System warunkowości mający chronić budżet UE przed naruszeniami zasady państwa prawnego przez państwa członkowskieProf. dr hab. Justyna Łacny
Politechnika Warszawska
System warunkowości mający chronić budżet UE przed naruszeniami zasady państwa prawnego przez państwa członkowskie
Niektórzy twierdzą, że Unię Europejską buduje się przechodząc od kryzysu do kryzysu. Kryzysy, które dotknęły Unię i jej obywateli w ostatniej dekadzie dotyczyły m.in. finansów publicznych (2008), migracji (2014), zdrowia publicznego (pandemia COVID-19 w 2020 roku) oraz praworządności (2018). Niniejszy artykuł skupia się na ostatnim kryzysie. Przyczyn kryzysu rządów prawa upatruje się m.in. w stopniowym przejmowaniu władzy politycznej przez prawicowe partie populistyczne, głównie w państwach członkowskich Europy Środkowo-Wschodniej. Dotychczasowe procedury stosowane przez instytucje UE wobec tych rządów, mające na celu wyeliminowanie domniemanych naruszeń praworządności, nie przyniosły jeszcze oczekiwanych rezultatów. W związku z tym uważa się, że zawieszenie płatności dokonywanych na rzecz tych państw członkowskich z funduszy UE może być skuteczniejsze w osiągnięciu oczekiwanego efektu. W tym celu w 2018 r. Komisja Europejska przedstawiła projekt rozporządzenia, zgodnie z którym wypłata środków unijnych na rzecz państw członkowskich miała być uzależniona od przestrzegania przez nie przestrzegania praworządności. Projekt instrumentu został przyjęty 16 grudnia 2020 r. jako rozporządzenie (UE, Euratom) 2020/2092 w sprawie ogólnego systemu warunkowości w celu ochrony budżetu Unii. W artykule tym skomentowano ten system warunkowości ustanowiony rozporządzeniem 2020/2092, w tym: rodzaje naruszeń praworządności, które mogą go wywołać, nałożone środki oraz wpływ, jaki mogą one mieć na państwa członkowskie i beneficjentów funduszy UE.
Słowa kluczowe: budżet UE, fundusze UE, warunkowość, praworządność, interesy finansowe Unii
General Regime of Conditionality for the Protection of the Union Budget under Regulation 2092/2020
Some say that the European Union is built by moving from crisis to crisis. Crises which affected the Union and its citizens in the last decade concerned, inter alia, public finance (2008), migration (2014), public health (the COVID-19 pandemic in 2020), and the rule of law (2018). This paper focuses on the last crisis. The causes of the rule of law crisis are seen, among others, in the gradual takeover of political power by right-wing populist parties, mainly in Member States of Central and Eastern Europe. The procedures applied to date by EU institutions against these governments, with the aim of eliminating alleged breaches of the rule of law, have not yet produced the expected results. Consequently, it is considered that suspending payments made to these Member States from EU funds might be more efficient in bringing about the expected effect. To this end, in 2018 the European Commission submitted a draft regulation under which payment of EU funds to Member States was to be made conditional upon their compliance with the rule of law. The draft instrument was adopted on 16 December 2020 as Regulation (EU, Euratom) 2020/2092 on the general system of conditionality to protect the Union budget. This article comments on this conditionality regime established by Regulation 2020/2092, including: the types of rule of law breaches that may trigger it, the measures imposed, and the impact they may have on the Member States and beneficiaries of EU funds.
Keywords: EU budget, EU funds, conditionality, rule of law, the Union’s financial interests
Bibliografia
Alemanno A., Chamon M., To Save the Rule of Law You Must Apparently Break It, Verfassungsblog z 11.12.2020 r.
Bartels L.A., Human Rights Conditionality in EU's International Agreements, Cambridge 2005
Bogdandy A. von, Ioannidis M., Systemic deficiency in the rule of law: what it is, what has been done, what can be done, Common Market Law Review 2014, vol. 51
Bogdandy A. von, Łacny J, Suspension of EU funds for member states breaching the rule of law – A dose of tough love needed? Max Planck Institute for Comparative Public Law & International Law Research Paper 2020, nr 24
Butler I., Two proposals to promote and protect European values through the Multiannual Financial Framework: Conditionality of EU funds and a financial instrument to support NGOs, Liberties z 7.03.2018 r.
Closa C., Kochenov D., Reinforcing rule of law oversight in the European Union, ambridge University Press 2019
Cremona M., EU enlargement: solidarity and conditionality, European Law Review 2005, vol. 30
Goldner Lang I., The Rule Of Law, The Force Of Law And The Power Of Money, Croatian Yearbook of European Law and Policy 2019, vol. 15
Hatje A., Liability of member states for the violation of fundamental values of the European Union, Baden-Baden 2018
Jakab A., Kochenov D., The enforcement of EU law and values: ensuring Member States' compliance, Oxford 2017
Konstadinides T., The rule of law in the European Union, Oxford 2017
Pech L., Kochenov D., Strengthening the Rule of Law Within the European Union: Diagnoses, Recommendations, and What to Avoid, RECONNECT Policy Brief 2019
Scheppele K., Enforcing the Basic Principles of EU Law Through Systemic Infringement Actions, [w:] Reinforcing Rule of Law Oversight in the European Union, red. C. Closa, D. Kochenov, Cambridge 2016
Šelih J., Bond I., Dolan C., Can EU funds promote the rule of law in Europe?, The Centre for European Reform z 21.11.2017 r.
Tridimas T., Editorial Note: Recovery Plan and Rule of Law Conditionality: A New Era Beckons?, Croatian Yearbook of European Law and Policy 2020, vol. 16
Uitz R., Funding Illiberal Democracy: The Case for Credible Budgetary Conditionality in the EU, BRIDGE – Working Paper 7 z 1.11.2020 r.
Viță V., Revisiting the Dominant Discourse on Conditionality in the EU: The Case of EU Spending Conditionality, Cambridge Yearbook of European Legal Studies 2017, vol. 19
Viţă V., Conditionalities in cohesion policy, European Parliament Policy Department for Structural and Cohesion Policies, Brussels 2018
Prof. dr hab. Monika Jagielska
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Od konsumenta do użytkownika (o istotnej zmianie współczesnego prawa konsumenckiego)
Celem publikacji jest ukazanie jednego z procesów głębokich przeobrażeń, jakim podlega współczesne prawo konsumenckie. Proces ten polega na odejściu od tradycyjnego ujęcia opartego na umowie sprzedaży i prawie własności i jego ewolucji w stronę modelu, którego podstawą jest możliwość korzystania z rzeczy. Przeobrażenia rynkowe, w tym istotny wzrost znaczenia ekonomii współdzielonej, a także (pro-ekologiczna) zmiana świadomości społecznej powodują, że współcześni klienci przestają być konsumentami w tradycyjnym rozumieniu, a stają się użytkownikami. Zmiana ta pociąga za sobą bardzo istotne konsekwencje prawne. Środki ochrony prawnej charakterystyczne dla prawa konsumenckiego przestają być wystarczające dla zapewnienia i utrzymania równoważnej pozycji stron w obrocie. Konieczne jest zatem ich ponowne przeanalizowanie z perspektywy opisanego wyżej procesu a w konsekwencji najprawdopodobniej istotnej zmiany. Proces ten może mieć także szersze znaczenie i wywierać wpływ na kształt całego prawa prywatnego, a zwłaszcza prawa rzeczowego i prawa zobowiązań.
Słowa kluczowe: prawo konsumenckie, konsument, użytkownik, ekonomia współdzielona, treści cyfrowe
From a Consumer to a User: On an Important Change in Contemporary Consumer Law
The aim of the publication is to describe one of the deep transformation processes that consumer law is currently undergoing. The process is a departure from the traditional approach, based on the contract of sale and the right of ownership, and its evolution towards a model based on the possibility of using a thing. Market transformations, including the considerably growing importance of sharing economy, as well as the (pro-ecological) change in public awareness, mean that contemporary customers are no longer consumers in the traditional sense, but they become users. The change entails substantial legal consequences. Means of legal protection typical of consumer law no longer suffice to ensure and maintain parties’ equal positions in transactions. Therefore these means need to be analysed again from the perspective of the process described above, and consequently - and most likely - to undergo major changes. The process can also have a broader relevance and impact the whole of private law, especially property law and law of obligations.
