Wocka M., Cofnięcie pozwu (bez zrzeczenia się roszczenia) przez współuczestnika w postępowaniu o wyłączenie wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, „Opolskie Studia Administracyjno-Prawne” 2014/12 (1).
Wójtowicz E., Kryterium kapitałowe przy prawie żądania wyłączenia wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością [w:] Kodeks spółek handlowych po 15 latach obowiązywania, red. J. Frąckowiak, Warszawa 2018.
Zdunikowski P., O niektórych konsekwencjach procesowych wydania tytułu egzekucyjnego przeciwko wspólnikowi spółki jawnej pozwanemu za zobowiązania spółki, „Przegląd Prawa Handlowego” 2024/8.
Ziemianin K., Zabezpieczenie roszczeń w sprawie o wyłączenie wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością [w:] Sto lat polskiego prawa handlowego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Andrzejowi Kidybie, t. 2, red. M. Dumkiewicz, K. Kopaczyńska-Pieczniak, J. Szczotka, Warszawa 2020.
dr hab. Joanna Kielin-Maziarz
profesor Akademii Leona Koźmińskiego, Zakład Prawa Konstytucyjnego, Akademia Leona Koźmińskiego, Warszawa, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1728-3361
Wpływ Krajowej Rady Sądownictwa na status prawny asesorów sądowych i nowo powoływanych sędziów
Przedmiotem artykułu jest ocena wpływu Krajowej Rady Sądownictwa (KRS) na mianowanie asesorów sądowych i nowo powoływanych sędziów (po odbyciu asesury). Obecny kształt KRS, nadany jej ustawą z 2017 r., odbiega od tego, który został określony w art. 186 Konstytucji RP. Taka sytuacja wywołuje zastrzeżenia dotyczące poziomu niezawisłości sędziów i asesorów powoływanych przy jej udziale. Powstają bowiem wątpliwości co do prawidłowej realizacji konstytucyjnego prawa do sądu, określonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, jak również w art. 6 EKPC. W tekście dokonano analizy uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego z 23.01.2020 r. (BSA I-4110-1/20) oraz wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 1.12.2020 r. w sprawie Ástráðsson v. Islandia (skarga nr 26374/18). W tym ostatnim wyroku został zawarty test, którego wynik ma pomóc w ustaleniu, kiedy orzekanie przez nieprawidłowo powołanego sędziego prowadzi do naruszenia art. 6 ust. 1 EKPC. Autorka podejmuje próbę znalezienia odpowiedzi na pytanie, czy wpływ KRS jest taki sam w każdym przypadku uzyskania nominacji sędziowskiej oraz mianowania na urząd asesora.
Słowa kluczowe: prawo do sądu, niezawisłość, wymiar sprawiedliwości, sędzia, asesor
Dr Hab. Joanna Kielin-Maziarz
professor of the Koźmiński University, Department of Constitutional Law, Koźmiński University, Warsaw
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1728-3361
Influence of the National Council of the Judiciary on the legal status of court assessors and newly appointed judges
The article presents an assessment of the influence of the current National Council of the Judiciary (NCJ) on the appointment of court assessors and newly appointed judges (after serving as an assessor). The current shape of the NCJ under the 2017 law differs from that specified in Article 186 of the Polish Constitution. Such a situation gives rise to concerns about the level of independence of judges and court assessors appointed with its participation. This is because doubts arise as to the correct implementation of the constitutional right to a trial in court, as specified in Article 45, para. 1 of the Polish Constitution, as well as Article 6 ECHR. The article presents an analysis of the resolution of the full membership of the Supreme Court of 23 January 2020 (BSA I-4110-1/20) and the judgment of the ECHR in Ástráðsson v Iceland of 1 December 2020 (application no. 26374/18). The latter contains a test which is supposed to help determine when adjudication by an incorrectly appointed judge leads to a violation of Article 6(1) ECHR. The author attempts to answer the question of whether the influence of the NCJ is the same in every case of obtaining a judicial appointment and an appointment to the office of assessor.
Keywords: right to a trial in court, independence, the justice system, judge, assessor
Bibliografia / References
Antas M., Dudkiewicz H., Asesorzy sądowi znów przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka. Mankamenty obowiązujących regulacji prawnych nie przeszkadzają zbadać skutecznie niezawisłości sędziego, „Rzeczpospolita” z 10.05.2024 r., rp.pl (dostęp: 4.12.2024 r.).
Bieniek B., Górnicz-Mulcahy A., Ustrojowe gwarancje niezawisłości asesora sądu powszechnego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, „Państwo i Prawo” 2022/6.
Garlicki L. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. IV, red. L. Garlicki, Warszawa 2005.
Kustra A., Glosa do wyroku TK z dnia 24.10.2007 r., SK 7/06, „Przegląd Sądowy” 2008/11–12.
