Media jako źródła rezolutywne i suspensywne w procesie ustawodawczymprof. dr hab. Paweł Chmielnicki
Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii, Uniwersytet Warszawski, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3161-9397
Media jako źródła rezolutywne i suspensywne w procesie ustawodawczym
Artykuł stanowi przyczynek do analizy wpływu mediów na proces ustawodawczy w Polsce. Autor stawia tezę, że media mogą wchodzić w role różnych kategorii źródeł, przy czym najrzadziej pojawiają się jako źródła konstytutywne i dotyczy to przypadków, gdy problem legislacyjny dotyka środowiska mediów bezpośrednio. Nawet jednak wówczas przedstawiciele mediów częściej obsadzają rolę źródła akcesoryjnego. Media natomiast zazwyczaj wchodzą w role źródeł rezolutywnych albo suspensywnych. Wpływ mediów na proces ustawodawczy został omówiony na podstawie dwóch głośnych przykładów: w przypadku ustawy o leczeniu niepłodności media odegrały rolę podmiotów wspierających stanowienie nowego prawa, w przypadku ustawy z 14.04.2023 r. o Państwowej Komisji do spraw badania wpływów rosyjskich na bezpieczeństwo wewnętrzne Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2007–2022 – rolę przeciwną, przyczyniając się do powstrzymania jej wejścia w życie.
Słowa kluczowe: media, rola dziennikarzy, źródła prawa, proces ustawodawczy
Professor Dr Hab. Paweł Chmielnicki
Faculty of Journalism, Information and Bibliology, University of Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3161-9397
The media as resolute and suspensive sources in the legislative process
The article is a contribution to the analysis of the influence of the media on the legislative process in Poland. The author puts forward the thesis that the media can play the role of different categories of sources, whereby they least frequently appear as constitutive sources, and this applies to cases where the legislative problem directly affects the media environment. However, even in these cases, the representatives of the media more often assume the role of accessory sources. Even so, the media usually play the role of resolute or suspensive sources. The article discusses the influence of the media on the legislative process using two high-profile examples: in the case of the Act on the Treatment of Infertility, the media played the role of entities supporting the enactment of the new law and, in the case of the Act on the State Commission for the Investigation of Russian Influence on the Internal Security of the Republic of Poland in the Years 2007–2022 of 14 April 2023, it played the opposite role, contributing to preventing its entry into force.
Keywords: media, the role of journalists, sources of law, legislative process
Bibliografia / References
Adamowski J., Czwarty stan. Media masowe w pejzażu społecznym Wielkiej Brytanii, Warszawa 2006.
Andrzej Duda przygotował nowelizację ustawy o komisji ds. rosyjskich wpływów, Polskie Radio z 2.06.2023 r., https://www.polskieradio.pl/399/7975/artykul/3181354,andrzej-duda-przygotowal-nowelizacje-ustawy-o-komisji-ds-rosyjskich-wplywow (dostęp: 7.10.2024 r.).
Błąd w in vitro w polickim szpitalu. Pomyłka nie wynikała z braków w wyposażeniu, „Głos Szczeciński” z 8.02.2015 r., https://gs24.pl/blad-w-in-vitro-w-polickim-szpitalu-pomylka-nie-wynikala-z-brakow-w-wyposazeniu/ar/4982254 (dostęp: 7.10.2024 r.).
Bruszewski G., Prezydent Duda o komisji ds. rosyjskich wpływów: mówię „sprawdzam” i chcę zmian w projekcie ustawy, Bankier.pl z 2.06.2023 r., https://www.bankier.pl/wiadomosc/Prezydent-Duda-o-komisji-ds-rosyjskich-wplywow-mowie-sprawdzam-i-chce-zmian-w-projekcie-ustawy-8553284.html (dostęp: 7.10.2024 r.).
Chmielnicki P. [w:] Pochodzenie, tworzenie i efektywność prawa, red. P. Chmielnicki, Warszawa 2014.
Goban-Klas T., Media: od „czwartej” do „pierwszej” władzy? [w:] Media, władza, prawo, red. M. Magoska, Kraków 2005.
Góra P., Wpływ polityków na media i mediów na polityków. Modelowa typologia współzależności, „Studia Politologiczne” 2016/41.
Horbaczewski R., Sobczak K., Prezydent podpisał ustawę o speckomisji do badania wpływów rosyjskich, a teraz chce zmian, Prawo.pl z 2.06.2023 r., https://www.prawo.pl/samorzad/panstwowa-komisja-do-spraw-badania-wplywow-rosyjskich,520818.html (dostęp: 7.10.2024 r.).
Jastrzębski J., Ani pierwsza, ani czwarta [w:] Media w Polsce. Pierwsza władza IV RP?, red. M. Sokołowski, Warszawa 2007.
Legutko P., Rodziewicz D., Mit czwartej władzy, Poznań 2011.
Lisowska B., Rząd ogłosił kompromis w sprawie in vitro. Ustawa ma być uchwalona przed wakacjami, „Dziennik Gazeta Prawna” z 27.02.2015 r.
Lisowska B., Sejm uchwalił ustawę in vitro. Poprawki opozycji przepadły, „Dziennik Gazeta Prawna” z 26–28.06.2015 r.
Łuczkowska A., Pomyłka przy in vitro. Zamrożone zarodki z Polic trafią do innych placówek, RMF24 z 4.02.2015 r., https://www.rmf24.pl/fakty/polska/news-pomylka-przy-in-vitro-zamrozone-zarodki-z-polic-trafia-do-in,nId,1601763#crp_state=1 (dostęp: 7.10.2024 r.).
Melenhorst L.D., Media and Lawmaking: Exploring the Media's Role in Legislative Processes, Antwerpen 2017.
Melenhorst L.D., The media's role in lawmaking: A case study analysis, „The International Journal of Press/Politics” 2015/7.
Pomylili się przy in vitro. Klinika w Policach przestanie istnieć, TVN24 Polska z 26.02.2015 r., https://tvn24.pl/polska/pomylili-sie-przy-in-vitro-klinika-w-policach-przestanie-istniec-ra518982-ls3293666 (dostęp: 7.10.2024 r.).
Prezydent: Przygotowałem projekt nowelizacji ustawy o komisji ws. badania rosyjskich wpływów, TVP Parlament z 2.06.2023 r., https://www.tvpparlament.pl/70282843/prezydent-przygotowalem-projekt-nowelizacji-ustawy-o-komisji-ws-badania-rosyjskich-wplywow (dostęp: 7.10.2024 r.).
Prezydent zmienia zdanie w sprawie komisji ds. badania wpływów rosyjskich, Bank.pl z 2.06.2023 r., https://bank.pl/prezydent-zmienia-zdanie-w-sprawie-komisji-ds-badania-wplywow-rosyjskich/ (dostęp: 7.10.2024 r.).
Shelov S.P., The use of media to impact on legislation, „Pediatric Annals” 1995/24 (8).
Skandal przy in vitro w Policach. O błędzie wiedziano natychmiast po jego popełnieniu, ale... nie przerwano procedury, wPolityce.pl z 9.03.2015 r., https://wpolityce.pl/spoleczenstwo/236588-skandal-przy-in-vitro-w-policach-o-bledzie-wiedziano-natychmiast-po-jego-popelnieniu-ale-nie-przerwano-procedury (dostęp: 7.10.2024 r.).
Sklar Sh., The impact of social media on the legislative process: How the speech or debate clause could be interpreted, „Northwestern Journal of Law and Social Policy” 2015/10 (2).