Keywords: consumer law, consumer, user, sharing economy, digital content
Bibliografia
Benkler Y., From Consumers to Users: Shifting the Deeper Structures of Regulation Toward Sustainable Commons and User Access, Federal Communications Law Journal 2000, vol. 52, nr 3
Busch Ch., Schulte-Nölke H., Wiewiórowska-Domagalska A., Zoll F., The Rise of the Platform Economy: A New Challenge for EU Consumer Law?, Journal of European Consumer and Market Law 2016, nr 3
De-Jung Ch., Couchsurfing: Performing the Travel Style through Hospitality Exchange, Tourist Studies 2018
Busch Ch., Dannemann G., Schulte-Nolke H., Wiewiórowska-Domagalska A., Zoll F. (red.), Discussion Draft of a Directive on Online Intermediary Platforms. Commentary, Kraków 2019
Schulte-Nölke H., Twigg-Flesner Ch., Ebers W., EC Consumer Law Compendium. Comparative Analysis, Bielefeld 2007
Machnikowski P., European Product Liability. An Analysis of the State of the Art in the Era of New Technologies, Cambridge 2016
Erp S. van, Contract and Property Law: Distinct, but not Separate, European Review of Contract Law 2013, vol. 9, nr 4
Gnela B., Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (tzw. odpowiedzialność za produkt), Kraków 2000
Grundmann S., The future of Contract Law, European Review of Contract Law 2011, nr 4
Jabłonowska A., Consumer protection and the platfrom-driven transformation of the travel sector: a way forward for European Union Law, Łódź 2020
Jagielska M., Podstawy odpowiedzialności za produkt, Warszawa 2004
Jagielska M., Prawo konsumenckie w przyszłym kodeksie cywilnym, Transformacje Prawa Prywatnego 2017, nr 2
Loos M., The Modernization of European Consumer Law: A Pig in a Poke?, European Review of Private Law 2019, vol. 27, nr 1
Łętowska E., Europejskie prawo umów konsumenckich, Warszawa 2004
Łętowska E., Kształtowanie się odrębności obrotu mieszanego, [w:] Tendencje rozwoju prawa cywilnego, red. E. Łętowska, Wrocław 1983
Łętowska E., Ochrona konsumenta a ekonomiczno-socjalne prawa człowieka, [w:] Prawa obywatelskie i administracja państwowa. Polska – Austria, red. J. Łętowski, Wrocław 1983
Łętowska E., Ochrona niektórych praw konsumentów, Warszawa 2001
Łętowska E., Ochrona „słabszych” uczestników obrotu jako problem legislacyjny, Annales UMCS 1982, t. 29
Łętowska E., Prawo europejskie inspiracją dla dogmatyki prawa cywilnego, Studia Prawnicze 2001 nr 3–4
Łętowska E., Prawo umów konsumenckich, Warszawa 1999
Łętowska E., Problematyka ochrony konsumenta w PRL, Studia Prawnicze 1978, nr 1
Machnikowski P., Prawo zobowiązań w 2025 roku. Nowe technologie, nowe wyzwania, [w:] Współczesne problemy prawa zobowiązań, red. A. Olejniczak i in., Warszawa 2015
Machnikowski P., Rozwój unijnej regulacji zobowiązań umownych służących wymianie dóbr, Studia Prawa Prywatnego 2015, nr 1
Mak V., Lujinovic E., Towards a Circular Economy in EU Consumer Markets – Legal Possibilities and Legal Challenges and the Dutch Example, Journal of European Consumer and Market Law 2019, nr 4
Mądel M., Następstwo prawne treści cyfrowych z perspektywy prawa Stanów Zjednoczonych Ameryki, Prawo Mediów Elektronicznych 2016, nr 1
Micklitz H., Reich N., Rott P., Understanding EU Consumer Law, Intersentia 2009
Mikłaszewicz P., Obowiązki informacyjne w umowach z udziałem konsumentów na tle prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2008
Narciso M., The Regulation of Online Reviews in European Consumer Law, European Review of Private Law 2019, vol. 27, nr 3
Nemeth K., Morais Carvalho J., Current Challenges for Consumer Law, Journal of European Consumer and Market Law 2019, vol. 3
Osajda K., Prawo spadkowe (w) przyszłości. Perspektywy rozwoju prawa spadkowego, Monitor Prawniczy 2019
Pecyna M., Ustawa o sprzedaży konsumenckiej. Komentarz, Kraków 2004
Perzanowski A., Schultz J., The End of Ownership: Personal Property in the Digital Economy, MIT Press 2016
Perzanowski A., Jay Hoofnagle Ch., What We Buy When We Buy Now, University of Pennsylvania Law Review 2017
Samson M., Rozwój idei ochrony konsumenta po 1962 r. Konsument w ujęciu prawnym i ekonomicznym, Optimum. Studia Ekonomiczne 2013, nr 3
Sobański P., Kryptowaluty a regulacje prawa spadkowego. Rozważania de lege lata, Monitor Prawniczy 2019, nr 8
Sołtysiński S., Odpowiedzialność producenta wobec konsumenta za szkody wyrządzone wprowadzeniem do obrotu rzeczy z wadami, Studia Cywilistyczne 1970, t. XV
Sośniak M., Czy instytucja rękojmi za wady fizyczne w k.c. zapewnia w dostatecznej mierze ochronę nabywcy towarów złej jakości, [w:] Zagadnienia prawne obrotu towarowego, red. M. Pazdan, Katowice 1977
Stefanicki R., Ochrona konsumenta w świetle ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej, Kraków 2006
Terryn E., The sharing economy in Belgium – a case for regulation?, Journal of European Consumer and Market Law 2016, vol. 45
Wiewiórowska-Domagalska A., O celu i metodzie transpozycji dyrektyw unijnych – na przykładzie projektu ustawy o prawach konsumenta, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2014, nr 1
Wiewiórowska-Domagalska A., Refleksje na tle orzecznictwa sądów powszechnych w zakresie sprzedaży konsumenckiej, Prawo w Działaniu 2014, t. 20
Wiewiórowska-Domagalska A., Umowa sprzedaży konsumenckiej, [w:] Kierunki rozwoju europejskiego prawa prywatnego. Wpływ europejskiego prawa konsumenckiego na prawo krajowe, red. M. Jagielska, E. Rott-Pietrzyk, A. Wiewiórowska-Domagalska, Warszawa 2012
Zimmermann V., Der Konsument in der digital-kollaborativen Wirtschaft. Eine empirische Untersuchung der Anbieterseite auf C2C-Plattformen, Wiesbaden 2017
Zoll F., Krόtki esej o zmierzchu umowy sprzedaży i przyszłości umów o świadczenie usług, a także koniecznej rewolucji prawa cywilnego, [w:] Umowa sprzedaży: wspólnota tradycji prawnej, idea unifikacji, uniwersalne problemy praktyczne, red. W. Dajczak, A. Dassuj, M. Labijak, Poznań 2013
Zoll F., Rękojmia. Odpowiedzialność sprzedawcy, Warszawa 2018
Żuławska Cz., Gwarancja przy sprzedaży, Warszawa 1975
Żuławska Cz., Ochrona konsumenta przed niewłaściwą jakością świadczenia w prawie polskim, Studia Prawnicze 1978, nr 1
Prof. dr hab. Monika Całkiewicz
Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie
„Szczególna zuchwałość” wczoraj i dziś
W połowie 2020 roku ustawodawca znowelizował Kodeks karny, wprowadzając doń art. 278a, statuujący w § 1 nowy – a raczej reaktywowany – kwalifikowany typ kradzieży, zwany „kradzieżą szczególnie zuchwałą”. Pierwsza część opracowania przypomina rosyjsko-radziecką genezę tej konstrukcji i problem, jakie wywoływało jej praktyczne zastosowanie. W drugiej skupiono się na krytycznej ocenie regulacji, wskazując między innymi na użycie znamion nieostrych, mimo bardzo kazuistycznej legalnej definicji tego przestępstwa w nowym art. 115 § 9a, a także wieloaspektowość tej definicji, w efekcie czego przestępstwo z art. 278a może przybrać zupełnie niekompatybilne postaci. Autorka wskazuje także na problemy, które mogą powstać przy zbiegu przepisów, oraz na niekonsekwencję ustawodawcy, który – wprowadzając nowy kwalifikowany typ kradzieży – nie dokonał adekwatnych zmian w przepisach Kodeksu postępowania karnego o właściwości rzeczowej sądu okręgowego.
