Nadużycie „prawa” procesowego cywilnego
prof. dr hab. Karol Weitz
kierownik Katedry Postępowania Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski, sędzia Sądu Najwyższego
ORCID: 0000-0003-0408-5374
Nadużycie „prawa” procesowego cywilnego
Autor omawia problematykę nadużycia prawa w procesie cywilnym. Rozważa skutki obowiązywania klauzuli nakazującej dokonywanie czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami (art. 3 Kodeksu postępowania cywilnego) i jej stosunek do nowej klauzuli zakazującej nadużywania uprawnień procesowych (art. 41 Kodeksu postępowania cywilnego). Następnie dokonuje wykładni drugiej z tych klauzul i omawia poszczególne przypadki nadużywania uprawnień procesowych wyodrębnione przez ustawodawcę. W końcowej części artykułu przedstawia możliwe skutki nadużywania uprawnień procesowych w postaci sankcji procesowych i quasi-penalnych.
Słowa kluczowe: proces cywilny, klauzula dobrych obyczajów, nadużycie uprawnień procesowych, uprawnienie procesowe, skutki procesowe nadużycia
prof. dr hab. Karol Weitz
head of the Department of Civil Procedure, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, judge of the Supreme Court
ORCID: 0000-0003-0408-5374
Abuse of civil procedure rights
The author discusses the issue of abuse of rights in a civil trial. He considers the effects of the clause ordering the conduct of procedural acts in accordance with principles of decency (Article 3 of the Code of Civil Procedure) and its relationship to the new clause prohibiting the abuse of procedural rights (Article 41 of the Code of Civil Procedure). Then, he interprets the second of these clauses and discusses the particular cases of abuse of procedural rights identified by the legislator. In the final part of the article he presents the possible effects of abuse of procedural rights in the form of procedural and quasi-penal sanctions.
Keywords: civil trial, decency clause, abuse of procedural rights, procedural rights, procedural consequences of abuse
Bibliografia:
Abuse of Procedural Rights: Comparative Standards of procedural Fairness, red. M. Taruffo, The Hague, London, Boston 1999.
Baumgärtnel G., Treu und Glauben, gute Sitten und Schikanenverbot im Erkenntnisverfahren, „Zeitschrift für Zivilprozess” 1956/2–3, t. 69.
Baumgärtnel G., Treu und Glauben im Zivilprozeβ, „Zeitschrift für Zivilprozess” 1973/4, t. 86.
Błaszczak Ł, Klauzula generalna dobrych obyczajów” z art. 3 k.p.c., „Polski Proces Cywilny” 2014/2.
Błaszczak Ł, Nadużycie prawa procesowego w postępowaniu arbitrażowym, Warszawa 2018.
Bukowski T., Rozstrzyganie o kosztach procesu cywilnego, Warszawa 1971.
Bydliński F., Schadensersatz wegen materiell rechtswidriger Verfahrenshandlungen, „Juristische Blätter” 1986/19–20.
Cytowski T., Procesowe nadużycie prawa, „Przegląd Sądowy” 2005/5.
Ereciński T., Nadużycie praw procesowych w postępowaniu cywilnym. Tezy i wstępne propozycje do dyskusji [w:] Nadużycie prawa procesowego cywilnego, red. P. Grzegorczyk, M. Walasik, F. Zedler, Warszawa 2019.
Gapska E., Przeciwdziałanie nadużyciom prawa procesowego w znowelizowanym Kodeksie postępowania cywilnego. Cz. I – Klauzula generalna, „Monitor Prawniczy” 2019/15.
Gapska E., Przeciwdziałanie nadużyciom prawa procesowego w znowelizowanym Kodeksie postępowania cywilnego. Cz. II – Powództwo oczywiście bezzasadne, „Monitor Prawniczy” 2019/16.
Gapska E., Przeciwdziałanie nadużyciom prawa procesowego w znowelizowanym kodeksie postępowania cywilnego. Cz. III – szczególne przejawy nadużycia prawa procesowego, „Monitor Prawniczy” 2019/17.
Gudowski J., Pełnomocnictwo procesowe na tle podziału prawa na prywatne i publiczne, „Polski Proces Cywilny” 2011/1.
Gudowski J., Nadużycie prawa procesowego cywilnego w postępowaniu rozpoznawczym (in ampliore contextu) [w:] Nadużycie prawa procesowego cywilnego, red. P. Grzegorczyk, M. Walasik, F. Zedler, Warszawa 2019.
Guldener M., Treu und Glauben im Zivilprozeβ, cz. 1, „Schweizerische Juristen-Zeitung” 1943/25.
Guldener M., Treu und Gleuben im Zivilprozeβ, cz. 2, „Schweizerische Juristen-Zeitung” 1943/26.
Honeste procedere. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Kazimierzowi Lubińskiemu, red. A.Laskowska-Hulisz, J. May, M. Mrówczyński, Warszawa 2017.
Illmer M., Der Arglisteinwand an der Schnittstelle von staatlicher Gerichtsbarkeit und Schiedsgerichtbarkeit, Tübingen 2007;
Jakubecki A., Nadużycie prawa procesowego cywilnego w postępowaniu zabezpieczającym [w:] Nadużycie prawa procesowego cywilnego, red. P. Grzegorczyk, M. Walasik, F. Zedler, Warszawa 2019.
Jakubecki A., Sankcje za nadużycie uprawnień procesowych w kodeksie postępowania cywilnego, „Palestra” 2019/11–12.
Jankowski J., Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego mocą ustawy z 4.7.2019 r. (cz. I – Przepisy ogólne; Właściwość sądu; Skład sądu; Pisma procesowe i Doręczenia; Posiedzenia sądowe; Pozew), „Monitor Prawniczy” 2019/18.
Jasiński J., Standardy Prawne Rady Europy. Zalecenia, t. 4, Sądownictwo. Organizacja–Postępowanie–Orzekanie, Warszawa 1998.
Jodłowski J., Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11.10.1969 r., I CR 240/68, „Państwo i Prawo” 1972/2.
Jodłowski J., Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26.07.1978 r., II CR 248/78, „Państwo i Prawo” 1981/1.
Justyński T., Nadużycie prawa w polskim prawie cywilnym, Kraków 2000.
Klamaris N. K., Der Rechtsmiβbrauch im griechischen Zivilprozeβrecht [w:] Festschrift für Fritz Baur, red. W. Grunsky, Tübingen 1981.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Kodeks postępowania cywilnego, t. 1, Komentarz art. 1–205, red. A. Marciniak, Warszawa 2019.
Kodeks postępowania cywilnego, t. 2, Komentarz art. 2051–42412, red. A. Marciniak, Warszawa 2019.
Kodeks postępowania cywilnego, t. 1, Komentarz art. 1–50539, red. T. Szanciło, Warszawa 2019.
Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2019, t. 1.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do ustawy z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, red. J. Gołaczyński, D. Szostek, Warszawa 2019.
Kommentar zu den Zivilprozessgesetzen, red. A. Konecny, t. 1, Wien 2013.
Kommentar zur Schweizerischen Zivilprozessordnung (ZPO), Zürich–Basel–Genf 2013.
Konstytucja RP. Komentarz, red. M. Safjan, L. Bosek, t. 1, Warszawa 2016.
Konzen H., Rechtsverhöltnisse zwischen Prozeßparteien, Berlin 1976.
Kubas A., Nadużycie prawa procesowego – próba oceny ostatnich zmian legislacyjnych, „Palestra” 2019/11–12.
Łazarska A., Rzetelny proces cywilny, Warszawa 2012.
Markiewicz K., Nadużycie prawa a celowa utrata organu osoby prawnej uprawnionego do jej reprezentacji w toku postępowania cywilnego [w:] Nadużycie prawa procesowego cywilnego, red. P. Grzegorczyk, M. Walasik, F. Zedler, Warszawa 2019.
Mitsopoulos G., Gedanken zu einigen wichtigen Problemen der Zivilprozeβrechtslehre, „Zeitschrift für Zivilprozess” 1978/2, t. 91.
Novak F., Treu und Glauben im Zivilprozeβ, „Österreichische Juristen-Zeitung“ 1949/13.
Obrębski R., Nadużycie uprawnień procesowych w zakresie środków zaskarżenia w postępowaniu cywilnym [w:] Nadużycie prawa procesowego cywilnego, red. P. Grzegorczyk, M. Walasik, F. Zedler, Warszawa 2019.