Sobczak K., KE analizuje polską ustawę o „rosyjskiej” komisji, USA zaniepokojone, Prawo.pl z 30.05.2023 r., https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/ustawa-o-rosyjskiej-komisji-po-lupa-ke,521523.html (dostęp: 7.10.2024 r.).
Wiśniewska K., Wyrzeknij się in vitro, „Gazeta Wyborcza” z 5.08.2015 r.
prof. dr hab. Mariusz Załucki
kierownik Katedry Prawa Cywilnego, Wydział Prawa, Administracji i Stosunków Międzynarodowych, Uniwersytet im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie; sędzia Sądu Najwyższego, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3338-3832
Technologia blockchain i smart contracts a perspektywa prawa prywatnego międzynarodowego jako wyzwanie dla ustawodawcy
Obrót cywilnoprawny coraz częściej doświadcza rozwiązań opartych na technologii rozproszonej księgi (Distributed Ledger Technology – DLT), w tym infrastruktury blockchain i korzystających z niej inteligentnych kontraktów (smart contracts). Charakter faktyczny i prawny relacji w tym obszarze, ze względu na ich heterogeniczny i złożony status, rodzi przy tym wiele wątpliwości. Część z nich dotyczy prawa prywatnego międzynarodowego, gdy w sytuacjach konfliktowych pojawia się pytanie, które prawo (prawo którego państwa) jest prawem materialnym właściwym do rozstrzygnięcia tych sytuacji. Przedstawiając złożoność tego obszaru, autor opisuje możliwe rozwiązania i zastanawia się nad potrzebą i potencjałem zastosowania prawa prywatnego międzynarodowego w związku z wykorzystywaniem w obrocie cywilnoprawnym technologii blockchain i jej pochodnych. Rozważania mają m.in. odpowiedzieć na pytanie, czy polski ustawodawca powinien analizowaną problematykę uregulować.
Słowa kluczowe: blockchain, smart contract, prawo prywatne międzynarodowe, prawo właściwe
Professor Dr Hab. Mariusz Załucki
head of the Department of Civil Law, Faculty of Law, Administration and International Relations, Andrzej Frycz Modrzewski Kraków University; Supreme Court judge, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3338-3832
Blockchain technology and smart contracts vs. the perspective of private international law as a challenge for the legislator
Civil law transactions are increasingly experiencing solutions based on Distributed Ledger Technology (DLT), in blockchain infrastructure and smart contracts (smart contracts) using it. The factual and legal nature of the relationships in this area brings with it many uncertainties as a result of their heterogeneous and complex status. Some of them apply to private international law, where questions arise in conflict situations as to which law (the law of which country) is the substantive law that is applicable for resolving these situations. Outlining the complexity of this area, this article presents possible solutions and discusses the need and potential for applying private international law in connection with the use of blockchain technology and its derivatives in civil law transactions. The objective of the discussion is, among other things, to answer the question of whether the Polish legislator should regulate this issue.
Keywords: blockchain, smart contract, private international law, applicable law
Bibliografia / References
Allam-Firley D., Spécificités de l’innovation dans les services d’assurance, Paris 2021.
Aouidef Y., Ast F., Deffains B., Decentralized justice: A comparative analysis of blockchain online dispute resolution projects, „Frontiers in Blockchain” 2021/4 (3).
Audit M., Le droit international privé confronté à la blockchain, „Revue critique de droit international privé” 2021/4.
Basedow J., Internationales Einheitsprivatrecht im Zeitalter, „Rabels Zeitschrift für ausländisches und internationales Privatrecht” 2017/81.
Batiffol H., The objectives of private international law, „The American Journal of Comparative Law” 1966/15 (1/2).
Beenken M., Noack S., Insurtechs: Viel Schein, aber auch Sein?, „Zeitschrift für Versicherungswesen” 2016/4.
Blondeau A., L’émergence de la blockchain dans les relations contractuelles: Vers une nouvelle forme de confiance algorithmique?, Lyon 2021.
Bonomi A., Wautelet P., Le droit européen des successions. Commentaire du Règlement n° 650/2012 du 4 juillet 2012, Bruxelles 2016.
Burman H., Private international law, „The International Lawyer” 2009/43 (2).
Campo Comba M., The Law Applicable to Cross-Border Contracts Involving Weaker Parties in EU Private International Law, Cham 2021.
Depreeuw S., Hubin J.-B., Of availability, targeting and accessibility: online copyright infringements and jurisdiction in the EU, „Journal of Intellectual Property Law & Practice” 2014/9 (9).
Encyclopedia of Private International Law, red. J. Basedow, G. Rühl, F. Ferrari, P. de Miguel Asensio, Cheltenham 2017.
Finck M., Grundlagen und Technologie von Smart Contracts [w:] Smart Contracts, red. M. Fries, B.P. Paal, Tübingen 2019.
Frick J., Barsan I.M., InsurTech – opportunities and legal challenges for the insurance industry, „Revue Trimestrielle de Droit Financier” 2020/2.
Guillaume F., Aspects of private international law related to blockchain transactions [w:] Blockchains, Smart Contracts, Decentralised Autonomous Organisations and the Law, red. D. Kraus, T. Obrist, O. Hari, Cheltenham 2019.
Haddadin S., Knobbe D., Robotics and Artificial Intelligence: The Present and Future Visions [w:] Algorithms and Law, red. M. Ebers, S. Navas, Cambridge 2020.
Hassan S., Filippi P. De, The expansion of algorithmic governance: From code is law to law is code, „Field Actions Science Reports” 2017/17, Special Issue.
Idelberger F., Connected Contracts Reloaded – Smart Contracts as Contractual Networks [w:] European Contract Law in the Digital Age, red. S. Grundmann, Cambridge 2018.
Knieper R., Von der Vertragsfreiheit zum smart contract, „Kritische Justiz” 2019/52 (2).
Kontiainen L., How Will AI Shape the Future of Law? [w:] How Will AI Shape the Future of Law?, red. R. Koulu, L. Kontiainen, Helsinki 2019.
Kosters J., Public policy in private international law, „Yale Law Journal” 1920/29 (7).
Krebs K., Internationales Privatrecht, Heidelberg 2019.
Kubiak-Cyrul A., Blockchain i smart contract w sektorze ubezpieczeniowym [w:] Insurtech. Nowe technologie w branży ubezpieczeń, red. K. Szpyt, Warszawa 2022.
Lando O., The conflict of laws of contracts. General principles, „Recueil des cours” 1984/189.
Legerén-Molina A., Retos jurídicos que plantea la tecnología de la cadena de bloques (Aspectos legales de blockchain), „Revista de Derecho Civil” 2019/VI (1).
Lessig L., Code and Other Laws of Cyberspace, Basic Books, t. 346, New York 1999.
Lutzi T., Internet cases in EU private international law-developing a coherent approach, „International & Comparative Law Quarterly” 2017/66 (3).
Manes P., Insurance and the legal challenges of automated decisions. An EU perspective [w:] Routledhe Handbook of Financial Technology and Law, red. I.H.-Y. Chiu, G. Deipenbrock, London–New York 2021.
Morin G., Nohlen Y., Steinmetz M., InsurTechs – (R-)Evolution der Wertschöpfungskette [w:] Neue Geschäftsmodelle für Finanzinstitute – Datenanalyse, Digitale Technologien und Wertewandel als Impulsgeber, red. M. Lister, B. Rolfes, H. Wessling, Wiesbaden 2022.
Neale F.R., Drake P.P., Konstantopoulos T., InsurTech and the disruption of the insurance industry, „Journal of Insurance Issues” 2020/43 (2).