Słowa kluczowe: kradzież szczególnie zuchwała, kradzież zwykła, rozbój, znamiona nieostre, czyny przepołowione, wypadek mniejszej wagi, typ kwalifikowany, zamiar kierunkowy, właściwość rzeczowa
‘Particular Audacity’ Yesterday and Today
In mid-2020, the Polish Parliament enacted an amendment to the Criminal Code in order to insert Article 278a, whose paragraph 1 defined – or rather reactivated – an aggravated type of offence called ‘particularly audacious theft’. The first part of the paper reminds about the Russian-Soviet origin of this concept and the practical problems it once evoked. In the second part, the author focuses on a critical assessment of this regulation, pointing to, inter alia, the blurred statutory characteristics of the offence (in spite of a very casuistic legal definition of this offence in the newly added Article 115(9a)) as well as the multidimensionality of the definition, with the result that this offence can take entirely incompatible forms. The author alerts the readers to the problems that can arise in case of concurrence of legal regulations and the inconsistency of the national legislature, which – introducing a new, aggravated type of theft – refrained from making adequate amendments to the Code Criminal Procedure regarding the jurisdiction of regional courts.
Keywords: particularly audacious theft, theft, robbery, blurred statutory characteristics of an offence, ‘wobbler’ offences, act of lesser gravity (minor case), aggravated type of an offence, directional intent, in rem jurisdiction
Bibliografia
Andrejew I., Bafia J., Mioduski K., Projekt kodeksu karnego. Część szczególna. Wprowadzenie, Warszawa 1966
Bafia J., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. J. Bafia, K. Mioduski, M. Siewierski, Warszawa 1977
Dąbrowska-Kardas M., Kardas P., [w:] Kodeks karny. Część szczególna, red. A. Zoll, Kraków 1999
Gutekunst W., Kradzież szczególnie zuchwała, Wrocław 1978
Makarewicz J., Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1932
Makowski W., Kodeks karny obowiązujący tymczasowo w Rzeczypospolitej Polskiej na ziemiach b. zaboru rosyjskiego, Warszawa 1922
Michalski B., [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do artykułów 222-316, red. A. Wąsek, Warszawa 2005
Michalski B., Przestępstwa przeciwko mieniu. Rozdz. XXXV Kodeksu Karnego. Komentarz, Warszawa 1999
Siewierski M., Kodeks karny i prawo o wykroczeniach. Komentarz, Warszawa 1958
Sójka-Zielińska K., Historia prawa, Warszawa 2020
Szerer M, Problematyczność pojęcia kradzieży szczególnie zuchwałej, PiP 1976, nr 8–9
Świda W., [w:] Kodeks karny z komentarzem, red. I. Andrejew, W. Świda, W. Wolter, Warszawa 1973
Tagancew N., Kodeks karny (22 marca 1903 r.), Warszawa 1921
Prof. dr hab. Łukasz Pohl
Uniwersytet Szczeciński
O możliwych pożytkach semantyki Fregego dla rozważań o funkcji działalności artystycznej w zakresie wyłączania przestępności czynu
Artykuł zawiera aplikację semantyki Fregego w kwestii prawnokarnej oceny działalności artystycznej. Jej rezultatem jest konstatacja, że zachowanie artystyczne nie może być objęte przedmiotem prawnokarnej normy sankcjonowanej chroniącej wartość społeczną powiązaną z przedmiotem idealnym.
Słowa kluczowe: działalność artystyczna, przestępstwo, logika, prawo karne
On the Possible Benefits of Frege’s Semantics for Reflections about the Function of Artistic Activity to the Extent of Excluding the Criminality of an Act
The article applies Frege’s semantics to the criminal law assessment of artistic activity. This leads to the statement that artistic behaviours cannot be covered by the scope of the sanctioned norm of criminal law protecting a public value connected with an ideal object.
Keywords: artistic activity, criminal offence, logic, criminal law
Bibliografia
Burdziak K., Prowokacja. Analiza prawnokarna, Poznań 2018
Byczyk M., Normy ostrożności w prawie karnym, Poznań 2016
Frege G., Pisma semantyczne, tłum. B. Wolniewicz, Warszawa 2014
Frege G.F.L., Über Sinn und Bedeutung, Zeitschrift für Philosophie und philosophische Kritik 1892
Giezek J., „Zezwolenie” na natuszenie dobra prawnego – negatywne znamię typu czy okoliczność kontratypowa, [w:] Aktualne problemy prawa karnego, red. Ł. Pohl, Poznań 2009
Jędrzejewski Z., Bezprawność jako element przestępności czynu. Studium na temat struktury przestępstwa, Warszawa 2009
Kaczmarek T., O tzw. okolicznościach „wyłączających” bezprawność czynu, PiP 2008, nr 10
Kaczmarek T., O kontratypach raz jeszcze, PiP 2009, nr 7
Majewski J., Okoliczności wyłączające bezprawność czynu a znamiona subiektywne, Warszawa 2013
Marciszewski W., Denotacja, [w:] Mała encyklopedia logiki, red. W. Marciszewski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970
Marciszewski W., Sens, [w:] Mała encyklopedia logiki, red. W. Marciszewski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970
Marciszewski W., Znak, [w:] Mała encyklopedia logiki, red. W. Marciszewski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970
Marciszewski W., Znaczenie, [w:] Mała encyklopedia logiki, red. W. Marciszewski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970
Pohl Ł., Struktura normatywna przepisu o tzw. przestępstwie wieloodmianowym (zagadnienia jedności i wielości przestępstw), PiP 2006, nr 10
Pohl, Ł., Struktura normy sankcjonowanej w prawie karnym. Zagadnienia ogólne, Poznań 2007
Pohl, Ł., On public attribution of responsibility (co – responsibility) for nazi crimes perpetrated by the German Third Reich to the Polish Nation or the Polish State. The actual normative content of now defunct Article 55a, Institute of National Remembrance Act, Prawo w Działaniu 2019, nr 38
Wolniewicz B., Semantyka Fregego, [w:] G. Frege, Pisma semantyczne, tłum. B. Wolniewicz, Warszawa 2014
Wolter W., Funkcja błędu w prawie karnym, Warszawa 1965
Wolter W., Nauka o przestępstwie. Analiza prawnicza na podstawie przepisów części ogólnej kodeksu karnego z 1969, Warszawa 1973
Wolter W., Z problematyki struktury przepisów karnych, PiP 1978, nr 11
Wolter W., Wokół problemu błędu w prawie karnym, PiP 1983, nr 3
Zoll A., W sprawie kontratypów, PiP 2009, nr 4
Zoll A., Stosunek kontratypów do ustawowej określoności czynu, PiP 1975, nr 4
Zoll A., Okoliczności wyłączające bezprawność czynu. Zagadnienia ogólne, Warszawa 1982
Zoll A., Kontratypy a okoliczności wyłączające bezprawność czynu, [w:] Okoliczności wyłączające bezprawność czynu, red. J. Majewski, Toruń 2008
Zoll. A., Jeszcze raz o problemie błędu w prawie karnym, PiP 1983, nr 8
Dr Tomasz Sroka
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Wybrane problemy dotyczące finansowania przez władze publiczne świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych w świetle Konstytucji
Artykuł zawiera analizę wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 20 listopada 2019 r., sygn. K 4/17, dotyczącego finansowania działalności samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej przez jednostki samorządu terytorialnego pod kątem tez, jakie sformułował Trybunał w odniesieniu do konstytucyjnych wymogów sposobu organizacji i finansowania publicznego systemu ochrony zdrowia. W artykule zwrócono uwagę na wynikający z art. 68 ust. 2 Konstytucji zakres swobody ustawodawcy w konstruowaniu publicznego systemu ochrony zdrowia oraz mechanizmów finansowania świadczeń opieki zdrowotnej, przy uwzględnieniu roli jednostek samorządu terytorialnego. Podkreślono, że jakkolwiek Konstytucja wymaga stworzenia systemu zapewniającego rzeczywisty dostęp do opieki zdrowotnej na równych zasadach, to nie oznacza to konieczności zapewnienia przez władze publiczne obywatelom porównywalnych warunków faktyczno-przestrzennych dostępności do świadczeń. W artykule zwrócono uwagę, że zadanie jednostki samorządu terytorialnego polegające na pełnieniu funkcji podmiotu tworzącego dla samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej należy kwalifikować jako zadanie zlecone, a nie własne, gdyż nie służy ono zaspokajaniu potrzeb wyłącznie wspólnoty samorządowej. W konsekwencji samorząd winien być wyposażony przez władze centralne w odpowiednie środki finansowe, pozwalające na skuteczną realizację tego zadania. W końcu w artykule zwrócono uwagę, że władze publiczne są zobowiązane na gruncie art. 68 ust. 2 Konstytucji do zapewnienia świadczeniodawcom adekwatnego poziomu finansowania ze środków publicznych, pozwalającego na pokrycie rzeczywistych kosztów udzielonych obywatelom świadczeń opieki zdrowotnej. Brak takiego finansowania może bowiem prowadzić w dalszej perspektywie czasowej do zniweczenia celu, jakim jest zapewnienie rzeczywistego, a nie tylko teoretycznego, dostępu obywateli do opieki zdrowotnej. W tym kontekście wątpliwości budzi, wprowadzony przez ustawodawcę w 2017 r. mechanizm finansowania świadczeń opieki zdrowotnej w ramach podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej (tzw. sieć szpitali) spełnia wymogi wynikające z art. 68 ust. 2 Konstytucji.