Malec D., Asesor sądowy – udana reaktywacja historycznej instytucji czy nietrafna nowelizacja Prawa o ustroju sądów powszechnych? [w:] Nil nisi veritas. Księga dedykowana Profesorowi Jackowi Matuszewskiemu, red. M. Głuszak, D. Wiśniewska-Jóźwiak, Łódź 2016.
Polański S., Wykonywanie przez asesorów sądowych czynności sędziowskich. Glosa do wyroku TK z dnia 24.10.2007 r., SK 7/06, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2008/3.
Radajewski M., Status prawny asesorów sądowych w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2022.
Roszkiewicz J., Indywidualny test niezawisłości sędziego powołanego z naruszeniem prawa – uwagi na tle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, „Przegląd Sądowy” 2022/11–12.
Szwed M., Prawo do sądu ustanowionego ustawą a orzekanie przez sędziów sądów powszechnych powołanych na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa po 6.03.2018 r., „Przegląd Konstytucyjny” 2022/4.
Wiącek M., Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24.10.2007 r. (sygn. akt SK 7/06), „Przegląd Sejmowy” 2008/2.
dr hab. Włodzimierz Dzierżanowski
Uczelnia Łazarskiego, radca prawny, były wiceprezes Urzędu Zamówień Publicznych, Warszawa, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2632-3329
Skutki wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie C-652/22 dla udziału wykonawców z państw trzecich w postępowaniu o udzielenie zamówienia w kraju członkowskim Unii Europejskiej
W dniu 22.10.2024 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok w sprawie C-652/22, Kolin, w którym uznał, że przepisy prawa krajowego nie mogą dopuszczać udziału wykonawców z krajów, z którymi Unia Europejska nie podpisała umowy o równym traktowaniu do udziału w zamówieniach publicznych. W wyroku tym Trybunał odstąpił od poglądu, że ustawodawca krajowy może chronić rynek krajowy mniej rygorystycznie niż dyrektywy Unii Europejskiej. Po wydaniu wyroku pojawiają się pytania: czy pogląd Trybunału Sprawiedliwości dotyczy wszelkich zamówień udzielanych w Unii, czy wyrok ten wywołuje skutek dla postępowań wszczętych przed jego wydaniem, jaka powinna być forma informowania wykonawców z krajów trzecich o braku prawa do udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia, a w końcu – jaka powinna być podstawa ich eliminacji z postępowania.
Słowa kluczowe: zamówienia publiczne, ochrona rynku Unii Europejskiej, zasada przejrzystości, zasada wzajemności
Dr Hab. Włodzimierz Dzierżanowski
Lazarski University, legal counsel, former vice president of the Public Procurement Office, Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2632-3329
Effects of the judgment of the Court of Justice of the EU in case C-652/22 on the participation of contractors from third countries in the procurement procedure in an European Union Member State
The Court of Justice of the European Union issued a judgment in the Kolin case, C-652/22, on 22 October 2024, in which it held that national law cannot allow contractors from countries with which the European Union has not signed an equal treatment agreement to take part in public procurement. In that judgment, the Court departed from the view that the national legislature can protect the national market less rigorously than EU directives. After the judgment was issued, questions arose as to whether the view of the Court of Justice applies to all contracts awarded in the EU, whether this judgment has an effect on proceedings initiated before it was issued, the form in which contractors from third countries should be informed that they do not have the right to take part in the procurement procedure and, finally, what the basis for their elimination from the procedure should be.
Keywords: public procurement, protection of the European Union market, principle of transparency, principle of reciprocity
Bibliografia / References
Ahlt M., Szpunar M., Prawo europejskie, Warszawa 2011.
Komunikat Komisji, Wytyczne dotyczące udziału oferentów z państw trzecich w unijnym rynku zamówień publicznych oraz wprowadzania na ten rynek towarów z państw trzecich (2019/C 271/02) (Dz.Urz. UE C 271, s. 43).
Stachowiak M. [w:] W. Dzierżanowski, Ł. Jaźwiński, J. Jerzykowski, M. Kittel, M. Stachowiak, Prawo zamówień publicznych. Komentarz, Warszawa 2021.
Udział wykonawców z państw trzecich w świetle wyroku TSUE w sprawie C-652/22, Urząd Zamówień Publicznych, 8.11.2024 r., https://www.gov.pl/web/uzp/udzial-wykonawcow-z-panstw-trzecich-w-swietle-wyroku-tsue-w-sprawie-c-65222 (dostęp: 8.03.2025 r.).
Wolak G., Milczenie jako dorozumiane złożenie oświadczenia woli. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 2.02.2017 r., I CSK 203/16, „Studia Prawnicze. Rozprawy i Materiały” 2017/2.