Pecyna M., Behan A., Smart contracts – nowa technologia prawa umów?, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2020/3.
Pilich M., Łączniki personalne osób fizycznych w prawie prywatnym międzynarodowym (zagadnienia wybrane), „Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego” 2018/19.
Reyes C.L., Cryptolaw for distributed ledger technologies: A jurisprudential framework, „Jurimetrics” 2018/58 (3).
Ruhl G., The protection of weaker parties in the private international law of the European Union: A portrait of inconsistency and conceptual truancy, „Journal of Private International Law” 2014/10 (3).
Savelyev A., Contract law 2.0: ‘Smart’ contracts as the beginning of the end of classic contract law, „Information and Communications Technology Law” 2017/26 (2).
Sibony A.L., Did you say „theories of choice”?: On the limited and variable appetite for theories in consumer law, „Cashiers du CeDIE” 2020/1.
Szczerbowski J.J., Lex cryptographia. Znaczenie prawne umów i jednostek rozliczeniowych opartych na technologii blockchain, Warszawa 2018.
Szostek D., Blockchain and the Law, Baden-Baden 2019.
Szostek D., Pojęcie legal technology (LegalTech) [w:] LegalTech. Czyli jak bezpiecznie korzystać z narzędzi informatycznych w organizacji, w tym w kancelarii oraz dziale prawnym, red. D. Szostek, Warszawa 2021.
Tatar U., Gokce Y., Nussbaum B., Law versus technology: Blockchain, GDPR, and tough tradeoffs, „Computer Law and Security Review” 2020/38.
Unsworth R., Smart Contract This! An Assessment of the Contractual Landscape and the Herculean Challenges it Currently Presents for „Self-executing” Contracts [w:] Legal Tech, Smart Contracts and Blockchain, red. M. Corrales, M. Fenwick, H. Haapio, Singapore 2019.
Yeung K., Regulation by blockchain: The emerging battle for supremacy between the code of law and code as law, „Modern Law Review” 2019/82 (2).
dr Aleksander Słysz
adiunkt, Wydział Prawa i Ekonomii, Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4826-3726
Penalizacja krytyki sędziów sportowych a wolność słowa – studium przypadku
Przepisy ograniczające wolność wypowiedzi jednostek tworzone przez federacje i związki sportowe stanowią w pewnym zakresie „atak” organizacji prywatnych na wolność słowa, która wymaga obrony przy użyciu prawa powszechnie obowiązującego – zarówno krajowego, jak i międzynarodowego oraz unijnego. Chęć budowania szacunku dla sędziów sportowych, utrzymania dyscypliny wśród zawodników, trenerów i działaczy sportowych oraz potrzeba budowania wizerunku konkretnej dyscypliny sportu jako wolnej od nadużyć nie stanowi wystarczającej przesłanki ograniczania wolności słowa w świetle regulacji Konstytucji RP, Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Karty praw podstawowych i Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Ograniczenie wszelkiej krytyki, bez względu na jej formę i charakter, nie może być uznane za konieczne i nie stanowi celu interesu ogólnego, nie jest również potrzebne do skutecznej ochrony praw i wolności innych osób, gdyż ich prawa i wolności chroni już wiele regulacji prawa powszechnego. Przeprowadzona analiza dowiodła również, że nie jest możliwe ograniczenie wolności wyrażania poglądów przez zawodników, trenerów i działaczy regulacjami, które są wewnętrznymi przepisami dyscyplinarnymi związków sportowych – skoro ograniczenia te muszą być zgodne z powszechnym prawem krajowym, międzynarodowym i unijnym, to w praktyce oznacza to, że normy takie nie będą mogły zawężać gwarantowanego jednostce zakresu wolności słowa. Rolą trybunałów jest przypominanie federacjom i związkom sportowym, że ich autonomiczny status i uprawnienia prawotwórcze nie dają kompetencji do stanowienia norm sprzecznych z prawem pozytywnym.
Słowa kluczowe: wolność słowa, sport, regulamin dyscyplinarny, trybunał, delikt, sędzia, arbiter, kara, penalizacja, wolność wypowiedzi
Dr Aleksander Słysz
assistant professor, Faculty of Law and Economics, Jan Długosz University in Częstochowa, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4826-3726
Penalization of the criticism of sports referees vs. freedom of speech – a case study
Regulations restricting the freedom of expression of individuals laid down by sports federations and national sports associations can be seen, to some extent, as an ‘attack’ by private organizations on freedom of speech, which requires defence through the generally applicable law — at national, international, and EU levels. The desire to build respect for sports referees, maintain discipline among athletes, coaches and sports officials, as well as the need to build an image of a particular sport as being free from misconduct does not provide sufficient grounds for limiting freedom of speech in the light of the provisions of the Polish Constitution, the European Convention on Human Rights, the Charter of Fundamental Rights and the International Covenant on Civil and Political Rights. The restriction of any criticism at all, regardless of its form and nature, cannot be considered necessary and does not serve a legitimate public interest, nor is it essential for the effective protection of the rights and freedoms of others, as those rights and freedoms are already safeguarded by many existing regulations of the generally applicable law. The analysis also demonstrates that the freedom of expression for athletes, coaches and officials cannot be curtailed by internal disciplinary regulations of sports associations, as such restrictions must be consistent with national, international and EU law. In practice, this means that these norms cannot limit the scope of freedom of speech guaranteed to individuals. It is the role of the tribunals to remind sports federations and national sports associations that their autonomy and law-making powers do not grant them the authority to lay down norms that are in conflict with positive law.
Keywords: freedom of speech, sport, disciplinary regulations, tribunal, offence, referee, arbitrator, penalty, penalization, freedom of expression
Bibliografia / References
Abanazir S.C., Freedom of Expression and Its Limits in Sport, Barcelona 2019.
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Legalis 2012.
Florczak-Wątor M., O potrzebie konstytucjonalizacji prawa obywateli do prawdy i konieczności poszerzenia ustawowego zakresu jego ochrony w czasach postprawdy, „Przegląd Prawa Publicznego” 2023/11.
Florczak-Wątor M. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2023.
Hallberg P., Virkkunen J., Freedom of Speech and Information in Global Perspective, New York 2017.
Kamiński I.C., Ograniczenia swobody wypowiedzi dopuszczalne w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Analiza krytyczna, Warszawa 2010.
Kleef R. van, Reviewing disciplinary sanctions in sports, „Cambridge Journal of International and Comparative Law” 2015/4 (1).
Kopczyk R., Zakaz dyskryminacji w sporcie w prawie Unii Europejskiej, Warszawa 2013.
Kos K., Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, „Państwo i Prawo” 2024/2.
Krześniak E.J., Ustawa o sporcie. Komentarz, Warszawa 2020.
Maliszewska-Nienartowicz J., Sądowe stosowanie wspólnotowej zasady proporcjonalności, „Europejski Przegląd Sądowy” 2009/1.
Moriconi M., Cima C., To report, or not to report? From code of silence suppositions within sport to public secrecy realities, „Crime, Law and Social Change” 2020/74.
Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Warszawa 2021.
Radke H., Pojęcie prawa sportowego [w:] Prawo sportowe, red. M. Leciak, Warszawa 2018.
Rietiker D., Defending Athletes, Players, Clubs and Fans, Council of Europe, 2022.
Rietiker D., Freedom of Expression of Athletes and Players: The Current and Potential Role of the European Court of Human Rights as a Watchdog in Sport [w:] Sports and Human Rights, red. V. Boillet, S. Weerts, A.R. Ziegler, Cham 2024.