Słowa kluczowe: Jednostka samorządu terytorialnego, zadania własne, świadczenia opieki zdrowotnej, sieć szpitali, ryczałt systemu zabezpieczenia
Selected Problems Regarding Financing Health Care Services from Public Funds by Public Authorities in the Light of the Polish Constitution
The article contains an analysis of the judgment of the Constitutional Tribunal of 20 November 2019, case K 4/17, concerning financing of the activity of independent public health care institutions by local government units in terms of the constitutional requirements relating to the organization and financing of the public health care system formulated by the Constitutional Tribunal in the aforementioned judgment. The article points out that the scope of the legislature's freedom – resulting from Article 68(2) of the Polish Constitution – in constructing the public health care system and mechanisms for financing healthcare services, taking into account the role of local government units. The article points out that the task of the local government to be the establishing entity for an independent public healthcare institution should be qualified as a delegated task, not own task. Finally, the article notes that public authorities are obliged under Article 68(2) of the Constitution to guarantee healthcare service providers an adequate level of public funding to cover the actual costs of healthcare services provided to citizens.
Keywords: local government unit, own task, healthcare services, network of hospitals, healthcare system lump-sum provision
Bibliografia
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2012
Białynicki-Birula P., Zmiany w systemie finansowania ochrony zdrowia w Polsce. Perspektywa międzynarodowa, Kraków 2006
Boć J. (red), Konstytucje Rzeczypospolitej oraz komentarz do Konstytucji RP z 1997 r., Wrocław 1998
Brzozowski W., Aspekty konstytucyjne prawa medycznego, [w:] System Prawa Medycznego, t. I, Pojęcie, źródła i zakres prawa medycznego, red. R. Kubiak, L. Kubicki, Warszawa 2018
Bucińska J., Prawo człowieka do ochrony zdrowia w ujęciu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Roczniki Nauk Prawnych 2007, nr 2
Bukowska-Piestrzyńska A., Finansowanie zadań jednostek samorządu terytorialnego z zakresu ochrony zdrowia, Samorząd Terytorialny 2013, nr 1–2
Daszkiewicz W., Daszkiewicz P., Podstawy prawne roszczeń o zapłatę za świadczenia medyczne w stanach nagłych, PiP 2006, nr 1
Dercz M., Konstytucyjne prawo dziecka do szczególnej opieki zdrowotnej, Warszawa 2016
Dercz M., Rek T., Ustawa o działalności leczniczej. Komentarz, Warszawa 2019
Drozdowska U., Zastosowanie podstawowych modeli organizacji opieki zdrowotnej w systemach zdrowotnych wybranych krajów, [w:] Uwarunkowania systemu opieki zdrowotnej w Polsce. Aspekty prawne i socjologiczne, red. T. Mróz, Białystok 2012
Dyląg A., Przekształcenie samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej jako forma prywatyzacji zadań publicznych, Toruń 2014
Florczak-Wątor M., Konstytucja jako źródło obowiązków państwa w stosunku do obywatela, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2018, nr 1
Garlicki L. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. IV, Warszawa 2005
Garlicki L., Zubik M. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz II. Art. 30–86, Warszawa 2016
Gawrońska M., Prawo do ochrony zdrowia na gruncie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Przegląd Prawa Publicznego 2014, nr 2
Glanowski G., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 sierpnia 2015 r., III CSK 455/14, Prawo i Medycyna 2016, nr 2
Grabowska S., Urbaniak M., Prawne podstawy realizacji prawa do ochrony zdrowia w Polsce, Przegląd Prawa Konstytucyjnego 2014, nr 5
Gromek Z., Glosa do Wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 listopada 2019 r., sygn. akt K 4/17, Przegląd Sejmowy 2021, nr 2
Janiszewska B., Świadczenia ponadlimitowe w orzecznictwie Sądu Najwyższego, Prawo i Medycyna 2006, nr 1
Jończyk J., Publiczna opieka zdrowotna, Prawo i Medycyna 2007, nr 1
Jończyk J., Zasady i modele ochrony zdrowia, PiP 2010, nr 8
Kamiński M., Normatywne podstawy polityki państwa w dziedzinie opieki zdrowotnej a ustrojowo-kompetencyjna i finansowa decentralizacja jej realizacji, [w:] Odpowiedzialność w ochronie zdrowia, red. M. Zdyb, E. Kruk, A. Wołoszyn-Cichocka, Warszawa 2018
Kowalska-Bobko I., Decentralizacja a systemy zdrowotne. W poszukiwaniu rozwiązań sprzyjających zdrowiu, Kraków 2017
Kubiak R., Prawo medyczne, Warszawa 2017
Kubot Z., Koncepcja udzielania ponadlimitowych świadczeń zdrowotnych w stosunku zobowiązaniowym świadczeniodawcy z Narodowym Funduszem Zdrowia, Prawo i Medycyna 2006, nr 1
Kubot Z., Pozakontraktowe świadczenia opieki zdrowotnej, Prawo i Medycyna 2010, nr 1
Lach D.E., Zasada równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej, Warszawa 2011
Lenio P., Publicznoprawne źródła finansowania ochrony zdrowia, Warszawa 2018
Lewandowski R., Modele systemów opieki zdrowotnej na świecie, [w:] Zarządzanie w opiece zdrowotnej. Nowe wyzwania, red. M. Kautsch, Warszawa 2010
Łyszkowski M., Zasady finansowania placówek służby zdrowia – uwagi na tle wyroku Trybunału Konstytucyjnego, Kontrola Państwowa 2020, nr 1
Marcisz E., Konstytucyjna regulacja dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej, Studia Prawnicze 2011, nr 3–4
Nesterowicz M., Odpowiedzialność NFZ za pozaumowne (ponadlimitowe) świadczenia zdrowotne, PiP 2006, nr 2
Pietraszewska-Macheta A., Kontraktowanie świadczeń przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Przepisy, praktyka i orzecznictwo, Warszawa 2014
Prokop K., Prawo do ochrony zdrowia w świetle art. 68 Konstytucji RP, [w:] Uwarunkowania prawne, ekonomiczne i socjologiczne funkcjonowania wybranych systemów ochrony zdrowia, red. T. Mróz, Białystok 2011
Pytel A., Zadania jednostek samorządu terytorialnego w zakresie ochrony zdrowia, Samorząd Terytorialny 2017, nr 6
Safjan M, Bosek L. (red.), Konstytucja RP, t. I, Komentarz. Art. 1–86, Warszawa 2016
Safjan M., Bosek L. (red.), Konstytucja RP, t. II, Komentarz. Art. 87–243, Warszawa 2016
Suchecka J., Ekonomia zdrowia i opieki zdrowotnej, Warszawa 2010
Sut M., Pietraszewska-Macheta A., Nowe spojrzenie Sądu Najwyższego na podstawy prawne finansowania tzw. świadczeń ponadlimitowych, Przegląd Sądowy 2017, nr 1
Śniecikowski W., Podstawowa opieka zdrowotna jako zadanie własne samorządu gminnego, Przegląd Prawa Publicznego 2014, nr 5
Tuleja P. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2019
Tykwińska-Rutkowska D., Przekazanie zadań powiatu ze sfery ochrony zdrowia wykonywanych przez samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa 2013, nr 2
Załucki M., Komercyjne prowadzenie działalności leczniczej, [w:] Prowadzenie działalności leczniczej. Aspekty prawne, red. P. Bała, M. Załucki, Warszawa 2013
Zdyb M., Systemowe obowiązki państwa w zakresie poszukiwania optymalnego modelu odpowiedzialności związanej w ochroną zdrowia. Zagadnienia podstawowe, [w:] Odpowiedzialność w ochronie zdrowia, red. M. Zdyb, E. Kruk, A. Wołoszyn-Cichocka, Warszawa 2018
Dr Robert Sosik
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Charakter prawny obrony koniecznej w amerykańskim prawie karnym
Artykuł przedstawia problematykę charakteru prawnego obrony koniecznej jako okoliczności wyłączającej odpowiedzialność karną w Stanach Zjednoczonych. Celem opracowania jest usytuowanie instytucji obrony koniecznej w systemie prawa amerykańskiego, w szczególności poprzez analizę okoliczności wyłączających odpowiedzialność karną w amerykańskim prawie karnym, dokonanie ich klasyfikacji, omówienie typów uprzywilejowanych zabójstwa, związanych z działaniem w obronie koniecznej, a także wskazanie w amerykańskiej literaturze przedmiotu głównych teorii uzasadniających wyłączenie odpowiedzialności karnej w takich przypadkach. Autor dokonuje w tym zakresie krytycznej oceny niektórych z omawianych poglądów przedstawicieli amerykańskiej doktryny.