Osajda K., Nadużycie prawa w procesie cywilnym, „Przegląd Sądowy” 2005/5.
Piasecki K., Nadużycie praw procesowych przez strony, „Palestra” 1960/11.
Plebanek M., Nadużycie praw procesowych w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2012.
Plebanek M., Nadużycie praw procesowych w postępowaniu cywilnym – zagadnienia ogólne, „Studia Prawnicze” 2012/1 (190).
Rylski P., O nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego ustawą z 4.07.2019 r. w ogólności, „Palestra” 2019/11–12.
Rosenberg L., Schwab K.-H., Gottwald P., Zivilprozessrecht, München 2018.
Schweizerische Zivilprozessordnung (ZPO). Kommentar, red. Brunner A., Gasser D., Schwander I., t. 1, Zürich–St. Gallen 2016.
Stein/Jonas Kommentar zur Zivilprozessordnung, t. 1, Tübingn 2003.
System prawa prywatnego, red. Z. Radwański, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2007.
Szpunar A., Stosowanie art. 5 kodeksu cywilnego w sprawach o prawa stanu, „Państwo i Prawo” 1981/6.
Taruffo M., General Report Abuse of Procedural Rights: Comparative Standards of Procedural Fairness [w:] Abuse of Procedural Rights: Comparative Standards of procedural Fairness, red. Taruffo M., The Hague-London-Boston 1999.
Torbus A., Zawezwanie do zawarcia ugody w postępowaniu pojednawczym a problem nadużycia prawa [w:] Ius et remedium. Księga jubileuszowa Profesora Mieczysława Sawczuka, red. A. Jakubecki, J.A. Strzępka, Warszawa 2010.
Torbus A., Problem nadużycia uprawnień procesowych przez strony w projekcie nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego [w:] Reforma postępowania cywilnego w świetle projektów Komisji Kodyfikacyjnej, red. Markiewicz K., Warszawa 2011.
Torbus A., Umowa jurysdykcyjna w systemie międzynarodowego postępowania cywilnego, Toruń 2012.
Waligórski M., Polskie prawo procesowe cywilne. Funkcja i struktura, Warszawa 1947.
Waśkowski E., Podręcznik procesu cywilnego, Wilno 1932.
Weitz K., System koncentracji materiału procesowego według projektu zmian Kodeksu postępowania cywilnego [w:] Reforma postępowania cywilnego w świetle projektów Komisji Kodyfikacyjnej, red. Markiewicz K., Warszawa 2011.
Wieczorek/Schütze Zivilprozessordnung und Nebengesetze. Groβkommentar, red. R.A. Schütze, t. 4, Berlin–Boston 2013.
Wengerek E., Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 30.07.1965 r., II CZ 68/65, OSPiKA 1967/2, poz. 30.
Zeiss W., Die arglistige Prozesspartei, Berlin 1967.
dr Agnieszka Gołąb
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski
ORCID: 0000-0001-8614-6235
Właściwość miejscowa sądu w sprawach przeciwko konsumentom z uwzględnieniem kontekstu unijnego i prawnoporównawczego
W artykule poddano analizie nową regulację właściwości miejscowej sądu w sprawach przeciwko konsumentom. Zgodnie z nowo dodanym § 2 art. 31 kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) powództwo przeciwko konsumentowi należy wytoczyć przed sądem, w którego okręgu konsument ma miejsce zamieszkania. Oznacza to, że podstawy właściwości miejscowej przemiennej (art. 31– art. 372 k.p.c.) nie znajdują wówczas zastosowania. Nowelizacja art. 31 k.p.c. została przedstawiona przy uwzględnieniu uwag prawnoporównawczych i relewantnych w tym względzie aktów prawa unijnego. Przeprowadzona analiza prowadzi do wniosku, że nowa regulacja art. 31 k.p.c. wzmacnia ochronę konsumenta jako słabszej strony sporu i jest zgodna z tendencjami wynikającymi z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Słowa kluczowe: właściwość miejscowa, konsument, ochrona strony słabszej
dr Agnieszka Gołąb
Faculty of Law and Administration, Warsaw University
ORCID: 0000-0001-8614-6235
Territorial jurisdiction in cases against consumers in the light of the European and comparative background
The article examines the new regulation of territorial jurisdiction in cases against consumers. According to the newly added art. 31 paragraph 2 of the Polish Code of Civil Procedure (CCP), an action against the consumer shall be brought before the court in whose district the consumer is domiciled. This means that the grounds for optional territorial jurisdiction (Articles 31-372 of the Polish Code of Civil Procedure) do not apply then. The amendment of art. 31 of the Polish Code of Civil Procedure is presented taking into account comparative law and relevant EU legislation. The analysis leads to the conclusion that the new regulation of art. 31 of the Polish Code of Civil Procedure strengthens consumer protection as a weaker party to the dispute and is congruent with solutions adopted in the case law of the Court of Justice of the European Union.
Keywords: territorial jurisdiction, consumer, protection of a weaker party
Bibliografia:
Añoveros Terradas B., Restrictions on Jurisdiction Clauses in Consumer Contracts within the European Union, https://ouclf.iuscomp.org/restrictions-on-jurisdiction-clauses-in-consumer-contracts-within-the-european-union/.
Bendtsen R. [w:] Zivilprozessordnung, red. I. Saenger, Beckonline 2019.
Bernardeau L., Clauses abusives: l’illicéité des clauses attributives de compétence et l’autonomie de leur contrôle judiciaire (à la suite de l’arrêt CJCE, 27 juin 2000, Océano, C-240/98), «Revue européenne de droit de la consommation» 2000.
Biernat S., Zasada efektywności prawa wspólnotowego w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, [w:] S. Biernat, Studia z prawa Unii Europejskiej, Kraków 2000.
Borges G., Die europäische Klauselrichtlinie und der deutsche Zivilprozess, „Recht der internationalen Wirtschaft“ 2000/12.
Brunner A. [w:] A. Brunner, D. Gasser, I. Schwander, Schweizerische Zivilprozessordnung. Kommentar, Zürich–St. Gallen 2011.
Brunner A., Der Konsumentenvertrag im schweizerischen Recht, „Aktuelle Juristische Praxis (AJP)/Pratique Juridique Actuelle (PJA)” 1992.
Buchberger D., Die Entscheidung des EuGH in der Rs „Océano/Quintero” – der effet d’exclusion von Richtlinien, „Österreichische Juristen-Zeitung“ 2001/12.
Calvo Caravaca A.L., González J.C. [w:] Brussels I Regulation, red. U. Magnus, P. Mankowski, Köln 2012.
Cheneviere C., Arrêts Pannon et Asturcom: le caractère abusif des clauses attributives de compétence dans la lignée de la jurisprudence Océano, „European Journal of Consumer Law” 2010/2.
Domej T., Die Neufassung der EuGVVO. Quantensprünge im europäischen Zivilprozessrecht, „Rabels Zeitschrift für ausländisches und internationales Privatrecht“ 2014/3.
Domej T., Die neue Brüssel Ia-Verordnung Änderungen im Zuständigkeitsbereich [w:] Europäisches Zivilverfahrensrecht in Österreich IV. Die neue Brüssel Ia-Verordnung und weitere Reformen, red. B. König, P.G. Mayr, Wien 2015.
Donzallaz Y., L’ACJCE Océano et la procédure civile interne des États membres de la CE, „Aktuelle juristische Praxis“ 2003/8.
Feller U., Bloch J. [w:] Kommentar zur Schweizerischen Zivilprozessordnung (ZPO), red. T. Sutter-Somm, F. Hasenböhler, C. Leuenberger, Zürich, Badel, Genf 2016.
Frąckowiak J., Instytucje prawa handlowego w kodeksie cywilnym, „Rejent” 2003/6.
Gajda K., Dochodzenie roszczeń konsumenckich [w:] Europejskie prawo konsumenckie a prawo polskie, red. E. Nowińska, P. Cybula, Kraków 2005.
Gajda-Roszczynialska K., Sprawy o ochronę indywidualnych interesów konsumentów w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2012.
Galič A., Jurisdiction over Consumer, Employment and Insurance Contracts under the Brussels I Regulation Recast. Enhancing the Protection of the Weaker Party, „Austrian Law Journal” 2016/2.
Gnela B., Pojęcie przedsiębiorcy w relacjach prawnych z konsumentem [w:] Prawo handlowe po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, red. W.J. Katner, U. Promińska, Warszawa 2010.