Sadomski J. [w:] Konstytucja RP, t. I, Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Legalis 2016.
Sarnecki P. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016.
Siekmann R.C.R., What is Sports Law? A Reassessment of Content and Terminology [w:] Lex Sportiva: What is Sports Law?, red. R.C.R. Siekmann, J. Soek, The Hague 2012.
Słownik języka polskiego PWN, hasło: pogląd, https://sjp.pwn.pl/szukaj/pogl%C4%85d.html (dostęp: 15.09.2024 r.).
Wach A., Znaczenie koncepcji pluralizmu prawnego i lex mercatoria dla rozwoju pojęcia lex sportiva, „Przegląd Prawa Handlowego” 2023/12.
Widłak T., Wybrane uwagi na temat charakteru i statusu lex sportiva w przestrzeni prawnomiędzynarodowej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2015/4.
dr Jakub Rzymowski
Katedra Europejskiego Prawa Gospodarczego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0538-8895
Definicja prawnicza sztucznej inteligencji na podstawie rozporządzenia PE i Rady (UE) 2024/1689 w sprawie sztucznej inteligencji
Sztuczna inteligencja jest zjawiskiem, które coraz częściej zaprząta uwagę prawników. Rozporządzenie PE i Rady 2024/1689 z 13.06.2024 r. dotyczące sztucznej inteligencji, niestety, nie zawiera definicji tego terminu, co jest poważnym brakiem tego aktu prawnego. Autor proponuje definicję sztucznej inteligencji opartą na objaśnieniu pojęcia systemu sztucznej inteligencji zawartego w analizowanym rozporządzeniu.
Słowa kluczowe: sztuczna inteligencja, AI, system sztucznej inteligencji, definicja sztucznej inteligencji
Dr Jakub Rzymowski
Department of European Commercial Law, Faculty of Law and Administration, University of Łódź, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0538-8895
Legal definition of artificial intelligence based on the Regulation (EU) 2024/1689 of the EP and of the Council on artificial intelligence
Artificial intelligence is a phenomenon that is increasingly focusing the attention of lawyers. Unfortunately, Regulation (EU) 2024/1689 of the European Parliament and of the Council of 13 June 2024 laying down harmonized rules on artificial intelligence does not contain a definition of this concept, which is a serious shortcoming of this act of law. The author proposes a definition of artificial intelligence based on an explanation of the concept of an artificial intelligence system contained in the regulation under review.
Keywords: artificial intelligence, AI, artificial intelligence system, definition of artificial intelligence
Bibliografia / References
Barfield W., Pagallo U., Advanced Introduction to Law and Artificial Intelligence, Cheltenham–Northampton, Mass. 2020.
Fialová E., Některé aspekty regulace umělé inteligence, „Právní Rozhledy” 2023/17.
Rzymowski J., Spałek D., Jak nie stosować AI Act na podstawie definicji systemu sztucznej inteligencji, „Prawo Nowych Technologii” 2024/2.
Šimhula D., Právny systém ako produkt evolučnej selekcie, „Právník” 2017/11 (150).
Szostek D. [w:] Prawo sztucznej inteligencji, red. M. Świerczyński, L. Lai, Warszawa 2020.
Świerczyński M., Lai L. [w:] Prawo sztucznej inteligencji, red. M. Świerczyński, L. Lai, Warszawa 2020.
Warwick K., Artificial Intelligence. The Basics, London–New York 2012.
Wróblewski B., Język prawny i język prawniczy, Kraków 1948.
Zalewski T. [w:] Prawo sztucznej inteligencji, red. M. Świerczyński, L. Lai, Warszawa 2020.
dr hab. Jarosław Czerw, prof. UJK
Instytut Nauk Prawnych, Wydział Prawa i Nauk Społecznych, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2042-3177
Rażące naruszenie prawa przy bezczynności w udostępnianiu informacji publicznej na tle orzecznictwa sądów administracyjnych
Do bezczynności podmiotu zobowiązanego do rozpoznania wniosku o udostępnienie informacji publicznej dochodzi wtedy, gdy podmiot ten, będąc w posiadaniu żądanej informacji publicznej: nie podejmuje stosownej czynności materialno-technicznej w postaci udzielenia informacji publicznej, nie wydaje decyzji o odmowie jej udostępnienia, ewentualnie nie informuje wnioskodawcy, że w danej sprawie przysługuje inny tryb dostępu do wnioskowanej informacji publicznej, bądź że wnioskowana informacja nie ma waloru informacji publicznej. Jak stwierdzają sądy administracyjne, rażącym naruszeniem prawa przy bezczynności w udostępnianiu informacji publicznej jest stan, w którym bez wątpliwości i wahań można powiedzieć, bez potrzeby odwoływania się do szczegółowej oceny okoliczności sprawy, że naruszono prawo w sposób oczywisty. Do uznania rażącego naruszenia prawa nie wystarcza przekroczenie przez podmiot zobowiązany ustawowych terminów załatwienia sprawy. Przekroczenie musi być znaczne i niezaprzeczalne. Rażące opóźnienie w podejmowanych przez organ czynnościach powinno być pozbawione jakiegokolwiek racjonalnego uzasadnienia. Sądy administracyjne, stwierdzając bezczynność w udostępnianiu informacji publicznej, mogą orzec, że bezczynność ta nastąpiła z rażącym naruszeniem prawa. Dlatego też w artykule omówiono tytułową problematykę na tle orzecznictwa sądów administracyjnych.
Słowa kluczowe: informacja publiczna, bezczynność w udostępnianiu informacji publicznej, rażące naruszenie prawa przy bezczynności w udostępnianiu informacji publicznej
Dr Hab. Jarosław Czerw, professor of the Jan Kochanowski University in Kielce
Institute of Legal Studies, Faculty of Law and Social Sciences, Jan Kochanowski University in Kielce, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2042-3177
Gross breach of the law with the failure to act in making public information available in the light of the judgments of the administrative courts
Failure to act on the part of an entity obliged to consider a request for public information takes place when the entity, despite being in possession of the requested public information, fails to take the appropriate substantive and technical action in the form of granting access to the public information, fails to issue a decision refusing to provide access, or fails to inform the applicant that another means of access to the requested public information is available in the given case, or that the requested information does not have the attribute of public information. As stated by the administrative courts, a gross breach of the law in the case of inaction in making public information available is a state in which it can be said, without any doubt or hesitation, and without the need to refer to a detailed assessment of the circumstances of the case, that the law has been clearly breached. It is insufficient for the obliged entity to merely exceed the statutory deadlines for handling a case for this to be recognized as a gross breach of the law. The delay must be substantial and undeniable. A gross delay in the action taken by the authority should lack any rational justification. When finding inaction in providing public information, the administrative courts may rule that the inaction took place in gross violation of the law. Therefore, this article discusses the issue of a gross breach of the law in the case of inaction in making public information available in the light of the judgments of the administrative courts.
Keywords: public information, failure to act in making public information available, gross misconduct in failing to act in making public information available
Bibliografia / References
Adamiak B., Skarga na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania oraz skarga na przewlekłe prowadzenie postępowania wydania pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie (skarga na bezczynność lub przewlekłość materialnoprawną) [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Metodyka pracy sędziego w sprawach administracyjnych, LEX 2015.
Chróścielewski W., Kontrola skarbowa – postępowanie kontrolne – przewlekłość postępowania – skarga do sądu administracyjnego. Glosa do wyroku NSA z 24.04.2015 r., I FSK 1881/14, OSP 2015/12.