Słowa kluczowe: obrona konieczna w USA, prawo amerykańskie, amerykańskie prawo karne, kontratypy, okoliczności wyłączające winę, okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną
Legal Character of Self-Defence in US Criminal Law
In the article, the author discusses the legal character of self-defence as a general defence to criminal liability in the United States of America. This aim of the study is to position self-defence in the US legal system, in particular by analysing general defences to criminal liability in US criminal law and classifying them, by discussing the mitigating circumstances connected with self-defence in homicide cases, and by indicating the main theories on self-defence justification in the US legal scholarship. In this respect, the author makes a critical assessment of some of the views presented by US legal scholars.
Keywords: self-defence in the US, US law, US criminal law, defences to criminal liability, general defences, affirmative defences
Bibliografia
Baum F.S., Baum J., Law of Self-Defense, Dobbs Ferry 1970
Blackstone W., Commentaries on the laws of England in four books, Londyn 1809
Brown R.M., No Duty to Retreat, New York 1991
Croddy M., Hayes B., Criminal Justice in America, Los Angeles 2012
Ferzan K.K., Self-Defense and the State, Ohio State Journal of Criminal Law 2008, vol. 5
Fletcher G.P., Rethinking Criminal Law, New York 1978
Fletcher G.P., The Nature and Function of Criminal Theory, California Law Review 2000, vol. 88, nr 687
Gillespie C.K., Justifiable Homicide: Battered Women, Self-Defense, and the Law, Columbus 1989
Grabczynska A., Ferzan K.K., Book Review: Justifying Killing in Self-Defence, The Journal of Criminal Law & Criminology 2009, vol. 99, nr 1
Hale M., Manslaughter ex necessitate, and first se defendendo, [w:] Historia Placitorum Coronae, vol. I, London 1736
Hall D.E., Criminal Law and Procedure, New York 2008
Jędrzejewski Z., [w:] System Prawa Karnego, t. 4, Nauka o przestępstwie. Wyłączenie i ograniczenie odpowiedzialności karnej, red. L.K. Paprzycki, Warszawa 2016
Kadish S.H., Respect for Life and Regard for Rights in the Criminal Law, California Law Review 1976, vol. 64, nr 871
Krukowski A., Obrona konieczna na tle polskiego prawa karnego, Warszawa 1965
Kulesza J., [w:] System Prawa Karnego, t. 4, Nauka o przestępstwie. Wyłączenie i ograniczenie odpowiedzialności karnej, red. L.K. Paprzycki, Warszawa 2016
LaFave W.R., Scott A.W., Criminal Law, Minnesota 1986
Leverick F., Killing in Self-Defence, Aberdeen 2006
Loewy A.H., Criminal law in a nutshell, Minnesota 1987
Marek A., Obrona konieczna w prawie karnym na tle teorii i orzecznictwa Sądu Najwyższego, Warszawa 1979
Marek A., Obrona konieczna w prawie karnym. Teoria i orzecznictwo, Warszawa 2008
Montague P., Self-Defense and Choosing Between Lives, Philosophical Studies 1981, vol. 40
Press A., Clausen P., Not Guilty Because of PMS!, Newsweek z 8.11.1982 r.
Press M.P., Premenstrual Stress Syndrome as a Defense in Criminal Cases, Duke Law Journal 1983, nr 1
Robinson P.H., A Theory of Justification: Societal Harm As A Prerequisite For Criminal Liability, UCLA Law Review 1975, vol. 23, nr 266
Robinson P.H., Competing Theories of Justification: Deeds v. Reasons, [w:] P.H. Robinson, Harm and Culpability, Pennsylvania 1996
Robinson, P.H., Criminal Law Defenses, West 1984
Robinson, P.H., Criminal Law Defenses: A Systematic Analysis, Columbia Law Review 1982, vol. 82
Robinson P.H., Kussmaul M., Stoddard C., Rudyak I., Kuersten A., The American Criminal Code: General Defenses, Faculty Scholarship, Paper 1425, Pennsylvania 2015
Samaha, J., Criminal Law, Minnesota 2010
Sangero B., A New Defense for Self-Defense, Buffalo Criminal Law Review 2006, vol. 9
Sangero B., Self-Defence in Criminal Law, Portland 2006
Sosik, R., Obrona konieczna w polskim i amerykańskim prawie karnym, Lublin 2021
Thomson J.J., Self-Defense and Rights, [w:] J.J. Thomson, Rights, Restitution & Risk: Essays in Moral Theory, Harvard University Press 1986
Thomson J.J., Self-Defense, Philosophy & Public Affairs 1991, vol. 20, nr 283
Tokarczyk R., Prawo amerykańskie, Warszawa 2011
Uniacke S., Permissible Killing: The Self-Defence Justification of Homicide, Cambridge University Press 1994
Wallace, H., Roberson, C., Principles of Criminal Law, 5th Edition, New Jersey 2012
Wallerstein S., Justifying Self-Defense: A Theory of Forced Consequences, Virginia Law Review 2005, vol. 91, nr 999
Wasserman D., Justifying Self-Defense, Philosophy & Public Affairs 1987, vol. 16, nr 356
Zontek W., Modele wyłączania odpowiedzialności karnej, Kraków 2017
Mgr Michał Małaszkiewicz
Uniwersytet Wrocławski
Cynowa miednica czy hełm? Autonomia prawa unijnego z perspektywy sądu polskiego
Celem artykułu jest analiza problemu kwalifikacji porządku prawnego Unii Europejskiej, jako podsystemu prawa międzynarodowego lub całkowicie odrębnego systemu prawa z punktu widzenia polskiego sądu krajowego. Uwzględnienie perspektywy sądu polskiego będzie wymagało wzięcia pod uwagę za równo kontekstu unijnego, prawnomiędzynarodowego jak i konstytucyjnego. Uwaga zostanie skierowana także na samo pojęcie systemu prawa. Argumenty internacjonalistów i autonomistów zostaną ponownie skonfrontowane i poddane ocenie przez pryzmat orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE, dokumentów Komisji Prawa Międzynarodowego ONZ a także polskiej Konstytucji oraz orzeczniczych Trybunału Konstytucyjnego. Rozstrzygnięcie sporu o autonomię prawa unijnego, częstokroć uważanego za pozbawiony znaczenia, czysto akademicki lub dawno zakończony okaże się mieć także fundamentalne konsekwencje w przypadku kolizji normy unijnej i prawnomiędzynarodowej.
Słowa kluczowe: autonomia, prawo unijne, prawo międzynarodowe, rozstrzyganie kolizji, polski sąd, system prawny
Tin Bowl or Helmet? EU Law Autonomy from a Polish Court’s Point of View
This article analyses the problem of classification of the legal order of the European Union as a subsystem of international law or a completely separate legal system from the point of view of a Polish national court. In order to take into account the perspective of a Polish court, one needs to take into account the EU context, the context of international law, as well as that of constitutional law. Attention is also drawn to the very notion of a legal system. The arguments of internationalists and autonomists are again confronted and assessed through the prism of case law of the Court of Justice of the EU, documents of the UN International Law Commission, the Polish Constitution, and case law of the Constitutional Tribunal. Resolving the dispute about the autonomy of EU law, often seen as a dispute without much significance, a purely academic one, or one that has long been over, turns out to have fundamental consequences in case of a conflict of a norm of EU law and a norm of international law.