Gnela B., Umowa konsumencka w polskim prawie cywilnym i prywatnym międzynarodowym, Warszawa 2013.
Gnela B., Uwagi o kodeksowej definicji konsumenta oraz jej zgodności z prawem unijnym [w:] Kierunki rozwoju europejskiego prawa prywatnego. Wpływ europejskiego prawa konsumenckiego na prawo krajowe, red. M. Jagielska, E. Rott-Pietrzyk, A. Wiewiórowska-Domagalska, Warszawa 2012.
Gottwald P. [w:] Münchener Kommentar zur Zivilprozessordnung, red. W. Krüger, T. Rauscher, t. 3, München 2017.
Gross B., Konsumentenverträge (Art. 22 GestG) [w:] Symposien zum schweizerischen Recht. Zum Gerichtsstand in Zivilsachen, red. P. Gauch, D. Thürer, Zürich-Basel-Genf 2002.
Grzegorczyk P. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, LEX 2016.
Haas U. [w:] Kurzkommentar. ZPO, red. P. Oberhammer, T. Domej, U. Haas, Basel 2014.
Hahn A.-C., Gerichtsstand- und Rechtswahlklauseln im grenzüberschreitenden Bankgeschäft mit Privatkunden, „Recht“ 2012.
Haldy J. [w:] F. Bohnet, J. Haldy, N. Jeandin, P. Schweizer, D. Tappy, Code de procédure civile commenté, Bâle 2011.
Heinrich C. [w:] Zivilprozessordnung: ZPO, red. H.-J. Musielak, W. Voit, beck-online 2019.
Hess B., Europäisches Zivilprozessrecht, Heidelberg 2010.
Hoffmann-Nowotny U.H., Doppelrelevante Tatsachen in Zivilprozess und Schiedsverfahren, Zürich/St. Gallen 2010.
Hristić M., Zwingende und teilzwingende Gerichtsstände des Gerichtsstandsgesetzes: unter Beziehung des internationalen Verfahrensrechtes, rozprawa doktorska, Zürich 2002.
Hüßtege R. [w:] Zivilprozessordnung. Kommentar, red. H. Thomas, H. Putzo, München 2015.
Kaiser Job N. [w:] Basler Kommentar. Schweizerische Zivilprozessordnung, red. K. Spühler, L. Tenchio, D. Infanger, Basel 2013.
Kańska K., Pojęcie konsumenta w kodeksie cywilnym na tle tendencji europejskich, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2004/1.
Katner W.J., Przedsiębiorca i konsument w projekcie księgi pierwszej nowego kodeksu cywilnego – do czego zmierza Komisja Kodyfikacyjna? [w:] Prawo handlowe XXI wieku. Czas stabilizacji, ewolucji czy rewolucji. Księga jubileuszowa Profesora Józefa Okolskiego, red. M. Modrzejewska, Warszawa 2010.
Keusen C., Konsumentengerichtsstand – Gerichtsstand ist der Sitz der Bank?, „Zeitschrift für Schweizerisches Recht” 2007/1.
Koller-Tumler M., Der Konsumentenvertrag im Schweizerischen Recht: zur Entstehungsgeschichte eines neuen Rechtsbegriffes, rozprawa doktorska, Bern 1995.
Koroluk S., Nowa definicja konsumenta w k.c., „Radca Prawny” 2003/3.
Kropholler J., von Hein J., Europäisches Zivilprozessrecht. Kommentar zu EuGVO, Lugano-Übereinkommen 2007, EuVTVO, EuMVVO und EuGFVO, Frankfurt am Main 2011.
Kudła J., Badanie przestrzegania przepisów o jurysdykcji krajowej w sprawach konsumenckich w świetle rozporządzenia nr 1215/2012 [w:] Ochrona prawna konsumenta na rynku mediów elektronicznych, red. M. Królikowska-Olczak, B. Pachuca-Smulska, Warszawa 2015.
Kudła J., Jurysdykcja krajowa w sprawach dotyczących umów konsumenckich w świetle europejskich norm jurysdykcyjnych, „Polski Proces Cywilny” 2016/2.
Kudła J., Wybrane zagadnienia prawnoprocesowej i materialnoprawnej ochrony konsumenta w umowach zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość, „Monitor Prawniczy – dodatek specjalny” 2015/8.
Layton A., Mercer H., European Civil Practice, t. 1, London 2004.
Łętowska E., Europejskie prawo umów konsumenckich, Warszawa 2004.
Mankowski P., Änderungen im Internationalen Verbraucherprozessrecht durch die Neufassung der EuGVVO, „Recht der Internationalen Wirtschaft“ 2014/10.
Mankowski P., Gerichtsstand der rügelosen Einlassung in europäischen Verbrauchersachen?, „IPRax“ 2001/4.
Mankowski P., Besteht der europäische Gerichtsstand der rügelosen Einlassung auch gegen von Schutzregimes besonders geschützte Personen?, „Recht der internationalen Wirtschaft“ 2010/10.
Meier I., Anspruchs- und Normenkonkurrenz im Gerichtsstandsgesetz [w:] Zum Gerichtsstand in Zivilsachen – Probleme der nationalen und internationalen Zuständigkeit, red. P. Gauch, D. Thürer, Zürich 2002.
Möslein F., Richtlinienkonfrome Auslegung im Zivilverfahrensrecht? Überlegungen zur Auswirkung der EuGH-Urteile Océano Grupo und Cofidis, „GPR – Zeitschrift für das Privatrecht der Europäischen Union“ 2003–2004/2.
Mostowik P., Uwagi dotyczące rozwoju prawa konsumenckiego na tle nowelizacji kodeksu cywilnego z 2003 r., „Radca Prawny” 2003/4.
Naworski J.P., Przedsiębiorca versus konsument w prawie polskim, „Studia Prawa Prywatnego” 2018/1.
Pajor T. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, red. P. Księżak, M. Pyziak-Szafnicka, LEX 2014.
Patzina R. [w:] Münchener Kommentar zur ZPO, beck-online 2016.
M. Pecyna, Prorogacja sądu w obrocie konsumenckim, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2003/4.
Piekenbrock A., Rodi D., Der Klägergerichtsstand des Unternehmers am Erfüllungsort bei Geldschulden, „GPR – Zeitschrift für das Privatrecht der Europäischen Union“ 2019/5.
Pilich M., [w:] red. K. Osajda, Rozporządzenie Parlamentu i Rady (UE) nr 1215/2012 w sprawie uznawania orzeczeń sądowych i ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (wersja przekształcona). Komentarz, Legalis 2019.
Rejdak M., Definicja konsumenta w rozumieniu kodeksu cywilnego (art. 221 k.c.), „Rejent” 2006/1.
Richter T., Die rügelose Einlassung des Verbrauchers im Europäischen Zivilprozessrecht, „Recht der internationalen Wirtschaft“ 2006/8.
Romy I., Le for du consommateur et les contrats de services financiers à la lumière de la jurisprudence récente du Tribunal féderal, „Schweizerische Zeitschrift für Zivilprozessrecht” 2009/3.
Rosenberg L., Schwab K.H., Gottwald P., Zivilprozessrecht, München 2010.
Roth H., Wer ist im Europäischen Prozessrecht ein Verbraucher? [w:] Grenzen überwinden – Prinzipien bewahren. Festschrift für Bernd von Hoffmann zum 70. Geburtstag, red. H. Kronke, K. Thorn, Bielefeld 2011.
Schlosser P. [w:] P. Schlosser, B. Hess, EU-Zivilprozessrecht. Kommentar, München 2015.
Skory M., Znaczenie kodeksowej definicji konsumenta dla wyodrębnienia tzw. obrotu konsumenckiego, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 2004/LXIV.
Skotnicka E., Zasada kontradyktoryjności i postulat sprawnego postępowania cywilnego a ochrona praw konsumentów w świetle dyrektywy 93/13, „Europejski Przegląd Sądowy” 2010/3.
Staehelin A., Bundesrechtliche Verfahrensvorschriften über konsumentenrechtliche Streitigkeiten – ein Überblick [w:] Recht und Rechtsdurchsetzung. Festschrift für Hans Urlich Walder zum 65. Geburtstag, red. I. Meier, H. M. Riemer, P. Weimar, Zürich 1994.