Antoni Żukowski
adwokat, doktorant w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3866-4753
„Święta własność”. O problemie egzekucji z nieruchomości służących do wykonywania praktyk religijnych
W artykule poddano analizie problem łączący się z ograniczeniem egzekucji z przedmiotów służących do wykonywania praktyk religijnych oraz podjęto próbę jego rozwiązania. Ograniczenie to, wynikające z art. 829 pkt 6 Kodeksu postępowania cywilnego, jest obecnie nadużywane w celu udaremnienia egzekucji sądowej. Autor omawia źródło wolności religijnej mającej znaczenie dla omawianego zagadnienia oraz przepisy ograniczające egzekucję z przedmiotów służących do wykonywania praktyk religijnych. Dotychczasowy dorobek doktryny i judykatury dotyczący ograniczeń egzekucji ze względu na związek przedmiotów z wykonywaniem praktyk religijnych został poddany krytyce. W celu rozwiązania zauważonego problemu autor przedstawia swoje uwagi de lege lata i stawia postulaty de lege ferenda.
Słowa kluczowe: egzekucja, ograniczenia egzekucji, prawa dłużnika, prawa wierzyciela
Antoni Żukowski
attorney-at-law, PhD student at the Doctoral School of Social Sciences at the University of Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3866-4753
‘Sacred property’. The problem of enforcement on real property used for religious practices
The article presents an analysis of the problem related to the limitation of enforcement from items used for religious worship and an attempt to resolve it. This limitation arising from Article 829, item 6 of the Civil Procedures Code is currently abused to frustrate judicial enforcement. This article discusses the source of religious freedom of relevance to the matter at stake and analyses the provisions on restrictions on the enforcement of items used for religious worship. It criticizes the doctrinal work to date and the judicature on limitations on enforcement because of the relationship of items used for religious worship. In order to resolve this problem, the author presents his de lege lata remarks and makes de lege ferenda postulates.
Keywords: enforcement, limitations on enforcement, debtor’s rights, creditor’s rights
Bibliografia / References
Adamus R., Postępowanie egzekucyjne albo upadłościowe wobec osoby prawnej Kościoła Katolickiego w Polsce a mienie stanowiące przedmiot kultu religijnego, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2024/27.
Allerhand M., Kodeks postępowania cywilnego. Część druga. Postępowanie egzekucyjne i zabezpieczające, Lwów 1933.
Antkiewicz A. [w:] Metodyka pracy komornika sądowego, red. A. Marciniak, M. Michalska-Marciniak, Sopot 2015.
Archiwum Akt Nowych, Tymczasowa Rada Stanu w Warszawie, nr 2AAN/1/10/93.
Bardach J., Themis a Clio czyli prawo a historia, Warszawa 2001.
Borecki P., Pietrzak M., Bezstronność światopoglądowa władz publicznych a Trybunał Konstytucyjny. Glosa do wyroku TK z 2.12.2009 r., U 10/07, „Państwo i Prawo” 2010/5.
Cieślak S. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. II, Komentarz. Art. 730–1217, red. J. Jankowski, Warszawa 2019.
Derlatka J., Zasada sprawnej egzekucji sądowej jako element efektywnego wymiaru sprawiedliwości, „Zeszyty Naukowe KUL” 2017/3.
Flaga-Gieruszyńska K., Wybrane wyłączenia przedmiotowe spod egzekucji sądowej [w:] Współczesny model egzekucji sądowej i postępowania egzekucyjnego. Zbiór studiów, red. K. Flaga-Gieruszyńska, I. Gil, A. Góra-Błaszczykowska, Sopot 2017.
Gołaczyński J., Brulińska M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, red. J. Gołaczyński, Warszawa 2012.
Gołąb S., Projekt tymczasowego ujednostajnienia postępowania egzekucyjnego w Polsce, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1919/23.
Grugul S., Szczególny status nieruchomości kościołów i innych związków wyznaniowych (historia i teraźniejszość), cz. 1, „Nieruchomości” 2024/5.
Hahn Z., Ograniczenia egzekucji, „Czasopismo Sędziowskie” 1934/4.
Hauser R., Piątek W. [w:] Postępowanie egzekucyjne w administracji. Komentarz, red. M. Wierzbowski, R. Hauser, Warszawa 2024.
Hrycaj A., Egzekucja z ruchomości, Warszawa 2022.
Jagieła J., Ewolucja ograniczeń egzekucji sądowej w prawie polskim [w:] Prawa wierzyciela a ochrona dłużnika w egzekucji sądowej. Teoria i praktyka, red. H. Bednorz-Godyń, A. Marciniak, Warszawa 2022.
Jędrejek G., Wyłączenie od egzekucji sądowej przedmiotów służących do wykonywania praktyk religijnych [w:] W poszukiwaniu prawa dobrego i sprawiedliwego. Księga pamiątkowa ku czci Jana Tredera, red. K. Lubiński, Warszawa 2013.
KARN, Nie oddał 900 tys. zł. Komornik jest bezradny przez metodę na kościół, WP. Finanse, 7.10.2024 r., https://finanse.wp.pl/pozyczyl-900-tys-zl-nie-odda-bo-zalozyl-kosciol-7079109251779520a (dostęp: 23.12.2024 r.).
Kenisgtein J., Kilka uwag o egzekucji z ruchomości według nowych przepisów, „Egzekucja Sądowa” 1933/1.