Keywords: autonomy, EU law, international law, resolving conflicts of laws, Polish court, legal system
Bibliografia
Ahlt M., Szpunar M., Prawo Europejskie, Warszawa 2005
Barcik J., Prawo Unii Europejskiej, Warszawa 2014
Barcz J., Konstytucyjne uwarunkowania członkostwa Polski w Unii Europejskiej, [w:] Prawne aspekty członkostwa Polski w Unii Europejskiej, red. J. Barcz, Warszawa 2012
Bethelem D., European Union, [w:] National Implementation of United Nations Sanctions: A Comparative Study, red. V. Gowlland-Debbas, Leiden 2004
Biernat S., Barcz J., Prawo Unii Europejskiej Zagadnienia systemowe, Warszawa 2006
Biernat S., Prawo Unii Europejskiej a Konstytucja RP i prawo polskie – kilka refleksji, PiP 2004, nr 11
Błachut M., Sulikowski A., Kaczor J., Kaczmarek P., Systemowość w myśleniu prawniczym, [w:] System prawny a porządek prawny, red. S. Czepita, Szczecin 2007
Bogdandy A. von, Constitutional Approach to EU Law From Taming Intergovernmental Relationships to Framing Political Proceses, [w:] Principles of European Constitutional Law, red. A. von Bogdandy, J. Bast, Oxford 2009
Bogdanowicz P., Taborowski M., How to Save a Supreme Court in a Rule of Law Crisis: the Polish Experience ECJ (Grand Chamber) 24 June 2019, Case C-619/18, European Commission v Republic of Poland, European Constitutional Law Review 2020, nr 16
Cała-Wacinkiewicz E., Fragmentacja prawa międzynarodowego, Warszawa 2018
Czapliński W., Prawo UE a prawo międzynarodowe– uwagi na tle wyroku ETS z 3.09.2008 r. w połączonych sprawach: C-402/05 Y.A. Kadi v. Radzie UE i C-415/05 P. Yusuf, i Al Bakaraat v. Radzie UE, Europejski Przegląd Sądowy 2010, nr 4
Denza E., Two Legal Orders: Divergent or Convergent, The International and Comparative Law Quarterly 1999, vol. 48
Dworkin R., Imperium Prawa, tłum J. Winczorek, Warszawa 2006
Gianelli A., Customary International Law in the European Union, [w:] International Law as Law of the European Union, red. E. Cannizzaro, P. Palchetti, R.A. Wessel, Boston 2012
Kabat-Rudnicka D., Konstytucjonalizacja Unii Europejskiej a sądownictwo konstytucyjne, Warszawa 2016
Kaźmierczyk S., Pulka Z., Wstęp do prawoznawstwa, Wrocław 1999
Kelsen H., Czysta teoria prawa, tłum R. Szubert, Warszawa 2014
Klabbers J., Treaty Conflict and the European Union, Cambridge 2007
Kozłowski A., Prawnomiędzynarodowy charakter Konstytucji dla Europy, [w:] Konstytucja dla Europy – przyszły fundament Unii Europejskiej, Zakamycze 2005
Kozłowski A., Interpretacja systemowa prawa międzynarodowego, [w:] Rozwój prawa międzynarodowego- jedność, czy fragmentacja, red. J. Kolasa, A. Kozłowski, Wrocław 2007
Kozłowski A., Kontrowersje wokół prawnomiędzynarodowego charakteru Wspólnot Europejskich (Unii Europejskiej), [w:] Prawo międzynarodowe publiczne a prawo europejskie: konferencja Katedr Prawa Międzynarodowego, red. J. Kolasa, A. Kozłowski, Wrocław 2003
Krajewski M., Instytucje i porządek prawny prawo materialne, red. A. Zawidzka-Łojek, A. Łazowski, Warszawa 2018
Kwiecień R., Podmiotowość prawnomiędzynarodowa państwa w dobie multilevel global governance i responsibility to protect – ciągłość czy zmiana paradygmatu?, [w:] Podmiotowość w prawie międzynarodowym, red. B. Mielnik, A. Wnukiewicz-Kozłowska, Wrocław 2013
Kwiecień R., Zgodność traktatu akcesyjnego z Konstytucją, Europejski Przegląd Sądowy 2005, nr 10
Lang W., Wróblewski J., Zawadzki S., Teoria państwa i prawa, Warszawa 1986
Łętowska E., Multicentryczność współczesnego systemu prawa i jej konsekwencje, PiP 2020, nr 4
MacCormick N., The Maastricht Urteil: Sovereignty Now, European Law Journal 1995, vol. 1, nr 3
Mik C., Mik, Fenomenologia regionalnej integracji państw. Studium prawa międzynarodowego, t. I, Teoria i praktyka regionalnej integracji państw, Warszawa 2019
Molnar T., The Concept of Autonomy of EU Law from the Comparative Perspective of International Law and the Legal Systems of Member States, Hungarian Yearbook of International Law and European Law. 2015, vol. 433
Neves M., Transconstitutionalism, Oxford 2013
Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Warszawa 2013
Rossem J. W. van, The Autonomy of EU Law: More is Less?, [w:] Between Autonomy and Dependence The EU Legal Order Under the Influence of International Organisations, red. R.A. Wessel, S. Blockmans, Haga 2013
Rossem J.W. van, The EU at Crossroads. A Constitutional Inquiry Into the way International Law is received within the EU Legal Order [w:] International Law as Law of the European Union, red. E. Cannizzaro, P. Palchetti, R. A. Wessel, Boston 2012
Rot H., Wstęp do nauk prawnych, Wrocław 1994
Simma B., Pulkowski D., Of Planets and the Universe: Self-contained Regimes in International Law, The European Journal of International Law 2006, vol. 17
Skomerska-Muchowska I., The Dialogue of CEE Constitutional Court in the Era of Constitutional Pluralism, [w:] Transnational Judicial Dialogue on International Law in Central and Eastern Europe, red. A. Wyrozumska, Łódź 2017
Spieker L.D., Framing and Managing Constitutional Identity Conflicts: How to Stabilize the Modus Vivendi between the Court of Justice and National Constitutional Courts, Common Market Law Review 2020, vol. 57
Sołtys A., Obowiązek wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem unijnym jako instrument zapewniania efektywności prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2015
Sołtys A., Pluralistyczna koncepcja relacji prawa UE i prawa krajowego wobec współczesnych wyzwań dla europejskiego porządku konstytucyjnego, PiP 2021, nr 4
Stępień M., Systemowość prawa europejskiego, Poznań 2008
Szwedo P., Prawo Światowej Organizacji Handlu(WTO) jako self-contained regime: (analiza dopuszczalności stosowania przeciwśrodków na podstawie ogólnego prawa międzynarodowego dla wzmocnienia egzekucji decyzji Organu Rozstrzygania Sporów), Kwartalnik Prawa Publicznego 2005, nr 4–5
Taborowski M., Mechanizmy ochrony praworządności państw członkowskich w prawie Unii Europejskiej. Studium przebudzenia systemu ponadnarodowego, Warszawa 2019
Teubner G., Korth P., Two Kinds of Legal Pluralism: Collision of Transnational Regimes in the Double Fragmentation of World Society, [w:] Regime Interaction in International Law: Facing Fragmentation, red. M.A. Young, Oxford 2010
Wasikowski A., Prawo krajowe – prawo wspólnotowe – prawo międzynarodowe. Zagadnienia wstępne, [w:] Prawo międzynarodowe i wspólnotowe w krajowym porządku prawnym, red. M. Kruk, Warszawa 1997
Weiler J.H. H. Konstytucjonalizm globalny i pluralistczny – uwagi krytyczne, [w:] Świat europejskich konstytucjonalizmów, red. G. de Burca, J.H.H. Weiler, Warszawa 2014
Winczorek P., Konstytucja RP a prawo wspólnotowe, PiP 2004, nr 11
Witte B. de, Unia Europejska jako międzynarodowy eksperyment prawny [w:] Świat europejskich konstytucjonalizmów, red. G. de Burca, J.H.H. Weiler, Warszawa 2014
Wróbel A., Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, Warszawa 2010
Wyrozumska A., Wyrok FTK z 5.05.2020 r. w świetle podobnych orzeczeń sądów innych państw członkowskich Unii Europejskiej, PiP 2020, nr 9
Dr Aldona Michalek-Janiczek
Luksemburg
Mechanizm przekazywania osób na podstawie europejskiego nakazu aresztowania a przestrzeganie praw człowieka
Celem artykułu jest przedstawienie funkcjonującego w ramach Unii Europejskiej mechanizmu przekazywania osób podejrzanych, oskarżonych i skazanych na podstawie europejskiego nakazu aresztowania w kontekście zapewnienia ochrony praw podstawowych przekazywanych osób. Ustanowiony w decyzji ramowej 2002/584 mechanizm zasadza się na mającej fundamentalne znaczenie zasadzie wzajemnego zaufania do wymiarów sprawiedliwości państw członkowskich Unii Europejskiej i nie przewiduje możliwości odstąpienia od jego stosowania ze względu na konieczność zapewnienia ochrony praw człowieka. Dopiero Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w swoim ostatnim orzecznictwie dostrzegł potrzebę uwzględnienia tej ochrony przy wydawaniu decyzji o przekazaniu. Tym samym Trybunał potwierdził, że podjęcie działania na podstawie prawa Unii nie zawsze gwarantuje, że działanie to nie będzie naruszać praw człowieka. Osoby, wobec których wydano nakaz, mają zatem możliwość sprzeciwienia się przekazaniu poprzez odwołanie się do wspomnianego orzecznictwa, jednakże w praktyce rzadko z niej korzystają. Stąd pojawia się potrzeba zreformowania tego kluczowego dla współpracy sądowej państw członkowskich w sprawach karnych instrumentu, tak aby uwzględnienie praw człowieka w procesie wydawania decyzji o przekazaniu miało charakter systematyczny.