Staudinger A., Vorbemerkungen zu Art 17 ff [w:] Europäisches Zivilprozess- und Kollisionsrecht, red. T. Rauscher, Köln 2016.
Szpunar M., Procedural Autonomy and Private Law, „Zeitschrift für Europäisches Privatrecht” 2018/1.
Torbus A., Kilka uwag o przydatności teorii faktów o podwójnym znaczeniu w postępowaniu przed sądem powszechnym oraz sądem polubownym, „ADR Arbitraż i Mediacja” 2009/3.
Toussaint G. [w:] BeckOK ZPO, red. V. Vorwerk, C. Wolf, beck-online 2019.
Weitz K., Nowe rozwiązania dotyczące ochrony słabszej strony stosunku prawnego w rozporządzeniu Bruksela Ia [w:] M. Boratyńska (red.), Ochrona strony słabszej stosunku prawnego. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Adamowi Zielińskiemu, Warszawa 2016.
Weitz K., Wpływ prawa Unii Europejskiej na krajowe prawo procesowe cywilne, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2019/2.
Withers C., Jurisdiction clauses and the unfair terms in consumer contracts regulations, “Lloyd’s Maritime and Commercial Law Quarterly” 2002.
Włosińska A., Jurysdykcja krajowa w sprawach konsumenckich według konwencji lugańskiej – zagadnienia podstawowe, „Rejent” 2004/3–4.
Wróbel A., Autonomia proceduralna państw członkowskich. Zasada efektywności i zasada efektywnej ochrony sądowej w prawie Unii Europejskiej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2005/1.
Wyrozumska A., Państwa członkowskie a Unia Europejska, w: Prawo Unii Europejskiej – zagadnienia systemowe, red. J. Barcz, Warszawa 2003.
Van Huffel M., La condition procédurale des règles de protection des consommateurs: les enseignements des arrêts Océano, Heininger et Cofidis de la Cour de justice, «Revue européenne de droit de la consommation» 2003/2.
Zembrzuski T., Badanie właściwości miejscowej sądu w sprawach z udziałem konsumentów z perspektywy prawa wspólnotowego [w:] Ars in vita. Ars in iure. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Januszowi Jankowskiemu, red. A. Barańska, S. Cieślak, Warszawa 2018.
dr Katarzyna Gajda-Roszczynialska
Katedra Postępowania Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Śląski
ORCID: 0000-0001-8245-9023
System koncentracji materiału procesowego po zmianach wprowadzonych na mocy ustawy z 4.07.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw w postępowaniu zwyczajnym
Artykuł omawia system koncentracji materiału procesowego po zmianach wprowadzonych przez ustawę z 4.07.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1469) w postępowaniu zwyczajnym. Stawia tezę, że przyjęte rozwiązania stanowią w istocie powrót do instytucji prekluzji dowodowej z nielicznymi i nieprzemyślanymi modyfikacjami pod wątpliwymi hasłami przyspieszenia i usprawnienia postępowań. Wprowadzenie tych przepisów w istocie nie przyspieszy postępowań, a jedynie zwraca proces w kierunku poszukiwania prawdy formalnej, co niewątpliwie nie wpłynie pozytywnie na model wymiaru sprawiedliwości. Jeżeli bowiem sąd – niezależnie od motywów swojej decyzji – uwzględni twierdzenia lub dopuści i przeprowadzi dowody z naruszeniem przepisów o prekluzji, ale pozwala to na ustalenie prawdy materialnej oraz daje podstawy do jednoznacznej oceny prawnej zasadności żądania, to orzeczenie wydane z pominięciem tych ustaleń i ocen, poddanych już swoistej procesowej oficjalizacji, może okazać się jaskrawo wadliwe i niesprawiedliwe, rzutując negatywnie na wizerunek wymiaru sprawiedliwości.
Słowa kluczowe: system koncentracji materiału procesowego, system prekluzji, przyspieszenie postępowań
dr Katarzyna Gajda-Roszczynialska
Department of Civil Procedure, Faculty of Law and Administration, University of Silesia
ORCID: 0000-0001-8245-9023
System of concentration of procedural material after amendments introduced pursuant to the Act of 4 July 2019 amending the Act – Code of Civil Procedure and some other acts in ordinary proceedings
The article discusses the system of concentration of procedural material after the amendments introduced by the Act of 4 July 2019 amending the Act – Code of Civil Procedure and some other acts (Journal of Laws item 1469) in ordinary proceedings. The author puts forward the thesis that the adopted solutions are in fact a return to the institution of evidence preclusion with few and ill-considered modifications under the questionable slogans of accelerating and improving proceedings. The introduction of these provisions will not, in fact, speed up proceedings, but will merely put more emphasis on the process of seeking formal truth, which will undoubtedly not have a positive impact on the justice model. If the court - regardless of the reasons for its decision – accepts the statements or admits and carries out evidence in violation of the provisions on preclusion, when it leads to the establishment of the material truth and gives grounds for an unambiguous legal assessment of the legitimacy of the request, the ruling issued without these findings and assessments, which have already undergone some kind of procedural officialisation, may turn out to be clearly faulty and unfair, negatively affecting the image of the judiciary.
Keywords: procedural material concentration system, preclusion system, acceleration of proceedings
Bibliografia:
Akińcza J., Glosa do wyroku wyrok SN z 22.02.2006 r., III CK 341/05, „Glosa” 2007/4.
Bieniak M., Glosa do wyroku SN z 8.05.2001 r., IV CKN 290/00, OSNC 2002/1, poz. 9, „Monitor Prawniczy” 2003/3.
Budniak-Rogala A., Przepis art. 207 k.p.c. jako instrument realizacji zasady koncentracji materiału procesowego w postępowaniu cywilnym: uwagi wybrane po pięciu latach obowiązywania, „Polski Proces Cywilny” 2018/1.
Ereciński T., Apelacja w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2009.
Ereciński T., Weitz K., Efektywność ochrony prawnej udzielanej przez sądy w Polsce, „Przegląd Sądowy” 2005/10.
Feliga P. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Komentarz. Art. 1–50539. Tom I, red. T. Szanciło, Warszawa 2019.
Grzegorczyk P., Weitz K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Gudowski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, red. T. Zembrzuski, t. 2, Warszawa 2020.
Jakubecki A., Glosa do wyroku wyrok SN z 22.02.2006 r., III CK 341/05, OSP 2007/4, poz. 47.
Jakubecki A., Glosa do wyroku SN z 23.03.2006 r., IV CSK 123/05, OSP 2007/4, poz. 48.
Jankowski J., Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego mocą ustawy z 4.7.2019 r., „Monitor Prawniczy” 2019/18.
Jaworski S., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do zmian, Warszawa 2019.
Karaś G., komentarz do art. 2053 [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do ustawy z 4.07.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, red. J. Gołaczyński, D. Szostek, Warszawa 2019.
Karolczyk B., Koncentracja materiału procesowego w postępowaniu cywilnym przed sądem pierwszej instancji, Warszawa 2013.
Kozłowski Ł., Glosa do wyroku wyrok SN z 22.02.2006 r., III CK 341/05, „Palestra” 2007/9–10.
Krajewski J., Środki zmierzające do doskonalenia poziomu i sprawności postępowania cywilnego oraz ograniczenia społecznych kosztów wymiaru sprawiedliwości, „Problemy Wymiaru Sprawiedliwości” 1973/3.
Krakowiak M., Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego mocą ustawy z 4.07.2019 r. (cz. II – Organizacja postępowania; Rozprawa), „Monitor Prawniczy” 2019/20.
Krekora‑Zając D, Glosa do wyroku SN z 9.05.2007 r., II CSK 77/07, „Państwo i Prawo” 2009/2.
Kulski R., Odrębności postępowania w sprawach gospodarczych, „Monitor Prawniczy” 2019/21.
Kłos M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 2, Komentarz do art. 2051–42412, red. A. Marciniak, Warszawa 2019.
Machnikowska A., Organizacja procesu cywilnego przed sądem pierwszej instancji z perspektywy posiedzenia przygotowawczego, „Palestra” 2019/11–12.
Niewęgłowski B., Glosa do wyroku SN z 9.05.2007 r., II CSK 77/07, „Rejent” 2011/7–8.
Olczak-Dąbrowska D., Janas S., Stosowanie art. 207 KPC w praktyce sądowej, „Prawo w Działaniu” 2018/33.