KKG, Metoda „na kościół". Tak dłużnicy unikają zlicytowania, Money.pl, 6.02.2024 r., https://www.money.pl/gospodarka/metoda-na-kosciol-tak-dluznicy-unikaja-zlicytowania-6992687670209504a.html (dostęp: 23.12.2024 r.).
Klich A. [w:] System Postępowania Cywilnego, t. 8, Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne, red. K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2021.
Konic H., Wyłączenia od egzekucji, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1887/16.
Korzonek J., Postępowanie egzekucyjne i zabezpieczające. Część druga kodeksu postępowania cywilnego wraz z przepisami wprowadzającemi, wszystkiemi przepisami związkowemi, utrzymanemi w mocy przepisami dzielnicowemi, postanowieniami umów międzynarodowych, przepisami o egzekucji administracyjnej i skarbowej, regulaminami i.t.d. oraz motywami ustawodawczemi, Cz. 2, t. 1 (art. 508–597), Kraków 1934.
Kościół i cmentarz nie podlegają egzekucji, WP. Wiadomości, 29.03.2024 r., https://wiadomosci.wp.pl/kosciol-i-cmentarz-nie-podlegaja-egzekucji-6031672255640193a (dostęp: 23.12.2024 r.).
Kościółek A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. nacz. P. Rylski, red. cz. III A. Olaś, Legalis 2024.
Kramsztyk M., Zakres egzekucji ruchomej, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1894/47.
Kulski R. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. III, Komentarz. Art. 730–1088, red. A. Marciniak, K. Piasecki, Legalis 2020.
Lewitter I., Ochrona dłużnika w nowem prawie egzekucyjnem, „Palestra” 1933/1–2.
Licastro A., Sulla questione della pignorabilità degli edifici di culto, „Stato, Chiese e pluralismo confessionale” 2019/31.
Marciniak A., Ograniczenia egzekucji sądowej, Łódź 1986.
Marciniak A., Przedmiotowe ograniczenie egzekucji sądowej ze względów humanitarno-społecznych, „Nowe Prawo” 1978/2.
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości na zapytanie nr 2432 w sprawie sytuacji parafii w Dalikowie, Warszawa, 18.12.2003 r., https://orka2.sejm.gov.pl/IZ4.nsf/main/15381860 (dostęp: 23.12.2024 r.).
Ożóg M., Ograniczenie egzekucji sądowej i administracyjnej w zakresie przedmiotów służących do wykonywania praktyk religijnych, „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2016/9.
Pietrzkowski H. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. nacz. T. Ereciński, t. V: H. Pietrzkowski, Postępowanie egzekucyjne, Warszawa 2016.
Pismo prezes Krajowej Rady Komorniczej do Ministra Sprawiedliwości z 26.08.2005 r., „Nowa Currenda” 2005/10.
Projekt ustawy o sądowem postępowaniu egzekucyjnym, Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej, Sekcja Postępowania Cywilnego, t. 1, z. 10, Warszawa 1933.
Romańska M., Ograniczenia egzekucji sądowej – uporządkowany system odpowiadający warunkom społecznym czy anachroniczne rozwiązania? [w:] Aksjologia egzekucji sądowej. W poszukiwaniu optymalnego poziomu ochrony praw wierzyciela i dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym i upadłościowym, red. S. Cieślak, Sopot 2022.
Rydel K., Skuteczne postępowanie egzekucyjne jako element konstytucyjnego prawa do sądu w dobie pandemii [w:] Konstytucyjne aspekty procesu cywilnego, red. A. Orzeł-Jakubowska, T. Zembrzuski, Warszawa 2023.
Sobczak W., Wolność myśli, sumienia i religii. Poszukiwanie standardu europejskiego, Toruń 2013.
Stanisz P., Zmyślone religie i rzeczywiste dylematy – orzecznictwo strasburskie wobec najnowszych koncepcji religioznawczych, „Forum Prawnicze” 2024/1.
Szwedowski S., Minima i maxima egzekucji sądowej, „Głos Sądownictwa” 1936/6.
Telenga P., O genezie współczesnych ograniczeń egzekucji sądowej. Zarys problematyki na tle prawa rzymskiego [w:] Symbolae Andreae Marciniak dedicatae, red. J. Jagieła, R. Kulski, Warszawa 2022.
Trammer H., Dzisiejszy obraz ordynacji egzekucyjnej: materjały do wykładu, Kraków 1926.
Uzasadnienie ogólne projektu ustawy o sądowem postępowaniu egzekucyjnym, Komisja Kodyfikacyjna, Sekcja Postępowania Cywilnego, t. 1, z. 11, Warszawa 1933.
Weitz K., Nadużycie „prawa” procesowego cywilnego, „Polski Proces Cywilny” 2020/1.
Wengerek E., Egzekucja sądowa (Studium na tle projektu kpc PRL), „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio G” 1957/IV (4).
Wengerek E., Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz do części drugiej kodeksu postępowania cywilnego, Warszawa 1972.