Czerw J., Zasady udostępniania informacji publicznej przez partie polityczne na podstawie uregulowań polskiej ustawy o dostępie do informacji publicznej [w:] Instytucjonalne gwarancje zasady pluralizmu politycznego w Polsce na tle standardów europejskich, red. M. Paździor, B. Szmulik, Lublin 2014.
Daniel P., Uwzględnienie skargi na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania przez organ administracji publicznej – uwagi na tle art. 54 § 3 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, „Przegląd Prawa Publicznego” 2018/4.
Florczak-Wątor M. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, LEX 2021.
Kabat A. [w:] B. Dauter, M. Niezgódka-Medek, A. Kabat, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, LEX 2021.
Kotulski M., Bezczynność a przewlekłe prowadzenie postępowania administracyjnego, „Samorząd Terytorialny” 2015/4.
Kotulski M., Glosa do postanowienia WSA z 23.02.2012 r., II SAB/Sz 8/12, „Administracja: Teoria, Dydaktyka, Praktyka” 2014/4.
Niżnik-Mucha A., Problematyka zakresu przedmiotowego konstytucyjnego prawa do informacji publicznej, „Casus” 2008/2.
Przybysz P.M., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz aktualizowany, LEX 2024.
Sakowska-Baryła M., Dostęp do informacji publicznej a ochrona danych osobowych, Wrocław 2014.
Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, LEX 2013.
Słownik języka polskiego PWN, hasło: rażący, https://sjp.pwn.pl/szukaj/ra%C5%BC%C4%85cy.html (dostęp: 29.06.2024 r.).
Tarnacka K., Prawo do informacji w Polsce, „Państwo i Prawo” 2003/5.
Wielki słownik języka polskiego, hasło: rażący, https://wsjp.pl/haslo/podglad/11103/razacy/5252909/blad (dostęp: 29.06.2024 r.).
Woś T. [w:] H. Knysiak-Sudyka, M. Romańska, T. Woś, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, LEX 2016.
dr hab. Jerzy Paśnik, prof. AFiB Vistula
Wydział Humanistyczny, Akademia Finansów i Biznesu Vistula, Warszawa, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7835-0321
Polityczne i prawne uwarunkowania problemu niezależności sądów i niezawisłości sędziów – organy Unii Europejskiej a rząd Zjednoczonej Prawicy
Lata 2015–2023 to okres, w którym rządząca Zjednoczona Prawica przeprowadziła zasadnicze zmiany w organizacji i działaniu władzy sądowniczej w Polsce. Objęły one: Trybunał Konstytucyjny, Sąd Najwyższy i sędziów pozostałych rodzajów sądów, ale również Krajową Radę Sądownictwa jako organ mający za zadanie stanie na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Rezultatem tych zmian było w pierwszej kolejności powstanie problemu tzw. sędziów dublerów wybranych do Trybunału Konstytucyjnego, a następnie tzw. neosędziów, tj. sędziów powołanych przez Prezydenta RP i przedstawionych przez wybraną w 2017 r. Krajową Radę Sądownictwa. Zmiany te jako naruszające zasadę praworządności uznawaną w Unii Europejskiej za jedną z fundamentalnych zasad działania, jak również skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka spowodowały reakcję unijnych organów wykonawczych (podjęcie postępowania o naruszenie przez Polskę art. 7 TUE) oraz sądów europejskich, które zakwestionowały posiadanie przymiotu niezależności przez Trybunał Konstytucyjny, nowo utworzone izby Sądu Najwyższego i Krajową Radę Sądownictwa oraz wprowadzenie rozwiązań naruszających niezawisłość sędziów. Celem artykułu jest przedstawienie określonych kwestii w tym względzie, które co najwyżej były wzmiankowane w dotychczasowym piśmiennictwie, takich jak: polityczna geneza podjętych zmian, wynikające z niej konsekwencje natury politycznej i prawnej dla funkcjonowania władzy sądowniczej oraz zakres i rzeczywiste znaczenie podejmowanych zmian tego stanu rzeczy zarówno przez Zjednoczoną Prawicę rządzącą do końca 2023 r., jak i obecną koalicję polityczną.
Słowa kluczowe: tzw. reforma sądownictwa, Trybunał Konstytucyjny, Sąd Najwyższy, Krajowa Rada Sądownictwa, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Europejski Trybunał Praw Człowieka
Dr Hab. Jerzy Paśnik, professor of the Vistula University
Faculty of Humanities, Vistula University, Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7835-0321
Political and legal conditions of the problem of the independence of courts and the impartiality of judges – bodies of the European Union vs. the United Right government
The years 2015–2023 are the period in which the ruling United Right introduced fundamental changes in the organization and operation of the judiciary in Poland. These changes applied to the Constitutional Tribunal, the Supreme Court and judges of the other types of courts, but also the National Council of the Judiciary as a body tasked with safeguarding the independence of the courts and judges. The result of these changes was firstly the problem of the so-called stand-in judges elected to the Constitutional Tribunal, and then the so-called neo-judges, i.e. judges appointed by the Polish President and presented by the National Council of the Judiciary elected in 2017. These changes, which breached the principle of the rule of law, which is recognized in the European Union as one of the fundamental principles of operation, as well as applications to the European Court of Human Rights, resulted in the reaction of the EU executive bodies (initiating proceedings regarding Poland’s breach of Article 7 TEU) and the European courts, which contested the independence of the Constitutional Tribunal, the newly established chambers of the Supreme Court and the National Council of the Judiciary, as well as the introduction of solutions breaching the independence of judges. The objective of the article is to present specific issues on this which have at most been mentioned in the existing literature, such as the political genesis of the changes made, the resulting political and legal consequences for the functioning of the judiciary and the scope and actual significance of the changes made to this state of affairs by the United Right, which was in power until the end of 2023, and by the current political coalition.
Keywords: so-called reform of the judiciary, Constitutional Tribunal, Supreme Court, National Council of the Judiciary, Court of Justice of the European Union, European Court of Human Rights
Bibliografia / References
Balicki R., Dr hab. Balicki: Prawne grzechy Andrzeja Dudy. O prezydenckiej przysiędze i łamaniu Konstytucji…, OKO.press, 11.11.2019 r., https://oko.press/prawne-grzechy-andrzeja-dudy (dostęp: 9.10.2024 r.).
Dauter B., Grzybowski T., Pytania prejudycjalne sądu administracyjnego do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, LEX 2019.
Grabowska-Moroz B., Śledzińska-Simon A., Sądowa kontrola Trybunału Sprawiedliwości UE w zakresie zmian dotyczących niezależności sądownictwa w państwie członkowskim UE – uwagi na tle Polski i Węgier [w:] Konstytucja. Praworządność. Władza sądownicza. Aktualne problemy trzeciej władzy w Polsce, red. Ł. Bojarski i in., Warszawa 2019.
Grajewski K., Trybunał Konstytucyjny czy trybunał dublerów [w:] Między prawem a polityką. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Hannie Suchockiej, red. B. Kaniewska, T. Wallas, K. Urbaniak, Poznań 2023.
Grajewski K., Uziębło P., Podstawowe założenia projektu ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw z 2020 r., „Państwo i Prawo” 2021/6.
Kaczyński J., Polska naszych marzeń, Lublin 2011.
Kamiński I.C., Unijna zasada praworządności (państwa prawa) i uprawnienia sądów [w:] Konstytucja. Praworządność. Władza sądownicza. Aktualne problemy trzeciej władzy w Polsce, red. Ł. Bojarski i in., Warszawa 2019.