Pełczyński M., Prekluzja w zgłaszaniu twierdzeń i dowodów w I instancji w postępowaniu zwykłym, w sprawach gospodarczych, nakazowym, upominawczym i uproszczonym, „Monitor Prawniczy” 2004/7, poz. 336.
Pietrzkowski H., Metodyka pracy sędziego w sprawach cywilnych, Warszawa 2014.
Pietrzkowski H., Czynności procesowe zawodowego pełnomocnika w sprawach cywilnych, Warszawa 2011.
Rylski P., Aktywność sądu w zakresie zbierania materiału faktycznego sprawy w przygotowawczej fazie postępowania cywilnego (art. 207 § 2 i 3 k.p.c.) [w:] Ewolucja polskiego postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych, red. H. Dolecki, K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2009.
Rylski P., Dopuszczalność pominięcia przez sąd spóźnionych twierdzeń lub dowodów zgłoszonych w ramach informacyjnego przesłuchania stron (art. 212 § 1 k.p.c.), „Polski Proces Cywilny” 2012/3.
Soćko M., Zarys zasady koncentracji materiału procesowego w postępowaniu cywilnym de lege lata, „Roczniki Administracji i Prawa” 2014/14 (2).
Szpunar A., Glosa do wyroku SN z 8.05.2001 r., IV CKN 290/00, OSNC 2002/1, poz. 9, „Przegląd Sądowy” 2002/6.
Tomaszewska E., Glosa do wyroku wyrok SN z 22.02.2006 r., III CK 341/05, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2007/1, poz. 5.
Uliasz M., Posiedzenie przygotowawcze i plan rozprawy, „Monitor Prawniczy” 2019/21.
Weitz K., Między systemem dyskrecjonalnej władzy sędziego a systemem prekluzji – ewolucja regulacji prawa polskiego [w:] Ewolucja polskiego postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych. Materiały konferencyjne Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Postępowania Cywilnego Szczecin–Niechorze 28–30.09.2007 r., red. H. Dolecki, K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2009.
Weitz K., Czy sąd, pomijając twierdzenia lub dowody, wydaje postanowienie, „Polski Proces Cywilny” 2012/3.
Weitz K., System koncentracji materiału procesowego według projektu zmian Kodeksu postępowania cywilnego [w:] Reforma postępowania cywilnego w świetle projektów Komisji Kodyfikacyjnej, red. K. Markiewicz, Warszawa 2011.
Wiśniewski T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, Artykuły 367–50537, red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, Warszawa 2010.
Zembrzuski T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, red. T. Zembrzuski, t. 1, Warszawa 2020.
Żukowski W., Ciężar wspierania postępowania w projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, przygotowanym przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego [w:] Reforma postępowania cywilnego w świetle projektów Komisji Kodyfikacyjnej, red. K. Markiewicz, Warszawa 2011.
dr Andrzej Olaś
adiunkt, Zakład Postępowania Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński, adwokat
ORCID: 0000-0002-2295-8645
Ius moderandi w postępowaniu cywilnym po zmianach wprowadzonych na mocy ustawy z 4.07.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw
Artykuł stanowi przekrojową analizę zmian w procedurze cywilnej wprowadzonych na mocy ustawy z 4.07.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1469), które wpływają na zakres kompetencji sądu do dokonania ustaleń faktycznych oraz rozstrzygnięcia o żądaniu pozwu w oparciu o sędziowskie uznanie, określanej zwyczajowo w doktrynie i orzecznictwie mianem ius moderandi. W opracowaniu autor poddaje ocenie rozszerzenie zakresu zastosowania ius moderandi w postępowaniu zwykłym na mocy art. 322 k.p.c. w nowym brzmieniu oraz powiązane z tą ogólną regulacją, szczególne unormowania wprowadzone w postępowaniu uproszczonym (art. 5057 k.p.c.) oraz postępowaniu w sprawach gospodarczych (art. 4589 k.p.c.).
Słowa kluczowe: ius moderandi, uznanie sędziowskie, postępowanie dowodowe, ustalenia faktyczne w procesie
dr Andrzej Olaś
assistant professor, Department of Civil Procedure, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University, lawyer
ORCID: 0000-0002-2295-8645
Ius moderandi in civil proceedings after amendments introduced by the Act of 4 July 2019 amending the Act – Code of Civil Procedure and some other acts
The article includes a comprehensive analysis of amendments of the civil procedure introduced pursuant to the Act of 4 July 2019 on the amendment of the Act – Code of Civil Procedure (CCP) and certain other acts (Journal of Laws of 2019, item 1469) that affect the scope of the court’s competence to establish pertinent facts of the case and decide on a claim on the basis of judicial discretion, which in jurisdprudence is also referred to as the so-called ius moderandi. In the paper, the author examines the extension of the scope of application of ius moderandi in ordinary proceedings pursuant to the Article 322 of the CCP, as amended, as well as two more specific regulations of similar nature which have been introduced in simplified proceedings (Article 505(7) CCP) and separate proceedings in commercial matters (Article 458(9) sect. 7 CCP).
Keywords: judicial discretion, evidentiary proceedings, establishment of facts in civil proceedings
Bibliografia:
Allerhand M., Oznaczenie wysokości odszkodowania lub dochodów według art. 330 kpc, „Głos Prawa” 1937/7–8.
Arkuszewska A.M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. J. Gołaczyński, D. Szostek, Warszawa 2019.
Błaszczak Ł., Zagadnienie umów dowodowych z punktu widzenia sądowych i pozasądowych postępowań cywilnych. Uwagi na tle poglądów doktryny i przy uwzględnieniu obecnych rozwiązań ustawowych. Postulaty de lege ferenda [w:] Dowody i postępowanie dowodowe w sprawach cywilnych. Komentarz praktyczny z orzecznictwem. Wzory czynności sądowych i pism procesowych, red. Ł. Błaszczak, K. Markiewicz, Warszawa 2015.
Błaszczak Ł., Problematyka umów dowodowych w sądowym postępowaniu cywilnym ze szczególnym uwzględnieniem dowodu z opinii biegłego ad hoc [w:] Rola biegłego w postępowaniach sądowych, red. Ł. Błaszczak, K. Markiewicz, Wrocław 2016.
Ł. Błaszczak, Umowa dowodowa jako przykład nowej instytucji w Kodeksie postępowania cywilnego (w art. 4589 K.P.C.), „Palestra” 2019/11-12.
Budniak-Rogala A., Charakter prawny zapisu na sąd polubowny w postępowaniu cywilnym, Wrocław 2015.
Cieślak S., Postępowania przyspieszone w procesie cywilnym. Zarys postępowania nakazowego, upominawczego i uproszczonego, Warszawa 2004.
Dalka S., Opinia biegłego oraz opinia instytutu naukowego lub naukowo-badawczego w procesie cywilnym, „Nowe Prawo” 1978/10.
Derlatka J., Świadek-ekspert na tle projektowanych przepisów o dowodach w postępowaniu uproszczonym, „Monitor Prawniczy” 2019/7.
Draniewicz B., Piebiak Ł., Postępowania odrębne. Komentarz, Warszawa 2007.
Ereciński T., Postępowania odrębne de lege lata i de lege ferenda [w:] Ewolucja polskiego postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych, red. H. Dolecki, K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2009.
Flaga-Gieruszyńska K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, A. Zieliński, K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2017.
Flaga-Gieruszyńska K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, A. Zieliński, K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2019.
Gałas A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–50539, red. T. Szanciło, t. 1, Warszawa 2019.
Góra-Błaszczykowska A. [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego, t. 2, cz. 2, Postępowanie procesowe przed sądem pierwszej instancji, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2016.
Ereciński T., Weitz K., Prawda i równość stron w postępowaniu cywilnym a orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego [w:] Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego a Kodeks postępowania cywilnego. Materiały Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr i Zakładów Postępowania Cywilnego, red. T. Ereciński, K. Weitz, Warszawa 2010.
Flejszar R., Zasada dyspozycyjności w procesie cywilnym, Warszawa 2016.
Flejszar R. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do zmian 2019, red. T. Zembrzuski, t. 1, Warszawa 2020.
Gapska E., Czynności decyzyjne sądów w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2010.
Gudowski J., Pogląd na apelację [w:] Aurea praxis, aurea theoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, red. J. Gudowski, K. Weitz, t. 1, Warszawa 2011.
Gudowski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Gudowski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 3, Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Gudowski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do zmian 2019, red. T. Zembrzuski, t. 1, Warszawa 2020.