Wiśniewski A., Kodeks postępowania cywilnego, t. II, Komentarz. Art. 730–1217, red. J. Jankowski, S. Cieślak, Warszawa 2024.
Zapytanie nr 2432 do Ministra Sprawiedliwości w sprawie sytuacji parafii w Dalikowie, Warszawa, 13.11.2003 r., https://orka2.sejm.gov.pl/IZ4.nsf/main/4C5368DD (dostęp: 23.12.2024 r.).
Zembrzuski T., Funkcje i cele egzekucji sądowej [w:] Symbolae Andreae Marciniak dedicatae, red. J. Jagieła, R. Kulski, Warszawa 2022.
Żukowski A., Czy dłużnikom żyje się dzisiaj lepiej niż żyło im się za PRL? Uwagi na tle zmian przepisów Kodeksu postępowania cywilnego dotyczących przedmiotowych ograniczeń egzekucji, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2023/22 (2).
dr Małgorzata Agata Panek
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, Akademia Mazowiecka w Płocku, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9275-6838
Zabezpieczenie wykonania obowiązku usunięcia urządzeń w umowach o dzierżawę gruntu pod farmę fotowoltaiczną
Usunięcie urządzeń tworzących farmę fotowoltaiczną to jeden z często spotykanych obowiązków składających się na zobowiązanie dzierżawcy w umowach o dzierżawę nieruchomości pod farmę fotowoltaiczną. Polega on na czynieniu (facere) oraz ma charakter niemajątkowy, przy czym w przypadku jego niewykonania bądź nienależytego wykonania może nastąpić jego przekształcenie się w zobowiązanie o charakterze majątkowym. W artykule omówiono cywilnoprawne mechanizmy służące do zabezpieczenia roszczenia o usunięcie urządzeń fotowoltaicznych, z zaznaczeniem ich zalet i wad, wpływających w szczególności na szybkość i realność uzyskania zaspokojenia przez wydzierżawiającego. Brak wystarczającej wiedzy wydzierżawiającego o ryzyku wynikającym z zawieranej transakcji, zwłaszcza porzucenia farmy przez dzierżawcę czy jego niewypłacalności, stwarza istotne zagrożenie w postaci obciążenia wydzierżawiającego obowiązkiem usunięcia urządzeń pozostawionych na gruncie i poniesienia kosztów ich utylizacji. Wśród instrumentów prawnych, które mogą służyć zabezpieczeniu obowiązku usunięcia urządzeń fotowoltaicznych, ujęto regulacje dotyczące: kary umownej, wykonania zastępczego, kaucji, gwarancji bankowej oraz zastawu.
Słowa kluczowe: usunięcie urządzeń, farma fotowoltaiczna, umowa dzierżawy, zabezpieczenie roszczeń
Dr Małgorzata Agata Panek
Faculty of Law, Administration and Economics, Mazovian University in Płock, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9275-6838
Securing the performance of the obligation to remove devices in agreements on the lease of land for use as a photovoltaic farm
The obligation to remove the devices constituting a photovoltaic farm is one of the frequently encountered obligations of the lessee in agreements on the lease of real property for use as a photovoltaic farm. This obligation involves doing (facere) and is of a non-financial nature, although, in the event of its non-performance or improper performance, it may be transformed into a financial obligation. The article discusses the civil law mechanisms used to secure claims for removing photovoltaic devices, highlighting their advantages and disadvantages, which, in particular, affect the speed and feasibility of the lessor obtaining satisfaction. The lack of sufficient knowledge on the part of the lessor about the risks arising from the concluded transaction, especially the lessee’s abandonment of the farm or his insolvency, creates a significant threat in the form of burdening the lessor with the obligation to remove the equipment left on the land and to bear the costs of its disposal. The legal instruments that may serve the purpose of securing the obligation to remove photovoltaic devices include regulations on contractual penalties, substitute performance, deposits, bank guarantees and pledges.
Keywords: removal of equipment, photovoltaic farm, lease agreement, securing claims
Bibliografia / References
Borysiak W., Zastrzeżenie kary umownej a kompensacja niemajątkowych uszczerbków wierzyciela, „Palestra” 2007/5–6.
Borysiak W. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. serii K. Osajda, red. tomu W. Borysiak, Legalis 2024.
Dietrich M., Gwarancja bankowa sposobem zabezpieczenia wierzytelności, „Monitor Prawniczy” 1999/1.
Drapała P. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 5, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. E. Łętowska, Warszawa 2013.
Jastrzębski J., Kara umowna, Warszawa 2006.
Machnikowski M. [w:] Zobowiązania. Część ogólna. Komentarz, t. II, red. P. Machnikowski, Legalis 2024.
Mikos A., Umowa o udzielenie gwarancji bankowej, „Monitor Prawniczy” 2003/12.
Olczyk M., Problematyka kaucji mieszkaniowej, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2004/3–4.
Olejniczak A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 5, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. E. Łętowska, Warszawa 2006.
Przyborowski Ł. [w:] Prawo bankowe. Komentarz, red. serii K. Osajda, red. tomu J. Dybiński, Legalis 2023.