Słowa kluczowe: Unia Europejska, Europejski Nakaz aresztowania, zasada wzajemnego zaufania, prawa podstawowe, zakaz nieludzkiego traktowania, prawo do sprawiedliwego procesu
Mechanism for Surrendering Persons on the Basis of European Arrest Warrants in the Context of Observing Human Rights
This article aims to present the mechanism of surrendering suspected, accused, and convicted persons under European arrest warrants, which functions in the European Union, in the context of ensuring protection of fundamental rights of the surrendered persons. The mechanism established by Framework Decision 2002/584 is based on a principle of fundamental importance: that of mutual trust in the administrations of justice of EU Member States, and does not provide for the possibility of refusing to apply it due to the need to guarantee human rights protection. The need to take this protection into account when issuing decisions to surrender persons remained unnoticed until the recent case law of the Court of Justice of the European Union. This way the Court confirmed that undertaking an action on the basis of EU law does not always guarantee that the action will not infringe human rights. Persons in whose respect an ENA has been issued are therefore able to oppose the surrender by referring to the aforementioned case law, but in practice they rarely do so. Hence the need to reform this instrument, which is of key importance for judicial cooperation between Member States in criminal cases, so that human rights concerns are systematically taken into account in the process of issuing a surrender decision.
Keywords: European Union law, European Arrest Warrant, principle of mutual trust, fundamental rights, prohibition of inhumane and degrading treatment, right to a fair trial
Bibliografia
Anagnostaras G., Mutual confidence is not blind trust! Fundamental rights protection and the execution of the European arrest warrant: Aranyosi and Caldararu, Common Market Law Review 2016, vol. 53
Barcz J., Zawidzka-Łojek A. (red.), Sądowe mechanizmy ochrony praworządności w Polsce w świetle najnowszego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE, Warszawa 2018
Bojarski Ł. i in. (red.), Konstytucja. Praworządność. Władza sądownicza. Aktualne problemy trzeciej władzy w Polsce, Warszawa 2019
Filipek P., Rozproszona europejska kontrola przestrzegania prawa do rzetelnego procesu sądowego w świetle zasady wzajemnego zaufania i wyroku C-216/18 PPU, LM, Europejski Przegląd Sądowy 2019, nr 2
Grabowska-Moroz B., Śledzińska-Simon A., Sądowa kontrola Trybunału Sprawiedliwości UE w zakresie zmian dotyczących niezależności sądownictwa w państwie członkowskim UE – uwagi na tle Polski i Węgier, [w:] Konstytucja. Praworządność. Władza sądownicza. Aktualne problemy trzeciej władzy w Polsce, red. Ł. Bojarski i in., Warszawa 2019
Lewandowski W., Pomiędzy Scyllą zawieszenia wzajemnego zaufania i Charybdą fragmentaryzacji standardu ochrony prawa podstawowego – dylematy Trybunału Sprawiedliwości w wyroku C-216/18 PPU, LM, Europejski Przegląd Sądowy 2019, nr 2
Mei A.P. van der, The European Arrest Warrant system: Recent developments in the case law of the Court of Justice, Maastricht Journal of European and Comparative Law 2017, vol. 24
Ouwerkerk J., Balancing Mutual Trust and Fundamental Rights Protection in the Context od the European Arrest Warrant, European Journal of Crime, Criminal Law and Criminal Justice 2018, vol. 26
Panaite R., The European Arrest Warrant and the human rights, Revista Universul Juridic, Revistă lunară de doctrină și jurisprudență 2016 (suplement)
Sadurski W., Poland’s Constitutional Breakdown, Oxford 2019
Taborowski M., Mechanizm ochrony praworządności państw członkowskich UE, Warszawa 2019
Taborowski M., Naruszenie elementów zasady państwa prawa (art. 2 TUE) jako ograniczenie zasady wzajemnego zaufania w prawie Unii Europejskiej (w świetle wyroku LM (Celmer) [w:] Sądowe mechanizmy ochrony praworządności w Polsce w świetle najnowszego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE, red. J. Barcz, A. Zawidzka-Łojek, Warszawa 2018
Prof. dr hab. Jan Barcz
Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie
Prof. dr hab. Robert Grzeszczak
Uniwersytet Warszawski
Prof. dr hab. Artur Nowak-Far
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Jan Truszczyński
Warszawa
Praworządność a unijne fundusze (prawne i praktyczne aspekty interpretacji ustaleń Rady Europejskiej z 11.12.2020 r.)
Decyzja rządów polskiego i węgierskiego w sprawie zgłoszenia weta do Wieloletnich Ram Finansowych (WRF) Unii Europejskiej na lata 2021-2028 rażąco odbiega od istniejącej w UE praktyki używania tego rodzaju środka. Jej celem nie były bowiem WRF lecz stworzenie sytuacji, w której odejście od weta byłoby zachętą dla pozostałych państw członkowskich do nieprzyjmowania rozporządzenia ustanawiającego warunkowość w wypłatach środków budżetowych UE. Strategia ta okazała się prawnie wątpliwa. Nie miała również politycznej skuteczności w zamierzonym przez rząd polski i węgierski osłabieniu mechanizmów ochrony praworządności, do której odnoszą się przede wszystkim art. 2 i 7 TUE. Rządom tym nie udało się wprowadzić swojej – raczej egzotycznej, bo znacząco odchodzącej od literalnej interpretacji przepisów traktatowych oraz dorobku orzeczniczego TSUE – koncepcji „praworządności”, co – innymi słowy – oznacza sukces pozostałych państw członkowskich w obronie aksjologicznych podstaw UE. Wynika stąd to, że strategia veta zastosowana przez rząd polski i węgierski nie może być uznana za właściwie dobraną. Wniosek ten jest tym bardziej istotny, że z powodu jej zastosowania, oba rządy poniosły znaczne koszty finansowe i reputacyjne. Nie zdołały bowiem wynegocjować realnego wzrostu alokacji budżetowych na rzecz Polski lub Węgier, a zamiast tego jedynie pokazały brak solidarności.
Słowa kluczowe: Unia Europejska, Polska, Węgry, konkluzje, rada Europejska, Wieloletnie Ramy Finansowe, rządy prawa, ochrona praworządności, budżet UE, Polexit
Rule of Law in the Context of EU Funds (Legal and Practical Aspects of Interpretations of European Council Findings of 10 December 2020)
The Polish and Hungarian governments’ decisions to veto the EU Multiannual Financial Framework for 2021-2028 manifestly depart from the previous practice of using veto in the EU decision-making context. As such, it can be assessed as legally and even politically doubtful, implausible, and ineffective as its underlying idea was – indeed – to undermine the effectiveness of the EU concept of the rule of law enshrined in Articles 2 and 7 TEU. In consequence, the veto was aimed against the very axiological basis of the EU in order to make it possible for the Polish and Hungarian governments to impose an exotic and evidently inconsistent with CJ case law concept of ‘rule of law’ construed by these governments (at this moment, mostly for domestic use). The article argues that such a veto should not be considered a reasonable tool to achieve any political goals as it has a potential to grossly undermine the fundamental fabric of the EU legal system, while creating significant negative financial consequences to be borne by many EU Member States, including the ones using the ill-conceived veto. The article emphasizes the fact that the political tactics presented by the Polish and Hungarian governments seemed to be ‘suicidal’ as it was bound to produce significant financial and reputational losses mostly on their side. Instead of achieving a more significant share of the EU budget, the vetoing governments showed their disappointing departure from the principle of EU solidarity.
Keywords: European Union, Poland, Hungary, conclusions, European Council, Multiannual Financial Framework, rule of law, protection of the rule of law, EU budget, Polexit
Bibliografia
Barcz J., Od lizbońskiej do postlizbońskiej Unii Europejskiej. Główne kierunki reformy ustrojowej procesu integracji europejskiej, Warszawa 2020
Gebrekidan S., Apuzzo M., Novak B., The Money Farmers: How Oligarchs and Populists Milk the E. U. for Millions, New York Times z 3.11.2019 r.