Gudowski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do zmian 2019, red. T. Zembrzuski, t. 2, Warszawa 2020.
Jakubecki A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, Artykuły 1–366, red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, Warszawa 2013.
Jankowski J., Postępowanie uproszczone w procesie cywilnym, „Monitor Prawniczy” 2000/10.
Jaegermann K., Kłys S., Rola biegłego w sądowym stosowaniu prawa, „Nowe Prawo” 1980/11–12.
Jaśkiewicz J., Apelacja w postępowaniu uproszczonym, „Przegląd Sądowy” 2003/10.
Jędrzejewska M., Modele postępowania w cywilnych sprawach „drobnych i prostych” (model sądowy, arbitrażowy, administracyjny), „Palestra” 1977/7.
Kulski R., Charakter prawny umów procesowych, „Państwo i Prawo” 2002/1.
Kulski R., Umowy procesowe w postępowaniu cywilnym, Kraków 2006.
Kulski R. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 2, Komentarz. Art. 367–729, red. A. Marciniak, K. Piasecki, Warszawa 2016.
Kulski R., Odrębności postępowania w sprawach gospodarczych, „Monitor Prawniczy” 2019/21.
Laskowska-Hulisz A., Zakres orzekania sądu pierwszej instancji w procesie cywilnym na podstawie art. 322 k.p.c. [w:] Aequitas sequitur legem. Księga jubileuszowa z okazji 75 urodzin Prof. Andrzeja Zielińskiego, red. K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2014.
Łazarska A., Szacowanie szkody za utratę możliwości korzystania z uszkodzonego pojazdu, „Przegląd Sądowy” 2014/5.
Manowska M., Postępowanie uproszczone w procesie cywilnym, Warszawa 2002.
Manowska M., Postępowania odrębne w procesie cywilnym, Warszawa 2012.
Mendrek A., Konsekwencje modelu apelacji ograniczonej w postępowaniu uproszczonym, „Internetowy przegląd prawniczy TBSP UJ” 2017/1.
Mikuszewski R., Dopuszczalność umów regulujących sposób prowadzenia dowodów w procesie, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1939/3.
Olaś A., Some remarks on the pending reform of the polish domestic small claims procedure [w:] Maloznačnì spori: êvropejsʹkij ta ukraïncʹkij dosvìd virìšennâ: Zbìrnik naukovih pracʹ učasnikìv Mìžnarodnoï naukovo-praktičnoï konferencìï, 23–24 listopada 2018 r., red. I. Ìzarova, R. Flejszar, R. Hanik-Pospolìtak, Kiïv 2018.
Piasecki K., Charakter i zasady orzekania na podstawie art. 330 k.p.c., „Nowe Prawo” 1961/5.
Piasecki K., Wyroki sądów pierwszej instancji, sądów apelacyjnych oraz Sądu Najwyższego w sprawach cywilnych, handlowych i gospodarczych, Warszawa 2007.
Pogonowski P. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, Artykuły 1–366, red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, Warszawa 2013.
Pogonowski P. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, Artykuły 367–50537, red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, Warszawa 2013.
Pogonowski P., Rola sędziego i autonomia stron w procesie cywilnym. Zagadnienia podstawowe, „Roczniki Nauk Prawnych” 2007/17/2.
Rudkowska-Ząbczyk E., Dowód z opinii biegłego [w:] Dowody w postępowaniu cywilnym, red. Ł. Błaszczak, K. Markiewicz, E. Rudkowska-Ząbczyk, Warszawa 2010.
Rylski P., Działanie sądu z urzędu a podstawa faktyczna wyroku sądu cywilnego, Warszawa 2009.
Rylski P., Niemożliwość lub nadmierne utrudnienie udowodnienia wysokości żądania jako przesłanki zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej w procesie cywilnym (art. 322 k.p.c.) [w:] Prawo handlowe XXI wieku. Czas stabilizacji, ewolucji czy rewolucji. Księga jubileuszowa Profesora Józefa Okolskiego, red. M. Modrzejewska, Warszawa 2010.
Ryszkowski K., Orzekanie na zasadach słuszności w postępowaniu przed sądem arbitrażowym – summum ius summa iniuria?, „Kwartalnik ADR – Arbitraż i Mediacja” 2011/1.
Siedlecki W., Zasady wyrokowania w procesie cywilnym, Warszawa 1957.
Siedlecki W., O tzw. umowach procesowych [w:] Księga pamiątkowa ku czci prof. Alfreda Ohanowicza. Studia z prawa zobowiązań, Warszawa–Poznań 1979.
Siedlecki W., Zasady orzekania oraz zasady zaskarżania orzeczeń w postępowaniu cywilnym w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, Warszawa 1982.
Skąpski A., Ograniczenia dowodzenia w procesie cywilnym, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” nr DLXXXVIII, Prace prawnicze, 1981/93.
Studzińska K. [w:] Biegli w postępowaniu sądowym cywilnym i karnym. Praktyczne omówienie regulacji z orzecznictwem, red. J. Dzierżanowska, J. Studzińska, LEX 2016.
Świeboda Z., Czynności procesowe w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 1990.
Szanciło T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–50539, red. T. Szanciło, t. 1, Warszawa 2019.
Szpunar A., Ustalenie odszkodowania w prawie cywilnym, Warszawa 1975.
Telenga P. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany, t. 1, Art. 1–727, red. A. Jakubecki, Warszawa 2019.
Torbus A., Umowa jurysdykcyjna w systemie międzynarodowego postępowania cywilnego, Toruń 2012.
Waśkowski E., System procesu cywilnego, t. 1, Wstęp teoretyczny: zasady racjonalnego ustroju sądów i procesu cywilnego, Wilno 1932.
Weitz K., Między systemem dyskrecjonalnej władzy sędziego a systemem prekluzji – ewolucja regulacji prawa polskiego [w:] Ewolucja polskiego postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych, red. H. Dolecki, K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2009.
Wiszniewska I. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–50539, red. T. Szanciło, t. 1, Warszawa 2019.
Zaborowska P., Postępowanie uproszczone w świetle projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw z 8.01.2019 r. [w:] Postępowanie cywilne – wprowadzone i projektowane zmiany 2019, red. G. Jędrejek, S. Kotas, F. Manikowski, LEX 2019.
Żyznowski T., Firma w kodeksie cywilnym, „Przegląd Sądowy” 2003/9.
dr hab. Piotr Rylski
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski
ORCID: 0000-0002-5399-1624
Zmiany w przepisach o postępowaniu apelacyjnym w świetle modelu apelacji cywilnej
Ustawą z 4.07.2019 r. wprowadzono zmiany w postępowaniu apelacyjnym. Mają one zróżnicowany charakter. Artykuł omawia te z nich, które mogą być oceniane z punktu widzenia obecnie obowiązującego modelu apelacji cywilnej. Mimo że ustawodawca frontalnie nie zdecydował się na zmianę samego modelu apelacji, jako apelacji pełnej, to część z dokonanych nowelizacją zmian koliduje z jej założeniami w sposób wyraźny lub pośredni. Chodzi tu zwłaszcza o wzmocnienie kontrolnego charakteru apelacji, ograniczenie zasady jawności i bezpośredniości postępowania apelacyjnego i skupienie czynności tego postępowania w sądzie drugiej instancji. Autor dokonuje w artykule analizy, czy skutkiem przyjętej nowelizacji może być odejście od obowiązującego modelu, czy też zmiany te mają jedynie znaczenie techniczne i doprecyzowujące.
Słowa kluczowe: nowelizacja, apelacja, zasada bezpośredniości, sąd drugiej instancji
dr hab. Piotr Rylski
Faculty of Law and Administration, University of Warsaw
ORCID: 0000-0002-5399-1624
Amendments to the provisions on appeal proceedings in the light of the civil appeal model
The Act of 4 July 2019 introduces amendments in the appeal procedure. They have a diverse character. The article discusses those that can be assessed from the point of view of the current civil appeal model. Although the legislator did not directly decide to amend the model of the full appeal, some of the amendments are explicitly or implicitly contradictory to its assumptions. This especially refers to strengthening the control nature of appeals, limiting the principle of openness and directness of appeal proceedings and focusing the activities of such proceedings in the court of second instance. The author analyzes whether the result of the adopted amendment may be an abandonment of the current model, or whether these amendments have only technical and clarifying significance.