Romanowski G., Kara umowna a obowiązek wykazania szkody, „Przegląd Prawa Handlowego” 2006/11.
Rudnicki S., Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe, Warszawa 2006.
Skowrońska-Bocian E., Kara umowna – kompensacja czy represja, „Zeszyty Prawnicze UKSW” 2003/3 (2).
Słownik języka polskiego PWN, hasło: Kaucja, https://sjp.pwn.pl/szukaj/kaucja.html (dostęp: 21.06.2024 r.).
Widerski P., Charakter prawny kary umownej według prawa polskiego na tle ponadnarodowych uregulowań prawnych, „Studia Prawa Prywatnego” 2018/2.
Widło J. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. II, Własność i inne prawa rzeczowe (art. 126–352), red. M. Habdas, M. Fras, Warszawa 2018.
Zawadzka J. [w:] Ustawa o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Komentarz, red. serii K. Osajda, red. tomu B. Lackoroński, Legalis 2024.
Żelechowski Ł. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. serii K. Osajda, red. tomu W. Borysiak, Legalis 2024.
dr Aneta Tańska-Łapczyńska
prokurator, Prokuratura Okręgowa w Warszawie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4178-4713
Czy aktualne brzmienie art. 301 k.p.k. w sposób rzeczywisty gwarantuje podejrzanemu prawo do korzystania z pomocy obrońcy?
Obecność obrońcy w momencie przedstawienia zarzutów podejrzanemu i przesłuchania go stanowi gwarancję ochrony interesów procesowych podejrzanego. Artykuł 301 k.p.k. przesądza, co prawda, o prawie podejrzanego do przesłuchania z udziałem ustanowionego obrońcy, niemniej biorąc pod uwagę orzecznictwo strasburskie oraz standardy wynikające z dyrektywy 2013/48/UE w zakresie udziału obrońcy w pierwszych czynnościach procesowych podejmowanych wobec podejrzanego, nie sposób nie zauważyć, że aktualne brzmienie omawianego przepisu nie zapewnia podejrzanemu odpowiedniego poziomu gwarancji procesowych.
Słowa kluczowe: podejrzany, prawo do obrony, dyrektywa 2013/48/UE, obrońca z urzędu, skuteczny udział obrońcy w przesłuchaniu podejrzanego
Dr Aneta Tańska-Łapczyńska
prosecutor, Regional Prosecutor’s Office in Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4178-4713
Does the current wording of Article 301 of the Criminal Procedures Code actually guarantee the suspect the right to benefit from the aid of a defence attorney?
The presence of a defence attorney when charges are being pressed against the suspect and during questioning is a guarantee of protection of the suspect’s procedural rights. Although Article 301 of the Criminal Procedures Code prejudges that the suspect is entitled to have an appointed defence attorney present during questioning, in view of the Strasbourg case law and the standards arising from Directive 2013/48/EU on the right of access to a lawyer in the first procedural activities taken against the suspect in criminal proceedings, it is impossible not to notice that the current wording of this provision does not provide an appropriate level of procedural guarantees to the suspect.
Keywords: suspect, right to a defence, Directive 2013/48/EU, public defence attorney, effective involvement of a defence attorney during the questioning of a suspect
Bibliografia / References
Boratyńska K.T. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. A. Sakowicz, Warszawa 2016.
Gaberle A., Uwagi o prawie do obrony w postępowaniu przygotowawczym, „Palestra” 1966/10.
Gerecka-Żołyńska A., Przedstawienie zarzutu podejrzanemu w świetle dyrektywy rzetelnego procesu [w:] Prawo wobec wyzwań współczesności, red. P. Wiliński, Poznań 2004.
Girdwoyń P., Zakres kryminalistycznej taktyki obrony, Warszawa 2004.
Grajewski J., Przebieg procesu karnego, Warszawa 2012.
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego, t. I, Artykuły 1–467, LEX 2014.
Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek K., Kodeks postępowania karnego, t. II, Komentarz do art. 297–467, red. P. Hofmański, Warszawa 2011.
Jasiński W., Ewolucja modelu postępowania przygotowawczego w aspekcie sytuacji procesowej podejrzanego i pokrzywdzonego [w:] Nowa kodyfikacja prawa karnego, t. 17, red. L. Bogunia, Wrocław 2005.
Klejnowska M., Oskarżony jako osobowe źródło informacji o przestępstwie, Kraków 2004.
Klubińska M., Glosa do uchwały SN z 21.11.2001 r., I KZP 26/01, „Prokuratura i Prawo” 2003/12.
Kosonoga J., Przedstawienie i modyfikacja zarzutów a rola obrońcy [w:] Obrońca i pełnomocnik w procesie karnym po 1.07.2015 r., red. P. Wiliński, Warszawa 2015.
Kosonoga J., Przedstawienie zarzutów [w:] System Prawa Karnego Procesowego, red. nacz. P. Hofmański, t. X, Postępowanie przygotowawcze, red. R.A. Stefański, Warszawa 2016.