Kappes A., Skrzydło J., Czy wyroki neo-sędziów są ważne? – rozważania na tle uchwały trzech połączonych Izb Sądu Najwyższego z 23.01.2020 r. (BSA I-4110-1/20), „Palestra” 2020/5.
Laskowski M., Procedura powoływania na stanowisko sędziego Sądu Najwyższego wczoraj, dziś i jutro [w:] Między prawem a polityką. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Hannie Suchockiej, red. B. Kaniewska, T. Wallas, K. Urbaniak, Poznań 2023.
Paśnik J., Projekty konstytucji Prawa i Sprawiedliwości z 2005 r. i 2010 r. a praktyka ustawodawcza w latach 2005–2007 i 2010–2020. Zagadnienia wybrane, „Przegląd Prawa Publicznego” 2021/7–8.
Patyra S., Krajowa Rada Sądownictwa w Polsce, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 2019/CXIX.
PiS, Nowoczesna, solidarna, bezpieczna Polska. Program Prawa i Sprawiedliwości, Kraków 2009.
PiS, Program 2005. IV Rzeczpospolita. Sprawiedliwość dla wszystkich (brak daty i miejsca wydania).
PiS, Projekt konstytucji z 2005 r., https://oko.press/images/2017/10/PiS-projekt-konstytucji-2005.pdf (dostęp: 9.10.2024 r.).
PiS, Projekt konstytucji z 2010 r., https://niezniknelo.com/konstytucjaPiS2010.pdf (dostęp: 9.10.2024 r.).
Polski bezład legislacyjny. Raport Obywatelskiego Forum Legislacji z pierwszych dwóch lat IX kadencji Sejmu, Warszawa 2022.
Potrzeszcz J., Opinia prawna w sprawie zgodności z Konstytucją przedstawionego przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projektu ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw, 9.10.2017 r., http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/opinieBAS.xsp?nr=2002 (dostęp: 9.10.2024 r.).
Radajewski M., Badanie wymogów niezawisłości i bezstronności sędziego na podstawach określonych w ustawie z 9.06.2022 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw, „Przegląd Sądowy” 2023/1.
Rakowska-Trela A., Krajowa Rada Sądownictwa po wejściu w życie nowelizacji z 8.12.2017 r. – organ nadal konstytucyjny czy pozakonstytucyjny [w:] Konstytucja. Praworządność. Władza sądownicza. Aktualne problemy trzeciej władzy w Polsce, red. Ł. Bojarski i in., Warszawa 2019.
Roszkiewicz J., Indywidualny test niezawisłości sędziego powołanego z naruszeniem prawa – uwagi na tle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, „Przegląd Sądowy” 2022/11–12.
Sapała M., Szczepański M., Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności Polski, Biuro Analiz Parlamentu Europejskiego, 2022, https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2022/733665/EPRS-Briefing-733665-NRRP-Poland-PL.pdf (dostęp: 28.03.2024 r.).
Stępień-Załucka B., Konsekwencje wadliwej procedury wyboru członków Krajowej Rady Sądownictwa. Uwagi w kontekście wyroku ETPCz w sprawie Guðmundur Andri Ástráðsson przeciwko Islandii [w:] Prawo konstytucyjne w systemie prawa. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Stanisławowi Bożykowi z okazji 70. rocznicy urodzin i 45-lecia pracy naukowej, red. R. Skarzyński i in., Białystok 2022.
Szmulik B., Zmiany ustaw o Krajowej Radzie Sądownictwa i Sądzie Najwyższym jako realizacja postulatów o demokratyzację niezawisłego i niezależnego sądownictwa w Polsce, „Krajowa Rada Sądownictwa” 2018/2.
Szyndlauer R., Przebieg dialogu politycznego dotyczącego praworządności pomiędzy instytucjami Unii Europejskiej a rządem polskim – perspektywa Komisji Europejskiej [w:] Problem praworządności w Polsce w świetle dokumentów Komisji Europejskiej, wstęp, wybór i opracowanie J. Barcz, A. Grzelak, R. Szyndlauer, Warszawa 2020.
Tuleja P., Geneza, rozwój i upadek sądownictwa konstytucyjnego w Polsce, „Państwo i Prawo” 2022/10.
Wiśniewski A., O legitymizacji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2017/XXXVIII.
Wróbel W., Izba Dyscyplinarna jako sąd wyjątkowy w rozumieniu art. 175 ust. 2 Konstytucji RP, „Palestra” 2019/1–2.
Wyrzykowski M., Antykonstytucyjna satrapia czyli zło nienasycone [w:] Kryzys, stagnacja, renesans? Prawo administracyjne przyszłości. Księga jubileuszowa Profesora Jacka Jagielskiego, red. M. Wierzbowski, J. Piecha, P. Gołaszewski, M. Cherka, Warszawa 2021.
Zieliński M.J., Kilka uwag na marginesie sporu o legalności obsady stanowisk sędziowskich w Trybunale Konstytucyjnym w 2015 r., „Przegląd Sądowy” 2017/11–12.
dr Anna Szyszka
Zakład Prawa Administracyjnego i Nauk o Administracji, Wydział Prawa i Nauk Społecznych, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0333-786X
Odstąpienie od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej na podstawie ustawy SENT
W celu ograniczenia nadużyć w obrocie niektórymi towarami, np. paliwami płynnymi i alkoholem, ustawodawca zdecydował o nakładaniu na podmioty uczestniczące w obrocie tymi towarami kar pieniężnych za niewykonanie ustawowo nałożonych na nie obowiązków. Administracyjne kary pieniężne zostały określone z poszanowaniem zasady proporcjonalności. Autorka analizuje przesłanki umożliwiające organowi administracji publicznej odstąpienie od nałożenia kary pieniężnej. Wskazuje, że organ ten prowadzi postępowanie zmierzające do nałożenia takiej kary bądź do odstąpienia od jej nałożenia z wykorzystaniem wykładni językowej, jak również systemowej i celowościowej, z uwzględnieniem założeń leżących u podstaw wprowadzenia analizowanej regulacji prawnej.
Słowa kluczowe: kara pieniężna, interes publiczny, legalność
Dr Anna Szyszka
Department of Administrative Law and Administrative Sciences, Faculty of Law and Social Sciences, Jan Kochanowski University in Kielce, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0333-786X
Withdrawal from the imposition of an administrative fine under the SENT Act
In order to curb abuses in the trading of certain goods, such as liquid fuels and alcohol, the legislator decided to impose fines on entities involved in the trading of these goods for failing to comply with the obligations imposed on them by law. The administrative fines were determined respecting the principle of proportionality. The author analyses the premises enabling the body of public administration to refrain from imposing a fine. She points out that this body conducts proceedings to either impose a fine or to refrain from imposing a fine using a linguistic, systemic and purposive interpretation, taking into account the underlying assumptions to the introduction of the legal regulation in question.
Keywords: fine, public interest, legality
Bibliografia / References
Fleszer D., Odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej przewoźnikowi na gruncie art. 24 ust. 3 ustawy o SENT, „Roczniki Administracji i Prawa” 2023/1.
Kisilowska H., Zieliński G., Administracyjne kary pieniężne – funkcja prewencyjna i represyjna, „Prawo w Działaniu. Sprawy Karne” 2020/43.
Komierzyńska-Orlińska E., Zdyb M., Klauzula interesu publicznego w działaniach organów administracji publicznej, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Sectio G, 2016/2.
Langrod J.S., Instytucje prawa administracyjnego. Zarys części ogólnej, reprint, Kraków 2003.
Musolf G., Ustawa o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów. Realizacja obowiązków w systemie SENT. Komentarz, LEX 2021.