Keywords: amendment, appeal, principle of directness, second instance court
Bibliografia:
Dąbrowski S., Łazarska A., Uzasadnianie orzeczeń w procesie cywilnym, „Przegląd Sądowy” 2012/3.
Drozdowicz K., Czy uchylenie art. 370 KPC przyspieszy rozpoznawanie spraw przed sądami II instancji?, „Monitor Prawniczy” 2019/4.
Dziurda M., Posiedzenie przygotowawcze i plan rozprawy [w:] Ustawa z 4.7.2019 r. – reforma czy kolejna nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego?, red. P. Rylski (w druku).
Ereciński T. (red.) Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Ereciński T. (red.) System prawa procesowego cywilnego, t. 3, Środki zaskarżenia, cz. 2, red. J. Gudowski, Warszawa 2013.
Ereciński T., Apelacja i kasacja, Warszawa 1996.
Ereciński T., Zasada bezpośredniości w postępowaniu apelacyjnym [w:] Studia z prawa cywilnego i gospodarczego, Kraków 2000.
Fierich X., Środki skupienia materiału według projektu kodeksu polskiej procedury cywilnej, „Czasopismo Prawnicze i Ekonomiczne” 1929.
Gallet J.-L., La procédure civile devant la cour d’appel, Paris 2010.
Gapska E., Przeciwdziałanie nadużyciom prawa procesowego w znowelizowanym Kodeksie postępowania cywilnego. Cz. II – Powództwo oczywiście bezzasadne, „Monitor Prawniczy” 2019/16.
Gołaczyński J., Szostek D. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do ustawy z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Legalis 2019.
Góra-Błaszczykowska A. (red.), Kodeks postępowania cywilnego, t. 1a, Komentarz. Art. 1–42412, Warszawa 2019 (w systemie Legalis błędnie podano 2020).
Grzegorczyk P., Czy sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty lub dowody niezgłoszone w apelacji, lecz dopiero na rozprawie apelacyjnej?, „Polski Proces Cywilny” 2014/1.
Grzegorczyk P., Dopuszczalność i kształt apelacji w postępowaniu cywilnym – perspektywy przyszłej regulacji z uwzględnieniem standardów konstytucyjnych i międzynarodowych [w:] Postępowanie rozpoznawcze w przyszłym Kodeksie postępowania cywilnego, red. K. Markiewicz, A. Torbus, Warszawa 2014.
Grzegorczyk P., O zakresie zastosowania art. 369 § 3 KPC, „Monitor Prawniczy” 2014/19.
Hanausek S., Orzeczenie sądu rewizyjnego w procesie cywilnym, Warszawa 1966.
Hess B., Appel en droit allemand [w:] Le double degré de juridiction. Étude de droit comparé, red. J. van Comprenolle, A. Saletti, Bruxelles 2010.
Klonowski M., Kierunki zmian postępowania cywilnego w projekcie Ministra Sprawiedliwości ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw z 27.11.2017 r. – podstawowe założenia, przegląd proponowanych rozwiązań, „Polski Proces Cywilny” 2018/2.
Kołakowski K., Środki odwoławcze po nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego z 2000 roku, Warszawa 2000.
Kościółek A., Regulacja prawna apelacji w świetle nowelizacji KPC, „Monitor Prawniczy” 2019/21.
Kozłowska D., Protokołowanie elektroniczne a kontrola instancyjna na marginesie uchwały SN z 23.03.2016 r. (III CZP 102/15), „Iustitia” 2018/3.
Marciniak A. (red.), Kodeks postępowania cywilnego, t. 2, Komentarz. Art. 2051–42412, Legalis 2019.
Mielcarek E., Wnioski rewizji cywilnej, Warszawa 1973.
Oklejak A., Apelacja w procesie cywilnym, Kraków 1994.
Piasecki W., Korzonek J., Kodeks postępowania cywilnego, Miejsce Piastowe 1931.
Pietrzkowski H., Czynności procesowe zawodowego pełnomocnika w sprawach cywilnych, Warszawa 2011.
Prawo procesu cywilnego według wykładów Prof. A. Pastuszki, Lublin 1937.
Rośniak M., Zmiana ustaleń faktycznych w postępowaniu odwoławczym, „Monitor Prawniczy” 2002/13.
Rylski P., Działanie sądu z urzędu a podstawa faktyczna wyroku cywilnego, Warszawa 2009.
Rylski P., O nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego ustawą z 4.07.2019 r. w ogólności, „Palestra” 2019/11–12.
Rylski P., Stopień dowodu w postępowaniu cywilnym : zagadnienia podstawowe, „Polski Proces Cywilny” 2016/3.
Rylski P., Uzasadnienie orzeczenia w postępowaniu cywilnym przed sądami powszechnymi [w:] Uzasadnienia decyzji stosowania prawa, red. I. Rzucidło-Grochowska, M. Grochowski, Warszawa 2015.
Rylski P., Zembrzuski T., Rozpoznawanie spraw cywilnych na posiedzeniu niejawnym, „Przegląd Sądowy” 2006/6.
Siedlecki W., Podstawy rewizji cywilnej, Warszawa 1959.
Szanciłło T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Komentarz. Art. 1–50539, Legalis 2019.
Śladkowski M., Matusik G., Budowa uzasadnienia sądu odwoławczego w postępowaniu uproszczonym, „Monitor Prawniczy” 2008/22.
Waligórski M., Proces cywilny. Funkcja i struktura, Warszawa 1947.
Waligórski M., Środki odwoławcze kodeksu postępowania cywilnego w oświetleniu materiałów Komisji Kodyfikacyjnej, „Nowy Proces Cywilny” 1933/11.
Weber A., Nowe fakty i dowody w postępowaniu apelacyjnym, „Polski Proces Cywilny” 1935/11–12.
Weitz K., Między systemem dyskrecjonalnej władzy sędziego a systemem prekluzji – ewolucja regulacji prawa polskiego [w:] Ewolucja polskiego postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych. Materiały konferencyjne Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Postępowania Cywilnego Szczecin-Niechorze, red. H. Dolecki, K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2009.
Wiśniewski T., Apelacja i kasacja. Nowe środki odwoławcze w postępowaniu cywilnym, Warszawa 1996.
Wołodkiewcz B., Zmiana ustaleń faktycznych przez sąd drugiej instancji, „Przegląd Sądowy” 2019/3.
Zembrzuski T. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, Warszawa 2019 (na stronie tytułowej błędnie podano 2020).
Zembrzuski T., Dokąd zmierza apelacja w postępowaniu cywilnym, „Przegląd Sądowy” 2019/7–8.
dr Aneta Mendrek
pracownik Instytutu Prawa Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, adwokat, mediator Centrum Mediacyjnego przy Naczelnej Radzie Adwokackiej
ORCID: 0000-0002-1987-8070
Czy po nowelizacji z 4.07.2019 r. odpis wniosku o uzasadnienie podlega bezpośrednim doręczeniom na podstawie art. 132 § 1 zdanie pierwsze Kodeksu postępowania cywilnego?
Autorka analizuje wpływ zmian przepisów normujących wniosek o uzasadnienie oraz zaskarżanie orzeczeń (wprowadzonych nowelą z 4.07.2019 r.) na wykładnię art. 132 § 1 zdanie pierwsze Kodeksu postępowania cywilnego przewidującego obowiązek bezpośrednich doręczeń pomiędzy profesjonalnymi pełnomocnikami. Wyraża pogląd, że zmiana otoczenia normatywnego przepisu doprowadziła do utraty aktualności poglądu o wyłączeniu wniosku o uzasadnienie z obowiązku składania jego odpisów na podstawie art. 128 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, a w konsekwencji bezpośrednich doręczeń pomiędzy profesjonalnymi pełnomocnikami. Przeprowadzona analiza prowadzi do konkluzji, że de lege lata art. 132 § 1 zdanie pierwsze Kodeksu postępowania cywilnego znajduje – co do zasady – zastosowanie do wniosku o uzasadnienie, a konsekwencją uchybienia wynikającemu zeń ciężarowi jest odrzucenie wniosku (o ile uchybienia te nie zostaną naprawione w zakreślonym przez sąd terminie). De lege ferenda autorka postuluje, aby wniosek o uzasadnienie był składany w sądzie wraz z odpisem dla strony przeciwnej, a następnie podlegał doręczeniu przez sąd wraz z odpisem środka zaskarżenia (również pomiędzy profesjonalnymi pełnomocnikami).