Kruszyński P., Udział obrońcy w postępowaniu przygotowawczym w świetle postulatów de lege ferenda, „Palestra” 1989/8–10.
Kulesza C., Efektywność udziału obrońcy w procesie karnym w perspektywie prawnoporównawczej, Kraków 2005.
Kurowski M. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz aktualizowany, t. 1, red. D. Świecki, LEX 2022.
Marcinkowski W., Glosa do uchwały SN z 21.11.2001 r., I KZP 26/01, „Prokurator” 2002/2.
Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Kraków 2000.
Opinia Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego w sprawie implementacji w prawie polskim dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/48/UE z 22.10.2013 r., oprac. S. Steinborn, https://arch-bip.ms.gov.pl/pl/dzialalnosc/komisje-kodyfikacyjne/komisja-kodyfikacyjna-prawa-karnego/opinie-komisji-kodyfikacyjnej-prawa-karnego/ (dostęp: 9.03.2025 r.).
Opinia Zespołu ds. Prawa Karnego Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia dot. projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego (druk senacki nr 875) z 29.12.2022 r., https://www.senat.gov.pl/prace/proces-legislacyjny-w senacie/inicjatywyustawodawcze/inicjatywa,221.html (dostęp: 9.03.2025 r.).
Palka P., Przetak M., Glosa do uchwały SN z 21.11.2001 r., I KZP 26/01, „Przegląd Sądowy” 2003/11–12.
Petycja z 17.05.2021 r. w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany art. 245 ustawy z 6.06.1997 r. Kodeks postępowania karnego, poprzez dodanie w art. 245 nowego § 4 i 5, w celu zapewnienia zatrzymanemu prawa do skorzystania z pomocy prawnej z urzędu w przypadku wykonywania czynności procesowych lub dowodowych na etapie zatrzymania (P10-47/21), https://www.senat.gov.pl/prace/petycje/wykaz-tematow-petycji/petycja,605.html (dostęp: 9.03.2025 r.).
Pismo RPO z 13.12.2022 r., II. 5150.2.2022, https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/dostep-osoby-podejrzanej-do-adwokata-senat-projekt-rpo-uwagi (dostęp: 9.03.2025 r.).
Ruchała A., Konsekwencje braku obrońcy podczas pierwszego przesłuchania w postępowaniu przygotowawczym – glosa do postanowienia SN z 27.06.2017 r. (II KK 82/17), „Palestra” 2019/3.
Sakowicz A., Zakaz dowodowego wykorzystania wyjaśnień podejrzanego występującego bez obrońcy bądź pod nieobecność obrońcy, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019/1.
Sitarz O., Znaczenie użycia liczby mnogiej dla określenia znamienia przedmiotu ochrony lub znamienia przedmiotu służącego do popełnienia przestępstwa. Glosa do uchwały SN z 21.11.2001 r., I KZP 26/01, „Państwo i Prawo” 2003/10.
Skowron B. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. K. Dudka, LEX 2020.
Sowiński P.K., Uprawnienia składające się na prawo oskarżonego do obrony. Uwagi na tle czynności oskarżonego oraz organów procesowych, Rzeszów 2012.
Stachowiak S., Przesłuchanie podejrzanego z udziałem obrońcy, „Prokuratura i Prawo” 1997/12.
Stachowiak S., Uprawnienia obrońcy w postępowaniu przygotowawczym w nowym Kodeksie postępowania karnego, „Prokuratura i Prawo” 1998/10.
Stefański R.A., Kodeks postępowania karnego, t. III, Komentarz do art. 297–424, red. nacz. R.A. Stefański, S. Zabłocki, LEX 2021.
Stefański R.A., Przegląd uchwał Izby Karnej Sądu Najwyższego w zakresie prawa karnego materialnego, prawa karnego wykonawczego i prawa wykroczeń za rok 2001, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2002/1.
Stefański R.A., Sposoby wzywania lub zawiadamiania osób w wypadkach nie cierpiących zwłoki w procesie karnym, „Prokuratura i Prawo” 2002/9.
Stefański R.A. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 2, red. Z. Gostyński, Warszawa 2004.
Steinborn S., Dostęp do obrońcy na wczesnym etapie postępowania karnego. Uwagi de lege lata i de lege ferenda, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019/1.
Steinborn S. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz do wybranych przepisów, red. S. Steinborn, LEX 2016.
Waltoś S., Model postępowania przygotowawczego na tle prawnoporównawczym, Warszawa 1968.