Niżnik-Dobosz I., Aksjologia sankcji w prawie administracyjnym [w:] Sankcje administracyjne. Blaski i cienie, red. M. Stahl, R. Lewicki, M. Lewicka, Warszawa 2011.
Stahl M., Cele publiczne i zadania publiczne [w:] Koncepcja systemu prawa administracyjnego. Zjazd Katedr Prawa Administracyjnego i Postępowania Administracyjnego, Zakopane, 24–27.09.2006 r., red. J. Zimmermann, Warszawa 2007.
Stankiewicz R., Regulacja administracyjnych kar pieniężnych w Kodeksie postępowania administracyjnego po nowelizacji, „Radca Prawny” 2017/2.
Szubiakowski M., Administracyjne kary pieniężne [w:] Postępowanie administracyjne – ogólne, podatkowe, egzekucyjne i przed sądami administracyjnymi, red. M. Wierzbowski, M. Szubiakowski, A. Wiktorowska, Warszawa 2017.
Żurawik A., „Interes publiczny”, „interes społeczny” i „interes społecznie uzasadniony”. Próba dookreślenia pojęć, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2013/2.
prof. dr hab. Anna Ząbkowicz
Katedra Ekonomii Instytucjonalnej i Mikroekonomii, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki, Polska
ORCID: http://orcid.org/0000-0003-1977-0884
Jednolite ekonomiczne reguły gry a interes publiczny – przypadek usług użyteczności publicznej w Unii Europejskiej
Tytułowy problem w tradycyjnym sensie należy rozumieć jako niezdolność państwa do tego, aby jego ingerencja w interesie ogólnym nie różnicowała warunków konkurencji na rynku ze szkodą dla interesu ogólnego. Problem nabiera wielowymiarowości w instytucjonalnych ramach Unii Europejskiej. Artykuł ilustruje to na przykładzie zarządzania usługami użyteczności publicznej w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Kwestia świadczenia tych usług rozstrzyga się nie tylko w relacji między państwem i przedsiębiorstwem wykonawcą, lecz także między państwem członkowskim i organami unijnymi. Wynika to z niektórych postanowień Traktatu o Unii Europejskiej. Autorka wskazuje na paradoksalny efekt instytucji ładu społeczno-gospodarczego w opisywanym przypadku. Konkretnie – chodzi o traktatowe zobowiązanie do jednolitych reguł gry na wspólnym rynku europejskim. Z jednej strony, w ramach Unii Europejskiej warunki konkurencji w odnośnym sektorze powinny być ujednolicone poprzez wyrównanie dostępu do zamówień rządowych dla przedsiębiorstw dużych i małych. Z drugiej strony, w myśl tego samego zobowiązania, do gry o zamówienia powinni być dopuszczeni wykonawcy zagraniczni, wśród których największe szanse zdają się mieć zgrupowania przedsiębiorstw prowadzących działalność transgraniczną na obszarze Unii ze względu na nieporównywalnie większe zasoby i rozmiary.
Słowa kluczowe: Unia Europejska, rynek usług publicznych w interesie gospodarczym, wspólny jednolity rynek, pozycja dominująca
Professor Dr Hab. Anna Ząbkowicz
Department of Institutional Economics and Microeconomics, Faculty of Economics and Sociology, University of Łódź, Poland
ORCID: http://orcid.org/0000-0003-1977-0884
Uniform economic rules of the game vs. the public interest: the case of public utility services in the European Union
In the traditional sense, the dilemma in the title should be understood as the incapacity of the state to ensure that its intervention in the general interest does not differentiate the conditions of competition on the market to the detriment of the general interest. The issue become multidimensional in the institutional framework of the European Union. The article illustrates this with the example of public utility services in the European Union Member States. The matter of the provision of these services is only settled at the government – producer level, as well as at the Member State – EU body level. This arises from certain provisions of the Treaty on European Union. The author indicates the paradoxical effect of the institution of socio-economic governance in the case in question. Specifically, this is about the treaty obligation to have uniform rules of the game on the common European market. On the one hand, the conditions of competition in the respective sector within the European Union should be uniform by making access to government contracts equal for large and small enterprises. On the other hand, according to the same obligation, access to public contracts must not be denied to foreign contractors, including enterprises operating transnationally in the EU, which seem to have the best chances because of their larger resources and sizes.
Keywords: European Union, the market of public services in the economic interest, single European market, dominant position
Bibliografia / References
Scharpf F.W., The asymmetry of European integration, or why the EU cannot be a ’social market economy’, „Socio-Economic Review” 2010/8 (2).
Ząbkowicz J., Rynkowe usługi użyteczności publicznej w Unii Europejskiej. W poszukiwaniu konsensu i pewności prawnej, Warszawa 2017.
Ząbkowicz J., Terminologia unijna a pewność prawa w sferze usług użyteczności publicznej. Wybrane pojęcia wpływające na reguły funkcjonowania rynku usług UE – definicje, wątpliwości, kontrowersje, Warszawa 2024.
Ząbkowicz A., Ząbkowicz J., Kontrolowana liberalizacja versus niechęć do konkurencji na przykładzie rynku usług użyteczności publicznej w Unii Europejskiej, „Ekonomia. Economics” 2013/4 (25).
dr hab. Monika Augustyniak, prof. ALK
Katedra Administracji i Prawa Administracyjnego, Akademia Leona Koźmińskiego, Warszawa, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6196-1989
Zasada proporcjonalności w świetle Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego
Zasada proporcjonalności jest znana polskiej doktrynie prawa konstytucyjnego, orzecznictwu sądowemu oraz prawu międzynarodowemu i europejskiemu. Stanowi istotny element stanowienia i stosowania prawa administracyjnego, coraz częściej wykorzystywany w zakresie kolizji określonych wartości i dóbr. Odrębną podstawą prawną zasady proporcjonalności, mającej bezpośredni wpływ na pozycję prawną samorządu terytorialnego i stopień jego decentralizacji, jest art. 8 ust. 3 Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego. Celem artykułu jest przedstawianie zasady proporcjonalności w świetle przepisów tej Karty. Autorka wskazuje na jej elementy formalne i materialne. Analiza we wskazanym zakresie powinna pozwolić na określenie stopnia efektywności wdrażania tej zasady do samorządowych regulacji prawnych, a także na ocenę funkcjonowania instrumentarium nadzoru jako korelatu samorządu terytorialnego w polskim porządku prawnym.
Słowa kluczowe: zasada proporcjonalności, Europejska Karta Samorządu Lokalnego, kontrola i nadzór, samorząd terytorialny, zasada państwa prawnego
Dr Hab. Monika Augustyniak, professor of the KoźmiNski University
Department of Administration and Administrative Law, Koźmiński University, Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6196-1989
The principle of proportionality in the light of the European Charter of Local Self-Government
The principle of proportionality is well-known in the Polish doctrine of constitutional law, in judicial decisions and in international and European law. It constitutes an important element of laying down and applying administrative law, which is increasingly used in the collisions between certain values and goods. A separate legal basis for the principle of proportionality is Article 8(3) of the European Charter of Local Self-Government, which has a direct impact on the legal position of territorial self-government and its degree of decentralization. The objective of this article is to present the principle of proportionality in the light of this Charter. The author points out its formal and substantive elements. The analysis in the above scope should enable the determination of the degree of effectiveness of the implementation of this principle in self-government legal regulations, as well as the assessment of the functioning of the supervisory instruments as a correlate of territorial self-government in the Polish legal order.