Słowa kluczowe: bezpośrednie doręczenia pomiędzy profesjonalnymi pełnomocnikami, wniosek o uzasadnienie
dr Aneta Mendrek
the author is an employee of Institute of Law at the Cracow University of Economics, an advocate, mediator of the Mediation Center at the Polish Bar Council
ORCID: 0000-0002-1987-8070
Is a copy of the application for written grounds of court decision (after amendment of 4 July 2019) subject to direct delivery pursuant to art. 132 § 1 sentence 1 of the Polish Code of Civil Procedure?
The author analyzes the impact of amendments of regulations governing the request for grounds and appealing against rulings (introduced by the amendment of 4 July 2019) on the interpretation of art. 132 § 1 sentence 1 of the Polish Code of Civil Procedure (CCP), which provides for the obligation of direct service between professional representatives. The author expresses the view that the normative environment change of this provision has led to the loss of validity of the view that the request for grounds is excluded from the obligation to submit a copy thereof pursuant to art. 128 § 1 of CCP, and as a consequence from direct service between professional representatives. The analysis leads to the conclusion that de lege lata art. 132 § 1 sentence 1 CCP is applicable as a rule to the request for grounds, and the consequence of a breach of the burden arising from it is the rejection of the petition (if the deficiencies are not remedied within the time limit specified by the court). The author postulates de lege ferenda that the request for grounds should be submitted to the court together with a copy for the opposing party, and then be served by the court together with a copy of the appeal measure (also between professional representatives).
Keywords: direct service between professional representatives, request for grounds
Bibliografia:
Cieślak S., Glosa aprobująca do uchwały SN z 27.10.2005 r., III CZP 65/05, „Monitor Prawniczy” 2007/22.
Draniewicz B., Glosa aprobująca do uchwały SN z 27.10.2005 r., III CZP 65/05, „Monitor Prawniczy” 2006/19.
Jaworski S., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do zmian, Warszawa 2019, Legalis.
Jędrzejewska M., Weitz K., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1,Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, LEX 2016.
Lagut M., Glosa do uchwały SN z dnia 24 lutego 2009 r., III CZP 127/08, „Przegląd Sądowy” 2010/2.
Łazarska A., Szanciło T., Komentarz do art. 328 [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–50539, red. T. Szanciło, t. 1, Legalis 2019.
Markiewicz K., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I, red. T. Szanciło, Legalis 2019.
Michalska-Marciniak M., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz, red. A. Marciniak, Legalis 2019.
Piaskowska O.M., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie procesowe. Komentarz do niektórych przepisów, red. O.M. Piaskowska, LEX 2019.
Piebiak Ł., Doręczanie odpisów pism procesowych drugiej stronie – Glosa do III CZP 65/05, „Monitor Prawniczy” 2007/8.
Rodziewicz P. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. Marszałkowska-Krześ, LEX 2019.
Skibińska M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, t. 1 i 2, red. T. Zembrzuski, LEX 2020.
Sorysz M., Kaczyński M.J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom I A. Komentarz, red. A. Góra-Błaszczykowska, Legalis 2020.
Szanciło T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I, red. T. Szanciło, Legalis 2019.
Szanciło T., Doręczanie pism procesowych w sprawach gospodarczych. Glosa do uchwały SN z dnia 27 października 2005 r., III CZP 65/05, „Glosa” 2007/3.
Weitz K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom 1. Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, LEX 2016.
Weitz K., Wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku w sprawie gospodarczej, „Palestra” 2005/11–12.
dr hab. Marcin Walasik
profesor Uniwersytety im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
ORCID: 0000-0001-9750-2936
Zastosowanie art. 442 Kodeksu postępowania cywilnego w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności
W artykule wyjaśniono zasady stosowania art. 442 k.p.c. w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności. Przyjęto, że przepis ten znajduje zastosowanie w tym postępowaniu, jeżeli tytuł egzekucyjny obejmuje świadczenie należne od albo na rzecz Skarbu Państwa, które wiąże się z działalnością właściwego miejscowo sądu (art. 781 § 1 i 2 k.p.c.) albo sądu nad nim przełożonego lub gdy organ któregoś z tych sądów jest uprawniony do procesowej reprezentacji Skarbu Państwa. Sytuacja taka może powstać, gdy tytuł egzekucyjny nie pochodzi od sądu lub referendarza sądowego albo został wydany w postępowaniu, w którym nie doszło do przekazania sprawy na podstawie art. 442 k.p.c. Przepis ten nie powinien być natomiast stosowany w przypadku nadawania z urzędu klauzuli wykonalności na tytuł egzekucyjny obejmujący należności sądowe w sprawach cywilnych albo w sprawach karnych.
Słowa kluczowe: bezstronność sądu, klauzula wykonalności, postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności, odpowiednie stosowanie prawa, odpowiednie stosowanie przepisów o procesie cywilnym
dr hab. Marcin Walasik
professor of Adam Mickiewicz University in Poznań
ORCID: 0000-0001-9750-2936
Application of Art. 442 of the Polish Code of Civil Procedure in proceedings for having an enforcement clause awarded
The article explains the rules for applying Art. 442 of the Polish Code of Civil Procedure in the procedure for having an enforcement clause awarded. It is assumed that this provision applies to the proceedings, if the writ of execution includes a consideration due from or to the State Treasury, which is connected with the activity of a court having territorial jurisdiction (Article 781 § 1 and 2 of the Polish Code of Civil Procedure) or a superior court or an organ of such courts which is authorized to represent the State Treasury in legal proceedings. Such a situation may arise when the enforcement order does not come from a court or court clerk or was issued in proceedings in which the case was not transferred pursuant to art. 442 of the Polish Code of Civil Procedure. However, this provision should not be applied in the event of an ex officio awarding of an enforcement clause to the writ of execution covering court costs in civil or criminal matters.
Keywords: impartiality of the court, enforceability clause, proceedings for having an enforcement clause awarded, proper application of law, proper application of civil procedure provisions
Bibliografia:
Arkuszewska A.M., Referendarz sądowy w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2011.
Ereciński T., Gudowski J., Iwulski J., Prawo o ustroju sądów powszechnych. Ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa. Komentarz, Warszawa 2009.
Dziurda M., Reprezentacja Skarbu Państwa w procesie cywilnym, Warszawa 2005.
Gensikowski P., Nadanie klauzuli wykonalności orzeczeniom co do roszczeń majątkowych wydanym w procesie karnym – uwagi na tle zmian ustawowych dokonanych w 2015 r., „Przegląd Sądowy” 2018/1.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, red. T. Szanciło, Warszawa 2019.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do ustawy z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, red. J. Gołaczyński, D. Szostek, Warszawa 2019.
Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, red. T. Zembrzuski, t. 1, Warszawa 2019.
Łazarska A., Niezawisłość sędziowska i jej gwarancje w procesie cywilnym, Warszawa 2018.
Marciniak A., Sądowe postępowanie egzekucyjne w sprawach cywilnych, Warszawa 2019.
Markiewicz K., Nadzór Ministra Sprawiedliwości nad sądami i sędziami – de lege lata i de lege ferenda [w:] Aurea praxis aurea theoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, red. J. Gudowski, K. Weitz, t. 2, Warszawa 2011.
Muliński M., Postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności krajowemu tytułowi egzekucyjnemu, Warszawa 2005.
Siedlecki W., Glosa do postanowienia SN z: 23.09.1965 r., II PO 5/65, „Nowe Prawo” 1966/4.
Siedlecki W., Przedmiot postępowania cywilnego [w:] Wstęp do systemu prawa procesowego cywilnego, red. J. Jodłowski, Ossolineum 1974.
Świeboda Z., Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego. Część druga. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne, Warszawa 2004.
System prawa prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2012.
Wengerek E., Pojęcie, przedmiot i przesłanki postępowania egzekucyjnego i zabezpieczającego [w:] Wstęp do systemu prawa procesowego cywilnego, red. J. Jodłowski, Ossolineum 1974.
A review of the book by Łukasz Błaszczak, Nadużycie prawa procesowego w postępowaniu arbitrażowym [Abuse of procedural law in arbitration], Warszawa 2018, pp. 298
dr Aneta Arkuszewska
Department of Civil Procedure, Institute of Legal Sciences, University of Rzeszów
ORCID: 0000-0003-1323-4490