Kalan D., How EU Fraud Schemes Work in Orban’s Hungary, BIRN z 8.12.2020 r.
Kranz J., Barcz J., Niedobry wyrok w niefortunnym czasie (uwagi na tle wyroku FTK z 5.05.2020 r.), PiP 2020, nr 9
Kranz J., Weto, czyli wyimaginowane pretensje pod adresem „wyimaginowanej wspólnoty”, Monitor Konstytucyjny z 22.12.2020 r.
Łacny J., The Rule of Law Conditionality Under Regulation No 2092 /2020—Is it all About the Money?, Hague Journal on the Rule of Law 2021, vol. 13, no. 1
Szczerba-Zawada A., Pozycja ustrojowa Rady Europejskiej w systemie instytucjonalnym Unii Europejskiej, Warszawa 2013
Taborowski M., Mechanizmy ochrony praworządności państw członkowskich w prawie Unii Europejskiej. Studium przebudzenia systemu ponadnarodowego, Warszawa 2019
Wawrzyniak J., Systemowa deprecjacja praworządności, PiP 2021, nr 9
Wójcik A., Stanowiska i komentarze polskich władz wobec orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości i działań instytucji unijnych dotyczących praworządności w Polsce, [w:] Problem praworządności w Polsce w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE (2018–2020), red. Barcz, A. Grzelak, R. Szyndlauer, Warszawa 2021
Wyrozumska A., Czy porozumienie w sprawie rozporządzenia „pieniądze za praworządność” będzie skuteczne?, Europejski Przegląd Sądowy 2021, nr 1
Wyrozumska A., Porozumienie w sprawie rozporządzenia „pieniądze za praworządność” może okazać się skuteczne, Monitor Konstytucyjny z 22.12.2020 r.
Dr Tomasz Jaroszyński
Politechnika Warszawska
Utrzymanie w mocy skutków aktów prawa krajowego niezgodnych z prawem UE. Glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 25.06.2020 r., C-24/19
W wyroku w sprawie C-24/29 TS dokonał wykładni przepisów dyrektywy 2001/42/WE w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko. W wyroku tym określił, jakie „plany i programy”, o którym mowa w dyrektywie, powinny być poddane ocenie wpływu na środowisko. Stwierdzenie przez TS, iż krajowe akty prawne dotyczące wznoszenia i eksploatacji turbin wiatrowych są objęte pojęciem „planów i programów”, dało asumpt do wypowiedzi na temat dopuszczalności utrzymania w mocy skutków tych aktów oraz pozwoleń wydanych na ich podstawie w sytuacji, gdy akty te są niezgodne z prawem UE. Wskazany problem wiąże się z fundamentami unijnego porządku prawnego, w szczególności z zasadą pierwszeństwa prawa UE , dlatego właśnie ten aspekt wyroku TS jest przedmiotem niniejszej glosy.
Słowa kluczowe: Trybunał Sprawiedliwości, dyrektywa, środowisko, zasady prawa UE, zasada pierwszeństwa prawa UE
Maintaining in Force the Effects of Domestic Enactments Inconsistent with EU Law. Commentary on Court of Justice Judgment of 25 June 2020, C-24/19
In judgment C-24/19, the CJ interpreted provisions of Directive 2001/42/EC on the assessment of the effects of certain plans and programmes on the environment. In the judgment the CJ specified what ‘plans and programmes’ referred to in the directive should undergo environmental assessment. The CJ’s assertion that national enactments concerning the installation and operation of wind turbines are captured by the notion of ‘plans and programmes’ provided a stimulus for a statement about the permissibility of maintaining in force the effects of these enactments and the consents issued on their basis if the enactments do not comply with EU law. The aforementioned problem is linked with the foundations of the EU legal order, in particular with the principle of primacy of EU law, therefore this commentary focuses on this very aspect of the judgment.
Keywords: Court of Justice, directive, environment, principles of EU law, principle of primacy of EU law
Bibliografia
Arena A., The Twin Doctrines of Primacy and Pre-emption, [w:] Oxford Principles of European Union Law, red. R. Schütze, T. Tridimas, Oxford 2018
Dougan M., Primacy and the remedy of disapplication, Common Market Law Review 2019, vol. 56, nr 6
Drake S., The principle of primacy and the duty of national bodies appointed to enforce EU law to disapply conflicting national law: An Garda Síochána, Common Market Law Review 2020, vol. 57, nr 2
Gentile G., Inter-Environnement Expanded: Another Brick Out of the Wall of EU Law Supremacy?, European Papers 2017, vol. 2, nr 1
Iliopoulos T.G., Bijnens D., Fear of the Dark? The CJEU adds electricity shortage to the reasons justifying an ex post regularization of projects without an EIA: Case C-411/17 Inter-Environnement Wallonie and Bond Beter Leefmilieu Vlaanderen, EU:C:2019:622, Maastricht Journal of European and Comparative Law 2020, vol. 27, nr 1
Lock T., Are there exceptions to a Member State's duty to comply with the requirements of a Directive?: Inter-Environnement Wallonie, Common Market Law Review 2013, vol. 50, nr 1
Sowery K., Reconciling primacy and environmental protection: Association France Nature Environnement, Common Market Law Review 2017, vol. 54, nr 4
Mgr Agnieszka Polus
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Przeznaczenie nieruchomości na cele budowlane w okresie „luki planistycznej”. Glosa do wyroku SN z 22.03.2019 r., I CSK 52/18
Glosa ma na celu przybliżenie kwestii ustalania przeznaczenia nieruchomości na cele budowlane w okresie tzw. luki planistycznej. Chodzi o okres, w którym poprzedni miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego utracił ex lege moc obowiązującą, a gmina w przepisanym czasie nie zdążyła opracować i uchwalić nowego planu. Sąd Najwyższy uznał, że brak decyzji o warunkach zabudowy w okresie nieobowiązywania żadnego miejscowego planu nie wyklucza potencjalnego przeznaczenia nieruchomości na cele budowlane. Przeznaczenie to może wynikać z nieobowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, zgodnego ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Autorka podzielając stanowisko Sądu Najwyższego, odwołuje się do aktualnego orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, który uznał, że art. 37 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowani przestrzennym, rozumiany w ten sposób, iż pozwala on na ustalenie mniej korzystnego przeznaczenia nieruchomości niż w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, uchwalonym przed 1 stycznia 1995 r., jest niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Słowa kluczowe: Sąd Najwyższy, ustawa o planowaniu i zagospodarowani przestrzennym, Trybunał Konstytucyjny, przeznaczenie nieruchomości na cele budowlane
Designation of Land for Construction Purposes During a So-Called ‘Planning Gap’. Commentary on Judgment of the Supreme Court of 22 March 2019, I CSK 52/18
The commentary aims to introduce the issue of determining the designation of land for construction purposes during a so-called ‘planning gap’. It is the period in which the previous local spatial development plan lost its binding force ex lege, while the municipality did not manage to develop and adopt a new plan within the prescribed time. The Supreme Court found that lack of a decision on building conditions during the period when no local plan is in force does not preclude the potential use of the land for construction purposes. This designation may result from the no-longer-binding local spatial development plan, in accordance with the study of conditions and directions of spatial development. The author, while sharing the position of the Supreme Court, refers to the current case law of the Constitutional Tribunal, which held that Article 37(1) of the Act on Spatial Planning and Development, understood in such a way that it allows determining a less advantageous designation of the land than in the local spatial development plan adopted before 1 January 1995, was incompatible with Article 64(2) of the Constitution of the Republic of Poland.
Keywords: Supreme Court, Act on Spatial Planning and Development, Constitutional Tribunal, designation of land for construction purposes
Bibliografia
Dumin Ł., [w:] Prawo budowlane i nieruchomości. Komentarz, red. D. Okólski, Warszawa 2018
Kruś M., Szewczyk M., Plan miejscowy a decyzja o warunkach zabudowy, Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 2018 nr 2
Niewiadomski Z., Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Komentarz, Warszawa 2019
Plucińska-Filipowicz A., Filipowicz T., Kosicki A., [w:] Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz, red. M. Wierzbowski, A. Plucińska-Filipowicz, Warszawa 2018
Polus A., Glosa do wyrok SN z 11 maja 2018 r., II CSK 461/17, Orzecznictwo Sądów Polskich 2019 nr 9
Szwajdler W., Aspekty prawne planowania i zagospodarowania przestrzennego, Warszawa 2013