Keywords: principle of proportionality, European Charter of Local Self-Government, control and supervision, territorial self-government, rule of law
Bibliografia / References
Bukowski Z., Źródła prawa w zakresie samorządu terytorialnego [w:] Z. Bukowski, T. Jędrzejewski, P. Rączka, Ustrój samorządu terytorialnego, Toruń 2013.
Chlipała M., Zasada proporcjonalności nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego, „Samorząd Terytorialny” 2014/3.
Dolnicki B., Wpływ konstytucyjnej zasady pomocniczości na kształt i funkcjonowanie samorządu terytorialnego, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2023/3.
Garlicki L., Wojtyczek K. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, red. M. Zubik, Warszawa 2016.
Kieres L., Europejska karta samorządu lokalnego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2015/3.
Kijowski D., Zasada adekwatności w prawie administracyjnym, „Państwo i Prawo” 1999/4.
Kmieciak Z., Ogólne zasady prawa i postępowania administracyjnego, Warszawa 2000.
Korycka-Zirk M., Teorie zasad prawa a zasada proporcjonalności, Warszawa 2012.
Mudrecki A., Zasada proporcjonalności w prawie podatkowym, Warszawa 2020.
Prawo do dobrej administracji, „Biuletyn RPO. Materiały” 2008/60, https://bip.brpo.gov.pl/pliki/12124042030 (dostęp: 31.01.2024 r.).
Przybysz P.M., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz aktualizowany, LEX 2023.
Saganek P. [w:] Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską. Komentarz, t. I (art. 1–60), red. A. Wróbel, Kraków–Warszawa 2008.
Saint-Ouen F., Podział władzy w demokracji europejskiej, „Samorząd Terytorialny” 1991/6.
Trzciński J., Bezpośrednie stosowanie Konstytucji przez sądy administracyjne, Warszawa 2023.
Wróbel A. [w:] M. Jaśkowska, M. Wilbrandt-Gotowicz, A. Wróbel, Komentarz aktualizowany do Kodeksu postępowania administracyjnego, LEX 2023.
Zakolska J., Zasada proporcjonalności w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2008.
Zakroczymski S., Europejska Karta Samorządu Lokalnego w orzecznictwie sądów administracyjnych, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2023/1.
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady – reguły – wskazówki, Warszawa 2017.
dr hab. Paweł Romaniuk, prof. UWM
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7217-956X
Pozycja ustrojowa sekretarza w konstrukcji urzędu jednostki samorządu terytorialnego (wybrane zagadnienia)
Sekretarz jednostki samorządu terytorialnego zajmuje szczególną pozycję wśród pracowników samorządowych. Ta specyfika związana jest przede wszystkim z zakresem wypełnianych przez niego obowiązków oraz z bezpośrednią podległością kierownikowi urzędu. Sekretarz nie ma ustawowo wyodrębnionego katalogu obowiązków i nie jest organem danej jednostki samorządu terytorialnego. Jego rola w samorządzie jest jednak niezwykle ważna, a status prawny i zakres kompetencji zależą w dużej mierze od decyzji wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty powiatu lub marszałka województwa. Celem artykułu jest weryfikacja przesłanek formalnych, jakie powinien spełniać sekretarz, oraz określenie roli, jaką powinien odgrywać w jednostce samorządu terytorialnego. Przybliżono również dość istotne założenia de lege ferenda dotyczące czytelnych i niebudzących wątpliwości uregulowań w zakresie określenia silniejszej pozycji ustrojowej sekretarza w konstrukcji urzędu jednostki samorządu terytorialnego.
Słowa kluczowe: sekretarz, samorząd, urząd, jednostka samorządu terytorialnego, ustrój samorządu terytorialnego
Dr Hab. Paweł Romaniuk, professor of the University of Warmia and Mazury
Faculty of Law and Administration, University of Warmia and Mazury in Olsztyn, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7217-956X
The systemic position of the secretary in the structure of the territorial self-government unit’s office (selected issues)
The secretary of a territorial self-government unit holds a special position among all self-government employees. This specificity is primarily related to the scope of duties he performs and the fact that he reports directly to the head of the office. The secretary does not have a separate list of duties specified by law and is not an authority of the given territorial self-government unit. However, his role in the self-government is extremely important and his legal status and competence largely depend on the decisions of the mayor, the head of the county or the marshal of the voivodship. The objective of the article is to verify the formal requirements that a secretary should meet and to assign the importance of the role he should fulfil in the territorial self-government unit. Quite important de lege ferenda assumptions regarding clear and unquestionable regulations on the specification of the secretary’s stronger systemic position in the structure of the territorial self-government unit’s office is also presented.
Keywords: secretary, self-government, office, territorial self-government unit, territorial self-government system
Bibliografia / References
Celarek K., Wymagania stawiane pracownikom samorządowym w zakresie wykształcenia – analiza obecnego stanu prawnego i postulaty de lege ferenda [w:] W służbie dobra wspólnego – ludzie, postawy i kompetencje w administracji publicznej, red. B. Jaworska-Dębska, A. Dobaczewska, Warszawa 2016.
Czerw J., Pozycja prawna sekretarza gminy w Polsce – wnioski de lege ferenda, „Samorząd Terytorialny” 2021/1–2.
Czerw J., Pozycja prawna sekretarza jednostki samorządu terytorialnego w Polsce, Lublin 2018.
Dolnicki B., Samorząd terytorialny, Warszawa 2016.
Dolnicki B., Wpływ nowych zasad wyboru wójta (burmistrza, prezydenta miasta) na relacje z radą gminy, „Przegląd Prawa Publicznego” 2007/1–2.
Groński P., Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz, Warszawa 2010.
Groński P., Ustawa z 21.11.2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 223, poz. 1458). Komentarz, Warszawa 2010.
Kania A., Pozycja ustrojowa sekretarza gminy, „Rocznik Administracji Publicznej” 2018/4.
Kawecki K. [w:] Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz ze wzorami regulaminów, zarządzeń i uchwał, red. K. Kawecki, S. Płażek, Warszawa 2009.
Leoński L., Samorząd terytorialny w RP, Warszawa 2006.
Makowski K., Zadania i kompetencje sekretarza wynikające z ustaw ustrojowych oraz z innych aktów normatywnych i wewnętrznych [w:] Vademecum sekretarza jednostki samorządu terytorialnego, red. A. Grytner, Warszawa 2015.
Martysz C. [w:] Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, red. B. Dolnicki, Warszawa 2016.
Mordel T., Co zmienia nowa ustawa o pracownikach samorządowych, „Samorząd Terytorialny” 2009/1–2.
Przywora B., Pozycja ustrojowa sekretarza jednostki samorządu terytorialnego [w:] M. Augustyniak, A. Faruga, R. Marchaj, B. Przywora, Sekretarz jednostki samorządu terytorialnego. Zadania, kompetencje schematy działań, wzory pism, red. B. Dolnicki, Warszawa 2019.
Rotkiewicz M. [w:] Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz, red. M. Rotkiewicz, Warszawa 2016.
Rycak A. [w:] M. Rycak, A. Rycak, J. Stelina, Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz, Warszawa 2016.
Rzetecka-Gil A., Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz, Warszawa 2013.
Stelina J. [w:] M. Rycak, A. Rycak, J. Stelina, Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz, Warszawa 2016.
Szewc A., Szewc T. [w:] Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz, red. A. Szewc, Warszawa 2011.
Szewczyk H., Pozycja sekretarza w strukturze urzędu jednostki samorządu terytorialnego, LEX 2013.
Wierzbica A., Pozycja ustrojowa sekretarza jednostki samorządu terytorialnego, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2009/ LXXIX.