Piotr Króliński
doktorant, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3352-9501
Wpływ pojęcia dobra dziecka na stosowanie wyjątków od zasady niezwłocznego nakazania powrotu małoletniego do państwa jego stałego pobytu. Glosa krytyczna do postanowienia Sądu Najwyższego z 25.04.2023 r., II CSKP 2340/22
Tekst to glosa krytyczna do postanowienia Sądu Najwyższego z 25.04.2023 r., II CSKP 2340/22, dotyczącego międzynarodowego uprowadzenia rodzicielskiego dziecka. Autor analizuje wykładnię art. 13 Konwencji haskiej z 1980 r., zwracając uwagę na problemy związane z wykładnią oraz stosowaniem wyjątku od zasady nakazującej niezwłoczny powrót małoletniego do kraju jego stałego pobytu ze względu na poważne ryzyko szkody dziecka. Krytyka orzeczenia koncentruje się na nadmiernym rozszerzaniu interpretacji przepisów dotyczących dobra dziecka oraz sprzeciwu małoletniego.
Słowa kluczowe: Konwencja haska, międzynarodowe uprowadzenia rodzicielskie, wyjątek ze względu na poważne ryzyko szkody dziecka, wysłuchanie małoletniego, rozporządzenie Bruksela II ter
Piotr Króliński
PhD student, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3352-9501
The impact of a child’s best interests on exceptions to the principle of the immediate return to its country of habitual residence. Critical commentary on the Supreme Court’s decision of 25 April 2023, II CSKP 2340/22
The article presents a critical commentary on the Supreme Court’s decision of 25 April 2023, II CSKP 2340/22, regarding international parental child abduction. The commentary analyses the interpretation of Article 13 of the 1980 Hague Convention, drawing attention to the issues related to the interpretation and application of the exception to the principle of the child’s immediate return to its country of habitual residence as a result of the serious risk of harm coming to it. The criticism focuses on the excessive broadening of the interpretation of the regulations on the child’s best interests and the child’s objection.
Keywords: Hague Convention, international parental child abduction, exception because of the serious risk of harm coming to the child, hearing of a minor, Brussels II ter Regulation
Bibliografia / References
Białecki M., Przebieg postępowania w sprawach o wydanie dziecka w trybie Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę sporządzonej w Hadze 25.10.1980 r. przed sądem I instancji – zagadnienia wybrane, „Prawo w Działaniu. Sprawy Cywilne” 2021/46.
Bobrzyńska O., Pilich M., Cases of cross-border child abduction in times of populism: a Polish perspective, „Journal of Private International Law” 2024/1.
Eekelaar J., Rights Children Should Not Have [w:] International and National Perspectives on Child and Family Law. Essays in Honour of Nigel Lowe. Part I – Family and Child Law in England and Wales, red. G. Douglas, M. Murch, V. Stephens, Cambridge 2018.
Kluza J., Nowelizacja krajowych przepisów dotyczących wykonywania konwencji haskiej, „Ius Novum” 2020/3.
Kotas-Turoboyska S., Kryteria oceny sprzeciwu dziecka wyrażonego na podstawie art. 13 ust. 2 Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę w świetle wybranego orzecznictwa sądów, „Prawo w Działaniu. Sprawy Cywilne” 2021/48.
Króliński P., „Poważne ryzyko” w rozumieniu art. 13 lit. b Konwencji haskiej. Analiza orzecznictwa sądów Ameryki Łacińskiej, „Zeszyty Prawnicze UKSW” 2021/1.
Króliński P., Odmowa nakazania powrotu dziecka uprowadzonego – Poważne ryzyko narażenia dziecka na szkodę psychiczną – Glosa do postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 3.07.2019 r., I ACa 90/19, „Przegląd Prawniczy Uniwersytetu Warszawskiego” 2020/1.
Kubicka-Grupa Z., Miejsce zwykłego pobytu dziecka jako podstawa jurysdykcji krajowej w rozporządzeniu Bruksela II ter, Warszawa 2024;
Pawliczak J., Skarga kasacyjna w sprawach o nakazanie powrotu dziecka na podstawie konwencji haskiej z 1980 r., „Polski Proces Cywilny” 2022/2.
Stryjski K., Łącznik miejsca zwykłego pobytu w prawie prywatnym międzynarodowym UE, „Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ” 2016/6.
Wierciński J., Miejsce stałego pobytu dziecka. Cywilnoprawne aspekty uprowadzenia dziecka za granicę, „Forum Prawnicze” 2020/5.
Wierciński J., Poważne ryzyko szkody fizycznej lub psychicznej i sytuacja nie do zniesienia. Cywilnoprawne aspekty uprowadzenia dziecka za granicę, „Studia Prawa Prywatnego” 2010/3.
Wierciński J., Zakres badania zarzutu poważnego ryzyka szkody w sprawie o nakazanie powrotu dziecka uprowadzonego za granicę. Glosa do postanowienia SN z 28.04.2021 r., I CSKP 109/21, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2022/2.
Wierciński J. [w:] Międzynarodowe prawo rodzinne. Filiacja. Piecza nad dzieckiem. Alimentacja, red. P. Mostowik, Warszawa 2023.
Zalisko M. [w:] Jurysdykcja, uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach małżeńskich i w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej oraz w sprawie uprowadzenia dziecka za granicę. Komentarz do rozporządzenia Rady UE 2019/1111, red. J. Gołaczyński, Warszawa 2022.